برخی واعظان گرفتار گفتار بدون عمل می شوند، توصیه هایی را در خطبه و دارند که خودشان از آن فرسنگ ها فاصله دارند

حجت الاسلام و المسلمین هادی سروش بیان کرد که «بر اساس آموزه های دینی؛ واعظان بدون عمل و حاکمان بی عدالت حق توصیه اخلاقی به جامعه را ندارد چرا که این امر می تواند به سرعت جامعه را گرفتار بدبینی کرده و باعث انزجار افکار عمومی از دین و آیین شود.»

به گزارش شفقنا، استاد هادی سروش در ادامه بحث های شرح اصول کافی در موضوع «خطای دینداران» در رابطه با «توصیه به نیکی» گفت: «بر اساس آموزه های دینی؛ واعظان بدون عمل و حاکمان بی عدالت حق توصیه اخلاقی به جامعه را ندارد! توصیه اخلاقی بدون عمل و غیرصادقانه از خطیبانی در جامعه دیده می شود که اقدام برای پر کردن جیب سرمایه داران رانت خوار دارند و یا از مسئولی شنیده می شود که قصد فرار از مسئولیت و یا برای پاسخگو نبودن بوده است و این ضایعه می تواند سریع جامعه را گرفتار بدبینی کرده و باعث انزجار افکار عمومی از دین و آیین شود.»

گفتار منطبق بر رفتار یک فضیلت خاص است

آقای سروش با اشاره به سخن أمیرالمومنین علی (ع) گفت: در نهج البلاغه امام علی(ع) سخن از کسی دارد که عنوان «اخ فی الله» را به او داده، و شارحان نهج البلاعه در هویت و معرفی آن فرد مانده اند! برخی آن فرد را شخصِ رسول الله (ص) دانسته اند و برخی دیگر افراد دیگری که از دوستان امام علی بوده اند را معرفی کرده اند. مهم اوصاف آن برادرالهی امام علی(ع) است که امام یکی از خصوصیات اخلاقی برادر خود چنین بیان کرده ؛ من در گذشته برادری داشتم که هر کاری انجام می‌داد به حساب می‌آورد و کارهای انجام نشده را به رخ مردم نمی‌کشید. – کَانَ لِی فِیمَا مَضَی أَخ … وَ کَانَ یَقُولُ مَا یَفْعَلُ {مَا یَقُولُ} وَ لَا یَقُولُ مَا لَا یَفْعَلُ.(حکمت ۲۸۹)

بی اخلاقان نباید دیگران دعوت به اخلاق کنند!

استاد حوزه گفت: بر اساس آیه سوره صف که فرمود: کَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ؛ بی اخلاقان و کسانی که به گفته های مثبت خود پای بند نیستند حق ندارند دیگران دعوت به اخلاق کنند! این ضایعه می تواند سریع جامعه را گرفتار بدبینی کرده و باعث انزجار افکار عمومی از دین و آیین شود.

پیامبر خدا به ابن مسعود فرمود: ای پسر مسعود! از کسانی که مردم را به نیکی راهنمایی کرده و به نیکی فرمان می‌دهند ولی خودشان از آن نیکی غافلند، مباش! یَا ابْنَ مَسْعُودٍ! لَا تَکُونَنَّ مِمَّنْ یَهْدِی النَّاسَ إِلَی الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُهُمْ بِالْخَیْرِ وَ هُوَ غَافِلٌ عَنْهُ ، چرا که خدای تعالی می‌فرماید: أَ تَأْمُرُونَ النّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ.(مکارم الأخلاق، ص۴۵۷)

عالمان و خطیبانِ بی عمل!

وی گفت: شآن نزول آیه ۴۴ سوره بقره درباره علماء یهود است که فرمود: شما دیگران به نیکی امر می کنید ولی خود را فراموش کرده اید! کتاب آسمانی دین را می خوانید ولی نباید تفکر و تعقل داشته باشید! ؛ أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ وَأَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتَابَ ۚ أَفَلَا تَعْقِلُونَ.

