خاطرات هاشمی | رهبری گله داشت و گفت شورای نگهبان طرح اصلاح قانون مطبوعات را رد می‌کند

انصاف نیوز: خاطرات روزنوشت آیت‌الله اکبر هاشمی در تیر سال 1379 را در ادامه می‌خوانید:

چهار‌شنبه 1 تير 1379   |  18 ربيع‌الاول 1421                     21 ژوئن  2000

[آقای عیسی کلانتری]، وزير كشاورزي، همراه دكتر [محمدجعفر] ملكوتي، [سرپرست مؤسسه تحقیقات خاک و آب و مشاور وزیر کشاورزی در امور تولید و مصرف بهینه کودها] آمد. گزارشي از وضع كشاورزي داد؛ منجمله از كمبود ریزمُغذّي‌ها براي محصولات گفت كه در اثر ندادن مواد لازم براي كيفيت و كميت، محصولات فرآورده‌هاي كشاورزي ايران، نامرغوب و فاقد خواص مفيد و مهم است؛ منجمله از كمبود سولفور روي دركودها گفتند و توضيحاتي جالب در فوايد روي در رشد انسان و گياه دادند و نمونه‌هايي از آثار مهم دادن روي به گياه را با اسلايد نشان دادند.[1]

گفتم، چرا در گذشته به اين مسأله مهم توجه نداشتند. گفتند، به خاطر پيشداوري غلطي كه در بين متخصصان كشاورزي ما بوده كه خاك ايران از لحاظ پتاسيم قوي است و اخيراً كه كشورهاي پيشرفته با آزمايش محصولات وارداتي، اين نقص را در محصولات ما ديده‌اند، از پنج سال پيش به فكر جبران افتاده‌اند و براي انسان‌ها هم كپسول روي از همين رهگذر به‌دست آمده كه اكنون بيش از ده ميليون كپسول در سال، توسط شركت‌هاي تجاري توليد مي‌شود و روزافزون است. خواص فراواني در تنظيم متابوليسم انسان دارد. از اهميت آبياري قطره‌اي گفتند كه مانع تنش خشك مي‌شود؛ چون معمولاً در آبياري ثقلي دو سه روز آخر در نوبت، در گرما آسيب به گياه مي‌رسد.

آقاي [ابراهیم] درازگيسو، سفير جديدمان در تركمنستان آمد و درخواست كرد، از احترام فوق‌العاده‌اي كه آقاي [صفرمراد] نيازاُف، [رییس‌جمهور ترکمنستان]، براي من قائل است، در جهت تحكيم و توسعه روابط استفاده كنيم. گفتم، تنگ‌نظري عناصري در وزارت امورخارجه و جناح‌هاي ديگر، مانع دخالت است. توصيه‌هايي به او نمودم.

اخوي محمد، [معاون اجرایی رییس‌جمهور] آمد. گفت، همراه آقاي خاتمي به چين نمي‌رود؛ با اينكه ریيس كميسيون مشترك است و از همراهي حدود هشتاد نفر از هنرمندان در اين سفر با آقاي [عطاءالله] مهاجراني، [وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی]، انتقاد داشت. ظهر محسن، [مدیرعامل شرکت متروی تهران]، براي خداحافظي آمد؛ براي امور مترو، همراه آقاي خاتمي به چين مي‌رود. بعضي از رسانه‌هاي خارجي مي‌گويند، در پكن اعلان شده كه دولت چين از سفر آقاي خاتمي به منطقه مسلمان‌نشين [سین‌کیانگ][2]، ناراضي است.

عصر آقاي [محمدتقی] مؤيد، سفير جديد در يونان آمد؛ به جاي مذاكره دربارة مسایل سفارت، انتقاداتي از وضع مجلس و سياست‌بازي‌هاي دوم خردادي‌ها مطرح كرد و نيز مشكلاتي كه به خاطر شايعات ادغام وزارتخانه‌ها و ترميم كابينه، در اُرگان‌هاي دولتي به وجود آمده و ثبات را به هم زده است.

شب، فائزه خبر داد كه ديروز در سفر اراك، بيمار شده و به بيمارستان هم رفته، ولي ما را بي‌اطلاع گذاشته است. خبري پخش شده كه شيخ علي تهراني[3] – در زندان است- دست به خودكشي زده، ولي نجاتش داده‌اند.

پنج‌شنبه 2 تير 1379   |  19 ربيع‌الاول 1421                     22 ژوئن  2000

تا ساعت یازده در منزل مطالعه كردم؛ تاريخ فلسفه و بحث نسبيت اخلاق در نظرات فلاسفه غرب. از یازده ونیم تا عصر در دفترم كار كردم. به منزل برگشتم و از استخر خانه استفاده نمودم. عفت به مراسم سالگرد شهادت آقاي [محمدصادق] اسلامي، [سرپرست وقت وزارت بازرگانی] – از [شهدای] 72 تن – رفته بود؛ كلي از اظهارات خانم‌هاي شركت‌كننده، تعريف داشت.

ناسا[4] رسماً اعلان كرد كه علایم جدي وجود آب در كُره مريخ به‌دست آمده است، بنابراين بايد منتظر كشف موجودات زنده در اين كُره باشيم؛ گرچه سرماي شديد 85 درجه زيرصفر اين كره، باعث آن شده است كه انواع ديگري از موجودات زنده، آنجا باشند.

ديشب اوپك [= سازمان کشورهای صادرکننده نفت]، 700 هزار بشكه بر سقف توليدات نفت افزود، ولي‌كارشناسان مي‌گويند، اين مقدار افزايش، فقط براي جلوگيري از رشد سريع قيمت نفت كفايت مي‌كند و جواب رشد مصرف را مي‌دهد و نمي‌تواند باعث پايين‌آمدن قيمت نفت شود كه آمريكا و كشورهاي صنعتي طالب آن هستند. اخبار مربوط به سفر آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور] به چين، انعكاس نسبتاً وسيعي دارد.[5]

جمعه 3 تير 1379   | 20 ربيع‌الاول 1421                           23 ژوئن  2000

تمام روز در خانه بودم و بيشتر وقت به مطالعه گذشت؛ كتاب شرح‌حال رجبعلي خياط[6] كه اهل حال و طبق اظهارات مُريدانش، داراي مكاشفه بوده است. مصاحبه با مجله پيام حوزه را براي چاپ، اصلاح نهايي كردم.[7] مقداري وقت صرف جاروی استخر با جاروي برقي كردم. فائزه با بچه‌ها، ناهار اينجا بودند؛ بعد از بيماري، هنوز نقاهت دارد و رو به بهبودي است.

در جزاير ملوك اندونزي[8]، جنگ داخلي شدت يافته است. اظهارات آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور]، در دانشگاه پكن، مبني برلزوم همكاري شرق، براي جلوگيري از سلطه غرب بر جهان، برخلاف انتظار غربي‌هاست كه تاكنون از او حمايت كرده‌اند. در نمازهاي‌جمعه امروز، به سياست‌هاي فرهنگي دولت حمله شده، ولي در نمازجمعه اصفهان، – به تبع از رسانه‌های دوم خردادي‌- به عملكرد قوه قضایيه حمله شد[9].

شنبه 4 تير 1379   | 21 ربيع‌الاول 1421                             24 ژوئن  2000

مجمع [تشخیص مصلحت نظام] جلسه داشت. موضوع تمركز امور قضايي در قوه قضایيه مطرح بود؛ خيلي بحث شد. وجود نحوه‌اي از قضاوت در تعزيرات حكومتي، شهرداري‌ها و وزارت بهداشت و درمان و [امور اقتصادی و] دارايي، سازمان نظام پزشكي و …، كار را مشكل كرده است و واگذاري همه اينها به دستگاه قضايي، مشكلات زيادي پيش مي‌آورد و تفويض هم مشكل است. [ادامه بحث] به جلسه بعد موكول شد. بعد از جلسه، آقاي [سیدمحمود] هاشمي شاهرودي، [رییس قوه قضاییه]، از حملات مجلس و روزنامه‌هاي چپ‌ به ايشان و قوه قضایيه، ابراز ناراحتي كرد و گفت، تصميم بود كه روزنامه بيان، [به مدیریت آقای سیدعلی‌اکبر محتشمی] هم تعطيل شود، اما با پادرمياني آقاي [مهدی] كروبي، [رییس مجلس]، صرف نظر شد.

