پایان دنیای بدون «انصاف» | گفت‌وگو با مدیرمسئول و مدیرمسئول در سایه

علی‌اصغر شفیعیان، مدیرمسئول انصاف نیوز درباره‌ی افق پیش روی این وبسایت خبری – تحلیلی پس از پایان چهل و چند روز تعلیق فعالیت می‌گوید: بسیار امیدوارم که بتوانیم در آینده‌ی نزدیک محتواهای بسیار متفاوت‌تری نسبت به گذشته را به مخاطبان ارائه کنیم.

متن کامل گفت‌وگو با مدیر انصاف نیوز و بامداد لاجوردی، مدیرمسئول در سایه این پایگاه خبری – تحلیلی را می‌توانید در ادامه بخوانید:

انصاف نیوز – برخوردهایی از جنس آنچه با انصاف نیوز رخ داد و به چهل و چند روز تعلیق فعالیت آن انجامید چه تاثیری بر فضای سیاسی و رسانه‌ای کشور دارد؟

علی‌اصغر شفیعیان: وضعیت رسانه‌های کشور هم مثل سایر حوزه‌ها است. ما به عنوان رسانه‌ای که روی پای خودمان ایستادیم و اتصالی به کسی یا جایی نداشته و همینطور ارتباط سیستماتیک با جناح‌های مختلف سیاسی نداریم بارها دچار این دست‌اندازها شده و می‌شویم. این تنها یکی از این موارد است که «گل درشت» بود و باعث اختلال در کارمان شد.

مشکلات قضایی برای خیلی از رسانه‌ها پیش می‌آید، رسانه‌های کاملا اصولگرا و حاکمیتی هم با مشکلات قضایی روبرو می‌شوند و اینطور نیست که بگوییم رسانه‌هایی هستند که برای آنها هیچ مشکلی پیش نمی‌آید.

در همین باره یک نفر از دستگاه قضایی به شوخی می‌گفت که نحوه‌ی برخورد با رسانه‌ها طوری شده که انگار آنها مجرم سابقه‌دار هستند.

این نوع مشکلات طبیعی است اما …

البته اگر قصد و غرض عجیبی در کار نباشد این نوع مشکلات و اختلاف‌ها و درگیری‌ها برای رسانه‌ها امری طبیعی است اما هر چه این دست‌اندازهایمان در دادگاه‌ها و دستگاه‌های نظارتی کمتر باشد باعث می‌شود که رسانه‌ها بیشتر از قبل روی کار رسانه‌ای خود متمرکز شوند.

در نتیجه هر چه کار رسانه‌ای را حرفه‌ای‌تر انجام دهند می‌توانند سهم بیشتری از بازار رسانه را به نفع مرجعیت رسانه در داخل کشور در اختیار خود بگیرند. و طبیعتا هر چه این میزان کمتر باشد سهم رسانه‌های خارجی در بازار رسانه بیشتر می‌شود.

از سوی دیگر جدای از رسانه‌های داخلی و خارجی به جهت اینکه اعتبار رسانه‌ها به کلی در حال از بین رفتن است سهم فضای شایعه و همینطور شبکه‌های اجتماعی که فقط برای به اشتراک گذاشتن مطالب هستند هم در این بازار بیشتر شده است.

چنین برخوردهایی مرجعیت رسانه‌ای را به خارج منتقل می‌کند

بامداد لاجوردی: نتیجه‌ی چنین برخوردهایی با رسانه‌های منتقد، چه آنچه در مواجهه با انصاف نیوز رخ داد و چه برخوردهایی که با الهه محمدی، خبرنگار هم‌میهن و نیلوفر حامدی، خبرنگار شرق انجام شد از بین رفتن آن حالت دیده‌بانی و چشم بیداری که رسانه‌های مستقل می‌باید داشته باشند خواهد بود.

در نتیجه‌ی چنین برخوردهایی است که رسانه‌ها محافظه‌کارتر می‌شوند و با احتیاط بیشتری گزارش تهیه خواهند کرد تا متحمل هزینه‌های این چنینی نشوند.این رویکرد تا حدی هم موفق بوده است و رسانه‌ها در دولت‌هایی که تندتر برخورد می‌کنند رفتار محافظه‌کارانه‌تری از خود نشان می‌دهند.

اما چنین برخوردهایی یک نتیجه‌ی بیرونی هم دارد و مرجعیت رسانه‌ای را از داخل به خارج منتقل می‌کند، این انتقال مرجعیت رسانه‌ای به رسانه‌هایی خواهد بود که از قضا کوچکترین پاسخگویی هم ندارند و دولت به معنای عام آن هم کوچکترین ابزار نظارتی بر آنها ندارد و مجبور است که آنها را تحمل کند.

