پیام محمد خاتمی: آیت الله منتظری در اندیشه و انگاره شیعی شخصیتی کم نظیر است
گزارش نشست علمی نهج البلاغه و آیت الله منتظری در تهران
روز پنجشنبه ۲۵ خرداد ماه ۱۴۰۲ در تهران – قیطریه، دومین نشست علمی نهج البلاغه و آیت الله منتظری قدس سره، با حضور جمعی از اساتید دانشگاه و حوزه و محققان و پژوهشگران عرصه اندیشه دینی برگزار شد.
به گزارش انصاف نیوز به نقل از شفقنا، روابط عمومی این نشست درباره‌ی آن خبر داد: در این جلسه پس از تلاوت آیاتی از کلام الله مجید، حجت الاسلام و المسلمین هادی قابل دبیر نشست نهج البلاغه و آیت الله منتظری فرمایش امیرالمومنین علی علیه السلام السلام در خطبه شقشقیه را قرائت کرد.
سپس به گزارشی از چگونگی شکل گیری دبیرخانه نشست علمی آیت الله منتظری اشاره کرد که در (مهر ۱۴۰۱) جمعی از شاگردان و علاقمندان به مرحوم آیت الله منتظری مناسب دانستند که به مناست یکصدمین سال تولد ایشان کاری پژوهشی و علمی را انجام دهند که قرار شد افزون بر 10 جلد از آثار ایشان و یا آثاری که در باره ایشان به نگارش درآمده و منتشر شود.
همچنین در میان موضوعات مطرح مسئله شرح نهج البلاغه ایشان که به تازگی مجموعه 15 جلدی آن تکمیل شده بحث و بررسی شود. در اولین اقدام بر آن شدیم که تنها از گروهی محققان و پژوهشگران دعوت کنیم پیرامون شرح نهج البلاغه مرحوم آیت الله منتظری مقالاتی بنویسند. که تعداد 40 مقاله مورد پذیرش هیئت علمی قرار گرفت. در ضمن با ۱۵ تن از شخصیت‌های علمی، از حوزه و دانشگاه گفتگوهایی صورت گرفت که مجموعه این مقالات و گفتگوها در سه جلد کتاب شده است.
در ۱۱ اسفند سال ۱۴۰۱ همایش علمی نهج البلاغه را در قم اعلام کردیم و از شخصیت‌های علمی و پژوهشی دعوت به عمل آمد، اما متاسفانه از برگزاری آن ممانعت به عمل آمد. دبیرخانه به این نتیجه رسید که نشست‌های محدودی را برای ارائه مقالات و سخنرانی‌ها و در برخی شهرستان‌هایی که نویسندگانش در آن شهرها مقاله نوشته‌اند برگزار کنیم.
پیام خاتمی
سپس پیام سید محمد خاتمی رئیس جمهور اسبق به نشست علمی نهج البلاغه و آیت الله منتظری توسط دکتر مصطفی میر احمدی زاده قرائت شد. او در قسمتی از پیام اظهار داشت: «عالمان و اندیشمندان و مصلحان خیراندیش در ساحت دین و دنیا کم نبوده‌اند، از جمله در عالم تشیّع. ادعای من این است که آیت الله العظمی منتظری رضوان الله علیه در اندیشه و انگاره شیعی شخصیتی کم نظیر است. در ایشان ویژگی‌های زیر برجستگی دارد:
۱ .جامع نگری؛ در عین حال که شخصیت اندیشگی ایشان شخصیت فقهی است اما در کلام، فلسفه، عرفان (نظری) تفسیر و دیگر شاخه‌ها و شعبه‌های اندیشگی در عالم اسلام از سرآمدان ژرف اندیشند.
۲ .در ساحت فقه؛ به خصوص با تأثری که از مکتب ممتاز استاد خود آیت الله العظمی بروجردی که متأسفانه کمتر مورد توجه قرار گرفته است داشتند، و نوآوری‌ها و ژرف اندیشی‌های درخور توجهی دارند.
۳ .در عرصه اجتماعی؛ انسانی که درد جامعه را داشته و برای رهایی آن از جهل موجود و عقب ماندگی و به خصوص از استبداد وابسته به استعمار کوشیدند و هزینه‌های سنگینی نیز از این بابت پرداختند.
۴ .تلاش برای روزآمد شدن در درک مشکلات و رفع آنها، در روزگاری که ناکارآمدی و از رمق افتادگی اندیشه دینی به خصوص وجهه شریعتی آن، موجب تردیدهای فراوان و حتی گریز از دین شده است. به خصوص در دو دهه آخر عمر شریفشان در این باب تلاش‌های ارزنده‌ای داشتند؛ و موارد دیگری که از ذکر آن میگذرم.که هر یک از این خصوصیات در خور پژوهش‌ها، هم اندیشی‌ها و گردهمایی‌هایی است تا به درستی شخصیت ممتاز ایشان شناخته و شناسانده شود.»
