عقل و اینترنت در ایران | یادداشت محمد طبیبیان

محمد طبیبیان در جهان صنعت نوشت:
یکم اینکه هر مطلبی که اقتصاددانان مطرح می‌کنند لازم می‌شود که کلید‌واژه‌ها را ابتدا تعریف کنند. منظور از عقل عرفی چیست؟ در پاسخ فکر کنید وجود یکی دو مثقال عقل یا چند قطره عقل یا هر واحد سنجش دیگری که خود انتخاب می‌کنید کفایت می‌کند؛ همان میزان عقل که به مغز افراد ناوارد فشار وارد نکند.
دوم اینکه حدیثی هست که می‌گوید اول ماخلق الله العقل. ویرایش‌های مختلفی از آن وجود دارد، من در مورد صحت و اعتبار این حدیث نظری ندارم، اما انسجام و معنی عمیق آن را به هر حال قابل توجه و ستایش می‌دانم. ترجمه یک ویرایش آن هم این است: اول خداوند عقل را آفرید به او گفت: بپذیر و بپذیر (‌تاکید دو بار نیز می‌تواند به معنی بیاموز و قبول کن باشد، پذیرنده مطالب جدید و تحمل مطالب مخالف) و سپس به او گفت: تدبیر کن و تدبیر کن (که تدبیر کردن یک وظیفه عقل است و برای آموختن و تحمل کردن لازم). سپس به او گفت: به عزت و جلالم قسم که با کرامت‌تر از تو چیزی نیافریدم. با تو می‌بخشم و می‌گیرم و با تو تنبیه می‌کنم و با تو پاداش می‌دهم. از این پس آیا کسی می‌تواند بگوید «نمی‌توانم».
از مزایای مختلف عقل توانمند‌سازی است. می‌خواهید به فضا بروید، می‌خواهید در دل ذرات اتم به کنکاش بپردازید، می‌خواهید در زیر دریا‌ها تونل ایجاد کنید، داروی معالجه سرطان یا ابزار هوشمند بسازید و… عقل کفایت می‌کند. با در دسترس بودن عقل کسی نباید بگوید نمی‌توانم، مگر اینکه عقل را انکار کند.
سوم این روز‌ها اتفاقاتی می‌افتد که تفسیر آن در چارچوب عقل عرفی هم مشکل می‌افتد. برای خرید خدمات اینترنتی ماهی مثلا بیست هزار تومان باید پرداخت کنیم. برای دسترسی به کانال‌های مورد نیاز خود فیلترشکن لازم است که اجاره می‌کنیم ماهی دویست هزار تومان! برخی تئوری‌های توطئه می‌گویند هر دو فروشنده به نوعی همپوشی هم دارند، من نمی‌دانم. البته اهمیتی در اصل مطلب ندارد. بسیاری از مسوولان هم در همان سایت‌های فیلترشده صفحه و حساب کاربری دارند و معلوم است خودشان هم فیلترشکن استفاده می‌کنند. این چه کاری است؟ چرا باید اینترنت فیلتر باشد؟ بسیاری از فیلترشکن‌ها معلوم نیست توسط چه کسانی ایجاد می‌شوند و با داده‌های کاربران چه کار می‌کنند. فیلتر کردن مشابه این است که مسوول یک خانواده همه راه‌ها را برای عبور اعضا ببندد، فقط راه کوچه دزد‌ها را باز بگذارد. عقل عرفی کجا است؟
چرا اینترنت فیلتر می‌شود؟ چون برخی مقامات کرام فکر می‌کنند برخی خلائق پشت سرشان سخنان ناخوشایند می‌گویند. یا اینکه مردم برای اعتراض هماهنگ می‌شوند. بحث را کوتاه کنیم، فیلتر و محدود کردن یا اینکه در جهت عکس هدف کار می‌کند یا حداکثر تاثیری ندارد. کمی عقل عرفی راه‌حل مناسب موضوع را بارز می‌کند.
چهارم فردریک بَستیا اقتصاددان طنزپرداز فرانسوی قرن ۱۹تمثیل جالبی را در مورد کار کرد حکومت‌ها به کار برده است. او می‌گوید دولت‌های دو طرف یک مرز کوهستانی هزینه هنگفتی را متقبل می‌شوند برای اینکه یک تونل در کوه ایجاد کنند برای عبور کالا و مردم. اما پس از تکمیل تونل در دو طرف اداره گذرنامه و گمرک برقرار می‌کنند تا مانع حرکت کالا و مردم شوند.
بسیار صحبت از انقلاب دیجیتال و دولت الکترونیک و خدمات دولتی اینترنتی و ایجاد شرایط کسب و کار و پرداخت مالیات و بانکداری اینترنتی توسط مسوولان کرام مطرح شده، صحیح؟ بعد هم سرعت و کیفیت اینترنت به حد فلاکتباری تنزل داده شده. آیا این بحث در چارچوب عقل عرفی قابل طرح است؟
چهارم- این روز‌ها می‌بینیم مردم در بین دو تیغه یک قیچی قرار دارند؛ تحریم (‌کمبود بسیاری کالا‌ها و امکانات و گرانی بیش از حد ارز) و انحصارات و فساد و ناکارایی داخلی. یک تیغه سوم هم تلاش دولت برای خالی کردن جیب مردم (‌زیرا بسیاری از دریافت‌ها بر اساس مبانی عقلی مالیات قابل توجیه نیست) برای تامین هزینه‌هایی است که به سادگی قابل حذف و منتفی کردن است. اگر حاضر باشند جلوی منافع اقلیت کوچکی بایستند تا شرایط زندگی بخش بزرگی از مردم را بهبود بخشند. تصور می‌کنید عقل عرفی در این زمینه‌ها حرفی برای گفتن دارد؟

انتهای پیام