ظهر آقايان [عباس واعظ] طبسی، [احمد] جنتي، [محمد] يزدي و [قربانعلی] دُرّي [نجف‌آبادی، علی‌اکبر ناطق نوری و محمدعلی موحدی‌کرمانی] میهمانم بودند. آقاي طبسي گفت، آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور]، در مشهد برنامه ديدار خصوصي با مراجع در منزل آقاي [علی] فلسفي ترتيب داد؛ فقط آقاي [سیدحسن] مرتضوي [شاهرودی] شركت كرد. در آن جلسه، آقاي فلسفي، سه اعتراض به آقاي خاتمي داشته: 1– چرا دولت، اهل سنت را تقويت مي‌كند؟ 2– چرا حرف‌هاي دوپهلو مي‌زند و صريح مواضع‌اش را مشخص نمي‌كند؟ 3 – چرا فرهنگ غربي تقويت روحانيت تضعيف مي‌شود؟ تخلف مجلس از دستور رهبري در مورد طرح اصلاح قانون مطبوعات مطرح شد. عصر آقاي طبسي، تلفني گفت،گويا شوراي نگهبان مصوبه مجلس را رد مي‌كند. آقاي [قربانعلی] دُرّي [نجف‌آبادی، وزیر سابق اطلاعات]، خبر داد كه جلسه‌اي براي مواجهه ‌او با آقاي موسوي [= سیدمصطفی کاظمی]، سردسته متهمان به قتل‌هاي زنجيره‌اي تشكيل شده و موسوي گفته است كه آقاي دُرّي، دستور قتل‌ها را داده كه دروغ است و ايشان تكذيب كرده است؛ از قوه قضایيه ناراحت بود.

اخوي محمود آمد و گفت، مي‌خواهند آقاي [سیدمحمدرضا] اصفهاني، [پدرهمسرش] را از [امام جماعت] مسجد کنار بگذارند؛ با اينكه فلج است، ولي نيازمند به حضور در مسجد است. عصر آقاي [سیدمحمد] ميرمحمدي، [نماینده قم] آمد و وضع مجلس را گفت و در مورد كيفيت تصويب فوريت طرح مطبوعات توضيح داد و ناراحت بود و نيز گفت، به احتمال قوي، اعتبارنامه‌ آقاي [غلامعلی] حدادعادل، [نماینده تهران] را رد مي‌كنند. براي نحوه عمل در مجلس مشورت كرد.

آقاي [محمدهادی] نژادحسينيان، [نماینده دایم ایران در سازمان ملل] آمد و گفت، آمريكايي‌ها مايل به نزديك شدن به ايران‌اند و خوب است در همين فرصت، مشكل روابط حل شود. اعلامیه [آقای‌کوفی‌ عنان]، دبيركل سازمان ملل در رابطه با هزاره سوم[10] را آورد و گفت، اگر نمي‌خواهيم به طرف حسنه‌كردن روابط برويم، بايد جلوی رفت و آمد خبرنگاران و مأموران را بگيريم؛ چون سوءاستفاده مي‌كنند.گفت، يك خانم كه مدعي است در جريان دارایي ايران در آمريكا بوده، در يك مصاحبه گفته، طلب ايران از آمريكا حدود 15 ميليارد دلار است و خواسته‌ايم كه او را پيدا كنيم، تماس نگرفته است.

يكشنبه 5 تير 1379   |  22 ربيع‌الاول 1421                        25 ژوئن  2000

[آقاى وياچلاوگيزاتف]، سفير قزاقستان، براي خداحافظي آمد. صحبت‌ها تشريفاتي بود. آقاي [علی] زادسر، نماينده سابق جيرفت آمد. انتقاد شديد از وضع فرهنگي كشور و افكار و عمل آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور]  و [آقای مسعود محمودی]، استاندار كرمان و آقاي حسين مرعشي، [نماینده کرمان] کرد و اظهار دوستي و حمايت نسبت به من نمود. [اميرسرتيپ دوم خلبان مجيد عقيقى روان]، فرمانده هوانيروز آمد. گزارشي از وضع هلي‌كوپترها و مشكلات كار داد و از كمبود اعتبار، وضع سخت معيشت پرسنل و زمين‌گير‌بودن 200 هلي‌كوپتر و پايين بودن جايگاه و درجه فرماندهي آن و كم‌توجهي وزارت دفاع گفت و استمداد كرد.

عصر سردار [قاسم] سليماني، [فرمانده سپاه قدس] آمد. گزارش وضع لبنان پس از خروج اسرایيلي‌ها را داد. از مرز جنوب بازديدكرده و گفت، شهرك‌ها و روستاهاي شمال اسرایيل، چسبيده به مرز و آسيب‌پذير است و بررسي‌ها و فرض‌هاي وضع و عمل حزب‌الله لبنان در آينده، با توجه به احتمالات مختلف را گفت و مشورت‌كرد. خبر دادكه قرار شده، سردار [محمدباقر] قاليباف، فرمانده ناجا [= نیروی انتظامی] بشود.

آقاي [رضا] زواره‌اي، [عضو حقوقدان شورای نگهبان] آمد و از آقاي [سیدمحمود] هاشمي‌شاهرودي، [رییس قوه قضاییه] گله كرد كه با مأموريت او به مجمع [تشخیص مصلحت نظام]، موافقت نكرده وگفته، تقاضاي انتقالي بنمايد. براي نامزدی در [انتخابات] رياست‌جمهوري [1380] مشورت كرد؛ گفتم هنوز زود است كه نظر بدهم، بايد منتظر روشن‌شدن شرايط شويم. امروز دادگاه ويژه روحانيت، روزنامه بيان را توقيف‌كرده كه باعث خشم چپ‌ها شده است.

دوشنبه 6 تير 1379   |  23 ربيع‌الاول 1421                        26 ژوئن  2000

آقاي [محمد] ریيسي، نماينده شهركُرد آمد و به خاطر كمك به حل مشكل او در شوراي نگهبان تشكر كرد. نمونه‌هايي از اعلاميه‌هاي تبليغي‌اش را آورده بود كه درآنها خود را پيرو سياست‌هاي اعتدالی معرفي كرده و با تفاوت زيادي از رفقايش جلو افتاده است. از گروه‌گرایي و تعصب حزبي بخشي از نمايندگان مجلس ششم، اظهار نگراني كرد كه احتمالاً مانع مفيدبودن مجلس شوند و از اشكالات دستگاه قضايي گفت؛ دركميسيون قضايي، طرحي براي محدودكردن صدور چك، در دست مطالعه دارند.

آقاي [سیدحسن] شجاعي‌كياسري، نماينده سابق ساري آمد. از وضع كشور، به‌خصوص وضع سياسي و فرهنگي، اظهارنگراني‌كرد و از من خواست كه براي مهار اين وضع، فكري‌كنم. آقاي اميرعراقي، [فرزند شهید مهدی عراقی] آمد. براي ساخت دانشگاه در طالقان، به مشكل برخورده است؛ هم از لحاظ مالي و هم از لحاظ اداري؛ استمداد كرد.گفتم، براي همكاري و رفع مشكل‌ها، با مديران دانشگاه آزاد اسلامي صحبت‌كند.

شب، فاطي و ياسر و بچه‌ها كه از سفر عُمره مراجعت كرده‌اند، آمدند. از سفرشان راضي هستند. اعلان شد كه آقاي عزت‌الله سحابي[11] را به خاطر اسنادي‌كه از دفترش در ارتباط با كنفرانس برلين به‌دست‌آمده است، بازداشت‌موقت‌كرده‌اند. 

سه‌شنبه 7 تير 1379   |  24 ربيع‌الاول 1421                        27 ژوئن  2000

آقاي [علی] معلمي، نماينده سابق جويبار آمد وگفت، انتظار دارد، سمتی مثل رياست [سازمان] اوقاف يا امام‌جمعگي استاني به ايشان داده شود. از اوضاع جاري، ابراز ناراحتي كرد؛ همراه او، فرزند خود و فرزند آقاي كمال فقيه ايماني هم بودند. دربارة اقدام براي رواج متعه [= ازدواج موقت]، به منظور حفظ اخلاق جوانان،كتابي آوردند و براي انتشار آن مشورت كردند.

معاونان وزارت اطلاعات آمدند.گزارشی از وضع دانشگاه‌ها را دادند و از آزادي آقاي [علی] افشاری، از [مسئولان دفتر] تحكيم وحدت كه به اتهام شركت در كنفرانس برلين بازداشت بود، اظهار ناراحتي كردند و گفتند، او موضع جناح غيرارزشي تحكيم را تقويت مي‌كند. تذكراتي در مورد مشكلات دانشگاه آزاد اسلامي دادند.

