بمناسبت یکصد و هفدهمین سالگرد «فرمان مشروطه» | صادق زیباکلام
صادق زیباکلام طی یادداشتی در کانال خود نوشت:«مشروطه» نه متاثر از «شریعت» بود نه «ایرانشهری»؛ همگی برگرفته از «غرب»بود.
یکصدوهفده سال پیش، در ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ «فرمان مشروطه» صادر شد. مشروطه پایه‌گذار فلسفه سیاسی مدرن درایران بود. جهان‌بینی که برگرفته از مدرنیته غربی میبود. نظامی که قدرت را از پادشاه و دربار گرفته و به نمایندگان یعنی مجلس شورای ملی می‌بخشید.
سوال اساسی آنست که چرا «مشروطه» نتوانست موفق شود؟ چون اگر از مقاطع استثنایی بگذریم، ظرف این ۱۱۷ سال چه قبل و چه بعد از انقلاب اسلامی، نظام مبتنی بر مشروطه نتوانسته در کشور حکومت نماید. بسیاری سعی کرده‌اند که به این پرسش تاریخی پاسخ دهند که چرا اصلی‌ترین هدف مشروطه که عبارت بود از «حکومت مبتنی بر قانون»، نتوانسته ظرف این ۱۱۷ سال در ایران پیاده شود؛ چه قبل و چه بعد از انقلاب۵۷.
پاسخ‌هایی البته داده شده از جمله اینکه:“مشروطه برای ایران زود بود”، “ رهبران مشروطه بدرستی معنی مشروطه را نمی‌فهمیدند”، “ مشروطه نیاز به یک پیش‌زمینه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی داشت که در ایران آن پیش زمینه‌های تاریخی مثل غرب هنوز محقق نشده بودند” و بلاخره استدلالی که بعد از انقلاب اسلامی رایج شده مبنی براینکه”فراماسون‌ها، لیبرال‌ها، عناصر وابسته به انگلستان و غربزده‌ها مشروطه را به انحراف کشاندند. مشروطه برگرفته از شرع بود و هدف آن ایجاد یک «نظام و ساختار مبتنی بر شریعت» یا «مشروعه» می بود. اما روشنفکران و سکولارها بکمک سفارت انگلستان توطئه کردند و مشروطه را از هدف اصلی‌اش که مشروعه بود، منحرف ساختند و عملا مشروطه دیگر نتوانست اهدافش را محقق بسازد”.
درست است که مشروطه نتوانست حاکمیت بر اساس قانون را در ایران بوجود آورد، اما منتقدین دستاورد بزرگ دیگر مشروطه را نمی‌بینند.افکار، آرا، انتظارات، جهان‌بینی‌های نو، آگاهی‌های جدید، افق‌های تازه، فلسفه سیاسی نوین و در یک کلام موج نوگرایی، مدرنیته و روشنگری که نهضت مشروطه بالاخص پیرامون نگرش به حکومت و فلسفه سیاسی در ایران بوجود آورد، به هیچ وجه نه ازمیان رفت، نه فراموش شد و نه نسل‌های بعدی ایرانیان از دنبال کردن آن اهداف و آرمان‌ها دست کشیدند. بعبارت دیگر، درست است که هدف اصلی مشروطه که برپایی حکومت بر اساس قانون و نه عزم و اراده شخص اول مملکت میبود نتوانست محقق شود،اما آن آرمان فراموش نشد.
انتهای پیام
