۲۵۰۰ فک خزری چرا تلف شدند؟

امین سامنی در شرق نوشت: به‌تازگی 2500 رأس از فک‌های خزری‌ در سواحل داغستان روسیه تلف شده‌اند. کارشناسان معتقدند که مرگ این گونه در معرض خطر انقراض، دلالت بر وجود مشکلات پیچیده زیست‌محیطی در اکوسیستم دریای خزر دارد. به‌ گزارش‌ تجارت‌نیوز، خبرگزاری یورونیوز به نقل از مقامات‌ روسیه از مرگ گروهی بیش از دوهزارو 500 فک خزری در سواحل این کشور خبر داد. براساس این گزارش، آمارهای اولیه از کشف تنها 700 جسد در سواحل جنوبی روسیه حکایت داشت؛ اما با شروع تحقیقات کارشناسان مشخص شد که این تعداد تنها یک‌سوم تعداد لاشه‌های فک خزری است.

3 عامل مرگ فک‌های دریای خزر

«آلودگی‌های ‌صنعتی»، «مانورهای نظامی در دریای خزر» و‌ همچنین ‌«نایاب‌شدن ‌ماهی ‌کیلکا» را می‌توان از‌جمله عوامل مرگ‌ این گونه نادر نام برد؛ اما زاور گاپیزوف، رئیس‌ حفاظت ‌از مرکز محیط‌ زیست‌ دریای خزر، نظر دیگری دارد. او گفته است که مرگ این تعداد فک خزری به صورت تدریجی در آذرماه امسال اتفاق افتاده؛ اما در بازدید از لاشه‌ها، هیچ‌ نشانه‌ای ‌از کشته‌شدن یا گرفتار‌شدن ‌آنها در تو‌رهای ‌ماهیگیری‌ وجود ندارد. کارشناسان ‌وزارت شیلات روسیه نیز نتوانسته‌اند از بازرسی‌های خود، دلایلی برای این مرگ گسترده ارائه دهند؛ چرا‌که وجود هیچ آلاینده‌ای در این گزارش تأیید نشده است. نکته مهم دیگر در این گزارش، تعداد بالای لاشه فک‌هاست. اگرچه در گذشته مرگ‌ومیر دسته‌جمعی فک‌ها با ارجاع به طبیعت آنها، نوعی خودکشی لقب گرفته بود؛ اما به نظر نمی‌رسد دوهزارو 500 فک خزری به طور ناگهانی و بدون دلیل مرده باشند. قزاقستان به‌عنوان کشوری که طولانی‌ترین خط ساحلی دریای خزر را در حاکمیت خود دارد، در سال 2022 دست‌کم سه گزارش از خودکشی فک‌ها منتشر کرده؛ اما وجود تعداد بالای لاشه در این پرونده مانع شده که کارشناسان این پرونده را یک پرونده خودکشی دسته‌جمعی فک‌ها بدانند.

عامل انسانی: شکارچیان داغستان روسیه

تحقیقات روسیه نشان می‌دهد که فک‌های خزری با وجود آنکه در فهرست گونه‌های در معرض خطر انقراض قرار دارند؛ اما از قربانیان اصلی آلودگی‌های دریای خزر و شکارچیان غیرمجاز هستند. در گزارش یورونیوز به پدیده شکارچیان داغستانی اشاره شده و آمده است: متأسفانه شکارچیان داغستان ‌در روسیه ‌بیش از هشت هزار توله ‌فک را در سال‌های ‌اخیر کشته‌اند و با توجه ‌به سوابق آنها، نقش‌ انسانی در فاجعه‌ فک‌های خزری را نمی‌توان ‌نادیده‌ گرفت. فک‌های خزری گونه مهاجر در دریای خزر به شمار می‌روند، به این معنا که عموم آنها در قالب دسته‌ها و گروه‌ها در فاصله زمانی بهار و تابستان هر سال در جنوب دریای خزر زندگی می‌کنند؛ اما هم‌زمان با شروع فصل پاییز به سواحل شمالی دریا رفته تا خود را برای زاد و ولد آماده کنند.

عامل محیطی: صید بی‌رویه کیلکا

خوراک‌ فک‌های خزری، میگو، گوبی، کیلکا و انواع ماهی دیگر دریای خزر است. فک‌های خزری به طورمتوسط دو الی سه کیلوگرم ماهی در روز ‌مصرف می‌کنند. در‌این‌میان ماهی کیلکا که در دهه‌های گذشته به‌وفور در دریای خزر یافت می‌شد، اصلی‌ترین غذای فک‌های خزری به شمار می‌رفت؛ اما در‌حال‌حاضر از میان سه گونه کیلکای موجود در دریای خزر، گونه «کیلکای آنچوی» که اصلی‌ترین غذای فک‌ها قلمداد می‌شد، به علت صید بی‌رویه کشورهای روسیه، جمهوری آذربایجان و ایران در حال نابودی است و این موضوع جامعه فک‌های خزری را تهدید می‌کند. براساس آمارهای مؤسسه تحقیقات شیلات روسیه، همه‌ساله حدود 70 هزار تن ماهی کیلکا در دریای خزر صید می‌شود (استان گیلان ایران سال گذشته بیش از هفت‌هزارو 500 تن ماهی کیلکا صید کرده است). این میزان صید در کنار ورود گونه مهاجمی به نام ماهی «شانه‌دار» به دریای خزر، عملا منابع غذایی فک‌ها را از میان برده و جمعیت آنها به دلیل ناتوانی بازآوری در حال نابودی است.

عامل سیاسی: مانورهای نظامی در دریا

سومین عاملی که برای مرگ فک‌های خزری عنوان می‌شود، موضوع مانورهای نظامی متعددی‌ است که در این دریاچه برگزار می‌شود. مدیرکل سواحل دریایی سازمان محیط زیست معتقد است که برخلاف آنچه کشورهای شمال دریای خزر عنوان می‌کنند، تلفات این تعداد رأس فک خزری عادی نیست و ناشی از اقدامات انسانی است. به گفته او، مانورهای نظامی تأثیر فراوانی روی مرگ‌و‌میر فک‌ها دارد.

دریای خزر چند رأس فک خزری دارد؟

فک خزری، تنها پستاندار گوشت‌خوار دریای خزر است که نامش در فهرست «قرمز» اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت قرار دارد و به‌عنوان گونه‌ای در معرض خطر طبقه‌بندی و انقراض شناخته می‌شود. گزارش‌ها حکایت از آن دارند که تا ابتدای سال 1900 میلادی، دریای خزر بیش از یک میلیون فک خزری را در خود جای داده بود؛ اما اکنون این تعداد به دلیل صید بی‌رویه، تخریب زیستگاه و… به حدی کم شده که این گونه را در معرض خطر نابودی قرار داده است. در‌حال‌حاضر چندین و چند آمار درباره تعداد فک‌های دریای خزر وجود دارد؛ از 270 هزار رأس تا 70 هزار رأس اما نکته مهم اینجاست که کشف لاشه دوهزارو 500 رأس فک، آن هم به صورت یکجا، نشان‌دهنده این واقعیت است که دریای خزر با تجمیع هر سه عامل مرگ‌بار مواجه شده و بعید نیست این گونه در معرض انقراض، با تهدیدات جانی بیشتری هم مواجه شود.

انتهای