محسن، [مدیرعامل شرکت متروی تهران] آمد. گزارش سفر چين را داد. دستاورد مهم آن را عقد تفاهم‌نامه خط 4 با تأمين مالي بلندمدت یازده ساله با 50 درصد ساخت داخل براي مترو مي‌داند.[12] اشكال سفر در زمان رفتن هيأت آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور] به ارومچي، [مرکز استان سین‌کیانگ چین] و عدم استقبال فرماندار هنگ‌گنگ بوده است. از مسایل مثبت و منفي سفر، مفصل گفت.

عصر، دكتر [حسن] حبيبي، [معاون اول رییس‌جمهور] آمد. از اوضاع راكدكشور و كم‌تحركي آقاي خاتمي و [اعضای هیأت] دولت در اداره امور كشور، ناراضي است. راجع به تمركز امور قضايي، نظراتي داشت و درخواست‌كرد، [بررسی این مصوبه] در مجمع [تشخیص مصلحت نظام] به تأخير بيفتد كه دولت بررسي بيشتری كند. گفت، آمادگي براي نامزدي [انتخابات] رياست‌جمهوري [1380] ندارد و نمي‌داند كه آقاي خاتمي، مجدداً نامزد مي‌شود يا نه.

خانواده شهداي هفتم‌تير آمدند. آقاي [اسماعیل] فردوسي‌پور، [از بازماندگان حادثه و ریيس ستاد برگزارى مراسم هفتم تير]، گزارش مراسم را داد و از شخصيت‌هاي بالاي كشور گله‌كرد كه سخنراني در مراسم سرچشمه [= محل انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی در هفتم تیر 1360] را نپذيرفته‌اند. صحبت دلگرم‌كننده‌اي براي آنها كردم.[13]

شب میهمان رهبري بودم. از مجلس كه به دستورشان در مورد طرح اصلاح قانون مطبوعات، ترتيب‌ اثر نداده‌اند، گله دارند و گفتند، بعيد است به صورت قانون درآيد؛ شوراي نگهبان رد مي‌كند. پس از اعلان موافقت [آقای عبدالواحد موسوی لاری]، وزيركشور، حكم فرماندهي ناجا [= نیروی انتظامی] را به نام آقاي [محمدباقر] قاليباف، نوشته‌اند، ولي گويا وزيركشور دچار ترديد شده و پيغام داده كه اعلان نشود تا رهبري را ببينند. آقاي شيخ علي تهراني، [شوهرخواهر آیت‌الله خامنه‌ای]، نامه‌اي نوشته و خواسته كه با عفو او از زندان، نجاتش بدهند، ولي ايشان قبول نكرده‌اند و پس از آن اقدام به خودكشي كرده و خانواده او فشار زيادي براي عفو دارند. از آقاي عبدالله نوري، [وزیر کشور سابق و مدیرمسئول روزنامه خرداد]، تاكنون نامه درخواست عفو نرسيده است. دربارة تمركز امور قضا در قوه قضایيه كه در دستوركار مجمع تشخیص [مصلحت نظام] است، مذاكره كرديم؛ نظر روشني نداشتند، به خاطر اينكه مشكل براي دولت پيش مي‌آورد و كار قوه قضایيه را مشكل و سنگين‌تر مي‌كند. خواستند، كارشناسي بيشتری شود.

چهار‌شنبه 8 تير 1379   |  25 ربيع‌الاول 1421                    28 ژوئن  2000

آقاي موحدي، فرمانده سابق حفاظت آمد. در مركز تحقيقات استراتژيك [مجمع تشخیص مصلحت نظام] مشغول شده است. خواستار حكم و سمت شد و سئوالاتي در مورد حوادث جاري و پيش‌بيني آينده داشت. [آقای مسيح سليم بهرامى]، نماينده ساري آمد. از وضع ناهنجار  اقتصادي و فرهنگي و سياسي استان مازندران گفت و گفت، مردم از بي‌توجهي دولت به امور معاش ناراحت‌اند و ممنون خدمات دولت سازندگی، به خصوص از سد شهيد رضايي و كارخانه بزرگ چوب و كاغذ مازندران و در حسرت اجراي كانال سراسري آستارا -گرگان و اتوبان ساحلي هستند كه از طرح‌هاي اعلان شده دولت شما بوده و خواست كه سفري به مازندران بروم و هدايتي براي انسجام نمايندگان ارزشي مجلس.

خانواده‌هاي [شهید علیرضا] چراغ‌زاده [دزفولی، نماینده رامهرمز در مجلس اول] و [شهید حسین] اكبري، [مدیرعامل وقت بانک کشاورزی]، از شهداي هفتم‌تيرآمدند. از مشكلات زندگي‌شان گفتند. با هديه‌هايي دلجويي‌كردم. اخوي محمد، [معاون اجرایی رییس‌جمهور] آمد وگفت، ديروز در جلسه قوه قضایيه، [آقای ابراهیم نکونام]، يكي از روحانيون خط سه، به آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور] اعتراض‌كرده و ايشان حاضر نشده جوابي بدهد و در دولت از پيشنهاد تمركز امور قضايي در قوه قضایيه كه ممكن است، بخشي از تصميم‌هاي مهم وزارتخانه‌ها دچار وقفه شود، ابراز نگراني‌كرده‌اند. عصر آقاي [حسن] شفتي، سفير ایران در اسپانيا آمد و گزارشي از اقدامات خود و وضع اسپانيا داد. پيشنهاد داشت، سفري به آنجا بروم.

امروز اعلان شد، آقاي محسن رهامي، وكيل آقاي عبدالله نوري و دفترتحكيم وحدت، به همراه خانم شيرين عبادي، [وکیل دادگستری]، به اتهام همكاري در پُركردن نوار سراسر دروغ اميرفرشاد ابراهيمي، بازداشت شده‌ است.[14] درآن نوار، با اهداف سياسي، اتهامات زيادي به مسئولان عالي‌رتبه نظام وارد شده و [دفتر] تحكيم وحدت، با صدور بيانيه‌اي، اقدام قوه قضایيه را به خاطر اين بازداشت و نیز توقیف روزنامه بيان و بازداشت مهندس [عزت‌الله] سحابي، محكوم كرده است.

در مجلس- ديروز و امروز – جمعي از نمايندگان حزب مشاركت، اعتراض‌هاي تُندي به آقاي [مهدی] كروبي، [رییس مجلس]، به خاطر عدم همراهي با آنها در مواضع سياسي كرده‌اند و رسانه‌هاي جناح راست هم به آن دامن مي‌زنند. اظهارات آقاي خاتمي، [رییس‌جمهور] در اجلاسيه قوه قضایيه، در جواب اظهارات آقاي [سیدمحمود] هاشمي‌شاهرودي، [رییس قوه قضاییه]، در مورد توقيف مطبوعات، نقطه مقابل اظهارات رهبري در تأييد قوه قضایيه به حساب آمده است. 

پنج‌شنبه 9 تير 1379   |  26 ربيع‌الاول 1421                       29 ژوئن  2000

در دفتر كوشك بودم. بيشتر وقت به مطالعه بولتن‌ها و گزارش‌ها و پيشنهادهای [آقای کوفی عنان]، دبيركل سازمان ملل، براي اجلاس هزاره سوم، از وضع دنيا و مشكلات در راهكارها و نيز مرور كتابي از يك خانم ايراني مقيم آمريكا – به نام شهلا حایري- دربارة ازدواج موقت.[15]

محمدتقي و پسرش عباس،كارگر كشاورزي بهرمان [رفسنجان] آمدند و وضع را گفتند. مردم در سايه رونق پسته‌كاري، زندگي خوبي دارند. از سفرشان به كربلا گزارش دادند. پدر شهيد است.گفت، در كربلا، در موقع انتخابات ايران، از مطالبي كه دربارة من مي‌شنيده، ناراحت بوده و دعا كرده است؛ گفت، بعد از دعا در خواب ديدم كه شما روي هودجي[16] در آسمان پرواز مي‌كني و مردم ابراز احساسات مي‌كنند و تعدادي دركناري فحاشي مي‌كنند و راحت شدم. ادامه داد كه توده مردم، از گستاخي‌ها و سمپاشي‌هاي مخالفان ناراحت‌اند و حقايق را مي‌فهمند. آقاي [حسن] شفتي، سفيرمان در اسپانيا هم ديروز همين را مي‌گفت. معمولاً افرادي كه اين روزها با من ملاقات دارند، همين مضمون را مي‌گويند که به خاطر تكراري بودن مضمون، در خاطرات روزانه نمي‌نويسم.

