رضا نصری: دیپلماسی هنر قوی بودن و «تهدیدآمیز» جلوه نکردن است

سرویس سیاسی انصاف نیوز: رضا نصری، کارشناس مسائل روابط بین الملل، با اشاره به اینکه قطعنامه اخیر پارلمان اروپا علیه سپاه پاسداران بیشتر تبعاتی «سیاسی» دارد تا حقوقی، می‌گوید: یکی از پیامدهای سیاسی این قبیل اقدامات این است که ایران را به واکنش وامی‌دارد و این واکنش نیز موجب واکنش دیگری از طرف مقابل -و احیاناً از سوی سایر کشورها- می‌شود به این ترتیب طرفین وارد چرخهٔ تنش‌افزایی می‌شوند.

او همچنین می‌گوید که لازم بوده است «ایران در حوزه دیپلماسی و دیپلماسی عمومی بهتر عمل می‌کرد تا جریان‌های ایران‌ستیز نتوانند به راحتی اتهامات سنگینی – به ویژه در مورد مشارکت ایران در جنگ اوکراین – به آن وارد کنند و اینگونه برای اقدامات بعدی بسترسازی نمایند. در واقع، دیپلماسی هنر این است که – علیرغم قوی بودن – «تهدیدآمیز» جلوه نکنید و نگذارید دیگران نیز شما را تهدیدآمیر نشان دهند.»

تحلیل شما از علت و هدف تصویب قطعنامه‌ی پارلمان اروپا علیه سپاه چیست؟

دو عامل در ماه‌های اخیر به شدت افکار عمومی و فضای سیاسی اروپا را علیه ایران منفی کرد. یکی اتهامات سیستماتیک و بی پایه در مورد مشارکت نظامی ایران در جنگ اوکراین که مهم‌ترین عامل است؛ و یکی اعتراضات داخلی و تصویری که پیرامون آن در رسانه‌های بین‌المللی ایجاد شد. این دو اتفاق فضایی ایجاد کرد که در بستر آن لابی‌های ضدایرانی توانستند برخی از پروژه‌های معطل‌مانده خود را تا حدودی پیش ببرند. یکی از این پروژه‌ها هم -که لابی اسرائيل و عربستان سعودی چند سالی است پیگیر آن هستند- قرار دادن سپاه در لیست سازمان‌های تروریستی کشورهای غربی است. پروژه دیگرشان لغو مذاکرات هسته‌ای و متعاقباً قطع روابط دیپلماتیک ایران با اروپاست. در واقع، وقتی در غرب فضای سیاسی علیه یک کشور شکل می‌گیرد، یا وقتی افکار عمومی روی یک موضوع حساس می‌شود، معمولاً‌ نهادهای انتخابی – مثل پارلمان‌ها و کنگره که در آن نمایندگان محتاج جلب رضایت عمومی و کسب رأی هستند – به شدت تاثیرپذیر می‌شوند و به سکوهای مناسبی برای جولان دادن لابی‌ها و زمینه‌چینی برای سیاست‌های مورد نظر آن‌ها تبدیل می‌شوند.

در مقابل، لازم بود ایران نیز در حوزه دیپلماسی و دیپلماسی عمومی بهتر عمل می‌کرد تا جریان‌های ایران‌ستیز نتوانند به راحتی اتهامات سنگینی – به ویژه در مورد مشارکت ایران در جنگ اوکراین – به آن وارد کنند و اینگونه برای اقدامات بعدی بسترسازی نمایند. در واقع، دیپلماسی هنر این است که – علیرغم قوی بودن- «تهدیدآمیز» جلوه نکنید و نگذارید دیگران نیز شما را تهدیدآمیز نشان دهند.

