خشکسالی استان شمالی گلستان چگونه ممکن است؟

خشکسالی در یک استان شمالی که در خود جنگل های هیرکانی را جا داده است چگونه امکان پذیر است؟

به گزارش روزنامه محیط زیستی پیام ما، در گلستان همه با ریزگردها همدست شده‌اند؛ خلیج گرگان، خشک شدن تالاب‌ها، خشکسالی و کم‌آبی‌ها. هجوم ریزگردها به مناطق شمالی این استان جدی‌تری شده، چنان که در چند روز گذشته، موجی از ریزگرد، نیمی از استان را در نوردید. وقوع خشکسالی‌های متعدد در سال‌های اخیر به ویژه سال جاری و به دنبال آن کاهش بارندگی و رطوبت، متزلزل شدن خاک‌ها و کاهش شدید پوشش گیاهی، در کنار عوامل دیگری چون استفاده بی‌رویه از منابع آبی مناطق بیابانی، از بین رفتن نیزارها و وقوع تندبادی که در برخی از مناطق از ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت عبور کرد سبب شد تا اهالی گلستان روز جمعه گذشته در شهرهایی همچون آق‌قلا، گمیشان، علی‌آباد، گنبد، مینودشت، مراوه‌تپه، کلاله و گالیکش و حتی گرگان شاهد وقوع توفان ریزگرد باشند.

