پای توسعه پایدار گردشگری لنگ می‌زند
روزنامه پیام ما نوشت: مدت‌هاست گردشگری خود را به عنوان ابزاری برای توسعه پایدار جامعه میزبان معرفی کرده است و به همین دلیل برای هر نقطه دارای ظرفیت گردشگری این تصور شکل گرفته که به هر طریقی به مقصد گردشگری بدل شود، اما مشکل اینجاست که بدون تناسب زیرساخت و ظرفیت، تقریبا اکثر طرح‌های گردشگری توفیق چندانی در زمینه توسعه پایدار نداشته‌اند. کارشناسان تاکید می‌کنند این توسعه نیازمند آگاهی و شناخت کافی از مسائل و عوامل موثر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است و بدون آگاهی از امکانات موجود در هر منطقه، امکان برنامه‌ریزی و پیش‌بینی علمی و اصولی توسعه پایدار در مناطق گردشگری حتی با اختصاص بودجه هم محقق نخواهد شد. فعال صنعت گردشگری و رئیس پیشین هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر هوایی، زیارتی و گردشگری هم این مساله را تایید می‌کند. «رضا اباذری» در گفت‌وگو با «پیام ما» درباره اینکه چرا در گردشگری ایران هنوز خبری از توسعه پایدار و توزیع مناسب مراکز گردشگری نیست به نکات مهمی اشاره می‌کند؛ از سیاست‌گذاری‌های اشتباه و بودجه‌های کارشناسی نشده تا نگاه درآمدزایی صرف به این حوزه و نبود فرهنگ.
یک سوال درباره گردشگری ایران مطرح است؛ اینکه آیا تاکنون اقدامات انجام شده در این حوزه، تامین‌کننده نیازهای گردشگری بوده یا منجر به توزیع مناسب امکانات و زیرساخت در همه مقاصد گردشگری شده است؟ پاسخ رئیس پیشین هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر هوایی، زیارتی و گردشگری به این سوال تاکید بر تنوع جغرافیایی، آب و هوا و فرهنگ ایران به عنوان یک کشور چند فصل است.
«رضا اباذری» در توضیح بیشتر می‌گوید: «به دلیل وسعت، تنوع و متصل بودن کشور، گردشگر باید بتواند به سادگی و سهولت به مناطق مختلف دسترسی داشته باشد، اما آیا همین حالا حمل و نقل به ویژه در پیک مسافرت، تامین‌کننده این نیاز در همه مناطق است؟ پاسخ قطعا خیر است. اقامتگاه‌ها و اماکن گردشگری هم در بیشتر زمان‌ها جوابگوی این نیاز نیستند. حمل‌و‌نقل از ارکان بسته سفر است، اما مشکلات زیادی در این باره وجود دارد. ما با فقدان و کمبود زیرساخت‌ها در مناطق مختلف مواجهیم و در این شرایط، نمی‌توانیم درباره روبنایی‌ها از توزیع امکانات گردشگری یا سفر صحبت کنیم. باید حداقل‌ها تامین شود و بعد راجع به سیاست‌گذاری و روش‌های گردشگری یا حتی توسعه پایدار صحبت کنیم.»
او به تعطیلات ساماندهی نشده در کشور اشاره و عنوان می‌کند: «وقتی هر تعطیلات چند روزه‌ای، جاده‌ها قفل و بلیت پرواز و قطار از دسترس خارج می‌شود چه انتظاری از توزیع سفر یا مراکز گردشگری دارید؟ تعطیلات برنامه‌ریزی نشده است و انتظار داریم گردشگران ۱۸ ساعت در جاده‌های شمال نمانند؟»
شناسایی قابلیت‌های توسعه گردشگری مناطق و رفع موانع آن، سهم زیادی در موفقیت صنعت گردشگری و ایجاد توازن در مناطق مختلف دارد، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد نه تنها این شناخت وجود ندارد بلکه زیرساخت‌ها و توزیع امکانات در مقاصد گردشگری کشور به دلیل نبود نگاه کارشناسی متوازن نیست
این فعال صنعت گردشگری با بیان اینکه توسعه پایدار گردشگری، شعار سازمان جهانی جهانگردی در حدود یک دهه پیش بود، تاکید می‌کند: «در این مدت ما هیچ کاری از پیش نبردیم چون اعتبار به عنوان رکن اصلی تامین‌کننده زیرساخت‌ها وجود نداشته است. ضعف فرهنگ در حوزه سفر و گردشگری هم یک سوی دیگر مشکل است. برنامه‌ریزی فرهنگی در حوزه گردشگری باید به گونه‌ای باشد که محیط‌زیست و جوامع محلی به حالت دست‌نخورده باقی بمانند، اما این مساله در کشور ما روند معکوس داشته و کویر و ساحل سالم یا جنگل بکر باقی نمانده است.»