سپس دکتر ناصر مهدوی با موضوع «شرح نهج البلاغه آیت الله منتظری با نگاه انسانی فراتر از تعلقات انسانها» سخنرانی کرد.
دکتر مهدوی گفت: «از ویژگی‌های مرحوم آیت الله منتظری این است که هم در شرح نهج البلاغه و هم در مباحث فقهی و فتوا، و سایر مباحث علمی نگاهشان نگاه انسان محور است. برای انسان شخصیت و ارزش و کرامت قائل هستند. از ویژگی‌های ایشان نسبت به سایر علما و مراجع همین است که به انسان ورای اعتقادات دینی، مذهبی، نژادی، می‌نگرد و برایش ارزش، و حق قایل است. ایشان از انسان به عنوان انسانیتش دفاع می‌کند و برای ایشان حقوق همه انسانها دغدغه زندگی اش بوده است. با اینکه به ایشان گفته شده بود که اگر چند ماهی صبر کنید حکومت و قدرت و منافع و منابع در اختیار شما قرار خواهد گرفت، و شما هر گونه که بخواهید می‌توانید عمل کنید، اما ایشان گفتند مگر من می‌توانم به خاطر رسیدن به قدرت بر حق کشی‌ها و ناروایی‌ها چشم بپوشم به امید آنکه قدرت و حکومت در دست من قرار بگیرد؟! این منطق عین منطق و عمل مولا امیرالمومنین علی علیه السلام است. آن حضرت هم چنین فرمایشی در زندگی خود داشتند. این نگاه و این برداشت از دین و منابع دینی در حوزه‌های علمیه ما بسیار کمیاب است! نگاه علمای دین ما نسبت به انسانها نگاه به جاهلان و عوام نادان است! و اندک عالمانی پیدا شده اند که نسبت به انسانها نگاهی ارزش مدارانه داشته اند.»
سپس حجت الاسلام و المسلمین عبدالمجید معادیخواه که با ارایه مقاله «فرازهایی از درس‌هایی از نهج البلاغه» به نقد و بررسی شرح نهج البلاغه آیت الله منتظری پرداخته گفت: اولا: معتقدم شرح نهج البلاغه ایشان بسیار جامع و با ارزش هست، اما از بنده خواسته اند که نقد و بررسی نسبت به این شرح داشته باشم. ثانیا: هر اثر بشری ممکن است دچار نقص و کاستی باشد. در شرح نهج البلاغه ایشان مواردی هست که باید به آن توجه کرد و بنده در این مقاله آورده ام.
در این فرصت اندک و به صورت نمونه به یک مورد اشاره می‌کنم: سخنی منسوب به حضرت امیر(ع) است که در شرح نهج البلاغه ایشان آمده و شرح داده شده، و آن خطبه ۸۰ است. « إِنَّ النِّسَاءَ نَوَاقِصُ الْإِیمَانِ نَوَاقِصُ الْحُظُوظِ نَوَاقِصُ الْعُقُولِ » گفته شده این سخن در مورد ماجرای جنگ جمل و هنگام دستگیری عایشه است. به نظر بنده [شاید]* این سخن از امیرالمومنین (ع) نیست، بلکه [چه بسا]* دستگاه تبلیغاتی معاویه علیه آن حضرت ساخته و پرداخته شده که رابطه آن حضرت را با عایشه تخریب کنند! پس از جنگ جمل علی علیه السلام نسبت به عایشه ام المومنین احترام کرد، با کمال احترام او را به مدینه برگرداند، حتی به حسنین علیهم السلام فرمود: مادرتان را مشایعت کنید ، و حسنین تا قسمتی از راه او را مشایعت کردند. برخی از سپاهیان حضرت اعتراض کردند که او آتش جنگی را بر علیه شما و مسلمان‌ها افروخته و جمع زیادی کشته شدند! و شما با او اینگونه با احترام برخورد می‌کنید؟! حضرت فرمودند: اشتباهی را مرتکب شده، اما حرمت اش را بخاطر انتسابش به رسول خدا (ص) باید حفظ کرد. حال مقایسه کنید بین عمل امیرالمومنین (ع) و این سخنی که به آن حضرت نسبت میدهند! آیا می‌توانیم قبول کنیم که حضرت چنان رفتار کرده و چنین گفته باشد؟! من در شگفتم که چرا مرحوم آیت الله منتظری که به درایت الحدیث مشهورند، به این موضوع توجه نکردند و این سخن را در نهج البلاغه شرح داده و نقد نکرده اند؟
سپس دکتر فاطمه آقا محمدیان که مقاله‌ای با عنوان: «حقوق عمومی در شرح نهج البلاغه آیت الله منتظری» بود را ارائه کرده، گزارشی ارائه کرده و گفت: « اگر به شرح نهج البلاغه آیت الله منتظری توجه کنیم میبینیم که حقوق عمومی در خطبه‌ها و کلمات مختلف امیرالمومنین علی علیه السلام آمده است، و مرحوم آیت الله منتظری به زیبایی آن را شرح و بیان فرموده اند. اگرچه عناوین حقوق عمومی، حقوق خصوصی و سایر شاخه‌های حقوق از موارد جدید و نوپاست، لکن در متون دینی ما نسبت به حقوق طبیعی انسانها که همان حقوق عمومی است، سخنان بسیار ارزشمندی مییابیم، من در این مقاله به صورت نمونه به حق حیات، حق آزادی و حق انتخاب پرداخته‌ام و از فرمایشات امیرالمومنین علیه السلام و دیدگاههای فقیه عالیقدر استفاده کرده ام.»
