انتقاد فلاحت پیشه از فقدان پیشنهاد ابتکار در سازمان ملل

علیرضا کیانپور در روزنامه جهان صنعت نوشت: ابراهیم رییسی که به‌همراه هیاتی به‌نسبت پرشمار به نیویورک رفته تا در هفتاد و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد شرکت کند، بامداد چهارشنبه به وقت تهران پشت تریبون رفت و نطق سالانه‌اش را ایراد کرد؛ نطقی که اگرچه با استقبال گسترده طیفی از نیروهای سیاسی-رسانه‌ای همسو با «دولت انقلابی» روبه‌رو شد و فراتر از آن، حتی تعریف و تمجید پرشور برخی مقامات و چهره‌های حاکمیتی حامی «حاکمیت یکدست» را برانگیخت اما در عمل، نه حاوی خبری تازه بود، نه پیشنهادی تازه داشت و نه حتی دست‌کم شعاری تازه سر می‌داد که تا پیش از این نشنیده باشیم.
آن هم در حالی که میانه همین هفته، وقتی هنوز تهران را به‌مقصد نیویورک ترک نکرده بود، بسیاری از ناظران با استناد و اتکا به تحولاتی که در آستانه این سفر و در جریان اجرای توافق ایران و آمریکا بر سر آزادی زندانیان و آزادسازی اموال بلوکه‌شده رقم خورد، از احتمال مذاکره جمهوری اسلامی و ایالات متحده سخن می‌گفتند و معتقد بودند اگرچه گفت‌وگوی مستقیم میان جو بایدن و ابراهیم رییسی، بیش از حد خوش‌بینانه می‌نماید، اما این احتمال که فصلی تازه از مذاکرات غیرمستقیم تهران- واشنگتن این‌بار در نیویورک رقم بخورد، لزوما ناممکن و نامحتمل نیست.
با این همه اما آنچه حالا در واپسین روز از این سفر سه روزه، به‌عنوان دستاورد دیپلماسی دولت انقلابی یا دست‌کم وجه تمایز این سفر با سفر سال گذشته ابراهیم رییسی به نیویورک برجسته به نظر می‌رسد، حاشیه‌هایی است که دست‌کم در برخی موارد و از بعضی جهات، به حاشیه‌های حضور کریستیانو رونالدو در هتل اسپیناس‌پالاس شبیه است تا آنچه در خصوص حواشی حضور ابراهیم رییسی در مقر سازمان ملل متحد مورد انتظار است؛ وضعیتی که به‌زعم یک استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه که علاوه‌بر حضور در مجلس در ادوار گوناگون، همچنین تجربه ریاست بر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی پارلمان را نیز در کارنامه دارد، بیشتر به نوعی بازی «تام و جری» شباهت دارد تا یک نشست رسمی با حضور بالاترین مقام‌های سیاسی کشورهای جهان! حشمت‌الله فلاحت‌پیشه که در این رابطه با «جهان‌صنعت» به گفت‌‌وگو نشسته، معتقد است رییسی باید به‌جای نطق پرشور و اعلام مواضعی که می‌تواند اقدامات اخیر در راستای «مدیریت تنش» را نیز به چالش بکشد، یک «طرح پیشنهادی و ابتکاری» برای حل مشکلات کشور ارائه می‌کرد.
آقای فلاحت‌پیشه! ارزیابی‌تان از سفر اخیر رییس دولت انقلابی به نیویورک و نطقی که در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد ایراد کرد چیست؟
نشست سالانه سازمان ملل که به نشست پاییزه نیز معروف است، مهم‌ترین فرصت دیپلماتیک برای تمامی کشورهای جهان است و به‌طور مشخص دو فرصت خاص نیز ایجاد می‌کند. درواقع روسای کشورهایی که در آستانه برگزاری این نشست، در کشورشان چرخش قدرت صورت گرفته، سعی می‌کنند از فرصت حضور در صحن مجمع عمومی سازمان ملل استفاده کنند تا مواضع جدید دولت‌شان را اعلام کنند. همچنین سیاستمدارانی که تجربه بیشتری دارند سعی می‌کنند از این فرصت برای ارائه پیشنهادهایی استفاده کنند تا پس از آنکه موفق به جلب حمایت دیگر کشورها شدند، بتوانند از این پیشنهادها در راستای مدیریت بخشی از مسائل کشور خود، منطقه‌ یا حتی جامعه جهانی استفاده کنند. علاوه‌ بر اینها بخش مهمی از تحولات از قضا در حاشیه نشست رسمی مجمع عمومی و درواقع در جلسات و نشست‌های تخصصی رقم می‌خورد که بعضا مقدمات برگزاری‌شان از مدت‌ها پیش از حضور هیات‌ها در نیویورک از سوی نیروهای کارشناسی و متخصصان وابسته به این کشورها در نیویورک فراهم می‌شود.
