ژنرال هویزر رفت | همه‌جا صحبت از کودتای ارتش است | حمایت رهبر جدید حزب توده از آیت‌الله خمینی
بهمن انقلاب؛ سال ۵۷ روزنامه‌ها چه می‌گفتند (4)
سرویس تاریخ، انصاف نیوز: در حالی که از نیمه بهمن، ایران عملا دو دولت داشت، خروج نظامی بلندپایه آمریکایی، ژنرال هویرز از ایران اوضاع را پیچیده‌تر کرد. یک دولت را شاپور بختیار با اصرار بر این‌که تنها او «نخست‌وزیر قانونی‌ست» اداره می‌کرد و دولتی دیگر را مهندس مهدی بازرگان در حال سامان‌دادن بود. بختیار پیش‌تر تهدید کرده بود که جدی‌شدن تشکیل دولت منتخب آیت‌الله خمینی، با واکنش شدید او روبه‌رو خواهد شد و از این رو، نگرانی‌ها در مورد تشدید خشونت‌ها و دخالت ارتش بسیار بیشتر از چند روز قبل بود. آن‌چه از نظر می‌گذرانید، مروری است بر روزنامه‌های آیندگان و کیهان در روز چهارشنبه، 18 بهمن ماه 1357.
هویزر، ارتش، کودتا
روزنامه آیندگان تیتر یک خود را چنین انتخاب کرده بود: «ژنرال هویزر از ایران رفت»
خبر کوتاه زیر این تیتر از دفتر تهران خبرگزاری آسوشیتدپرس تهیه شده بود: «منابع آمریکایی مقیم تهران تایید کردند ژنرال رابرت هویزر، معاون فرمانده نیروهای آمریکایی در اروپا پس از یک ماه، ایران را ترک کرد. به گفته این منابع، هویزر برای تماس‌هایی با رهبران نظامی ایرانی در ایران اقامت داشت و از این رهبران نظامی خواست از رژیم بختیار حمایت کنند.» ادامه تفسیر آسوشیتدپرس در صفحه دوم آیندگان درج شده بود. در این تفسیر، «اعضای گارد نخبه سلطنتی» و «بقیه نیروهای مسلح 430 هزار نفری» وفادار به سوگند «خدا، شاه، میهن» و نظامیان بلندپایه دست‌چین‌شده توسط شاه، همچنان کلیددار قدرت خوانده شده بودند. مفسر نتیجه گرفته بود آیت‌الله خمینی و یارانش بدون جنگ داخلی موفق به تشکیل جمهوری اسلامی نخواهد شد «مگر آن‌که بتوانند نظامیان را به طرف خود بکشانند.»
در ادامه تفسیر خبرگزاری بین‌المللی آسوشیتدپرس از موقعیت ارتش ایران در میانه بهمن 57، آمده بود: «افسران و سایر افراد نیروهای مسلح سوگند خورده‌اند حکومت شاه را حفظ کنند اما در همان حال بسیاری از آنان از مسلمانان مومنی هستند که از ارزش‌های اسلامی که اساس انقلاب آیت‌الله خمینی است حمایت می‌کنند.» احتمال کودتا و تماس‌های نزدیک بین انقلابیون، نظامیان و دولت بختیار از نکات دیگر مورد اشاره در این تفسیر بود.
روزنامه آیندگان از قول ارتشبد جم آورده بود: «به قانون اساسی وفادارم» و از قول تیمسار ربیعی آورده بود: «من یک فرماندهم و در سیاست دخالت نمی‌کنم.» اما محتوای مرتبط با نظامیان در این روزنامه صبح تهران به همین چند تیتر محدود نبود؛ برای تیتر یک، سوتیتر «ِژنرال‌ها به این نتیجه رسیده‌اند برای به‌دست گرفتن قدرت از طریق کودتا به اندازه کافی نیرومند نیستند»، برای تیتر دو «به پادگان لویزان دستور آماده‌باش داده شد» و برای صفحه دو «دانشجویان افسری بدون سوگند به شاه سردوشی گرفتند» انتخاب شده بود.
خبرنگار آیندگان گزارشی از فزونی‌یافتن حمایت‌ها از مهندس بازرگان تهیه کرده بود. روزنامه همچنین خبر می‌داد که یک راه‌پیمایی در حمایت از نخست‌وزیر دولت انقلابی در روز پنج‌شنبه برگزار خواهد شد اما شاید جالب‌ترین مطلب آیندگان درباره نخست‌وزیر، آگهی تبریک 3 کادره در زیر صفحه یک بود؛ در این پیام، آیت‌الله مرعشی نجفی، مرجع تقلید بلندپایه، با خطاب قراردادن «جناب مستطاب دانشمند محترم و فاضل ارجمند، آقای مهندس بازرگان» انتخاب «عمه‌زاده مکرم» به نخست‌وزیری را تبریک گفته بودند.