آقای دکتر سعید عرفانی در سخنرانی خود با موضوع «نقش کلمات و واژگان در شرح نهج البلاغه آیت الله منتظری گفت: «هریک از کلمات و واژه‌ها دارای بار معنایی خاصی هستند، هر حرفی برای خود حرف‌ها برای گفتن دارد، و هر اسمی در پی بیان نام آورانی است، و هر فعلی نشانگر حرکت ، فعالیت و تلاش است. و شما این نگاه را در شرح نهج البلاغه این عالم وارسته مرحوم آیت الله منتظری می‌بینید. ایشان فوق العاده مسلط به ادبیات عرب و لغت شناسی است و حقیقتا به کلمات جان می‌دهد. و آنگاه به عنوان نمونه به واژگانی از این شرح اشاره کرد».
عمادالدین باقی هم که مقاله «آیت الله منتظری، حقوق بشر و مجازات‌های اسلامی» را ارائه کرده بود، گزارشی از مقاله خود را که در سه بخش ارتداد، حق حیات و محاربه بیان کرد و گفت: «مرحوم آیت الله منتظری مثل بسیاری از اندیشمندان تطورات فکری و فتوایی داشته اند. ما اگر به دیدگاههای آن بزرگوار نگاه کنیم میبینیم در طول دوران عمر شریفشان و به ویژه پس از پیروزی انقلاب تا پایان عمرشان، در بسیاری از نظرات فقهی شان تحول و دگرگونی ایجاد شده است. یکی از مواردی که مخالفان ایشان این روزها به آن تمسک می‌کنند، مسئله افساد فی الارض است. از ایشان یک سال و چند ماه پیش از برکناری از قائم مقامی رهبری استفتایی شده در مورد قاچاقچیان مواد مخدر، ایشان در آنجا با شرایطی برای افساد فی الارض فتوای اعدام صادر کردند. اما سخن در اینجاست که قبل از این فتوا و پس از برکناری ایشان، تا به امروز با عنوان افساد فی الارض، به عناوین مختلف، افرادی اعدام شده اند، که هیچ ربطی به فتوای ایشان نداشته است. متاسفانه این عنوان اخیرا بسیار گسترش هم یافته و شامل مخالفان سیاسی و معترضان هم شده است!».
سپس دکتر جلال جلالی زاده که با عنوان مقاله « نگاه حقوق بشری آیت الله منتظری به نهج البلاغه امام علی(ع) شرکت کرده بود، گفت: «آیت الله منتظری به زیبایی حقوق بشر را در شرح نهج البلاغه مورد توجه قرار داده اند. آن فقیه بزرگوار از حقوق همه انسانها حتی مخالفان هم دفاع کرده اند. شما می‌بینید علیرغم آنکه منافقین فرزند ایشان را به شهادت رساندند، اما از حقوق طبیعی و اولیه آنها (که در زندان بودند) دفاع می‌کند، و حتی از حقوق دگراندیشان و کسانی که اعتقادی به خدا هم ندارند اما شهروند جامعه ما هستند دفاع می‌کند. این نگاه و برداشت از دین، از یک مرجع عالیقدر از حوزه‌های علمیه بسیار ارزشمند و مغتنم است».
در پایان نشست علمی نهج البلاغه و آیت الله منتظری، کلیپی از درس شرح نهج البلاغه آن مرحوم برای حضار پخش شد.
انتهای پیام
رحمت الهی بر آن فقیه نزیه باد
منافق یعنی همین. هم به‌موقعش خودت رو خط امام جا بزنی هم عشق منتظری باشی. به منافقین دل نبندید.