به‌خصوص اینکه دولت‌ها و دولتمردان می‌توانند از این فرصت خاص حضور همزمان سران کشورهای جهان در یک منطقه استفاده کرده و با برگزاری جلسات دو و چندجانبه، آن هم بدون آنکه نیاز به آن باشد که از هفته‌ها و حتی ماه‌ها قبل درگیر مناسبات دیپلماتیک شوند، زمینه را برای امضا و انعقاد قراردادها و تفاهمنامه‌های همکاری فراهم کنند.
نکته مهمی که باید به آن توجه کنیم این است که در دنیای امروز، دولت‌ها، کارشناسان، خبرنگاران و تحلیلگران با مواضع کلی سیاستمداران مختلف ناآشنا نیستند و حتی بعضا پیش از آنکه پای سخنرانی یک رییس‌جمهور بنشینند، می‌دانند که محور کلی سخنرانی او چه خواهد بود. بنابراین در سال‌های گذشته، به‌مرور از اهمیت نطق روسای‌جمهور و سران کشورها کاسته شده و به اهمیت نشست و برخاست‌ها و تعاملاتی که در حاشیه نشست مجمع عمومی برگزار می‌شود افزوده شده است. اما متاسفانه دولت آقای رییسی از این فرصت‌ها استفاده نکرد و تا اینجای کار، عملا تنها اتفاقی که درباره‌اش صحبت می‌شود، همان نطق آقای رییسی است که البته آن سخنرانی نیز از جهات مختلف، محل تامل و بحث است. جالب آنکه خود آقای رییسی نیز تاکید کرد که آمده تا صدای ملت ایران باشد. حال آنکه در دنیای امروز، دیگر قرار نیست کسی صدای دیگران باشد؛ چراکه با گسترش ارتباطات و فناوری‌های ارتباطی، هر خبرنگار، تحلیلگر، سیاستمدار و کنشگر مدنی می‌تواند صدای خود را به گوش دیگران برساند. آقای رییسی در سال گذشته، مواضع خود را اعلام کرده بود و انتظار می‌رفت امسال طرح پیشنهادی خود ارائه دهد تا نشان دهد که ایران چگونه می‌تواند اولا مشکل خود را مرتفع کند و چگونه می‌خواهد در سایه حل و فصل مشکلات خود را به‌سوی حل مشکلات منطقه و حتی جهان نیز گام بردارد. بنابراین معتقدم سخنرانی اخیر رییسی صرفا تکرار مواضع گذشته بود و خلأ و فقدان یک پیشنهاد راهبردی به‌شدت به چشم می‌آمد.
دولت انقلابی همزمان با عزیمت رییس دولت به نیویورک، حتی احتمال مذاکره را نیز رد کرد. اما آقای رییسی در نطق خود از «بحران تصمیم‌گیری دولت آمریکا» سخن گفت؛ تعبیری که البته همچون اغلب بخش‌های این نطق تکراری بود اما به هر حال باعث شد برخی تحلیلگران آن را به‌عنوان نوعی آمادگی ایران برای توافق و انتظار برای همراهی آمریکا تعبیر کنند.