او دلیل این مسئله را حضور افراد غیرمتخصص می‌داند و تاکید می‌کند: «این افراد به صورت خودجوش یا گروهی و با تورهای غیرمجاز، بدون حداقل امکانات در مقاصد گردشگری مستقر می‌شوند. یکی از ویژگی‌های توسعه پایدار این است که بعد از حضور در طبیعت به اصطلاح جای پایی از خودمان به جای نگذاریم، اما گروه‌های آفرودی، کوه‌گردی، جنگل‌گردی و… کدام یک این شاخص را رعایت می‌کنند؟ بسیاری از این گروه‌ها به صورت غیرمجاز تورهای گردشگری با تبلیغات مجازی برگزار می‌کنند، حرفه‌ای نیستند و منجر به تخریب محیط‌زیست می‌شوند. آنها نه بسته‌های سفر را اجرا می‌کنند و نه حتی بیمه دارند و به همین دلیل برای توسعه پایدار باید موضوع فرهنگی را هم در نظر گرفت.»
گردشگری فقط درآمدزایی نیست
«مشکل اصلی سیاست‌گذاری حاکمیت است و به همین دلیل، دستگاه‌های متولی کاری از دست‌شان برنمی‌آید، چون نه بودجه و ابزار دارند و نه عزم کافی.»
اباذری با بیان این مطلب تاکید می‌کند: «اگر این سه عامل؛ بودجه، ابزار و عزم وجود داشت، دستگاه‌های متولی هم می‌توانستند با تامین منابع مالی شروع به کار و از دخالت دستگاه‌های دیگر جلوگیری کنند. تحقق این سه عامل وظیفه بخش حاکمیتی است و در نهایت بعد از دستگاه‌های متولی به سطوح پایین‌تر می‌رسد یعنی سازمان‌ها و نهادهای مدنی، بخش خصوصی و جامعه مردمی.»
رضا اباذری، فعال صنعت گردشگری درباره آثار ورود افراد غیرمتخصص به صنعت گردشگری می‌گوید: این افراد به صورت خودجوش یا گروهی و با تورهای غیرمجاز، بدون حداقل امکانات در مقاصد گردشگری مستقر می‌شوند. یکی از ویژگی‌های توسعه پایدار این است که بعد از حضور در طبیعت به اصطلاح جای پایی از خودمان به جای نگذاریم، اما گروه‌های آفرودی، کوه‌گردی، جنگل‌گردی و… کدام یک این شاخص را رعایت می‌کنند؟
او در پاسخ به این سوال که آیا نبود این سیاست‌گذاری موجب شده است فقط درآمدزایی صرف در بحث گردشگری تقویت و فرهنگسازی و توسعه پایدار در جوامع محلی نادیده گرفته شود، بیان می‌کند: «بخش اول و مهم توسعه پایدار از دست نرفتن و تخریب نشدن منابع است. منابع گردشگری محصول نیستند و باید طی یکسری عملیات تخصصی و حرفه‌ای تبدیل به محصول شوند و در نهایت در اختیار گردشگری داخلی یا ورودی قرار بگیرد. اما منابع گردشگری ما از سایت‌های تاریخی و اماکن تفریحی گرفته تا محیط‌زیست بدون این فرایند در خدمت گردشگری و در حال تخریب هستند. حتی اگر بخواهیم نگاه درآمدزایی داشته باشیم، با سیاست‌گذاری درست و الگوگرفتن از کشورهای مترقی در این زمینه می‌توانیم درآمدهای پایدار و متنوع‌تر داشته باشیم. در حوزه گردشگری نباید فقط اشتغال مستقیم را در نظر گرفت، بلکه اشتغال غیرمستقیم هم اهمیت زیادی دارد و در رشد فرهنگی، اقتصاد محلی و توسعه درآمدهای محلی بسیار اثرگذار است.»
این کارشناس درباره راهکار عبور از این مشکلات هم بیان می‌کند: «اگر سیاست‌گذاری و نگاه حاکمیتی درباره مقوله گردشگری بهبود پیدا کند، آن زمان می‌توان انتظار داشت که طرح جامع ملی گردشگری تدوین شود. در این طرح جامع باید نیازها و استعدادهای هر بخش در نظر گرفته شود. شاید در منطقه‌ای استعداد بالایی وجود داشته باشد، اما نیاز به گردشگر نباشد. نمی‌توان گفت هر جا مستعد هست طرح گردشگری در آنجا اجرا شود. یا برعکس هر جا نیاز است، بدون امکان‌سنجی ظرفیت آن منطقه، گردشگری تقویت شود. نتیجه چنین سیاست‌گذاری‌های بدون برنامه‌ای طرح‌های شکست‌خورده است و در ۴۰ سال گذشته به شدت با این آسیب مواجه بوده‌ایم.»