تأخير سفر [آقای رابین‌کوک]، وزير امورخارجه انگليس به ايران – براي بار دوم- منشأ حدس وگمان‌ها و اظهارات متناقض در ايران و انگليس شده است؛ در ايران اعلان شده كه به خاطر مشغله زياد [آقای‌کمال خرازی]، وزير امورخارجه ايران، به تأخير افتاده و در انگليس‌گفته‌اند، به‌خاطر مخالفت جمع زيادي از نمايندگان پارلمان انگليس با سياست نزديكي به ايران بوده است.

اليان گونزالس،كودك كوبايي، بعد از هفت ماه سرگرداني و كشمكش‌هاي سياسي و بازي‌هاي سرگرم‌كننده در آمريكا، به كوبا پس داده شد و كوبایي‌ها را پيروز معرفي كردند.[17] در زيمبابوه، علي‌رغم تلاش فراوان غربي‌ها، باز هم حزب [رابرت] موگابه، در انتخابات پيروز شد. در سوريه، بشار اسد، به عنوان نامزد منفرد رياست‌جمهوري معرفي شد. در جزاير ملوك در اندونزي، جنگ داخلي بين مسلمانان و مسيحيان ادامه دارد. در روسيه، ختم جنگ با چچن اعلان شد. در رسانه‌هاي داخلي، نزاع  بر سر نوار و مطبوعات ادامه دارد.

جمعه 10 تير 1379   |  27 ربيع‌الاول 1421                         30 ژوئن  2000

در منزل بودم. وقت با مطالعه و استراحت و اصلاح نمايه‌هاي جلد نهم تفسير راهنما و جاروی استخر و شنا گذشت. پيش از ظهر در حسينيه جماران، براي مرحله دوم [انتخابات مجلس شورای اسلامی] تهران[18] رأي دادم، اما رأي سفيد. مسئولان صندوق رأي‌گيري گفتند، مردم مراجعه نمي‌كنند. خبرنگاران زياد بودند؛ مصاحبه نكردم. از سراسر تهران هم گزارش‌ها، حاكي از خلوتي بي‌سابقه حوزه‌هاي رأي‌گيري است؛ شايد به خاطر عدم وجود رقابت.

فرمانده نيروي زميني ارتش تركيه، صحبت‌هاي تُندي كرده عليه كشورهاي همسايه‌اي كه مخالفان داخلي دولت تركيه را حمايت مي‌كنند؛ تفسير به تهديد ايران و سوريه شده است. در رسانه‌هاي بيگانه، مسأله مشاجره مجلس و قوه قضایيه و تضاد در صحبت‌هاي رهبري، ریيس‌جمهور و ریيس قوه قضایيه، برسر مسأله [توقیف] مطبوعات و بازداشت‌ها، دامن زده مي‌شود.

شنبه 11 تير 1379   |  28 ربيع‌الاول 1421                         1 جولاي  2000

پيش از ظهر، [در مجمع تشخیص مصلحت نظام]، كميسيون مشترك براي سياست‌هاي كلي بخش ارتباطات داشتم. پس از بحثي طولاني، به اين نتيجه رسيديم‌كه‌كميسيون‌هاي تخصصي، بخش مربوط به خودشان را بياورند؛ سخت‌افزار و نرم‌افزار. آقاي [علی] لاريجاني، [رییس سازمان صدا وسیما] آمد و خواست قوه قضایيه تقويت شود كه در مقابل فشارهاي داخلي و رسانه‌هاي خارجي، مقاومت كنند. ظهر بچه‌ها در دفترم بودند. مهدي گفت، با آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور] ملاقات داشته و نسخه‌اي از سمپاشي‌هاي اطرافيانش عليه خانواده ما را داده و ايشان پذيرفته كه كار ناروايي كرده‌اند.

عصر آقاي مهندس [اکبر] تركان، [ریيس سازمان گسترش و نوسازى صنایع ایران] آمد و گفت، [عمل] پيوند كليه كرده است، ولي خوب كار مي‌كند و راحت است. وضع صنايع خودروسازي را رضايت‌بخش خواند، ولي وضع عمومي صنايع و اقتصاد را راكد مي‌بيند و گفت، وزارت راه و ترابری در مورد [پروژه احداث] راه‌آهن كرمان- زاهدان و بزرگراه زنجان- تبريز جدي نيست و به طوركلي براي آزادراه‌ها،كار قابل توجهي نداشته‌اند.

نتيجه انتخابات مرحله‌دوم تهران اعلان شد؛آقايان [الیاس] حضرتي و [علی‌اکبر] محتشمي با رأي اندكي انتخاب شدند؛ شركت مردم، فوق‌العاده كم بود. فقط حدود 160 هزار نفر از حدود چهار ميليون فرد داراي حق رأي، شركت كردند؛ رسانه‌ها نوشتند، حدود يك درصد از مردم تهران رأي داده‌اند.[19]

حملات رسانه‌هاي جناح راست به دولت و مجلس زياد است. جامعه مدرسين [حوزه علمیه قم]، در بيانيه تُندي عليه مجلس، به خاطر طرح مطبوعات وآقاي [محمد فاضل] لنكراني، [از مراجع تقلید]، در ملاقات با [آقای مهدی‌کروبی]، ریيس‌مجلس، انتقادهايي از رفتار و سياست‌ها كرده و آقاي [ابراهیم] نكونام از دادگاه ويژه روحانيت، نامه‌اي سرگشاده به ریيس‌جمهور، به بهانه جواب ندادن آقاي [سیدمحمد] خاتمي، به سئوالات يك قاضي و انتقاد آقاي خاتمي از قوه قضایيه در اجلاس [مسئولان دستگاه] قضايي، نوشته و به سياست‌هاي فرهنگي و اقتصادي و سياسي او حملات تُندي كرده وگفته که شما ضعف مديريت خودتان را به پاي دولت گذشته مي‌گذاريد؛ با اينكه مرتب به افتتاح طرح‌هاي دولت قبل افتخار مي‌كنيد.

حكم متهمان جاسوسي 13 يهودي‌ صادر شد؛ چند نفر تبرئه شدند و جمعي از دوسال تا سيزده سال محكوم شدند.[20] حكم از آنچه انتظار مي‌رفت، سبك‌تر بود، ولي آمريكا و اسرایيل و اتحاديه اروپا آن را خشن و تُند مي‌دانند و محكوم كردند و خواستار فشار بر ايران شدند.

يكشنبه 12 تير 1379   |  29 ربيع‌الاول 1421                     2 جولاي  2000

مديران [فدراسیون] ورزش‌های همگاني آمدند. آقاي امامي، ریيس فدراسيون گزارش داد و از اينكه دولت سازندگی، پيشقدم تثبيت فدراسيون و قانوني كردن آن بوده قدرداني كرد و خواستار حمايت بيشتر شد. من هم دربارة اهميت ورزش و تأكيد اسلام بر ورزش براي تأمين سعادت روحي و جسمي در دنيا و آخرت و ضرورت توسعه ورزش همگاني هماهنگ با ورزش‌هاي قهرماني و توجه به ورزش خانم‌ها صحبت كردم.[21]

آقايان [امیر] تهراني و [علی] باقري، معاونان وزارت اطلاعات آمدند. آقاي باقري، از عمكرد قوه قضایيه و به خصوص آقاي [عباسعلی] عليزاده، ریيس دادگستري تهران، به خاطر اقدامات اخير در مورد نوارسازان و مطبوعات و بازداشت‌ها انتقادكردكه بدون هماهنگي با وزارت اطلاعات انجام مي‌شود. براي تلاش جهت وفاق ملي و راهكارهاي مؤثر، مشورت كرد و گزارشي از وضع آقاي شيخ علي تهراني، [شوهرخواهر رهبری] داد كه پس از معالجه به زندان اعزام شده، ولي اعتصابش را ادامه مي‌دهد؛ يك بار با خوردن مقدار زيادی قرص آرام‌بخش و يك‌بار با فروكردن ميخ در سينه خود، اقدام به خودكشي‌كرده است.گفت، شخصي به نام عباسي، از همفكرانش در خارج از ايران، با هماهنگي پسر، همسر و دخترانش، او را براي فشار بر آيت‌الله خامنه‌اي تحريك مي‌كنند و مي‌گويند، آقاي هاشمي مخالف آزادي اوست؛ نظرش اين است كه اگر رهبري موافقت كنند، بهتر است آزاد شود.

