اهمیت توافق تهران و ریاض در پکن | فرخ نگهدار

فرخ نگهدار در یادداشتی درباره‌ی توافق ایران و عربستان نوشت: اهمیت توافق تهران و ریاض در پکن و نقش نوظهور چین در معادلات قدرت در خاورمیانه تا آنجاست که این توافق در تمام کشورها مورد توجه قرار گرفت. این رویداد در عمده‌ترین خبرگزاری‌ و رسانه‌ها بازتاب یافت و مورد تحلیل قرار گرفت.

چین تا امروز در حل هیچ مناقشه بین‌الدول که خود مستقیما یک طرف آن نباشد شرکت و نقش آفرینی نداشته است. این شاید مهم‌ترین نقش آفرینی جمهوری خلق چین در مناقشات بین‌المللی باشد از زمان تاسیس. آنچه دیروز در پکن رخ داد از چشم امریکا هم یک نقطه عطف در مناسبات ابرقدرت‌هاست.

اهمیت توافق تهران-ریاض

بسیار مهم است که ایران و عربستان بعد از 7 سال ترک رابطه و مخاصمه شدید امروز به توافق می‌رسند برای اینکه روابط خود را از سر بگیرند. اگر در عرصه بین المللی نگاه کنیم مهم‌ترین اثر این توافق این است که چین به مثابه یک میانجیگر در مسایل خاورمیانه ورود کرده و توانسته است نقش صلح برانگیز را ایفا کند. چین تاکنون چنین نقشی نداشته. منطقه خاورمیانه و بخصوص خلیج فارس منبع انرژی وسیع فسیلی برای قسمت مهمی از جهان است. حدود 14 میلیون بشکه در روز فقط از منطقه عربستان سعودی و امارات صادر می‌شود و این عربستان درگیر یک جنگ است در یمن که ایران هم در آنجا دستی دارد و برای اقتصاد چین و اقتصاد بین‌المللی این توافق تهران و ریاض می‌تواند تضمینی باشد برای ادامه جریان تامین انرژی برای چین و برای سایر بازارها در جهان. از نقطه نظر ایران اهمیت این توافق در آن است که در شرایطی که فشارهای حداکثری از جانب غرب و دیگر متحدان بر ایران وارد می‌شود و اپوزیسیون ایرانی هم که بخشی از آن که با رویالیست‌ها، سلطنت طلبان، کار می‌کنند و خواهان افزایش این فشارها هستند، هم نگران خواهند شد که حالا اگر ایران بتواند نفت خود را صادر کند و یا با چین روابط خود را بهبود بخشد و یا از تخاصم رابطه با عربستان کاسته شود؛ به نظر من جامعه کشورهای غرب استقبال زیادی از این تحول نخواهد کرد.

تضمین منابع انرژی مهم‌ترین مساله استراتژیک برای چین است و اگر این تشنج میان ایران و عربستان تداوم داشته باشد این نگرانی برای چین وجود خواهد داشت که صدور انرژی از این منطقه برای چین تضمین شده هست یا نه. اگر خدای ناکرده جنگی رخ دهد و صدور نفت از این منطقه مختل شود آن وقت اقتصاد چین در تنگنا قرار خواهد گرفت.

آیا کشورهایی هستند که ازسرگیری این روابط را به ضرر خود بدانند؟ مهم‌ترین کشوری که نگران است اسرائیل است. آنها فکر می‌کنند اگر روابط ایران و عربستان بهبود پیدا کند آنوقت یک قدرتی در منطقه به وجود خواهد آمد که برای اسرائیل هضم یا پذیرش آن زیاد آسان نیست. به نظر من اسرائیل بیشتر علاقه‌مند است که روابط نزدیک‌تری با ریاض برقرار کند و همان حد از گشایشی که بین اسرائیل با بحرین و یا قطر یا امارات صورت گرفت در همان حد با عربستان سعودی هم اتفاق بیافتد. ولی اسرائیل بشدت با ایران مخالف است و هرگونه بیرون آمدن ایران از انزوا برای اسرائیل یک زنگ خطر بزرگ خواهد بود. حالا مساله هسته‌ای ایران هم هست که بیشتر اسرائیل را نگران می‌کند. کشوری که خیلی خیلی از این توافق نگران است و واکنش خشم‌آگین نشان می‌دهد اسرائیل است.

