قرار است تجربه تحریم جشنواره فجر در نمایشگاه کتاب تکرار شود؟

روزنامه اینترنتی فراز نوشت:

بیش از ۳۳ سال از عمر نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گذشت. این نمایشگاه از تولد در سال ۶۶ و در خیابان سئول تا تغییر مکان به مصلی امام در سال ۸۵، از حواشی درون صنفی تا تاثیرپذیری از شرایط اجتماعی و سیاسی روز، راهی طولانی را پیمود. در این راستا، اخیرا پژمان موسوی، روزنامه‌نگار و سردبیر مجله «تجربه» خبری در خصوص احتمال عدم شرکت ناشران بزرگ در نمایشگاه‌ کتاب تهران را منتشر کرد. برخی از ناشران در گفتگو با «فراز» این خبر را تلویحا تایید و برخی نیز تکذیب کرده‌اند.

بیش از ۳۳ سال از عمر نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گذشت. این نمایشگاه از تولد در سال ۶۶ و در خیابان سئول تا تغییر مکان به مصلی امام در سال ۸۴، از حواشی درون صنفی تا تاثیرپذیری از شرایط اجتماعی و سیاسی روز، راهی طولانی را پیمود. با این همه، این آیین فرهنگی مهم ایران را احتمالا می‌توانیم
یکی از پربازدید‌ترین نمونه‌ از نمایشگاه‌های کتاب در دنیا بدانیم. به این دلیل که نمایشگاه کتاب تهران برخلاف همزادان بین‌المللی خود، بیشتر فروشگاه کتاب است تا نمایشگاه کتاب! فروشگاهی پربحث و پرهزینه که هنوز مشخص نیست با صنعت نشر و کتاب است یا بر آن. ضمن اینکه به نظر می‌رسد، نمایشگاهی که در آستانه آن قرار داریم، با اتفاقی کم‌سابقه مواجه خواهد بود.

یک ادعا، ناشران معتبر و مستقل در نمایشگاه شرکت نمی‌کنند

 

«تحریم و عدم حضور ناشران بزرگ، معتبر و مستقل در نمایشگاه کتاب تهران»؛ این خلاصه‌ خبری است که پژمان موسوی، روزنامه‌نگار و سردبیر مجله «تجربه» آن را در قالب یک توییت منتشر کرده است. خبری که برخی از ناشران در گفتگو با «فراز» آن را تلویحا تایید و برخی نیز تکذیب کرده‌اند.

موسوی در بخش دیگری از توییت خود به شباهت این رویه به آنچه در جشنواره فجر رخ داده، اشاره کرده است. به نظر می‌رسد فارغ از بازتاب رویداد‌های سیاسی و اجتماعی ایران بر فضای فرهنگی کشور، مشکلات درون صنفی و درون خانوادگی در کنار گذاشته شدن رویدادهای فرهنگی چون نمایشگاه کتاب یا جشنواره فجر از سوی اهالی آن بی‌تاثیر نباشد. اتفاقی که از اواخر دهه نود شروع شد و به نظر می‌رسد ادامه‌دار باشد.

با این‌حال شنیده‌های «فراز» حکایت از آن دارد که نشر «چشمه»، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین انتشارات‌ ایران در این نمایشگاه حضور مجازی خواهد داشت. حضور مجازی با بارگذاری آثار در سامانه نمایشگاه مجازی کتاب و فروش آثار به همین منوال خواهد بود.

در این راستا مدیر یکی دیگر از نشرهای مستقل و قدیمی در گفتگو با «فراز» می‌گوید: «تا آن‌جا که من از همکاران خود اطلاع دارم، تحریم به آن معنی که در دیگر حوزه‌های فرهنگی رخ داده صحت ندارد و ماجرا بیشتر درون‌صنفی است. شاید فرمایش شما مبنی تاثیر مسائل سیاسی و اجتماعی اخیر نیز بر آن علاوه شده باشد اما دلیل اصلی نیست. ضمن اینکه از نظر من، این اقدام اتفاقا موجب آسیب دیدن نشرهای غیرمرکز و نوپا خواهد شد چراکه حضور در نمایشگاه، مواجه با مخاطبان کتاب و فروش احتمالی آثار در مقیاس نمایشگاه، فرصتی است که شاید این ناشران در طول سال به آن دست پیدا نکنند».

این ناشر ادامه می‌دهد: «احتمال عدم حضور برخی ناشران بزرگ در نمایشگاه اگر وجود داشته باشد از نظر من بیشتر به دلیل مسائل اقتصادی است. ما دو سال کرونایی و رکود مطلق را پشت سر گذاشتیم و درحالی که هنوز این صنعت از معضلات پیشین قامت راست نکرده، ناآرامی‌های اخیر کشور، مصائب اقتصادی و هشدار دوباره کرونا پشت سر هم بر سرمان آوار شده است‌. لذا این عدم حضور اگر رخ دهد، حتما ردپای هزینه‌ها، پیش‌بینی کاهش بازدیدکننده‌ها به دلایلی که عنوان شد و در یک کلام عدم صرفه اقتصادی را حتما در آن دنبال کنید».