عصر آقاي علاءالدين بروجردي، نماينده بروجرد آمد. وضع مجلس را مناسب خواند و براي چگونگي متشكل‌كردن نيروهاي ارزشي مشورت‌كرد.گفتم، بر محور رفع مشكلات اقتصادي مردم و كشور متشكل شوند. محسن، [مدیر دفترنشر معارف انقلاب]، در مورد نقشه مركز تحقيقات دفتر نشر معارف انقلاب در شهرك تحقيقاتي‌كاوش‌كرج، توضيحاتي داد.

دوشنبه 13 تير 1379   |  1 ربيع‌الثاني 1421                        3 جولاي  2000

آقاي دكتر [محمدعلی] نجفي، [رییس سازمان برنامه و بودجه] آمد. جريان ادغام سازمان برنامه و بودجه با سازمان امور اداری و استخدامي و كناره‌گيري خود را توضيح داد. از وضع مديريت اجرایي كشور انتقاد كرد و گفت، پيشنهاد سفارت در لندن و مسكو را نپذيرفته است و بنا دارد كه در دانشگاه مشغول شود. با روند موجود، به آينده خوشبين نيست و از اقدامات قوه قضایيه هم انتقاد داشت.

دكتر [محسن] نوربخش، [رییس‌کل بانک مرکزی] آمد و براي كمك به كسب اجازه فروش اوراق قرضه ارزي در خارج از كشور استمدادكرد؛ شوراي نگهبان، به خاطر ربا اجازه نمي‌دهد و گفت، رهبري هم مخالفت دارند؛ با اينكه در فاينانس‌ها هم فرع مي‌پردازيم و در اينجا هزينه كمتري خواهد بود و ارز آزاد و نقد به دست مي‌آيد و برخلاف فاينانس‌ها، محدود به خريد از كشور وام‌دهنده نيست. از عمل نوارسازان دوم‌خردادي انتقاد داشت وگفت، نشان مي‌دهد كه اينها تعهدي ندارند و ابایي از بدنام‌كردن نظام و سست‌كردن عقايد مردم ندارند وگفت، احتمالاً [آقای حسین نمازی]، وزير [اموراقتصادی و] دارايي عوض شود؛ نگران است كه فرد ناهماهنگي بياورند.

عصر آقاي دكتر [عبدالله] جاسبي، [رییس دانشگاه آزاد اسلامی] آمد و مشكلاتي را كه با وزارت علوم دارند، توضيح داد؛ بناست براي رفع اختلافات، به زودي جلسه‌‌اي با حضور نماينده وزارت علوم و دبير شوراي عالي انقلاب فرهنگي، با هيأت امناء [دانشگاه آزاد] داشته باشيم. در مورد رياست‌جمهوري آينده و شوراي عالي انقلاب فرهنگي هم مطالبي داشت و دربارة نوع همكاري دانشگاه آزاد با وزارت اطلاعات هم مذاكره شد.

در رسانه‌ها، بحث و مشاجره بر سر بيانيه جامعه مدرسين [حوزه علمیه قم] و طرح [اصلاح قانون] مطبوعات مجلس و بازداشت‌ها ادامه دارد.[22] رژيم صهيونيستي هم براي مبارزه با حكم دادگاه متهمان جاسوسي [13 یهودی]، فعال شده و حتي از دولت آلمان خواسته كه سفر آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور] را لغو نمايد. بعد از مذاكره تلفني‌آقاي خاتمي با آقاي حُسني مبارك، [رییس‌جمهور مصر]، گفته شدكه به زودي روابط سياسي دوكشور هم برقرار مي‌شود و پس از حمله چند روزنامه، اين اظهارات تكذيب شد.

سه‌شنبه 14 تير 1379   |  2 ربيع‌الثاني 1421                       4 جولاي  2000

دولت خودگردان فلسطين، اعلان كرده كه اگر تا شهريور با اسرایيل به توافق نرسند، به‌طور يك‌جانبه، دولت مستقل فلسطين با مركزيت بيت‌المقدس را اعلان مي‌كنند. اسرایيل اعلان كرده که اگر چنين اقدامي شود، مجدداً اراضي اشغالي آزادشده را اشغال مي‌كند. در انتخابات مكزيك، حزب حاكم كه هفتاد سال بر سركار بود، سقوط كرد و در انتخابات مغولستان، اكثريت نيرومندي به كمونيست‌ها رأي ‌دادند كه چند سال پيش منزوي شده بودند.

آقاي [محمد] فروزنده، [رییس بنیاد مستضعفان و جانبازان]، با همكاران‌شان آمدند. گزارشي از وضع بنياد جانبازان دادند و گفتند، امسال 170 ميليارد تومان از بودجه عمومي براي جانبازان استفاده مي‌نمايند وگزارش [پيشرفت ساخت] بزرگراه [تهران-] شمال را دادند؛ پيشرفت مهمي نكرده‌اند و بار ديگر از شركت ستک [SETEC ING] فرانسوي كه قبل از انقلاب مشاور طراحي بود، براي مشاورت استفاده مي‌كنند. تغييراتي در طرح داده و فقط تاكنون حدود 10 ميليارد تومان هزينه كرده‌اند. از من خواستند كه به بانك مركزي بگويم، ارزي را كه در دولت سازندگی، براي راه تصويب و پرداخت نشده، پرداخت کنند و اجازه فاينانس خارجي يا داخلي، براي تأمين بودجه طرح بدهند.

آقايان [علی‌نقی] خاموشي و [علی] عبداللهيان، [رییس و معاون اتاق بازرگانی ایران] آمدند. از وضع كشور ابراز نگراني‌كردند وگفتند، هنوز هم اميد مردم عاقل و دانا به شماست و راه نجات را ادامه همان سياست‌هاي دولت سازندگی مي‌دانند و گفتند از سياست‌هاي رهبري سردرنمي‌آورند. آقاي خاموشي گفت، در سفر چين، بعد از اظهارات فلسفي و فرهنگي آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور]، آقاي جيانگ زمين، [رییس‌جمهور چین]، به ايشان گفته است، من يك مهندس مكانيك هستم و فكر مي‌كنم، مردم احتياج به كارهاي عمراني و اقتصادي دارند و فلسفه، راه‌حل مشكل مردم نيست.

عصر جمعي از اساتيد و شخصيت‌هاي فرهنگي كه در همايش [بین‌المللی] بزرگداشت سعدي شركت‌كرده‌اند، به ديدارم آمدند. آقاي [عبدالعزيز سعود] البابطين، [رییس مؤسسه نوآوري شعري‌کویت]، از تلاش‌هاي بي‌نظير ياسر ما، به عنوان مبتكر برگزارى اين بزرگداشت، تشكركرد. آقای [عبدالقادر] حجار، سفير سابق الجزاير و آقاي [محمدعلی] تسخيري، [رییس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] صحبت كردند. من هم صحبت مفصلي در مورد ضرورت همكاري‌هاي سياسي و فرهنگي و اقتصادي كشورهاي اسلامي كردم.[23] فضاي دوستانه خوبي بود.

چهار‌شنبه 15 تير 1379   |  3 ربيع‌الثاني 1421                    5 جولاي  2000

يكي از بازرسين تعزيرات [= آقاى ابوطالب خورشيديان، مديركل بازرسى و رسيدگى به شكايات سازمان تعزيرات حکومتی] آمد. اشكالات عملكرد آنها را گفت و از انتقال وظايف قضايي تعزيرات به قوه قضایيه كه در مجمع [تشخیص مصلحت نظام]  مطرح است، حمايت كرد و خواست كه براي برگشتن به وزارت نفت،كمك‌اش كنم.

دكتر [علی‌اکبر] ولايتي، [مشاور رهبری در امور بین‌الملل] آمد دربارة اعضای مجمع تشخيص مصلحت و شوراي عالي انقلاب فرهنگي، پيشنهادهایی داشت؛ براي تضمين اكثريت جناح مورد نظرش و از مشكلات موجود تُندروهاي دوم خردادي و احتمال نامزدي براي رياست‌جمهوري آينده گفت.

آقاي دكتر ولايتي گفت كه آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور]، مايل بود نماينده شوراي عالي انقلاب فرهنگي در  هيأت نظارت بر مطبوعات، از جناح خودشان باشد و آقاي [علی] منتظري، ریيس جهاد دانشگاهي را پيشنهاد كرد و چون رقيب او آقاي [شهاب‌الدین] صدر كه از سوي جناح مقابل پيشنهاد شد، رأي آورد، نتيجه را نپذيرفت و به جلسه آينده موكول شد.

