مرضیه آذرافزا: انتخاب معدل جامعه برای پوشش در مجامع عمومی، متعادل و منطقی‌ست؛ نباید با تندروی در فضای جامعه التهاب ایجاد کرد

مرضیه آذرافزا، فعال سیاسی و اجتماعی با بیان اینکه «باور دارم که هوش غریزی هر جامعه‌ای اعتدال را می‌پسندد و می‌پذیرد»، گفت: ما نباید انتخاب معدل جامعه را با فضای تندروی از این سو و بالطبع آن سو، مخدوش کنیم. به هوش غریزی جامعه ایمان بیاوریم و بگذاریم در جامعه فضای آرام و‌تکثرگرایی شکل بگیرد. مردم در فضای آرام و عقلانی، معنویت و اخلاق را به هرج و مرج و بی اخلاقی نخواهند فروخت.

 خانم آذرافزا در گفت‌وگو با انصاف نیوز گفت: مسئله‌ی حجاب، موضوعی اجتماعی و فرهنگی است و قبل از جریان اخیر و البته پیش از احیای مجدد و تحرك کننده گشت ارشاد، راه خودش را پیدا کرده بود و به آرامی حرکت می‌کرد. در مجموع توافق نانوشته‌ای در کوچه و خیابان میان اصطلاحاً «محجبه‌، کم حجاب و بی حجاب»، وجود داشت که یکدیگر را تحمل کنند. یعنی موارد بروز برخورد واقعا در حد قابل اغماض بود؛ ولی وقتی که این مسئله به صورت یک پروژه‌ی سیاسی و امنیتی چه از سوی جریان خاص در قدرت در داخل کشور و چه عوامل اتاق فکرهای خاص براندازی در خارج کشور کلید خورد، به یک بحران تمام‌عیار خونین و خسارت‌بار بدل شد. 

متن کامل گفت‌وگوی انصاف نیوز با مرضیه آذرافزا را می‌توانید در ادامه بخوانید: 

انصاف نیوز – با یک نگاه تاریخی، موضوع حجاب چه مسیری را طی کرده که به نقطه‌ی بحرانی کنونی رسیده است؟

فکر می‌کنم دست‌کم بخشی از مسائل مربوط به حجاب اجباری در جامعه‌ی ما ریشه در کشف حجاب اجباری در پروژه‌ی تجددگرایی رضا شاه دارد. تجددگرایی پهلوی‌ها و قرار گرفتن آن در مقابل مذهب، یک دو قطبی در جامعه ایجاد کرد که خود، زمینه‌ساز انقلاب ٥٧ با پس زمینه‌ی پررنگ مذهبی شد.

فضای انقلابی هم یک فضای واکنشی و هیجانی است، بنابراین حجاب صرف‌نظر از مسائل اعتقادی، برای مذهبی‌هایی که حال می‌خواستند با هویت دینی به قدرت برسند، به نمادی از این هویت و ابزاری برای تلافی تبدیل شد. در نتیجه‌، پروژه‌ی حجاب اجباری از دل آن درآمد.

انصاف نیوز – راه حل عبور از وضعیت حال حاضر که به نظر تبدیل به یک بحران اجتماعی شده است را در چه مواردی می‌دانید؟

در فضای کنش و واکنش، جامعه‌ی ما در تاریخ معاصر، گرفتار افراط و تفریط و جو دو قطبی بوده و از بابت بحران‌های ناشی از این دوقطبی، آسیب فراوان دیده است. راه‌ حل دور شدن از چنین شرایطی این است که کمک کنیم تحمل، تکثرگرایی و اعتدال در جامعه به فرهنگ غالب بدل شود. 

انصاف نیوز – تاثیر انقلاب سال ٥٧ و اقداماتی که پس از انقلاب در حوزه‌ی حجاب انجام شد در وضعیتی کنونی را چطور ارزیابی می‌کنید؟ 

به عنوان یکی از «نسل جوان دوران انقلب» می‌توانم بگویم که در سال‌های منتهی به انقلاب در فضای روشنفکری جامعه‌ی ما حتی در میان غیرمذهبی‌ها و چپ‌ها حساسیت و مقابله‌ای در برابر مظاهر فرهنگی غربی، مصرف‌گرایی، آرایش‌های افراطی و لبلس‌های عریان و… به وجود آمده بود. در عین حال علی‌رغم گرایش چشم‌گیر بدنه‌ی اجتماعی به مظاهر دین‌داری خصوصا به حجاب، این ظرفیت هم در جامعه وجود داشت که بعد از پیروزی انقلاب با رویکرد معتدلی با مسأله‌ی پوشش برای زنان و مردان برخورد شود؛ اما تفوق جریان مذهبی سنتی و تندرو در قدرت موجب شد که متاسفانه رویکرد سخت‌گیرانه در این خصوص پیگیری شود و مسئله‌ی حجاب اجباری هم کلید بخورد. به مرور و با فاصله‌گیری از زمان انقلاب ودر اثر تحولات چند جانبه در جامعه، عوارض این اجبار، به معضل امروز تبدیل شد. 

