اسناد نابود جنگل ها در بایگانی نارمک خاک می خورد
پیام ما نوشت:
«انبار نارمک، تهران: خيابان هنگام- خيابان ۴۲ پلاک ۵۰، مساحت عرصه ۲۶۶۲ متر مربع» اولین گزینه‌ای است که در فهرست «ستاد سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور» درباره مولدسازی آمده است. اگر در گوگل «انبار نارمک» و «سازمان منابع طبیعی» را جست‌و‌جو کنید به هیچ گزینه‌ای نمی‌رسید مگر داده‌هایی پراکنده درباره انبار، محله نارمک، سازمان منابع طبیعی، انباری در یوسف‌آباد و… . این در حالی است که به گفته کارشناسان، این انبار محلی برای انباشت سندهای سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور است.
«انبار نارمک بیشتر محل تعمیر ماشین‌الات بود. یک بار آنجا رفتم، خاطرم است دهه ۷۰ بود، دنبال صحبت‌ها و نوشته آقای کریم ساعی می‌گشتم. در کتابخانه‌ها و محل‌های مختلف گشته و چیزی پیدا نکرده بودم. به من گفتند اسناد در انبار نارمک یا بهتر است بگویم در تعمیرگاه نارمک است. با راهنمایی شخصی به آنجا رفتم. فضایی بود که دو طرفِ آن را سقف‌های شیب‌دار با ورقه‌های ایرانیت زده بودند و زیر آن یکسری کامیون‌ها و کمپرسی‌هایی مرتبط با سازمان جنگل‌ها برای تعمیر قرار داشتند. طرف دیگر مقدار زیادی کیسه‌های بزرگ و گونی روی هم تلنبار شده بود. به من گفتند اینها مدارک و اسنادی است که ما داریم. با وضعیتی که اسناد داشتند، به نظر می‌رسید قابل استفاده و استخراج نباشند. به این معنا که گرچه مدارک زیادی احتمالا در آنها وجود داشت ولی از آنجا که روی آنها کار نشده و طبقه‌بندی هم نشده بودند، دسته‌بندی کردن آنها زمان زیادی می‌خواست. آنچه می‌گویم مربوط به دهه ۷۰ و حدودا سال‌ها ۷۸ است. اینکه از آن تاریخ به بعد چه بر سر آنها آمده اطلاعی ندارم.» اینها را تقی شامخی، پیشکسوت حوزه جنگل و استاد دانشگاه به خبرنگار «پیام ما» می‌گوید.
مدرکی که تقی شامخی دنبال آن بوده، به هر حال پیدا می‌شود اما در منزل یکی از کسانی که علاقه‌مند به این حوزه بوده است. او دراین‌باره بیان می‌کند: «متاسفانه ما بایگانی درستی نداریم. بنابراین افراد اسناد و دست‌نوشته‌هایی که به نظرشان جالب باشد را در خانه خودشان بایگانی می‌کنند. آن زمان هم سندی که مربوط به ساعی بود را یکی از دوستان در خانه داشت و به من داد و توانستم از آن استفاده کنم.»
تقی شامخی، پیشکسوت حوزه جنگل و استاد دانشگاه: متاسفانه ما بایگانی درستی نداریم. بنابراین افراد اسنادی که به نظرشان جالب باشد را در خانه خودشان بایگانی می‌کنند. آن زمان هم سندی که مربوط به ساعی بود را یکی از دوستان در خانه داشت و به من داد و توانستم از آن استفاده کنم
فارغ از انبار نارمک و خانه‌های اشخاص، دو مرکز دیگر هم هستند که اسناد و مدارک مرتبط با سازمان منابع طبیعی را نگهداری می‌کنند. این استاد دانشگاه می‌گوید: «در سال‌های پایانی دهه ۷۰ به دلیل برخی پایان‌نامه‌ها به دو مرکز و سازمان دیگر مراجعه کردم. یکی از آنها مرکز اسناد وزارت خارجه بود که سندهای بسیار ارزشمندی داشت. در این مرکز، آن زمان برای اینکه ۱۰ نفر محقق پژوهش کنند سند موجود بود؛ از جمله اسناد مرتبط با جنگل‌های ایران در دوره قاجار، روابط خارجی با کشورهای دیگر در این حوزه و شرکت‌های خارجی که می‌خواستند در این حوزه فعالیت کنند. مرکز اسناد کتابخانه ملی هم از سندهای مرتبط با این حوزه میکروفیلم تهیه و بخشی از آنها را سازمان‌دهی کرده بود. آن سال‌ها خاطرم است در تماس‌هایی که با آنها داشتم، گفتند اسناد را تا فلان تاریخ منظم کرده‌ایم. علاوه بر آن خود سازمان جنگل‌ها و وزارت کشاورزی هم یک مرکز اسناد در محله اوین داشت که لااقل آن زمان فعالیت چشمگیری آنجا دراین‌باره به چشم نمی‌خورد. آنها گرچه یک کتابخانه داشتند اما پژوهشی روی سندها انجام نمی‌شد.»