اخوي محمد، [معاون اجرایی رییس‌جمهور و رییس شورای مرکزی حزب‌کارگزاران سازندگی] و فرزندش علي، آمدند. گفت، جناح راست او را به جلسه‌اي براي وفاق ملي دعوت كرده و مشورت كرد. علي، با همكاري چند نفر از دوستانش، پايگاه اينترنتي با گرفتن خط از شركت مخابرات تأسيس‌كرده است و گفت، حدود دو هزار مشترك در مدت كوتاهي جذب كرده‌اند. محمد، عازم سفر به كهكيلويه [و بویراحمد] همراه آقاي خاتمي بود.

ظهر محسن، [مدیرعامل شرکت متروی تهران] آمد و گفت، حدود 200 نفر از علما و ائمه جمعه و جماعات، از [خط 5 ، خط 2 و تونل‌های درحال احداث] مترو بازديدكرده‌اند. در مراجعت از بازديد کارخانه سُرب و روي زنجان، از كرج سوار مترو شده‌اند و تا ميدان امام رفته‌اند و تحت تأثير عظمت كار قرار گرفته‌اند و مي‌گفته‌اند، فلاني آبرو به انقلاب و روحانيت داد و اگر كارهاي او نبود، معلوم نبود، چه وضعي حاكم بر كشور مي‌شد.

امروز مردم آبادان، به خاطر شورشدن آب اَروند و بهمن‌شير و نرسيدن آب شيرين به وسيله تانكرها، اغتشاش راه انداخته‌اند و خسارات زيادي به مؤسسات دولتي و مغازه‌ها وارد كرده‌اند. به خاطر خشكسالي، آب‌كارون كم شده و فشار آب دريا، وضع آب اَروند و بهمن‌شير را خراب كرده و دولت هم پيش‌بيني درستي نكرده است. در دولت سازندگی، طرحي در دست اجرا بود كه آب شيرين آبادان و خرمشهر را براي هميشه تضمين كند. ديروز هم در ايرانشهر، [در استان سیستان و بلوچستان]، به خاطر قتل يك نفر به دست قاچاقچيان، مردم اغتشاش به راه انداخته‌اند. با تضعيف نيروهاي انتظامي و امنيتي، اشرار گستاخ شده‌اند.

در چچن، جنگ رسمي تمام شده، ولي مبارزان مسلمان، حملات چريكي، انفجاري و انتحاري را آغاز كرده‌اند.

پنج‌شنبه 16 تير 1379   |  4 ربيع‌الثاني 1421                      6 جولاي  2000

ديروز [بیل کلینتون]، ریيس‌جمهور آمريكا، با سران يهودي صهيونيست ملاقات كرده و به آنها قول داده كه براي فشار بر ايران و آزادي يهودي‌هاي جاسوس اقدام كنند. سپس وزارت امورخارجه آمريكا، بيانيه‌اي منتشركرده و خواستار لغو حكم زندان جاسوس‌ها شده و ازكشورهاي ديگر خواسته است كه در اين راه آمريكا را ياري كنند. فضاي تبليغاتی سنگيني عليه ايران و قوه قضایيه به راه انداخته‌اند. چند روز پيش، وقتي‌كه سران يهودي ضدصهيونيسم از ايران مراجعت‌كردند وخبرنگاران را براي مصاحبه مطبوعاتي گزارش سفر به ايران دعوت‌كردند، خبرنگاران درآمريكا، كنفرانس‌مطبوعاتي را تحريم كردند و كسي جز خبرنگار خبرگزاري جمهوري اسلامي، در آن شركت نكرد. قبلاً غربي‌ها و اسرایيل، خواستار عدم صدور حكم اعدام بودند و خاخام‌‌ها گفتندكه سفر ما به تخفیف حكم كمك‌كرده است، ولي بعد از صدور حكم سبك، غربي‌ها لحن را عوض كردند و اصول قضايي اسلامي و ايران را مورد حمله قرار داده‌اند؛ احتمالاً اين رشته سر دراز داشته باشد.

آلمان و ايران، بعد از مدتي ترديد، رسماً اعلان كردند كه آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور]، از 20 تا 22 تيرماه به آلمان سفر مي‌‌كند. به اين بهانه هم امواج سنگين تبليغات عليه ايران شروع شده است. 175 نماينده مجلس فدرال و300 نماينده از مجالس منطقه‌اي، بيانيه موهني صادركرده و خواستار لغو سفر آقاي خاتمي شده‌‌اند. منافقين و جمعي ديگر از ضدانقلاب‌ها هم تدارك وسيع براي تظاهرات عليه آقاي خاتمي ديده‌اند. تدابير امنيتي براي سفر، بي‌سابقه است؛ شبيه به سفر [محمدرضا] شاه [پهلوی] در 33  سال پيش‌‌كه ضمن آن، دانشجويي هم كشته شد.[24]

سرشب، جمعي از طلاب قم آمدند. اعضاي اردوي ولايت‌اند؛ عازم سفر مشهد براي اردو هستند و در مسير به ديدار من آمدند. نماز مغرب و عشا را با جماعت خوانديم. گزارشي از برنامه روز دادند و من هم برايشان در مورد مقتضيات زمان و ضرورت توجه حوزه [علمیه قم] به نيازهاي زمانه و جهت‌حكومتي‌گرفتن تحصيلات حوزه، صحبت‌كردم.[25] شام میهمانم بودند. به هر يك، دوره‌ای از كتاب‌ خاطرات سال 1360 و كتاب‌هاي همراه آن شامل عبور از بحران، خطبه‌هاي نمازجمعه، مصاحبه‌ها، پيام‌ها و سخنراني‌ها هديه دادم؛ قرارشد از مجموعه آثارم، با تخفيف عمده براي طلاب، هر چه مي‌خواهند بگيرند.

جمعه 17 تير 1379   |  5 ربيع‌الثاني 1421                          7 جولاي  2000

پيش از ظهر براي خطبه‌هاي جمعه مطالعه و در دانشگاه تهران، نمازجمعه را اقامه كردم و علاوه بر بحث اخلاق، در مورد دخالت‌هاي آمريكا در خصوص محاكمه جاسوسان اسرایيل و مسدودكردن اموال ايران و اسقاط [هواپیمای مسافربری] ايرباس ايران، آمريكا را ملامت‌كردم و از موفقيت حزب‌الله لبنان در اخراج اسرایيل از جنوب لبنان گفتم و از فلسطيني‌ها خواستم كه درس بگيرند.[26] آقاي سيدحسن نصرالله، دبيركل حزب‌الله لبنان، قبل از خطبه‌ها، به زبان فارسي،گزارشي از پيروزي‌هاي مقاومت اسلامي در جنوب لبنان را ‌از رو خواند.

جمعي از مردم آبادان، امروز در حمايت از نظام و مخالفت با آشوبگران، راهپيمايي كردند. آقاي [محسن] دعاگو، [امام جمعه شمیرانات]، در نمازجمعه شميران، دولت آقاي [سیدمحمد] خاتمي را «فاجعه ملي» خواند و از ابهام‌هاي موجود در مقابل توسعه سياسي گفت. اعلاميه‌اي در قم از سوي طلاب و فضلا پخش شده و خواستار محاكمه آقاي [عطاءالله] مهاجراني، [وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی] و استيضاح آقاي خاتمي شده‌اند.

بحث مشكلات سفر آقاي خاتمي به آلمان و مخالفت‌ها و نگراني‌ها، در رسانه‌هاي خارجي مطرح و به رسانه‌هاي داخلي هم سرايت كرده است. اقدام دولت آلمان به لغو موقت مقررات شنگن كه بايد مرزهاي كشورهاي اروپايي، براي مسافران يكديگر باز باشد، توجه زيادي را به خود جلب كرده و نشان نگراني عميق دولت آلمان از حضورگسترده مخالفان سفر آقاي خاتمي در آلمان است. ظهر همه بچه‌ها جمع بودند؛ پنج فرزند و همه نوه‌ها. فائزه از سفر به استراليا ابراز رضايت مي‌كرد.

شنبه 18 تير 1379   | 6 ربيع‌الثاني 1421                             8 جولاي  2000

مجمع [تشخیص‌مصلحت‌نظام] جلسه داشت. چند بند از سياست‌هاي‌كلي‌قضايي‌تصويب شد و بند مربوط به تمركز امور قضايي، براي كارشناسي بيشتر، به جلسه بعد موكول شد. ظهرآقاي ابراهيم اميني، [رییس دبیرخانه مجلس خبرگان] میهمانم بود. از بيانيه اخير جامعه مدرسين [حوزه علمیه قم] انتقاد داشت. در مورد اجلاس خبرگان و فعال شدن گروه تحقيق اصل 111 مذاكره كرديم. در مورد انتخابات رياست‌جمهوري آينده تذكر داد.