انصاف نیوز – از نگاه جامعه‌ی امروز ایران به موضوع حجاب چه ارزیابی دارید؟ و فکر می‌کنید مسئولان امر باید با چه رویکردی به این موضوع ورود کنند؟ 

موضوع قابل توجه این است که نهادهای حکومتی تحقیقات و نظرسنجی‌هایی را در زمینه‌ی جایگاه حجاب اجباری در جامعه‌ی ایران انجام داده‌اند و واقعیت‌های مربوطه را می‌دانند. از جمله مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی که نتیجه مطالعات خود را در باره حجاب در سال ۹۷ منتشر کرد. اطلاعات و آمار این پژوهش نشان داد که فضای عمومی جامعه به صورت فراگیر اراده دارد تا شیوه جدیدی از پوشش در اماکن عمومی را به کار گیرد که با الگویی‌ که نهادهای حکومتی و تریبون‌های رسمی سعی در ترویجش دارند، متفاوت است. علاوه بر این تحقیق هشدار داده بود که حجاب اجباری می‌رود تا به یک «مسئله‌ی امنیتی» در کشور تبدیل شود. این که چرا حاکمیت نمی‌خواهد حتی به دستاوردهای پژوهشی زیر مجموعه‌های خودش هم توجه کند، مهم‌ترین معضل کشور است!

اگر نهادی خارج از نهادهای رسمی چنین نتیجه‌گیری کرده بود شاید مسئولان می‌توانستند «ان قلت» بیاورند ولی وقتی مجلس شورای اسلامی چنین پژوهشی را منتشر می‌کند و به نظر می‌رسد که نظرسنجی‌های دستگاه‌های خاص هم موید همان نتیجه است، معلوم نیست با چه منطقی مسئولان حکومت هنوز اصرار دارند که نسخه‌های تاریخ مصرف گذشته را همچنان بپیچند و جامعه را با بحران روبرو کنند؟!

اولین چیزی که باید با صدای بلند به کارگزاران کشور گفت این است که انتظار داریم حداقل آنچه را که خود به نتایجش دست پیدا کرده‌اید، نادیده نگیرید، بلکه به آن اهمیت بدهید. 

انصاف نیوز – و خطاب به بخشی از جامعه که به «حجاب اجباری» معترض است چه مواردی را قابل طرح می‌دانید؟ 

عقلانیت حکم می‌کند که جامعه معترض به قانون حجاب اجباری، به طور خودخواسته برای رفتار اجتماعی و پوشش در مجامع عمومی هم برای زنان و هم برای مردان، معیارهایی را عطف به رعایت اخلاق و تقویت اعتدال لحاظ کند. طبعا نمی‌توان انتظار داشت که همگان به چنین بلوغی دست یافته باشند، ولی می‌توان ادعا کرد که در جامعه‌ی ما ظرفیت بالایی برای بروز این بلوغ خود خواسته وجود دارد و یقینا با افزایش سعه صدر و مداراگری این ظرفیت بالاتر هم خواهد رفت در حالی که تجربه نشان داده که برخورد قهرآمیز فقط به لجاجت دامن زده است. جامعه‌ی ما در این زمینه نیازمند جایگزین کردن فعالیت‌های ترویجی و فرهنگی به جای نگاه و رویکرد اجباری است. در این خصوص دستگاه‌های قدرت و نهادها و فعالان مدنی هر یک، تکالیف خاص خودشان را دارند.