تغییر دولت‌ها در نحوه‌ی مواجهه با رسانه‌ها حتما تاثیر دارد

انصاف نیوز – نقش تغییر دولت‌ها در نحوه‌ی مواجهه با رسانه‌ها تا چه حد تعیین‌کننده است؟

لاجوردی: تغییر دولت‌ها در نحوه‌ی مواجهه با رسانه‌ها حتما تاثیر دارد؛ این فرضیه که دولت‌ها تاثیری بر این مسئله ندارند خیلی پذیرفتنی نیست، هر چند که در نهایت نهادی که یک رسانه را محکوم می‌کند دولت نیست اما میزان اراده‌ی دولت‌ها در دسترسی خبرنگاران به اطلاعات و مسائلی مانند آن با تغییر دولت‌ها تغییر می‌کند.

از سوی دیگر و مهمتر از آن، رئیس‌جمهور، رئیس شورای عالی امنیت ملی است و بخشی از تصمیمات و محدودیت‌هایی که برای رسانه‌ها اعمال می‌شود در این شورا تصمیم‌گیری می‌کنند.

فارغ از اینکه ماهیت این شورا تا چه حد می‌تواند برای آزادی بیان در رسانه‌ها که در قانون اساسی به آن تصریح شده است، محدودیت ایجاد کند ولی می‌شود گفت که با تغییر دولت‌ها، رئیس‌جمهور می‌تواند در آن شورا تصمیم‌گیر و تاثیرگذار باشد. حداقل از این زاویه تغییر دولت‌ها بسیار موثر است.

بدنه‌ی انصاف تصمیم گرفت چه کسی برای مدیرمسئولی معرفی شود

انصاف نیوز – در این چهل و چند روز فعالیت‌های انصاف نیوز تعلیق شده بود اما «انصاف» تعطیل نبود؛ در این بیش از چهار هفته چه گذشت و چه کارهایی انجام داید؟

علی‌اصغر شفیعیان: در این مدت سعی کردیم دو کار را به شکل همزمان پیش ببرم. نخست، پیگیری حقوقی وضعیت انصاف بود که برای آن خیلی سریع در داخل مجموعه ساختاری غیررسمی را تشکیل دادیم تا بدنه‌ی انصاف تصمیم بگیرد که کدام یک از کسانی که به ما نزدیک هستند و یا از موسسان بوده را برای مدیرمسئولی معرفی کنیم.

بر اساس این ساختار در این باره من به شکل شخصی تصمیم نگرفتم و این ساختار خوبی بود که بدنه‌ی انصاف در این موضوع تصمیم‌گیری کند و در نهایت هم به آقای بامداد لاجوردی رسیدیم.

به غیر از راهی که آقای لاجوردی را به عنوان جانشین معرفی کردیم دو راه دیگر را که اطلاع‌رسانی نشده بود هم پیگیری کردیم که یکی این بود که تفسیر رای قاضی را درباره‌ی این موضوع که «آیا این حکم محرومیت از مسئولیت‌های مطبوعاتی شامل صاحب امتیازی هم می‌شود یا خیر؟» خواستیم.

به دلیل اینکه حقوقدان‌ها در این زمینه اختلاف نظر دارند و برخی می‌گویند که این ممنوعیت شامل صاحب امتیازی نمی‌شود زیرا وجهه‌ی مالکیت دارد این را از قاضی خواسته‌ایم که اظهارنظر کند.

در چند روز آینده قاضی پرونده که حکم را صادر کرده درباره‌اش نظر خواهد داد. احتمال دارد که نتیجه‌ی این موضوع، حکم ماندگاری شود زیرا تا به حال کسی تفسیر نخواسته بود.

از طرف دیگر استعلام‌های آقای لاجوردی هم از نهادهای ذی‌ربط نیامده بود تا هیئت نظارت بر مطبوعات تصمیم بگیرد. البته در نهایت قبل از این دو مورد راه سومی که رفتیم جواب داد.

از چند ماه قبل درخواست اعاده‌ی دادرسی را در دیوان عالی داده بودیم و در حال بررسی بود که نوبت آن شد و پذیرفته شد و به واسطه‌ی همین اتفاق توانستیم از این راه «انصاف» را به حالت گذشته برگردانیم.

کارهای آموزشی را در دستور کار قرار دادیم

در کنار این موارد، کار دیگری که کردیم این بود که اعضای تحریریه در کنار اینکه محتواهایی را برای زمانی که انصاف مشکلش حل شود تولید می‌کردند کارهای آموزشی هم در دستور کار قرار دادیم.

به هر حال هر نهادی که پشتوانه‌ی اصلی‌اش نیروی انسانی است باید بتواند هر از گاهی نیروی انسانی خود را از لحاظ کیفیت عملکرد ارتقا دهد.