عصرآقاي شاپور مرحبا، نماينده سابق آستارا آمد. از اينكه شوراي نگهبان، به رقيب‌اش كه به گفته او، سابقه ضدانقلابي دارد، اجازه نامزدشدن داده، انتقاد داشت و خواستار شغلي است. آقاي [سیدجواد] افتخاريان[27] آمد. از حاج آقا مهدي [حایری] تهراني، [امام‌جماعت مسجد ارگ] گله داشت كه او را از مغازه كتابفروشي مسجد ارگ محروم كرده و استمداد كرد براي سرمايه‌اي، جهت شغل انتشارات و همراهش [آقای فیض‌اللهی]، روحاني ديگري بود كه براي وام منزل و كشاورزي استمداد كرد.

امروز جمعي از دانشجويان، در مقابل دانشگاه تهران، به عنوان سالگرد [حادثه 18 تیر در] كوي دانشگاه اجتماع داشته‌اند و با پليس درگير شده‌اند. ساعت‌ها درگيري ادامه داشته و خرابي‌هايي به بار آورده‌اند و جمعي از آنها دستگير شده‌اند. شعارهاي تُندي عليه رهبري و بسيج و سپاه و سران سه قوه داده‌اند؛ گويا ملي مذهبي‌ها بوده‌اند و ضدانقلاب و منافقان هم بي‌نقش نبودند؛ از شعارها معلوم مي‌شود.

يكشنبه 19 تير 1379   |  7 ربيع‌الثاني 1421                         9 جولاي  2000

پيش از ظهر به دفتر رهبري رفتم. ايشان مسئولان و مديران را براي تذكراتي دعوت‌كرده بودند. ابتدا آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور]، صحبت‌كرد و ضمن صحبت‌ها، براي بار دوم گفت، اگر آثار خدمات دولت سازندگي نبود، كشور سال‌ها دچار مشكلات خطرناكي مي‌شد و توضيحاتي دربارة برنامه سوم داد. رهبري، صحبت طولاني – در حدود يك ساعت و نيم – كردند. گفتند، آمريكا براي ايران طرح فروپاشي نظام اسلامي را دارد و مي‌خواهد شبيه آنچه در شوروي كرده، در ايران پياده كند و فرض بر اين دارند كه آقاي خاتمي، نقش [میخاییل] گورباچف، [آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی] را اجرا مي‌كند، ولي اشتباه مي‌كنند؛ نه آقاي خاتمي گورباچف است و نه ايران شوروي و نه اسلام مثل كمونيسم و اظهار تعجب كردند از حمايت غربي‌ها از به اصطلاح اصلاحات و سپس‌گفتند، بايد اصلاحات تعريف شود و تعاريفي ارایه كردند؛ درست نقطه مقابل آنچه دوم خردادي‌ها مي‌گويند و به كساني كه از مطبوعات منحرف حمايت مي‌كنند، تاختند. در مجموع به ضرر دوم خردادي‌ها صحبت كردند، ولي با تعريف از آقاي خاتمي، زهر آن را گرفتند.

عصر شوراي مركزي حزب‌الله لبنان آمدند. آقاي سيدحسن نصرالله، [رهبر جنبش حزب‌الله لبنان]، گزارشي از جريان پيروزي بر اسرایيل و عقب‌نشيني اسرایيل از جنوب لبنان داد و برنامه مقاومت را براي آينده و سياست‌هاي حزب‌الله را براي جلوگيري از اجراي توطئه‌هاي اسرایيل و غرب توضيح داد و گفت، روابط‌شان با سوريه و دولت لبنان خوب است و فكر مي‌كنند كه پس از اين پيروزي، مي‌توانند در خارج از لبنان، در دنياي عرب و به خصوص فلسطين، تأثيرگذار باشند. از من هم به خاطر كمك‌ها و راهنمايي‌‌هاي گذشته و امروز تشكر كردند. من هم تشكركردم و تشويق‌شان نمودم.[28]

شوراي شهر مهدي‌شهر[29] سمنان آمدند.كارهايشان را گفتند و براي تأمين منابع مالي و ساخت ورزشگاه و كمك به كتابخانه استمداد كردند وگفتند، براي جبران نرفتن من به مهدي‌شهر در سفر سمنان، سفري به آنجا داشته باشم و براي شهرستان‌شدن آن كمك‌كنم. آمريكا، ديروز موشك ضدموشك را آزمايش‌كرد، ولي ناموفق و با توجه به مخالفت بسياري از كشورها باعث سرشكستگي دولت آمريكا شد.

دوشنبه 20 تير 1379   |  8 ربيع‌الثاني 1421                      10 جولاي  2000

آقاي [حسن] الله‌وردي‌نژاد، [دبير مجمع پيروان ولايت‌فقيه] و دو نفر همراه آمدند و براي تشكيل نمايشگاه با همايش، براي يادآوري دوران سازندگي مشورت‌كردند. گفتم، اگر بخواهد كار به طور مناسب انجام شود، بايد همه دستگاه‌هاي اجرايي همكاري‌كنند؛ بعيد است، بتوانند همكاري آنها را در شرايط فعلي جلب‌كنند. از متوقف‌شدن طرح‌ها و به‌خصوص آلوميناي جاجرم  و فاز بعدي فروكرم فارياب و بخشي از آلومينيوم المهدي، ابراز ناراحتي كردند.

آقايان [مرتضی] الويري، [شهردار تهران]، [عبدالمجید] معاديخواه، [رییس بنیاد تاریخ انقلاب]، [علی] مقدس‌زاده، [شهردار منطقه 6] و [اسماعیل] دوستي، [شهردار منطقه 3 ] از شهرداري [و محسن هاشمی، سرپرست دفتر ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام ] آمدند. دربارة ساختمان بنياد تاريخ كه به مشكل برخوردكرده، توافق و تصميم‌‌گيري شد. آقاي معاديخواه، فرهنگ قرآني خود به نام «فروغ بی‌پایان» را آورد.گفت، خاطرات آیت‌الله [حسینعلی] منتظري را جهت اظهارنظر برايش فرستاده‌اند؛ خوانده است و آن را مضر مي‌داند و اشكالات جدي دارد. علي هاشمي، فرزند حاج مصطفي آمد. براي وامي استمداد كرد؛ اخيراً از جهادسازندگی، بازنشسته شده و مقروض است.

عصر به خانه آمدم. براي مراسم عقد سارا، [دختر فاطی] با محمد لاهوتي، جمعي از بستگان نزديك و فاميل هم بودند. با آشيخ محمد [هاشمیان]، عقد را خوانديم. شب در باشگاه رياست‌جمهوري، ضيافت بود كه من و آشيخ محمد شركت نكرديم. آشيخ محمد، از وسعت ناامني در استان كرمان شكايت داشت و گزارشي از وضع استان و سفر آقاي [سیدمحمود هاشمی] شاهرودي، [رییس قوه قضاییه] به استان داد. شام ما را هم از باشگاه آوردند.

آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور]، امروز به آلمان رفتند. مسئولان آلمان استقبال خوبي كردند، اما مخالفت‌ها و هتاكي‌هاي ضدانقلاب و 475 نماينده و جمعي از سازمان‌هاي حقوق بشري، سفر را تلخ كرده است.

در محافل سياسي، بحث در مورد اظهارات ديروز رهبري وسيع است؛ راست‌ها خوشحال‌اند و چپ‌ها ناراحت و بعضي‌ها مقايسه وضع در ايران و شوروي را نامناسب مي‌دانند؛ با توجه به اينكه خود ما از فروپاشی شوروي و تجديد حيات كشورهاي اسلامي قفقاز و آسياي ميانه خوشحال بوديم و ديگر اينكه در سال گذشته، رهبري اصلاح و اصلاح‌طلب را به كلي نادرست خواندند و امسال آن را به طور مشروط پذيرفتند.

سه‌شنبه 21 تير 1379   |  9 ربيع‌الثاني 1421                       11 جولاي  2000

مديران تأمين اجتماعي آمدند، آقاي [محمد] ستاري‌فر، [مدیرعامل ‌سازمان تأمين ‌اجتماعي]  گزارش داد. مشكل عدم تناسب درآمدها با هزينه‌ها را گفت‌كه در نتيجه آن، نمي‌توانند بر قانون ذخيره‌سازي درآمدها، به خوبي عمل كنند. من هم دربارة ضرورت تأمين اجتماعي عام و كامل براي همه صحبت كردم و تشويق‌شان كردم.[30] 26 ميليون نفر را تحت پوشش دارند.