در سال 1394 کسانی که خود را بسیجی و حزب اللهی می‌خواندند به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری آن کشور در مشهد حمله کردند و آن را آتش زدند. این حملات موجب قطع روابط دو کشور شد. چه اطمینانی حاصل شده که حالا دو کشور می‌خواهند روابط را از سر بگیرند؟ اگر بخواهیم حقیقت را بازگو کنیم در همان سال 1394 که این حملات صورت گرفت من همان موقع هم بشدت اعتراض کردم و انتقاد کردم که این حمله در جهت منافع اسرائیل است و منافع مخالفین ایران بوده و به ضرر عربستان و به ضرر ایران است. و جالب این است که تندروهای ایران در همان زمان از این کار استقبال کردند و امروز هم می‌بینید که روزنامه کیهان که تریبون افراطی‌ترین محافل حاکم در ایران است، با تیتر بزرگ اعلام کرده که توافق امروز یک موفقیت بزرگ است. اگر خراب کردن روابط دو کشور برای ایران یک موفقیت بزرگ بوده و امروز هم این بهبود روابط یک موفقیت بزرگ برای ایران باشد، این نشان می‌دهد که آن کسانی که در ایران دارند توطئه و دسیسه می‌کنند برای تخریب مناسبات ایران و غرب، این عناصر به هیچ وجه جنبه ملی ندارند و من امیدوارم که حاکمیت جمهوری اسلامی که اینبار یک همچون دسیسه‌ای از درون خود حکومت علیه این روابط به وجود نیاید.

برخی جهات دیگر

اما کاملا بجاست که فعالین سیاسی ما از جهات دیگری نیز توافق نامه امروز ایران و عربستان را مورد توجه قرار دهند. موارد زیر از آن زمره‌اند.

۱- «سفر موفقیت آمیز گروسی» به تهران و از پی آن فضای بسیار ملایم اجلاس آژانس هسته ای نیز فاکت دیگری است که باید علاوه بر گشایش در مناسبات تهران و ریاض مورد توجه قرار گیرد. تهران از این سفر و از این فضا ابراز خوشحالی و تل‌آویو از آن ابراز خشم کرد. 

۲- بیرون کردن ایران اینترنشنال از بریتانیا و لغو امتیازنامه فعالیت آن در بریتانیا یکی از اصلی ترین مطالبات ایران از عربستان بوده است. این درخواست تا حدود زیادی اجابت شده است. دولت بریتانیا تا کنون واکنشی در مورد نداشته. هرچند بسیار بعید است که مخالف این انتقال بوده باشد. هرچند که برخی این موضوع را به «افزایش تهدید تروریستی» یا شکایت خانم رحیم‌پور نسبت دهند.

۳- منشور شش نفره امروز انتشار یافت. طبق این منشور موضوع فعالیت، برنامه عمل سیاسی و سمت گیری استراتژیک آنها بر محور مبارزه در خارج کشور و با هدف «افزایش انزوای بین المللی جمهوری اسلامی» تدوین شده است. لذا تغییر رفتار عربستان سعودی و اجلاس دیروز آژانس و رویکرد گروسی برای آنها هم دلسرد کننده بوده است. مذاکرات هسته ای وین – البته اگر شروع شود – هم رویدادی خلاف مسیری است که این منشور پیش پای امضا‌کنندگان گذاشته. انتظار نمی‌رفت مطالبه «گنجانیدن سپاه پاسداران در لیست نیروهای تروریستی» از برنامه عمل این 6 نفر به ناگهان حذف شود. این محوری‌ترین خواسته آنها بود. تا همین دو هفته پیش.

۴- خبرهایی بود که شرکت مادر تلویزیون ایران اینترنشنال، Volant Media در صدد متنوع کردن اسپانسرهای خویش است. به نظر می‌رسد این کار اکنون فوریت بیشتری یافته. با انتقال مرکز فعالیت‌های آن به واشنگتن تلاش‌ها و امکانات برای جذب فاندرهایی که ده‌ها میلیارد دلار ثروت سرگردان دارند و بسیار هم همفکر هستند، بسیار گسترده‌تر شده تا بقای این رسانه دیگر کمتر گروگان روابط تهران و ریاض باشد.

۵- اگر یادمان باشد چندی پیش خبرهایی علیه فرزندان شمخانی انتشار یافت. شایعات زیادی بود که احتمالا جای او سست است. حالا با فرستادن او به چین به نظر می رسد که تیر رقبای وی به سنگ خورده است. قابل توجه است که علی باقری کنی هم که همه کاره مذاکرات ناکام وین بود و همه مشتاقان بازگشایی رابطه با غرب دشمن درجه یک او بودند نیز از جلوی صحنه برداشته شده است.

۶- واکنش بسیار تند نفتالی بِنِت، نخست وزیر سابق اسرائیل نسبت به عزم عربستان برای گشایش با تهران، و اعتراض شدید نتان یاهو به گروسی که پس از بازگشت از تهران گفت حمله به تاسیسات اتمی ایران غیرقانونی است، و مصاحبه نامنتظره زراعتی با نتان یاهو شاید دارد نشان می‌دهد که در صورت عادی شدن روابط تهران ریاض، تل آویو بیش از هر جای دیگر شیشه عمر شکننده‌ی ایران اینترنشنال را در دست خواهد گرفت. 

فرخ نگهدار

جمعه ۱۹ اسفند ۱۴۰۱ – لندن

پ.ن: بخش اول یادداشت بالا برگرفته از مصاحبه با بخش دری رادیو بی بی سی است و بخش دوم آن یادداشتی است که در نشریه کار، ارگان سازمان فدائیان خلق ایران (اکثریت)، روزنامه شرق به قلم نگارنده انتشار یافته بوده است.

انتهای پیام