ما در این مدت کارهای آموزشی داشتیم؛ چه از نظر محتوایی مثل کتاب‌ها و جزوه‌هایی که اعضای تحریریه آنها را مطالعه کردند یا با کسانی که تجارب مختلفی در حوزه‌ی رسانه داشتند گفت‌وگوهایی داشتیم و همینطور درباره‌ی تجارب رسانه‌های خوب خارجی با چند نفر صحبت کردیم و آنها از تجاربشان در این باره گفتند.

در آینده‌ی نزدیک محتواهای بسیار متفاوت‌تری را به مخاطبان ارائه می‌کنیم

درباره‌ی کاربرد دیتا و آمار در گزارش‌ها و خبرها نیز جلساتی داشتیم که اینها کمک کرد تا از این وقت هم به خوبی استفاده کنیم و هم نیروی انسانی که تمام داشته‌ی یک رسانه است ارتقا پیدا کند و به نوعی آموزش ضمن خدمت ببیند.

این امر کمک می‌کند تا بتوانیم با کیفیت بهتری تولید محتوا کنیم. من بسیار امیدوارم که بتوانیم در آینده‌ی نزدیک محتواهای بسیار متفاوت‌تری نسبت به گذشته را به مخاطبان ارائه کنیم.

رسانه‌ی «انصاف» نهادی کوچک و مستقل است

انصاف نیوز – در این مدت احتمالا نقاط قوت و ضعف انصاف در طول این سال‌ها، از نقطه‌ی آغاز تا روزی که تعلیق شد، را در ذهن خود مرور کردید. این نقاط قوت و ضعف کدام‌هاست؟

لاجوردی: یکی از ویژگی‌های «انصاف» این است از اندک رسانه‌های واقعا مستقل در داخل است. این هم به جهت فرم درآمدزایی و همینطور سوژه‌یابی آن است. رسانه‌ی «انصاف» نهادی کوچک و مستقل است.

همیشه تلاش‌مان این بوده که صدای گروه‌های بی صدا بوده و صدای سوم را به نوعی انعکاس دهیم. مثلا گفت‌وگو با خانواده‌هایی که در حادثه‌ی هواپیمای اوکراین صدمه دیدند کسانی‌که نه در رسانه‌های داخلی تریبون داشتند و نه در رسانه‌های اپوزیسیون شنیده می‌شدند.

انصاف به همین دلیل هم همیشه مورد هجمه بوده است زیرا کلیشه‎‌ی ذهنی، یک دوگانه است که رسانه‌ها را یا عامل حاکمیت می‌دانند و یا انتظار دارند که علیه حاکمیت شمشیر بکشند.

اما انصاف همیشه تلاش کرده که همان چیزی که در اسم آن هست (انصاف) را رعایت کند و تلاش کند تا صدای گروه‌هایی باشد که تریبون ندارند؛ این گروه‌ها کنشگران مرزی هستند و لزوما در این طیف و آن طیف قرار نمی‌گیرند.

بسیار امیدوارم که بتوانیم ضعف‌هایمان را برطرف کنیم

شفیعیان: ما در این مدت توقف فرصت کردیم که خودمان را ارتقا دهیم و تشکر می‌کنیم از تمام کسانی که این فرصت را برایمان فراهم کردند! یکی‌ از این موارد فرصت هماهنگی بیشتر است. وقتی ماشینی در حال حرکت باشد نمی‌توان آن را تعمیر کرد اما وقتی متوقف شد، می‌شود به آن رسیدگی کرد و ایرادهایش را دید.

هم از لحاظ فنی مشکلاتی که داشتیم بر طرف شد و هم از لحاظ نیروی انسانی تقویت شدیم. این ضعفی بود که در سال‌های گذشته داشتیم و به این موارد نمی‌رسیدیم.

مثلا یکی از موضوعاتی که روی آن تمرکز کردیم و می‌خواهیم سراغ آن برویم گزارش‌نویسی است که قبلا در کارهایمان کمتر بود و بسیار امیدوارم که بتوانیم این ضعف‌هایمان را برطرف کنیم.

از لحاظ حقوقی همیشه مشکلاتی داشتیم و بیش از 50 پرونده در این سال‌ها داشته‌ایم اما آن مشکلات همیشگی است و چیز تازه‌ای نیست.

مثلا همین چند روز گذشته که سایت معلق بود پرونده‌ای داشتیم که دادگاهش برگزار شد و من و آقای زیباکلام به واسطه مصاحبه‌ای که در بهمن پارسال در غرفه انصاف نیوز نمایشگاه فضای مجازی در مصلای تهران داشتیم متهم بودیم.