امام عسکری (ع) فرمود: این آیه درباره‌ی علما و سردمداران متجاوز و منافق یهود نازل شد؛ آنان که اموال فقرا را به نفع ثروتمندان غصب‌نمودند؛ همان کسانی‌که به کار خیر فرمان می‌دادند درحالی‌که خودشان آن را ترک می‌کردند و از کار زشت نهی می‌نمودند در حالی‌که خودشان آن را انجام می‌دادند ؛نَزَلَتْ فِی عُلَمَاءِ الْیَهُودِ وَ رُؤَسَائِهِمُ الْمَرَدَهًِْ الْمُنَافِقِینَ الْمُحْتَجِنِینَ أَمْوَالَ الْفُقَرَاءِ الْمُسْتَأْکِلِینَ لِلْأَغْنِیَاءِ الَّذِینَ کَانُوا یَأْمُرُونَ بِالْخَیْرِ وَ یَتْرُکُونَهُ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الشَّرِّ وَ یَرْتَکِبُونَهُ. (بحارالأنوار، ج۶۹، ص۲۲۲)

اما این شآن نزول، مسلمین را در ارتباط با این آیه نفی نمی کند و طبق تفسیر پیامبر خدا (ص)؛ این آیه سوره صف ارتباط با خطیبان پیدا می کند. علت مخمی که واعظان و خطیبان و خلاصه کسانی که دعوت های معنوی دارند مورد آیه قرار گرفته در بیان امام عسکری آمده و آن این است دستور به دینداری میدهند تا بتوانند از این ناحیه اموال عمومی را به جیب سرمایه دارانِ حرام خوار بریرند!

حاکمان بی عدالت!

وی افزود؛ فقط عالمان و واعظان مشمول این دو آیه نمی شوند، بلکه با توجه به استفاده امام علی(ع) در نامه به مالک اشتر از آیه سوره صف معلوم می شود این آیه از حاکمان و مسئولان جدا نبوده و چه بسا آنان را شامل شود. در عهده نامه مالک آمده؛ مالک از سه چیز بر حذر باش؛ نسبت به آنچه برای جامعه انجام میدهی منتی نگذار، و نسبت به انچه انجام داده ای بزرگ نمایی مکن ، و درباره وعده هایت خُلف وعده نکن.؛ إِیَّاکَ وَ الْمَنَّ عَلَی رَعِیَّتِکَ بِإِحْسَانِکَ أَوِ التَّزَیُّدَ فِیمَا کَانَ مِنْ فِعْلِکَ أَوْ أَنْ تَعِدَهُمْ فَتُتْبِعَ مَوْعِدَکَ بِخُلْفِکَ …

سپس حضرت (ع) تصریح نمود؛ این سه مورد شامل «گفتار بدون عمل» است و آیه سوره صف را چنین مرقوم نمود؛ یُوجِبُ الْمَقْتَ عِنْدَ اللَّهِ وَ النَّاسِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُو
نَ.(نامه ۵۳)

چرا این همه حرفِ بدون عمل؟

آقای سروش در مورد علت یابی حرف زدن های بدون عمل گفت: وقتی ما در جهت علت یابی این نقیصه اخلاقی برمی آییم و به قرآن و روایات مراجعه می کنیم به سه عامل مهم در چرایی این موضوع درباره حاکمان و نیز عالمان و خطیبان می رسیم؛

اول؛ از آیات قبل و بعد کَبُر مقتا… که در سوره صف امده و در مورد فرار از مسئولیت جهاد است می فهمیم علت این همه حرف ها و توصیه های بدون عمل و یا متعارض با اعمال گویندگان؛ برای فرار از انجام وظیفه است! میخواهند با توصیه های اخلاقی خود را به گونه ای نشان دهند کسی متوجه فرار آنان از زیر بار مسئولیت شان نشود!

و دوم؛ از ذیل آیه ۴۴ سوره بقره که فرمود: أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ … ۚافَلَا تَعْقِلُونَ دریافت می کنیم؛ حرف ها و توصیه های بدون عمل، بخاطر دوری از تعقل و تفکر است . خوب وقتی راه تعقل و تفکر در جامعه ای بسته شود قدرت ها از پاسخگویی نسبت به رفتار و اعمال خود در امنیت قرار می گیرند.

و سوم؛ مربوط به عالمان و خطیبان است، واقعا برخی علماءو واعظان چرا گرفتار گفتار بدون عمل می شوند و توصیه هایی را در خطبه و خطابه دارند که خودشان از آن محتوا فرسنگ ها فاصله دارند؟

پاسخ را از روایت حضرت عسکری (ع) که بیان شد می توان دریافت نمود و آن این است که عالمان دنیا طلب و خطیبان فاسد می خواهند اموال عمومی که فقرایِ جامعه مالک آن هستند مانند نفت و معادن و … به جیب سرمایه داران اختلاسگر و نجومی بگیر و بی وجدان سرازیر شود! برای به انجام رساندن این مسئولیت شیطانی زبان به توصیه به تقوا و ارزش فقر و … می کنند.

انتهای پیام