ضرورت تصفیه منابع روایی

ابوالفضل نجیب، روزنامه‌نگار در یادداشتی با عنوان «ضرورت تصفیه منابع روایی» که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، نوشت:

این روزها شاهد اوج گیری اظهارات و روایات بی پایه و اساس درباره ائمه و به خصوص امام علی در مجالس مذهبی هستیم. ادعاهایی وهن آلود درباره اهل بیت که کمترین تبعات و پیامدهای آن تشدید و دامن زدن هر چه بیشتر پدیده دین گریزی و سوق دادن به دین ستیزی است.

در این که این کلیپ‌ها را اغلب دست‌های پنهان و برای تعمیق شکاف هر چه بیشتر نسل جوان با موضوعیت دین در فضای مجازی منعکس می‌کنند، تردیدی نیست. با این حال نباید از سهم متدینین ساده دل و از سر ایمان و اعتقاد در این اوضاع غافل شد.

آنچه در این وضعیت تأمل برانگیز و همزمان سؤال برانگیز است، سکوت و موضع انفعالی اهل دین و کارشناسان دینی اعم از دولتی و غیر دولتی است. به خصوص که برخی این اظهارات از شبکه‌های رسانه ملی پخش و در شبکه‌های برون مرزی با هدف استهزا و تمسخر بازپخش می‌شود.

این اظهارات که تمامی با روایات مستند می‌شوند، اغلب جز به معجزه نمی‌توان تعبیر کرد. فی المثل تبدیل کردن مرد به زن و بالعکس زن به مرد، حامله شدن مرد از زن، شکافتن دیوار و بیرون آوردن موز و…، تبدیل آدم به سگ، تشریح طول و اندازه شمشیر امام علی و …

این سیاهه را می‌توان تا نمونه‌های وهن‌آمیزتر از این ادامه داد. این‌ها همه در مجالسی با عنوان روضه و سخنرانی و برنامه‌های مذهبی در محله‌ها و برخی شبکه‌ها پخش می‌شوند. آن هم به نام دینی که بر خلاف سایر ادیان آسمانی که دارای معجزه به معنای انجام کاری خلاف قانون طبیعت و … هستند، تنها معجزه خود را کتاب قرآن معرفی می‌کند.

اگر بخواهیم از این زاویه‌ی مدعیان به این نحوه تبلیغ دین نگاه و ارزیابی کنیم، نه تنها نمی‌توان برای معجزه قرآن موضوعیتی قائل شد، که در مقایسه با سایر ادیان توحیدی که اغلب موجودیت و حقانیت خود را با یک معجزه ثابت می‌کردند، اسلام در تمامیت خود آنچنان که شاهد این نحوه تبلیغ دین هستیم با هزاران معجزه موضوعیت پیدا می‌کند.

آنچه باز بیشتر محل تردید و ابهام و سؤال است، گسترش این شیوه تبلیغ دین و اثبات حقانیت ائمه است. نسل ما کمتر به خاطر دارد در دوران نوجوانی و حتی کودکی که اغلب همراه والدین به مراسم مذهبی می‌رفتیم، شاهد چنین رویه تبلیغی برای دین حتی از جانب قشری‌ترین طیف روحانیون و مبلغان دین باشیم.

تصور نمی‌کنم آنچه شاهد هستیم در خوش بینانه ترین حالت بتوان جز وهن انگاری در ذات و ماهیت دین در ذهنیت جامعه تعبیر و تلقی کرد. و آنچه شائبه برانگیز است سکوت نه تنها متولیان دین که به طور مضاعف دستگاه‌ها و نهادهای دینی دولتی است که به استناد قانون اساسی وظیفه و مسئولیت صیانت از دین و مذهب به عهده آن‌ها گذاشته شده است.

به چالش موجود می‌شود از زاویه دیگری نیز نگاه کرد. و آن عدم جسارت متولیان رسمی و غیر رسمی در تقابل با قشری از روحانیون و مبلغان مذهبی است که به نظر می‌رسد مشروعیت خود و سخنانشان را از خوشایندی مخاطبان از این رویه تبلیغ و اثبات حقانیت دین کسب می‌کنند. چنانچه در اغلب این مجالس شاهد ابراز احساسات همسو و تائیدآمیز مستمعان هستیم.

این در حالی است که کمترین اظهارات با کمترین زاویه ممکن نسبت به قرائت‌های رسمی از آموزه‌های دینی با واکنش‌های سریع و محکمه و هزار اتهام و انگ و سوءتعبیر روبرو می‌شود. فی المثل همین موضوع امر به معروف و نهی از منکر و در مورد به خصوص حجاب چه در نفس آن و چه اعمال اجباری آن با اختلاف نظرهای اساسی روبرو هستیم.

و جالب این که حامیان قرائت رسمی از این دو موضوع و در دفاع از نحوه اعمال حاکمیت، به سهولت مخالفان را به جهالت و بدتر از آن همسویی با دشمن متهم می‌کنند. غافل از اینکه آنچه در منابر زیر نام اسلام و دفاع از اهل بیت و…. مطرح می‌شود، هزار بار بیشتر از نفس اختلاف نظرهای موجود بر سر موضوعاتی از جمله حجاب و امر به معروف و نهی از منکر می‌توانند آب به آسیاب دشمنان فرضی و واقعی اسلام بریزند.

این که متولیان دولتی و غیر دولتی خطر اینگونه مبلغان دین را فهم و دنبال راه حل آن باشند، یا به گونه‌ای بر این تصور و توهم که این نحوه تبلیغ دین همان چسب فرضی برای حفظ و صیانت از دین است، در تاثیری که به طور فزاینده و به تعبیری مضاعف بر دین گریزی و دین ستیزی گذاشته و می‌گذارد، نخواهد داشت. جمع کردن این وضعیت به اراده‌ای معطوف به تصفیه منابع روایی دین بسته است.

تلاشی که از سوی برخی روشنفکران عصر مشروطه شروع و توسط برخی نواندیشان معاصر دنبال و همچنان حتی از سوی برخی روحانیون صاحب نام و اعتبار دنبال می‌شود. اما هیچگاه به گفتمان رسمی در جامعه تبدیل نشده است. هر چند رهبری در مواردی خاص به خصوص در رابطه با ضرورت تضفیه منابع روایی و حتی به وضوح بر تشکیک بسیاری منابع و احادیث تاکید داشته‌اند.

در این که تعارضات کلامی و رفتاری مسئولان نقش بسزایی در منفعل کردن دین در ذهنیت جامعه و به خصوص نسل جوان داشته تردیدی نیست. اما نباید سهم و نقش طیف وسیعی از مبلغان قشری دین چه در لباس روحانیت و حتی در هیبت و جایگاه استاد دانشگاه در ظهور پدیده دین ستیزی را نادیده گرفت.

انتهای پیام