هم من و هم آقای زیباکلام محکوم شدیم. آقای زیباکلام به شش ماه حبس و من هم پرداخت چند میلیون تومان؛ البته حکم اولیه‌ی دادگاه است و قاعدتا به آن اعتراض خواهیم کرد اما می‌خواهم بگویم که مشکلات حقوقی که پیش می‌آید.

این موارد آنقدر زیاد است که حتی اطلاع‌رسانی هم نمی‌کنیم. از نظر خودمان قابل گفتن هم نیست. اساسا در انصاف تقریبا هیچ وقت این مشکلاتمان را اطلاع‌رسانی نکردیم.

انصاف نیوز – و چه افقی برای فصل تازه‌ی انصاف در نظر دارید؟

شفیعیان: ما برنامه‌های تحولی بسیار زیادی داریم که از آن جمله گسترش فعالیت‌مان در سراسر کشور و در تمام سی و یک استان است. امسال این برنامه را در دستور کار خواهیم داشت تا کارهایی که روی ارتقای کیفی محتوا می‌خواهیم انجام دهیم.

انصاف به دلیل این برخورد، محافظه‌کار نخواهد شد

لاجوردی: من فکر نمی‌کنم که تغییر خاصی در بخش محتوایی سایت اتفاق بیافتد و آن افزایش محافظه‌کاری‌ها به جهت برخوردها که در ابتدا از آن صحبت کردم بعید می‌دانم که برای انصاف اتفاق بیافتد. این اطمینان را می‌توانم به مخاطبان بدهم که انصاف به دلیل این برخورد، محافظه‌کار نخواهد شد.

این توفیق اجباری توقیف، باعث شد تیم انصاف بیشتر از قبل دور هم جمع شود و فرصتی شد که ما تامل بیشتری در عملکرد خود داشته باشیم و به حوزه‌های جدیدتر و ایجاد تنوع محتوای بیشتری فکر کنیم ولی در کیفیت و جذابیت سوژه‌ها تغییری اتفاق نخواهد افتاد.

انصاف نیوز – شما در اتفاقا اخیر هم با وزارت ارشاد اسلامی دولت سیزدهم و هم با قوه قضاییه مواجهه داشتید. چه ارزیابی از شکل برخورد دولت و قوه قضاییه با این پرونده دارید.

شفیعیان: اساسا رابطه‌ی قوه قضاییه از زمانی که آقای رئیسی رئیس قوه قضاییه شده بود با رسانه ها بسیار تعدیل شد. من نمی‌گویم رابطه گل و بلبل بود اما بسیار متفاوت با قبل شده بود.

در دوره‌ی آقای اژه‌ای هم این مسیر ادامه پیدا کرد و در قوه قضاییه دیگر مثل گذشته نگاه خیلی بدی به رسانه‌ها نداشتند. هر چند یک جاهایی بالا و پایین داشته است.

برای حل مشکل انصاف در هفته‌ی اول راهکار وجود داشت اما نشد

همانطور که خود آقای اژه‌ای هم تاکید می‌کند که «ضابطان باید ضابطه‌مند شوند»؛ یک جاهایی برخی ضابطان توانستند فشارهایی به رسانه‌ها بیاورند.

اما در کل رویکرد قوه قضاییه بسیار تغییر کرده و مثبت شده است. البته در این موضوع اخیر انصاف ما انتظار داشتیم که مشکل طور دیگری در همان هفته‌ی اول حل شود و برای این موضوع راهکار هم وجود داشت اما نشد. البته در نهایت با استقلالی که معمولا قضات دیوان عالی کشور دارند این مسئله ختم به خیر شد.

انصاف نیوز – درباره‌ی عنوان «مدیر مسئول در سایه» که پس از این اتفاقات به ساختار مدیریتی انصاف اضافه شده نیز توضیح دهید.

شفیعیان: آقای لاجوردی که از او بابت اینکه که قبول کرد تا به عنوان مدیرمسئول معرفی بشود بسیار تشکر می‌کنم از این به بعد «مدیرمسئول در سایه» خواهد بود.

او به عنوان عضو موسس در دفتر انصاف حضور نداشته البته با مجموعه ارتباط داشت اما از این به بعد این ارتباط بیشتری خواهد شد و در جریان کارها قرار خواهد گرفت تا در آینده و هر زمانی که لازم باشد که یک نفر جایگزین شود ایشان به وزارت ارشاد و هیئت نظارت بر مطبوعات معرفی شود.

لاجوردی: کاری که قرار است انجام دهیم این است که یک ایده‌ی دومی وارد مدیریت انصاف شود و تلاش کنیم آن نقاطی که شاید قبلا کمتر دیده می‌شد یا دیده نمی‌شد را مورد توجه قرار دهیم و به سراغ حوزه‌های جدیدی برویم تا با مخاطبان بیشتری ارتباط برقرار کنیم.

انتهای پیام