تبعات تصویب این قطعنامه چیست و اگر بر منابع و امنیت ملی ایران تاثیر دارد چگونه می‌توان آن را خنثی و رفع کرد؟

تبعات آن بیش از اینکه حقوقی باشد، «سیاسی» است. در واقع، یکی از پیامدهای سیاسی این قبیل اقدامات این است که ایران را به واکنش وامی‌دارد و این واکنش نیز موجب واکنش دیگری از طرف مقابل -و احیاناً از سوی سایر کشورها- می‌شود به این ترتیب طرفین وارد چرخهٔ تنش‌افزایی می‌شوند. ضمن اینکه از نظر «حقوقی» اقداماتی که تا این حد نامتعارف هستند در اتحادیه اروپا تحقق‌پذیری کم‌تری دارند؛ چرا که برخلاف آمریکا که در آن با یک بسترسازی سیاسی و تبلیغاتی می‌شود بدعت‌گذاری‌های نامتعارفی در حوزه حقوقی انجام داد، در سیستم پیچیده و بوروکراتیک اتحادیه اروپا – که پایه و اساس آن، و مهم‌ترین عامل پیوستگی و هماهنگ‌سازی ۲۷ عضو آن، حفظ قانون است – به ندرت می‌شود اقدامات نامتعارف حقوقی اینچنینی را به ثمر رساند.

به وضوح روابط ایران و اروپا تیره شده است

وضع روابط ایران و اروپا در مقایسه بادوره‌های قبلی چه تفاوت و تشابهی دارد؟

به وضوح روابط ایران و اروپا تیره شده است. به خوبی شاهد هستید که همین کشورهای اروپایی کم‌تر از دو سال پیش در «شورای امنیت» علیه دولت ترامپ صف‌آرایی کردند و محکم ایستادند تا اجازه ندهد تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل را بیش از موعد تعیین‌شده در برجام تمدید کند؛ آن هم با علم به اینکه احتمالاً سپاه از این رفع تحریم منتفع خواهد شد. حال، همین کشورها امروز – ولو در سطح پارلمانی یا به صورت نمایشی – دم از قرار دادن سپاه در لیست سازمان‌های تروریستی می‌زنند و مواضع بسیار تندی علیه ایران اتخاذ می‌کنند. همین کشورها تا سال گذشته از ایران به عنوان «شریک» یا Partner خود در برجام نام می‌بردند و امروز نسخت‌وزیر و مقامات ارشد برخی از آن‌‌ها در مصاحبه‌ها و توئیت‌های خود از واژه‌های غیردیپلماتیک و بی‌ادبانه‌ای مثل «بربر» یا «وحشی» استفاده می‌کنند. این موارد نشان می‌دهد روابط فی‌مابین به شدت تیره شده است؛‌ یا دست‌کم اینکه برخی سیاستمداران اروپایی به این تحلیل رسیده‌اند که باید ابتدا به افکار عمومی خود نشان دهند به اتهام ادعایی «مشارکت ایران در جنگ اوکراین» و مسائل حقوق بشری با قاطعیت «رسیدگی» کرده‌اند تا سپس بتوانند با دست بازتری بحث مذاکرات هسته‌ای را مجدداً پیش بکشند.

گویا تصویب بسته‌ی تحریمی جدیدی هم در اروپا در دست بررسی است. تاثیر این تحریم‌ها چیست و چقدر آن تبلیغاتی است و چقدر تاثیر واقعی دارد؟

این تحریم‌ها معمولاً علیه برخی نهادها و اشخاص حقیقی است. مهم‌ترین تاثیر این قبیل تحریم‌ها نیز «سیاسی» است. ضمن اینکه بعضی وقت‌ها هم یک تاثیر منفی روانی بر بازار می‌گذارد چرا که در افکار عمومی این برداشت را ایجاد می‌کند که سیاست خارجی کشور به سمت تنش‌افزایی و متعاقباً تشدید تنش پیش می‌رود.