متاسفانه به جامعه‌ی دینی ما این نگاه تحمیل شده که انگار حجاب زنان، نماد همه‌ی دین است! در متن قرآن یا در کلام اولیا نمی‌بینیم که تا این درجه به پوشش زنان پرداخته شده باشد! در قرآن مجید و متون دینی در امر دین و دین‌داری آنچه که واجد اهمیت است، گذشته از توحید، مسئله‌ی عدالت‌خواهی، توجه به برابری ذاتی و کرامت انسان‌ها، راستگویی، پرهیز از ظلم و اجحاف و رباخواری است. این جابه‌جایی نادرست و غیر اصولی به جایگاه دین در جامعه لطمه جدی زده است و ما به عنوان باورمندان به دین، وظیفه داریم که سایه‌ی این نگاه جعلی را از سر دین برداریم. گرچه اعتقاد دارم که در هیچ شرایطی نمی‌توان رفتار اجتماعی و وظایف شهروندی را در حفظ اخلاق و ایجاد فضای معنوی و امنیت روانی در جامعه، مورد بی توجهی قرار داد. نحوه‌ی پوشش در مجامع عمومی از جمله رفتارهای اجتماعی شهروندان است که به مصالح عامه ارتباط دارد. ولی مسلّم این است که توجه به این مصالح را باید با فعالیت‌های فرهنگی و ترویجی قابل قبول به فرهنگ غالب و پذیرفته‌شده برای عموم، تبدیل ساخت.

متعهدانه‌تر می‌دانم که به جای «حجاب» از عبارت «پوشش مجامع عمومی» استفاده کنم. لباس پوشیدن و ظاهر شدن در محیط اجتماعی و عمومی، اعم از شغلی، آموزشی، ورزشی و… برای شهروندان زن و مرد، منطقا الزاماتی ایجاد می‌کند که عقلاً و عرفاً می‌شود بدون لکنت از آن دفاع کرد و معدل جامعه در همه جای دنیا و در ایران آن را می‌پذیرد. 

انصاف نیوز – برخی افرادی که با اعتراضات ١٤٠١ همراهی دارند هم بر این باورند که در این جنبش اعتراضی، تندروی‌هایی به ویژه در موضوع حجاب رخ داده است. دیدگاه شما درباره‌ی این موضوع چیست؟

بدترین سوء استفاده‌ای که در جنبش اخیر اتفاق افتاد این بود که موضوع حجاب را جریان ویرانی‌طلب ابزار سیاسی خود کرد و بخشی از جامعه‌ی معترض را هم تحت تاثیر خود قرار داد. 

مسئله‌ی حجاب، موضوعی اجتماعی و فرهنگی است و قبل از جریان اخیر و البته پیش از احیای مجدد و تحریک‌کننده‌ی گشت ارشاد، راه خودش را پیدا کرده بود و به آرامی حرکت می‌کرد. در مجموع توافق نانوشته‌ای در کوچه و خیابان میان اصطلاحا «محجبه‌، کم حجاب و بی حجاب»، وجود داشت که یکدیگر را تحمل کنند. یعنی موارد بروز برخورد واقعا در حد قابل اغماض بود؛ ولی وقتی که این مسئله به صورت یک پروژه‌ی سیاسی و امنیتی چه از سوی جریان خاص در قدرت در داخل کشور و چه عوامل اتاق فکرهای براندازی در خارج کشور کلید خورد، به یک بحران تمام‌عیار خونین و خسارت‌بار بدل شد. 

باید این را بدانیم که اگر حکومت آزادی پوشش بدهد، به صورت گریز ناپذیر جامعه با گرایشی مواجه خواهد شد که در خصوص نحوه‌ی پوشش و رفتار اجتماعی از حد خواهد گذراند. پرسش این است که فشار، اجبار و خشونت این جریان را تضعیف می‌کند یا تقویت؟ ما با یک انتخاب رو به رو هستیم، ادامه راه سخت‌افزاری، پرهزینه و بی‌فایده پیشین یا بالا بردن سعه صدر در عین فعالیت کارشناسانه و حرفه‌ای فرهنگی برای تقویت و ترویج اخلاق و معنویت در جامعه و ایجاد انگیزه و خودجوشی برای پذیرش آن. جامعه در تب و تاب خودش تنها در صورت دوم است که به تعادل خواهد رسید. 

باور دارم که هوش غریزی هر جامعه‌ای اعتدال را می‌پسندد و می‌پذیرد. ما نباید انتخاب معدل جامعه را با فضای تندروی از این سو و بالطبع آن سو، مخدوش کنیم. به هوش غریزی جامعه ایمان بیاوریم و بگذاریم در جامعه فضای آرام و ‌تکثرگرایی شکل بگیرد. مردم در فضای آرام و عقلانی، معنویت و اخلاق را به هرج و مرج و بی اخلاقی نخواهند فروخت. 

انتهای پیام