توفان ریزگرد در گلستان سرسبز پاگیر شده اما هنوز به چشم نیامده است. در حالی که ۲۵ درصد پهنه آبی خلیج گرگان به عنوان یک کانون بالقوه ایجاد ریزگرد خشک شده است اما توجه و اعتبار مناسبی برای آن منظور نشده. بر اساس گزارشی که ایرنا منتشر کرده، سرانجام هشدارهای کارشناسان مبنی بر بروز توفان ریزگرد در این استان به واقعیت تبدیل شد و گلستانی‌ها دیو خاکی به ارتفاع چند ۱۰ متر و طول چند کیلومتر را مقابل دیدگاه خود تماشا کردند.
بعد از وقوع توفان، مدیرکل محیط زیست استان گلستان گفته که مطالعات پدیده ریزگرد در گلستان انجام شده و پهنه‌هایی که مستعد گرد‌و‌غبار هستند مورد شناسایی قرار گرفته تا با انجام اقدامات مناسب از گسترش آن جلوگیری شود. مدیرکل مدیریت بحران استانداری گلستان هم گفته که «وقوع چنین رخدادی در این فراگیری سابقه نداشت و بسیاری از شهرهای استان حتی برخی از مناطق همجوار گرگان هم درگیر این رخداد بود.»
این غبار از کجا راهی آسمان گلستان شد؟ میثم ذوالفقاری یکی از کارشناسان حوزه محیط زیست به ایرنا گفت: «بروز خشکسالی‌های متعدد و تغییر شرایط اقلیمی در کنار عواملی چون مدیریت نادرست منابع آب و خاک، کاهش پوشش و تنوع گیاهی و همچنین بهره‌برداری ناپایدار و غیرصحیح از اراضی زراعی و مرتعی که عامل اصلی بروز آن‌ها، خود ما انسان‌ها هستیم. ریزگردها در واقع ترکیب و معجونی از گرد و خاک با انواع مختلف ذرات خاکی در کنار دودها و آلاینده‌های گازی، برخی مایعات و همچنین ذرات بیولوژیک و زیستی هستند که به صورت محلول و معلق در اتمسفر وجود دارند و به وسیله باد تا هزاران کیلومتر جابه‌جا می‌شوند.» وقوع توفان‌های گرد‌و‌غبار و بروز پدیده ریزگرد، در سال‌های اخیر به طور قابل توجهی در سطح کشور افزایش یافته و به گفته این کارشناس محیط زیست گلستان هم با توجه به آن که بخشی از مساحت آن را مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل می‌دهند، با این پدیده درگیر شده است.
احیای پوشش گیاهی بهترین راهکار است
محمدرضا ملاعباسی، متخصص بیابان‌زدایی و بیابان‌های ساحلی استان گلستان می‌گوید در راهکارهای مطرح شده برای مقابله با ریزگرد، اولویت نخست با اصلاح سیاست آبی و هیدروپلیتیکی کشور است یعنی با ایجاد یک نگرش جامع، تامین ‌حقابه کافی برای تالاب‌ها به طور جدی در دستور کار قرار بگیرد .او معتقد است در شرایط فعلی بهترین راهکار و با ضریب موفقیت بالا در کنترل ریزگرد، احیای پوشش گیاهی است.این استاد دانشگاه از سوی دیگر می‌گوید: «بهره‌برداری اقتصادی از پوشش گیاهی باعث می‌شود افرادی که زمین‌های کشاورزی آن‌ها تبدیل به کانون ریزگرد شده و کشاورزی و دامپروری خود را از دست دادند دوباره مشغول به کار شوند.»
۸۳ درصد سدها آب ندارند
به گفته محسن حسینی، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گلستان هم گفت: «هم اکنون حجم آب موجود پشت ۱۴ سد این استان به خاطر خشکسالی و کم بارشی ۴۰ میلیون و ۲۰۰ هزار مترمکعب معادل ۱۷ درصد کل ظرفیت مخازن است که روند کاهشی دارد. مجموع کل ظرفیت سدهای استان ۲۴۵ میلیون مترمکعب بوده و این در حالی است که در مدت مشابه سال قبل ۳۱ مرداد ماه ، حجم آب موجود در پشت سدهای استان ۹۱ میلیون مترمکعب معادل ۳۱ درصد از کل ظرفیت مخازن بود.»او با اشاره به خشکسالی شدید امسال در گلستان در خصوص آخرین ظرفیت آبگیری این تعداد سدها عنوان کرد: «اکنون ۲ سد کوچک مخزنی در استان شامل شهید چمران در کلاله و شهید دستغیب در شهرستان آق‌قلا بدون آب است و ۱۲ سد دیگر هم وضعیت مناسبی ندارند. با وجود آنکه در پنج ماه نخست امسال بارش موثری در مناطق شمالی استان رخ نداد همچنان شاهد چرای دام در این مناطق هستیم.» به گفته او تردد احشام در این مناطق و کوبیده شدن خاک سبب سستی بافت خاک شده که با وزش باد تبدیل به ریزگرد می‌شود.
۹۱ درصد گلستان درگیر خشکسالی شدید و خیلی شدید
آمار گستردگی خشکسالی در گلستان، از وقوع دوباره ریزگرد خبر می‌دهد. نوربخش‌داداشی، مدیرکل هواشناسی گلستان با اشاره به ادامه روزهای کم‌بارش در این استان گفته است که اکنون ۹۱ درصد گستره گلستان درگیر خشکسالی شدید و خیلی شدید است. به گفته او میانگین بارش گلستان تا ۱۰ مرداد سال جاری ۲۷۱ میلی متر بود که این رقم نسبت به دوره بلند مدت ۳۵ درصد و نسبت به سال گذشته ۳۳ درصد کمتر شده است.
او درباره توفان روز جمعه هم چنین گفته: «روز یادشده با ناپایداری هوا شاهد ایجاد جریانات شمال به جنوب در مناطق شمالی استان بودیم که با توجه به اینکه این ناپایداری توان تبدیل به بارش باران رو پیدا نکرد در برخی مناطق تبدیل به باد شده و سبب شد ریزگرد هایی از صحرای قره‌قوم و بیابان های خودمان را برای مردم به ارمغان بیاورد.» بیابانی که مدیرکل هواشناسی گلستان از آن نام برده، یکی از بزرگ‌ترین کویرهای شنی جهان بوده که حدود ۷۰ درصد از مساحت کشور ترکمنستان (۳۵۰ هزار کیلومتر مربع) را شامل می‌شود. بر اساس گزارش ایرنا، بیشتر آثار زیانبار بیابان قره قوم ترکمنستان متوجه استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی و گلستان است و پیش از این بارها ورود گرد‌و‌غبار این منطقه از سوی کارشناسان دستگاه‌های مرتبط گزارش شده است.
این بیابان که نواحی غربی، مرکزی و شمالی کشور ترکمنستان را در بر می‌گیرد از دریاچه آرال در شمال تا کوهستان‌های کپه‌داغ در جنوب و از رودخانه آمودریا بیابان قیزیل قوم در شمال شرق تا دریای خزر در غرب گسترش دارد. به گفته داداشی با توجه به شرایط و ویژگی‌ها بافت خاک، توفان ریزگرد در برخی مناطق با بادهایی با سرعت ۴۰ کیلومتر آغاز می‌شود .
بر اساس توضیح مدیرکل هواشناسی گلستان تاثیرات تغییر اقلیم، افزایش دما و روزهایی با گرمای طاقت فرسا، وزش باد شدید، گرد و خاک، افزایش باران سیل آسا و خشکسالی، از جمله نشانه های بروز این پدیده در استان است. بسیاری از نقاط گلستان درگیر درجات بسیار شدید خشکسالی است و تنها مناطق واقع در ارتفاعات که قابل کشت نیستند خشکسالی کمرنگ‌تری دارند.

انتهای پیام