افکار عمومی آمریکا را برای تشدید فشار و اقدام محدود نظامی مستعد ساخت

تروریستی خواندن سپاه از سوی آمریکا از ابتدای سال ۱۳۹۸ تاکنون چه تاثیری داشته است؟

جدا از تاثیرات سیاسی آن بر مذاکرات هسته‌ای، یکی از تبعات آن این است که دست‌کم افکار عمومی آمریکا را برای تشدید فشار و احیاناً اقدام محدود نظامی مستعد ساخت. معتقدم اگر این لیست‌گذاری در زمان ترامپ صورت نمی‌گرفت، همراه ساختن افکار عمومی با ترور غیرقانونی و غیرانسانی شهید سلیمانی دشوارتر می‌بود، ضمن اینکه مباحث حقوقی فراوانی در مورد دامنه اختیارات رئيس‌جمهور و بسط دادن «مجوز حمله نظامی» کنگره به نیروی نظامی رسمی کشور ایران درمی‌گرفت. با لیست‌گذاری سپاه عملاً دولت ترامپ بسیاری از این چالش‌ها را از سر راه خود برداشت. تاثیر دیگر آن این است که با این لیست‌گذاری دولت ترامپ یک بدعت‌گذاری کرد و راه را برای تقلید و مبادرت سایر کشورها به اقدمات مشابه باز نمود. اگر دولت ترامپ سپاه را در لیست سازمان‌های تروریستی خود قرار نمی‌داد، بسیار بعید به نظر می‌رسد امروز فکر چنین اقدامی حتی به ذهن اتحادیه اروپا خطور می‌کرد.

در واقع، دلیل اصرار و پافشاری لابی‌های اسرائيل و عربستان سعودی برای قرار دادن سپاه در لیست‌ سازمان‌های تروریستی هم بیش از هر چیز همین پیامد‌ها و آسیب‌هایی است که ممکن است این لیست‌گذاری در حوزه امنیتی و نظامی برای ایران ایجاد کند. در واقع، آن‌ها این اقدام را گامی به سوی هموار کردن راه حمله نظامی علیه ایران می‌بینند و به همین دلیل هم از سال‌ها پیش چنین طرحی را در دستور کار دارند.

رأی منفی پارلمان اروپا به متمم تعلیق مذاکرات برجام چه پیامی دارد و درمورد قدم بعدی ایران و طرف‌های دیگر برجام برای مسکوت گذاشتن یا احیای برجام چه پیش‌بینی می‌کنید؟

به نظرم این تحلیل در اروپا وجود دارد که باید ابتدا به افکار عمومی خود نشان دهند به اتهامات وارده به ایران در حوزه اوکراین و حقوق بشر رسیدگی کرده‌اند تا در مرحله بعد بتوانند راه را برای احیای مذاکرات هموار کنند. به همین خاطر هم از اقدامی که ممکن بود ایران را به این نتیجه برساند که یکی از نهادها مهم اتحادیه اروپا (پارلمان) مخالف برجام است پرهیز کرده‌اند.

شرایط سخت است اما بستر احیای مذاکرات کمی مساعدتر شده

با آرامش نسبی خیابان در ۴۰ روز اخیر، چقدر احتمال می‌دهید که زمینه برای از سر گیری مذاکرات احیای برجام فراهم شده باشد و اعتراضات سه ماهه چه تاثیری بر طرفین برجام گذاشته است؟

شرایط کماکان سخت است اما به نظرم بستر احیای مذاکرات کمی مساعدتر شده. مواضع مثبت مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در این باره و همچنین اظهارات اخیر مدیرکل آژانس نیز – که ممکن است در ماه فوریه به ایران سفر کند – در همین راستا قابل ارزیابی است. در واقع، اگر اتحادیه اروپا و ایران و آژانس هر سه تمایل خود را به احیای مذاکرات نشان دهند، دولت‌ آمریکا (که دولت انگلیس نیز تابع اوست) هم احتمالأ همراهی خواهد کرد.

انتهای پیام