آسیب‌پذیری عاشورا

رضا بابایی، محقق فرهنگی در یادداشتی تلگرامی نوشت:

بسیاری از محققان علوم دینی، دربارۀ عاشورا و آسیب‌های آن می‌اندیشند و می‌نویسند یا سخنرانی می‌كنند. در قرن ما، بلندترین صدا در حوزۀ آفت‌زدایی از عاشورا و آسیب‌شناسی عزاداری، از زبان استاد مطهری به گوش‌ها رسید. شریعتی و دیگران نیز نکات سودمندی گفتند. پیش از این دو بزرگوار نیز کتاب‌هایی دربارۀ تحریفات عاشورا نوشته‌اند و همچنان می‌نویسند. اما همه می‌دانیم که سرعت و گسترش آسیب‌ها، بیش از سرعت و تأثیرگذاری آسیب‌شناسی‌ها و آفت‌زدایی‌ها است؛ یعنی رشد و پیشروی تحریفات، به قدری است که کوشش‌های تحریف‌شناسان و آفت‌زدایان، تقریبا اثری در جامعه و حتی در میان اهل علم ندارد. صدای تحریفات، بسیار قوی‌تر و رساتر و گسترده‌تر از فریاد مطهری‌‌ها است. کتاب‌هایی که اکنون دربارۀ امام حسین(ع) می‌نویسند، ممکن است بهتر از کتاب‌‌هایی مانند «اسرار الشهاده» و مانند آن باشد، اما همین کتاب‌ها نسبت به قرنی که ما در آن به سر می‌بریم، چندان جلوتر از «اسرار الشهاده» نسبت به قرن سیزدهم نیست. ما اکنون حرف‌های گذشتگان را – مثلا – دربارۀ ذوالجناح نمی‌گوییم، اما حرف‌هایی می‌گوییم که فاصلۀ آنها از منطق و تاریخ و اقتضاهای زمانه، کمتر از فاصلۀ منقبت‌خوانی و معجزه‌تراشی برای ذوالجناح در قرن سیزدهم نیست.

توصیۀ من به دوستان عاشوراپژوه این است که مدتی پروژۀ آسیب‌شناسی را رها کنند و به مسئلۀ مهم‌تری بیندیشند. آن مسئلۀ مهم، «علل آسیب‌پذیری عاشورا» است. چرا عاشورا این همه آسیب‌پذیر است، به‌طوری که آسیب‌ها همیشه چند قدم جلوتر از آسیب‌‌شناسان است؟ چرا صدای غالب در محیط‌های شیعی، صدای مداحان است، نه نالۀ محققان و تاریخ‌دانان؟

من پاسخم را به این پرسش در یادداشتی کوتاه و نیز در کتاب «رستاخیز خون و خرد» نوشته‌ام. به عقیدۀ من، مشکل در جایگاهی است که عاشورا در جامعۀ شیعی یافته است. هر چیزی، اگر در جای خود نباشد، مسائلی می‌‌آفریند که حل آن آسان نیست. اگر کسی پاسخ من را هم نمی‌پذیرد، جا دارد که به پاسخ‌هایی دیگر بیندیشد. ما ناگزیریم که برای این سؤال جوابی پیدا کنیم که چرا عاشورا این‌همه آسیب‌پذیر است. اگر در پی پاسخ به آن سؤال نباشیم یا به پاسخ‌های غلط برسیم، بخشی عظیم از سرمایه‌های علمی و انسانی ما صرف مقابله با آسیب‌هایی خواهد شد که نمی‌دانيم از كجا آمده‌اند و چرا آمده‌اند و چه آبشخورهایی دارند و درمان آنها چیست. به قول مولانا:
اول این جان، دفع شرّ موش کن
وانگه اندر جمع گندم کوش کن
گر نه موشی دزد در انبار ماست
گندم اعمال چل‌ساله کجاست؟

انتهای پیام