دلسردی دوجانبه نسبت به نمایشگاه کتاب حاکم است

 

«عقاب علی احمدی»، نویسنده، مترجم و مدیر هیات تحریریه انتشارات «هزار کرمان»، درباره احتمال عدم حضور بسیاری از ناشران بزرگ در نمایشگاه‌ کتاب تهران می‌گوید: «بسیاری از این ناشران شرکت در این نمایشگاه را در  نگاه کلی به ضرر صنعت نشر می‌دانند. یکی از اصلی‌ترین دلایل آن نیز مربوط به نمایشگاه‌های استانی است. رویدادی که در برخی نقاط کشور طی چند دوره با صرف هزینه هنگفت برگزار شد. اما به تدریج با افزایش قیمت کتاب اقبال مورد انتظار را کسب نکرد. اما مشکلی که ایجاد کرد این بود که مردم به حساب گرفتن تخفیف از نمایشگاه، دیگر به سراغ کتاب‌فروشی‌های محلی نرفتند. در نتیجه کتابفروشی‌های محلی در شهرستان‌ها یک به یک ورشکست و تعطیل شدند».

این ناشر ادامه می‌دهد: «همین اتفاق در مقیاس بزرگتر در تهران نیز افتاد. مردم به حساب تخفیف و شرکت در رویدادی بین‌المللی که قدرت انتحاب و خرید نیز در آن بالاتر از خرید از کتابفروشی‌های محلی است، طی چند ماه از این مراکز خرید نمی‌کردند اما در نمایشگاه نیز به سبب مدیریت آشفته یا ناشر مورد نظر را پیدا نمی‌کردند یا ناشر اصلا شرکت نکرده بود و چند ماه خرید نکردن به امید نمایشگاه نیز به چنین سرنوشتی می‌رسید. این در کنار مکان و زمان برگزاری، چینش سلیقه‌ای و دلبخواهی نمایشگاه به نفع برخی ناشران خاص، هزینه‌ بالا، نگرانی از شیوع دوباره کرونا و … یک دلسردی دو جانبه هم از سوی ناشران و هم بازدیدکنندگان ایجاد کرده است».

آیا نمایشگاه کتاب در خدمت صنعت نشر است؟

 

احمدی در پاسخ به این سوال می‌گوید: «نمایشگاه کتاب مادامی که با این سازوکار برگزار می‌شود نمی‌تواند خدمتی به نشر کند. تا سال ۸۴ این نمایشگاه در خیابان سئول طی ۲۰ سال در عالی‌ترین سطح برگزار شد. همزمان با تکیه آقای احمدی‌نژاد بر مسند ریاست دولت، تغییر مکان نمایشگاه به مصلی انجام و سنگ‌بنای مشکلات زده شد. مکانی که آن زمان نیمه‌کاره بود و ظاهرا چند دهه است که ردیف بودجه مستقل دارد اما کار ساخت آن کماکان در حال انجام است!»

نمی‌توان با تحریم نمایشگاه کتاب، اعتراض سیاسی کرد

 

احمدی درباره امکان بازتاب شرایط سیاسی و اجتماعی اخیر کشور در احتمال عدم شرکت ناشران بزرگ در نمایشگاه‌ می‌گوید: «اگر ناشری به دلیل اختلاف نظر سیاسی یا اعتراض به شرایط اجتماعی و سیاسی در نمایشگاه کتاب شرکت نکند، معلوم است که نه از نشر سر در می‌آورد و نه از کتاب! لازمه هر رشد، تکامل و تحولی سواد و دانش عمومی است که در کشور ما تنها خدا می‌تواند به داد آن برسد! آنچه به ویژه بر دانش و فرهنگ جامعه سایه افکنده، هیجان‌زدگی و جوزدگی سیاسی است. نمی‌توان با تعطیل کردن کتاب و مشتقات آن، اعتراض سیاسی کرد. نمایشگاه کتاب نیز با تمام انتقادات به حقی که به آن وارد است اگر به ساز و کارش بهبود ببخشد در خدمت ارتقای دانش جمعی خواهد بود. ده درصد از فروش همان نمایشگاه کتاب از سوی ناشران است. یعنی ناشران محصولات هم را می‌خرند. حال نیایند و شرکت هم نکنند. دودش به چشم چه کسی خواهد رفت؟ عاقلان دانند!»

این ناشر درباره وضعیت فروش کتاب در شش ماه پایانی سال ۱۴۰۱ می‌گوید: «به یاد دارم که در بازه زمانی ۸۸ تا ۸۹ بسیاری از کتابفروشی‌ها به دلیل عدم فروش، مجبور به انبار کتاب‌هایشان شدند. تیراژ ۲۰۰۰ حتی به ۲۰۰ رسید‌‌. وضعیت این‌روزها، خاطره آن‌ سال‌ها را برایم زنده کرد. از شهریور سال گذشته تا به حال(با احتساب شب عید) ما به اندازه دو ماه سال ۱۴۰۰ که باز هم شرایط نشر بحرانی بود، فروش نداشتیم. در شرایط فعلی، آنچه من از آینده می‌بینم، دورنمای روشنی برای صنعت نشر نیست».

و در پایان… 

 
نویسندگان و ناشران ایرانی در کوران بحران و طوفان حوادثی که پشت سرهم برسرشان آوار شده از روزگار مچاله کاغذ تا بحران اقتصادی، سانسور، پایین آمدن سرانه‌ کتابخوانی و …  تا کنون دوام آوردند. باید امیدوار بود که نیاز به کتاب در اندک مردم کتابخوان ایران باقی بماند تا بتواند چراغ کم سوی اقتصاد این حوزه را روشن نگاه دارد. هرچند سنگ اندازی دشمنان دانش که از نادان نگاه داشتن مردم نان می‌خورند نیز برجا باشد اما واقعیت این است که اگر نیاز به کتاب حس شود، حتما کتاب فروش خواهد رفت. به قول مولانا آب کم جو ، تشنگی آور به دست / تا بجوشد آبت از بالا و پست.

انتهای پیام