آیندگان چهارشنبه 18 بهمن 1357، این نقل قول‌ها را منتشر کرده بود:
- شاپور بختیار: در برابر قانون‌شکنی‌ها می‌ایستم
- احمد میرفندرسکی، وزیر امور خارجه: برکناری زاهدی به اطلاع دولت آمریکا رسید
- دکتر ابراهیم یزدی: طرح اشغال وزارت‌خانه‌ها بررسی می‌شود
- بنی‌صدر: برای داشتن اقتصاد قوی باید از خارجی‌ها خلع ید کنیم
یکی از مهم‌ترین مطالب آیندگان، ترجمه مصاحبه نورالدین کیانوری با نیوزویک بود. کیانوری، به تازگی به عنوان دبیرکل جدید حزب توده انتخاب شده و به نیوزویک گفته بود: «پشتیبانی ما از آیت‌الله خمینی، یک تاکتیک موقتی نیست.»
صفحه فرهنگ آیندگان، دو مصاحبه داشت؛ گفت‌وگویی با منوچهر هزارخانی، نویسنده و مترجم مشهور که گفته بود «با رفتن مظهر استبداد، مکانیسم استبدادزدگی یک‌باره ناپدید نمی‌شود» و گفت‌وگویی با محمود عنایت، نویسنده و روزنامه‌نگار که گفته بود: «خون شهیدان، ما را به آزادی می‌خواند.»
یک صفحه کامل آیندگان به یک نامه سرگشاده اختصاص یافته بود: «نامه سرگشاده همه مبارزان جنبش مردم ایران؛ پیش به سوی حکومت منتخب مردم.»
فردی به نام دکتر پرویز اوصیا نیز از «مبنای مشروعیت حکومت تازه» حرف زده بود: «مشروعیت حکومت انقلابی ناشی از حرکت انقلابی مردم است. حکومت الهی مذهبی از صدر اسلام تا کنون مطرح بوده اما جز ذر صدر اسلام تحقق خارجی نیافته است. در همین دوره پهلوی، هیچ رهبر مذهبی تا امروز عملا نتوانسته حکومتی را از خود بر سر کار آورد، در حالی‌که اصل الوهیت حکومت مذهبی، هم‌زمان با مفهوم الوهیت سلطنت همچنان وجود داشته است. اگر امروز تعیین حکومت تازه میسر است، قدرت آن ناشی از واقعیت زمینه انقلابی است و روحیه آن باید دموکراتیک و ناشی از آزادی و عدلی باشد که این ملت در جستجوی آن بوده است…»
عرض اندام ستاد بزرگ ارتشتاران
در حالی‌که روزنامه صبح آیندگان مطالب متعددی درباره نظامیان داشت، بعد از ظهر چهارشنبه، روزنامه کیهان اعلامیه ستاد بزرگ ارتشتاران را منتشر کرد: «هر کس در مقام تهدید یا تضعیف روحیه نیروهای مسلح شاهنشاهی برآید یا به پرسنل نیروهای مسلح شاهنشاهی از طریق درج مطالب ناصحیح و غیرواقعی اهانت نماید، برابر مقررات قانون دادرسی و کیفر ارتش، تحت تعقیب قانون قرار خواهد گرفت.»
کیهان در خبری بندانگشتی در صفحه یک خود نوشته بود: «امروز حجت‌الاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی از نزدیکان امام خمینی اعلام داشت روز پنج‌شنبه 19 بهمن ماه _فردا_ که از طرف روحانیت دعوت به راه‌پیمایی شده است، حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خمینی برنامه ملاقات ندارند تا مردم شریف و مسلمان تهران بتوانند در راه‌پیمایی شرکت کنند.»
کیهان، نامه سرپرست سابق پزشک قانونی را درباره اسرار قتل بیژن جزنی و یارانش منتشر کرده بود. سیدرحمت‌الله میرحقانی گزارش منسوب به پزشکی قانونی درباره فرار منجر به قتل جزنی و 8 نفر دیگر در بهمن 54 را تنظیم‌شده توسط ساواک خوانده و درباره آن توضیح داده بود.
کیهان چنین خبرهایی هم داشت:
- مذاکرات سری بازرگان با مقامات
- آیت‌الله طالقانی: مردم را تهدید به قتل و آتش‌سوزی نکنید
- قم به کانون جمهوری اسلامی تبدیل شد
- اعلامیه کارکنان وزارت فرهنگ و هنر درباره اسامی سانسورچیان کتاب در ایران
- مراسم سال‌روز سایهکل در دانشگاه تهران
- دانشگاهیان از دولت موقت مهندس بازرگان حمایت کردند
- بازرگان، این چریک پیر سیاسی
- صدراعظم اتریش: آمریکا مردم ایران را ندیده می گرفت
روزنامه عصر کیهان در صفحه مقالات خود، مقاله‌ای از سیمین دانشور منتشر کرده بود: «گل‌هایی که در نسیم آزادی می‌شکفد…» درست کنار همین مقاله، مصاحبه‌ای با مسعود رجوی، «یکی از رهبران سازمان مجاهدین خلق ایران» درج شده بود: «سقوط دیکتاتوری قدمی از راه طولانی انقلابی ماست»
گزیده‌ای از سخنرانی استاد نصرت‌الله نوح در دانشگاه تهران درباره شعر انقلابی و شاعر انقلابی با تمرکز بر محمدعلی افراشته و یادداشتی از فرخ صادقی، معلم چپ‌گرا از دیگر مطالب صفحه مقالات کیهان در چهارشنبه، 18 بهمن 1357 بود.
انتهای پیام