جمهوری اسلامی و ایالات متحده در ابتکار مسقط تجربه به‌ نسبت مثبتی داشتند و واسطه‌ها را کنار گذاشتند و حتی بدون نیاز به آژانس، برای حل مشکلات با یکدیگر به گفت‌وگو نشستند که در نهایت به هر حال به نتایجی نیز رسیدند که شاید مهم‌ترین نمود آن، همین آزادی ۱۰ زندانی و آزادسازی چند میلیون دلار از پول‌های بلوکه‌شده بود. انتظار می‌رفت پس از آن تجربه به‌نسبت موفق، از فرصت برگزاری نشست مجمع عمومی سازمان ملل به‌مراتب بهتر از این بهره‌برداری شود که ظاهراً چنین نشد. به‌شخصه معتقدم دو دولت، مجوزهای بی‌سابقه‌ای برای حل و فصل مشکلات با آمریکا داشتند؛ یکی دولت آقای روحانی که مجوز محدود برای حل و فصل مشکل هسته‌ای را در اختیار داشت که اگرچه در ابتدا به نتایجی دست یافت، اما در ادامه در پی عهدشکنی ترامپ، این فرصت از دست رفت، اما دولت رییسی اولا مجوزی که در اختیار دارد، ظاهرا محدود به بحث هسته‌ای نیست و چنانکه شاهد بودیم در حوزه‌های مختلف با طرف مقابل به مذاکره پرداخته است. درواقع چنآنکه در این مدت اخیر شاهد بودیم، دو کشور در راستای مدیریت تنش درباره گستره‌ وسیعی از مسائل و موضوعات با یکدیگر مذاکره کردند. درنتیجه معتقدم اگر این مجوز برای رفع تنش با آمریکا استفاده نشود، باید اذعان کنیم که از دست رفتن فرصت ناشی از ضعف کارشناسی و ضعف دیپلماسی دولت رییسی بوده است. در چنین شرایطی، اعلام مواضع و سخنرانی‌های پرشور که صرفا می‌تواند منجر به گشایش زمینه تنش‌های تازه شود، هیچ کمکی به حل مشکلات نخواهد کرد و فرصت دولت رییسی برای استفاده از مجوزی که در اختیار دارد، از دست می‌رود. آن هم در حالی که معتقدم دولت رییسی و البته دولت بایدن تا اینجای کار هم فرصت‌های بسیاری را از دست داده‌اند. فراموش نکنیم کشورهایی همچون عمان و قطر با اعضای برجام متفاوت هستند. این کشورهای حاشیه خلیج فارس، همین که نام‌شان به‌عنوان میانجی مطرح شود، حتی حاضرند هزینه انتقال دلار را نیز بپردازند. درنتیجه رییسی باید از این فرصت در راستای رفع تنش با آمریکا استفاده کند. باید درنظر داشته باشیم که در دنیای امروز، آنچه مورد استقبال واقعی قرار می‌گیرد، طرح‌های ابتکاری دارای بار عملی است. درنتیجه اگر آقای رییسی به‌جای آن سخنرانی‌ای که دیدیم، یک طرح مشخص و ابتکاری را پیشنهاد می‌کرد، قطعا سفر موفق‌تری داشت که چنین نشد و معتقدم دلیل عمده این ناکامی نیز این است که در کشور به‌نحوی با معضل حاکمیت شعار دست‌به‌گریبان هستیم.
نکته مهم دیگر حاشیه‌های رسانه‌ای این سفر بود، نظرتان درباره این حواشی چیست؟!
متاسفانه آنچه در جریان سفر اخیر آقای رییسی بیش از هر بحث و موضوعی مورد توجه قرار گرفت، تنش‌های رسانه‌ای و به تعبیری بازی «تام و جری» است که میان برخی اعضای هیات ایرانی و خبرنگاران بعضی رسانه‌های فارسی‌زبان خارج کشور شکل گرفته و بی‌تردید منجر به خنده و مضحکه خبرنگاران و سیاستمداران حاضر در محل برگزاری نشست مجمع عمومی سازمان ملل خواهد شد و شاید از مضحک‌ترین صحنه‌هایی است که در این چند روز در مجمع عمومی سازمان ملل متحد رقم خورد. معتقدم رفتار هیچ‌یک از دو طرف قابل‌توجیه نیست. به هر حال خبرنگاران ابتدا باید رضایت طرف مقابل را به دست بیاورند و بعد از آن وارد گفت‌وگو شوند و در سوی مقابل نیز اعضای هیات ایرانی به هیچ عنوان قابل‌قبول نبود. دیپلمات‌ها و سیاستمداران قطعا باید حرمت و احترام خبرنگاران را حفظ کرده و مهم‌تر از آن، حرمت گفت‌وگو را حفظ کنند. این هیات بیش از حد بزرگ که همراه با آقای رییسی راهی نیویورک شده‌اند که به‌جز چند مقام مسوول و دیپلمات، ظاهرا گروهی به‌عنوان نیروهای امنیتی و محافظان عازم سفر شده‌اند و گروه به‌نسبت بزرگی هم به‌عنوان گروه رسانه‌ای به این سفر رفته‌اند و ظاهرا حتی برای ساخت فیلم مستند نیز تعدادی مسافر این سفر شده‌اند که به هیچ عنوان ضرورت نداشته و اتفاقا معتقدم نتیجه عکس داده و جز ایجاد حاشیه برای هیات ایرانی، هیچ عایدی نداشته است.

انتهای پیام