او در توضیح بیشتر بیان می‌کند: «برای یک منطقه امتیاز ویژه در نظر می‌گیرند و آنجا را منطقه ویژه اعلام می‌کنند تا بودجه خاص بگیرد در حالی که به هیچ عنوان مناسب اجرای طرح نیست. باید هر دو موضوع استعداد مقصد (از نظر آب و هوایی، فرهنگی و جغرافیایی) و همچنین نیاز به درآمدزایی یک مقصد گردشگری تومان در نظر گرفته شود.»
گردشگری ایران ورشکسته است
«ایران از لحاظ گردشگری داخلی و ورودی ورشکسته است و شما نمی‌توانید از یک محیط ورشکسته انتظار بهبود داشته باشید. ابتدا باید علاجی پیدا کرد بعد چنین انتظار داشت.»
رئیس پیشین هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر هوایی، زیارتی و گردشگری با بیان این مطلب درباره اینکه چه بازه زمانی را باید برای بهبود حال گردشگری در نظر گرفت، عنوان می‌کند: «در این باره عوامل زیادی دخیل است، اما دو موضوع مهم تحریم و سوءمدیریت پاشنه‌آشیل این زمان‌بندی است. نمی‌توانیم بگوییم چون مالزی در ۱۵ سال و وثوقی در ۶ سال این پیشرفت و بهبود را رقم زدند، ایران هم در یک بازه زمانی چنین توسعه‌ای را خواهد داشت. در کشور ما آسیب‌های زیست محیطی بسیار بالایی وجود دارد. چطور می‌توان آلودگی هوا را حل یا کمبود آب را جبران کرد؟ فرهنگ اشتباه در سفرهای داخلی میان چند ده میلیون جمعیت ایران را چطور می‌توان تصحیح کرد؟»
او با تاکید بر این که این مسائل جای کار بسیاری دارد، ادامه می‌دهد: «درباره یک اقتصاد ورشکسته نمی‌توان پیش‌بینی کرد که در چه بازه زمانی ترمیم خواهد شد. همین حالا بررسی وضعیت فعالیت دفاتر برگزارکننده تورها تایید می‌کنند که گردشگری داخلی و ورودی کشورمان نه تنها در یک دهه گذشته، حتی ۵ سال قبل هم در وضعیت نامناسبی قرار گرفته است.»
اباذری درباره اینکه با چنین توصیفی فعلا از تحقق توسعه پایدار خبری نیست و در نتیجه مقاصد گردشگری کشور هم با وجود ظرفیت‌های مختلف نمی‌توانند بهره‌ای از آن ببرند، بیان می‌کند: «تنها کاری که اکنون در حال انجام است، تلاش نهادهای مدنی و جوامع محلی و مردمی است. ان‌جی‌اوها، اقامتگاه‌ها، بوم‌گردی‌ها، مراکز تفریحی و بعضا شهرداری‌ها و شورای شهر و روستایی که درک موضوع را دارند در این باره تلاش می‌کنند. برخی جوامع محلی سعی می‌کنند منطقه خود را امن نگه دارند و در حفظ منابع خودشان و فرهنگ گردشگرپذیری تلاش می‌کنند یا خودشان نسبت به ایجاد زیرساخت‌ها قدم برمی‌دارند، اما با وجود همین تلاش، باید توجه داشت که مدیریت کلان نقش اصلی را در این باره ایفا می‌کند و ضرورت تغییر سیاست‌گذاری در این بخش بیش از هر جای دیگری است.»
***
شناسایی قابلیت‌های توسعه گردشگری مناطق و رفع موانع آن، سهم زیادی در موفقیت صنعت گردشگری و ایجاد توازن در مناطق دارد، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد زیرساخت‌ها و توزیع امکانات در مقاصد گردشگری کشور به دلیل نبود نگاه کارشناسی متوازن نیست. آن هم در حالی که با وجود فراوانی تعطیلات منجر به سفر در ایران، اما درباره فرهنگ سفر و توزیع گردشگران در تمام مقاصد گردشگری کشور هم اقدامات زیادی انجام نشده و تراکم زیاد مسافرت‌ها فقط در معدود نقاط گردشگری کشور دیده می‌شود. هر چند که در همان مقاصد پرگردشگر هم تناسب تجهیزات زیرساختی با تراکم سفرها وجود ندارد و وضعیت جاده‌ها، تصادفات زیاد جاده‌ای، کمبود بلیت برای وسایل نقلیه مانند قطار و اتوبوس، گرانی هتل‌ها، تورها، نبود تبلیغات مناسب و معرفی مناطق دارای ظرفیت گردشگری مهم‌ترین نقطه ضعف این حوزه به شمار می‌رود.
انتهای پیام