شامخی در همین رابطه به ضرورت تاسیس موزه مرتبط با جنگل‌ها و آبخیزداری تاکید کرده و می‌گوید: «چنانچه کارشناسان و مطبوعات این پیگیری را انجام دهند، به نتایج خوبی خواهیم رسید.
وحید اعتماد، استاد دانشگاه تهران: برای اینکه بدانیم ایده نهضت سبز از کجا شکل گرفته نیاز به این اسناد داریم. صورتجلساتی که درباره موضوع تنفس و صورتجلساتی که مربوط به فعالیت‌های مختلف جنگل و مرتع و آبخیزداری هستند نیز به ما کمک می‌کنند تا بتوانیم درباره این موضوعات اطلاعات بیشتری داشته باشیم
فهم تاریخ نیاز به سند دارد
وحید اعتماد، مدیر گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل دانشگاه تهران به «پیام ما» می‌گوید: «در دهه‌های گذشته و پیش از انقلاب هر سازمانی به صورت سالانه گزیده فعالیت‌های اجرایی، اداری، اجتماعی، مشارکتی و… را که در طول سال انجام داده بود به‌صورت کتابچه‌ای منتشر می‌کرد. در پایان هر دهه هم خلاصه مهم‌ترین اقدامات برای استفاده عموم انتشار می‌یافت. این در حالی است که این سنت از بین رفته و تا آنجا که می‌دانم تمام اسناد و مدارک بایگانی شده سازمان جنگل‌ها به عنوان بایگانی راکد به یک انباری فرستاده می‌شود.»
او می‌افزاید: «زمانی که آقای خلیل آقایی به عنوان رئیس سازمان جنگل‌ها انتخاب شد، گویی فضا نداشتند و این اسناد را منتقل کردند. درباره اینکه در منتقل کردن نظم و انضباطی که در انبار کارگزینی حاکم بوده، رعایت شده یا خیر اطلاعی ندارم.»
اسناد منتقل شده شامل چه مواردی می‌شود؟ اعتماد دراین‌باره می‌گوید: «این اسناد حاوی مکاتبات اداری و حتی اسناد و مدارکی مربوط به اشخاص می‌شود که همگی به‌عنوان بایگانی راکد منتقل شده‌اند. تفکیک این اسناد حوصله و دقت می‌خواهد، بعضی از آنها ممکن است اهمیت زیادی نداشته باشد و مجموعه‌ای از مکاتبات اداری مرسوم باشد ولی بخش‌‌هایی از این اسناد از اهمیت زیادی برخوردار است. به‌عنوان مثال برای اینکه بدانیم ایده نهضت سبز از کجا شکل گرفته نیاز به این اسناد داریم. صورتجلساتی که درباره موضوع تنفس و صورتجلساتی که مربوط به فعالیت‌های مختلف جنگل و مرتع و آبخیزداری است به ما کمک می‌کنند تا بتوانیم درباره این موضوعات اطلاعات بیشتری داشته باشیم.»
به گفته اعتماد بسته به هدف هر فرد بخشی از این اسناد کاربرد دارند. او اضافه می‌کند: «مثلا من در دانشکده دنبال زندگینامه و سرگذشت اساتید هستم. این برای من خیلی مهم است که پرونده این اشخاص را پیدا کرده و به مکاتباتی که درباره این افراد بوده، دسترسی داشته باشم. متاسفانه بعد از انقلاب این سنت که هر ساله هر سازمانی گزارش سالانه بدهد فراموش و به این ترتیب اسناد از دسترس خارج شد. آن زمان دفاتر جنگلداری و صنایع چوب، واردات، صادرات و… گزارشات سالانه داشتند که به درد می‌خورند و ما برای درک تاریخ سازمان جنگل‌ها نیاز به این اسناد داریم.»
«انبار نارمک» این روزها در حال واگذاری است در حالی که تاکنون هیچ مرجعی درباره اسناد موجود در آن اظهار نظر نکرده است. برخی کارشناسان امیدی به سالم ماندن این اسناد با توجه به شکل نگهداری آنها ندارند و معتقدند باید به‌جای انبار نارمک از اصطلاح موش‌دانی نارمک استفاده کرد. آنها می‌گویند در سایه بی‌توجهی مسئولان بسیاری از دست‌نوشته‌ها و اسناد سازمان منابع طبیعی نابود شده و یا در آستانه نابودی است. در مقابل گروه دیگری می‌گویند بایستی به سرعت درباره راه‌اندازی مرکزی برای نگهداری این اسناد تصمیم‌گیری شده و در ادامه سایر سندها از مراکز و سازمان‌های دیگر نیز به آنجا منتقل شود تا بتوانیم موزه و مرکزی برای پژوهشگران علاقه‌مند به حوزه جنگل و مرتع در ایران داشته باشیم.
انتهای پیام
