وزارت ارشاد و دوپاره‌سازی اتحادیه ناشران و کتابفروشان
ابوالقاسم شهلایی مقدم، مدیر مسئول انتشارات نقش‌و‌نگار در یادداشتی که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، نوشت:
بحث تجزیه‌ی اتحادیه ناشران و کتابفروشان به دو اتحادیه، سابقه‌ای بیش از یک دهه دارد. مخالفان و موافقانی دارد، که عمدتاً از منظر صنفی و کسب‌کار و سود و زیان‌های این جداسازی بدان نگریسته‌اند:
مخالفان جداسازی، که بنده یکی از آن‌ها هستم، به برخی از مزایای یکی‌بودن کنونی اشاره کرده‌اند: مانند قدرت چانه‌زنی بیشتر با دوایر دولتی برای استیفای حقوق قانونی و صنفی، متصل‌بودن حلقه‌های کل اقتصاد نشر به هم، از تولید و توزیع و مصرف و ضربه‌خوردن این اتصال در صورت جداسازی، و به برخی کمتر اشاره کرده‌اند: مانند فراگیری کنونی اکثر قوانین در حوزه‌ی کتاب و نشر برای هر دو رسته؛ از قوانین و مصوبات مالیاتی و شهرداری و تخفیف‌ها و معافیت‌های مندرج در قانون گرفته تا تقریباً وحدت رویه و عدم تبعیض در اجرای آن‌ها در دوایر دولتی، که در صورت جداسازی، به مشکلات عدیده‌ای برخورد می‌کنند. البته هنوز در برخی قوانین، مانند بیمه، تفاوت‌هایی بین ناشران و کتابفروشان دیده می‌شود.
موافقان جداسازی نیز به یکی‌نبودن و بلکه تعارض منافع ناشران و کتابفروشان از جهات گوناگون استناد می‌کنند؛ مانند اینکه منفعت ناشران در ارائه‌ی تخفیف کمتر به کتابفروش است یا اینکه فروش مستقیم آنلاین و غیر آنلاین توسط ناشران به میزان فروش و منافع کتابفروشان لطمه می‌زند؛ یا برگزاری نمایشگاه‌های کتاب که به زیان کتابفروشان دانسته می‌شود، همچنین در سوق‌دادن کنونی سمت و سوی یارانه‌های دولتی بیشتر به ناشر و کمتر به کتابفروش. نیز برخی ناشران، که بیشتر فروش مستقیم دارند، شاید با بحث قیمت ثابت کتاب موافق نباشند و امثال آن. این‌ها بحث‌هایی فنی و در جای خود قابل تأمل است که برای تک‌تک‌شان، باید راه‌حل یافت. اما آنچه در اینجا می‌خواهم مطرح کنم نگاهی متفاوت و تقریباً سیاسی است و آن، دخالت وزارت ارشاد است، به ویژه در دولت کنونی، و طرفداری آن از این دوپاره‌سازی، که اخیراً به صورت علنی و رسمی هم اعلام شده است.
یکی از اهداف و اقدامات برخی دولت‌های گذشته، تجزیه‌کردن نهادهای صنفی، ایجاد نهادهای صنفی موازی و حمایت ویژه از برخی در برابر برخی دیگر بوده است، که به نظر می‌رسد بخشی از این پروژه، البته به شیوه‌ی کمی متفاوت، در دولت کنونی و با حمایت وزارت ارشاد در دست اجراست. شاید توجیه وزارت ارشاد در دوپاره‌‌کردن اتحادیه ناشران و کتابفروشان، حمایت بیشتر از هر دو رسته در بسترهایی جداگانه و با سازوکارهایی متفاوت و حل یک‌باره یا تدریجی همه یا برخی مشکلات پیش‌گفته باشد؛ اما به نظرم، حتی از منظر تئوریک، این همه‌ی ماجرا نیست.
دوپاره‌سازی و شاید چندپاره‌سازی‌های آینده (جداکردن رسته‌های دیگر از اتحادیه‌ی فعلی) در صنف، زمینه‌ی سلطه‌ی دولت را بر هر بخش (از طریق اعطای مجوزهای جدید، پول و امکانات به وابستگان قدیم و جدیدش) فراهم‌تر می‌کند. این روش لزوماً همان روش مشهور «تفرقه بینداز و حکومت کن» نیست؛ گرچه می‌تواند با ایجاد تعارض یا دمیدن در تنور آن، بخشی را که به هر دلیل مایل به تقویت آن است تقویت و بخش دیگر را تضعیف کند که روشی آزموده و بسیار رایج در عملکرد دولت‌های گوناگون است. این روش، روش تجزیه‌کردن یک کل به اجزایی خُرد است که در نتیجه، تسلط به اجزا آسان‌تر از سلطه بر یک کل یکپارچه و منسجم است؛ کلی که در نهایت، با همه‌ی اختلاف‌ها، بهتر می‌تواند منافع کلی و صنفی خودش را صیانت کند تا هنگامی که به اجزا تفریق و تقسیم شود.
یکی از آسیب‌های مهم مترتب بر دخالت دولت و وزارت ارشاد در امور بخش فرهنگ، دولتی‌تر شدن هر چه بیشتر این فعالیت‌هاست که به‌نحو نسبتاً مطلوب و مقبولی در سال‌های پس از انقلاب، با هر روش و به هر درجه‌ای که توانسته، استقلال خود را از نفوذ دولت حفظ کرده است. دولت‌های مختلف، با انگیزه‌ها و به درجات مختلف، هر چقدر کوشیده‌اند، و البته تا حد زیادی هم موفق بوده‌اند، نتوانسته‌اند بخش فرهنگ و نهادهای صنفی آن را به نحو کامل در سیطره و قبضه‌ی علایق و سلایق خود درآورند و این بخش، استقلال نسبی خود را از حکومت حفظ کرده است.
باید اذعان کرد که فعالان صنفی فرهنگی، با وجود همه‌ی اختلاف آرا و منافع، در توفیق حفظ این استقلال مؤثر و سهیمند و باید قدر و ارج همه را دانست و همت‌شان را پاس داشت. البته در این راه، کم متحمل مشقات نشده‌اند؛ چه آن‌ها که دیگر در بین ما نیستند و چه ایشان که فعالند.
خلاصه و نتیجه اینکه، به نظر می‌رسد طرح کنونی حمایت ارشاد از دوپاره‌سازی اتحادیه ناشران و کتابفروشان و شاید پاره‌پاره‌سازی‌های آینده در بخش کتاب و نشر، بیشتر طرحی سیاسی است تا صنفی و به نظر می‌رسد دخالت ارشاد در این امر، استقلال هر دو رسته را خدشه‌دار می‌سازد.
انتهای پیام