آقاي [حمیدرضا] حاج بابايي، نماينده همدان آمد.گفت، در تبليغات انتخاباتي‌اش روي پيروي از سياست سازندگي تأكيد داشته و با تفاوت زيادي از ديگران جلو افتاده و صريحاً اعلان كرده كه اگر به مجلس برود، براي رياست به من رأي خواهد داد. براي سازماندهي گروهي مستقل و تلاش براي انسجام مجلس در جهت حفظ ارزش‌ها مشورت كرد.

عصر آقاي [کریم فرج‌زاده] حلوايي، معاون وزارت راه و ترابری آمد. خواسته بودم، براي توضيح در مورد رفع اشكال تكميل تونل كندوان بيايد. اميدوار است، بتوانند تكميل كنند. با طرح موافق نبوده و امضا هم نكرده است.گزارشي از وضع كارهاي در دست انجام داد وگفت، هنوز هم از كمك‌ها و حمايت‌هاي گذشته دولت سازندگي، بهره‌ مي‌گيرند.

دكتر [ایرج] يزدان‌بخش، [پزشک ایرانی ساکن آلمان]، همراه همسر و فرزندش آمد. از جهاد[سازندگی] و وزارت نيرو گله داشت كه براي طرح‌اش در كاشان [= طرح خداشهر]، همراهي ندارند؛ طرحي براي ساخت شهركي با معماري‌ها و سنت‌هاي قديم ايراني دارد.

آقاي دكتر [علی] لاريجاني، [رییس سازمان صدا وسیما] آمد. اطلاعاتي در مورد نوارسازان داد و پيشنهادهایی در مورد رسانه‌ها داشت كه به رهبري بگويم.گفت، بهتر است، تعيين موارد و راهكارهاي اصلاحات در مجمع [تشخیص مصلحت نظام] بررسي شود. به صحبت‌هاي رهبري انتقاد داشت؛ از جهت مقايسه با شوروي و نيز رسميت‌دادن به اصلاحات وگفت، شنيده است كه بناست در آينده، روزنامه مشاركت آزاد شود و موافق نيست.

شب، میهمان رهبري بودم. ايشان موافق طرح مسأله قتل‌ها در مجمع نيست، ولي نمي‌خواهند منع كنند. به آقايان [سیدمحمود هاشمی] شاهرودي، [رییس قوه قضاییه] و [سیدمحمد]خاتمي، [رییس‌جمهور]، دستور دادند كه قاتلان را سريعاً محاكمه كنند و به شكايت متهمان كتك‌خورده رسيدگي كنند و پيگيري مسأله قتل‌هاي مشكوك غير از اين چهار قتل را به وزير اطلاعات واگذاركنند و از بازجويي و مواجهه آقاي [قربانعلی] دُرّي [نجف‌آبادی، وزیر سابق اطلاعات]،  انتقادكرده‌اند و به فردي كه از سوي آقاي خاتمي تعيين شده، اعتماد ندارند. در مورد [انتخابات] رياست‌جمهوري آينده هم مذاكره ناتمام شد. قرار شد، از جلسه سران بخواهند، تعيين شرايط موارد اصلاحات را بررسي‌كنند. انتقاداتي نسبت به صحبت‌هاي اخيرشان كردم؛ ضمن تأييد اصل كار.

چهار‌شنبه 22 تير 1379   | 10 ربيع‌الثاني 1421                   12 جولاي  2000

آقاي [غلامرضا] آقازاده، [رییس سازمان انرژی اتمی] آمد.گزارشي از پيشرفت كار صنايع مهم سازمان خود داد و به سخنراني  رهبري در جمع كارگزاران انتقاد داشت.گفت، تحقير آقاي خاتمي، [رییس‌جمهور] است و تعريف از رهبري. اخوي محمد هم گفت، صحبت‌هاي رهبري، عليه آقاي خاتمي و طرفدارانش تفسير مي‌شود.

آقاي [علی] كريمي[قدوسی]، قائم‌مقام توليت آستان‌قدس [رضوی] آمد.گزارشي از امور عمراني آستان قدس داد و قدرداني‌كرد كه با بازكردن راه دريافت طلب‌هاي آستان قدس از دولت و كمك به طرح‌هاي آن، باعث اين عمران‌ها شده و بدون آنها، درآمد حرم، فقط كفاف مخارج جاري را مي‌داد. براي سفر به مشهد، دعوت كرد.

عصر آقايان [احمد] شفيعي و [امیر] تهراني از [وزارت] اطلاعات آمدند. گزارشي از مسایل آشوب اخير جلوي دانشگاه تهران [در سالگرد واقعه کوی‌دانشگاه 18 تیر 1378] و نيز مسأله نوارسازان و گروه [حشمت‌الله] طبرزدي دادند و گفتند، روحيه كاركنان اطلاعات بهتر شده و از بحران بيرون مي‌آيند. براي هماهنگي بيشتر با قوه قضایيه، استمدادكردند. من هم نظرات و دستورهاي رهبري در مورد پيگيري مسأله قتل‌ها را به آنها گفتم؛ اطلاع نداشتند.

سرشب به ديدار آيت‌الله [علی] مشكيني، امام‌جمعه قم رفتيم. تابستان‌ها، معمولاً در تهران‌اند؛ در باغي در الهيه [= محله‌ای در شمال تهران]، با كسب رضايت صاحب اصلي و اجازه دادگاه انقلاب، اقامت دارند. دامادشان، [سیدعلی‌اکبر اجاق‌نژاد، نماینده ولی‌فقیه در جمهوری آذربایجان]، گزارشي از وضع طلاب جمهوري آذربايجان داد كه در قم تحصيل مي‌كنند. پس از بخشي از تحصيل مراجعت مي‌كنند. با كمك من، اين كار شروع شد. آقاي مشكيني، مشغول تكميل ترجمه جديدي براي قرآن‌اند.

در رسانه‌هاي داخلي و خارجي، حملات تُندي به دادگاه متهمان حادثه كوي دانشگاه شده كه اكثريت آنها را تبرئه كرده است.[31] گروه‌هاي چپ و ليبرال، بيانيه‌هایي عليه قوه قضایيه صادركرده‌اند و حكم را جايزه به متهمان مي‌دانند. مسایل مربوط به سفر آقاي خاتمي [به آلمان] هم انعكاس وسيعي دارد؛ مثبت و منفي.

پنج‌شنبه 23 تير 1379   | 11 ربيع‌الثاني 1421                    13 جولاي  2000

سه روز است، [یاسر] عرفات، [رییس سازمان آزادیبخش فلسطین] و [ایهود] باراك، [نخست‌وزیر اسراییل]، در كمپ ديويد، با حضور [بیل کلینتون]، ریيس‌جمهور آمريكا، براي صلح خاورميانه، پشت درهاي بسته مذاكره دارند و خبري هم از نتايج اعلان نمي‌شود. گفته شده، ممكن است مذاكرات ده روز هم طول بكشد؛ مشكل اساسي، بيت‌المقدس، آوارگان و شهرك‌هاي يهودي‌نشين است و هر یک از رقيبان، درصدد به‌دست‌آوردن نقطه ضعف و بهره‌برداري‌اند. شايد براي ریيس‌جمهور آمريكا هم آخرين شانس باشد كه نتايج دوره طولاني پيگيري و وساطت براي صلح خاورميانه را به‌ دست‌آورد. احتمال متشنج‌شدن فضا در صورت عدم موفقيت هم هست؛ با توجه به پيروزي مقاومت اسلامي لبنان بر اسرایيل.

در چچن، باز برخوردها  شديد شده و تلفات روس‌ها بالا رفته است. در افغانستان، جنگ شدت يافته است. در فيجي[32]، بعد از 57 روز، معضل‌گروگان‌گيري حل شد و به توافق رسيدند. در فيليپين،كوهي از زباله‌ها فروريخته و صدها نفر را كشته و مجروح و ناپديد كرده است. در رسانه‌هاي داخلي، حمله به قوه قضایيه، از سوي گروه‌هاي دوم خردادي‌ها، به خاطر حكم متهمان حمله به‌كوي دانشگاه و بازداشت‌ها و تعطيلی روزنامه‌ها، شديد است و حمايت از جناح مقابل، به خصوص در مورد حكم دادگاه كوي دانشگاه،كم است.

در منزل بودم. بيشتر وقتم به مطالعه گذشت؛ كتابي در مورد آمايش سرزميني براي دستورهاي‌كار مجمع تشخيص مصلحت، بولتن‌ها،گزارش‌ها، روزنامه‌ها و ورزش صبحگاهي با دستگاه تريدميل و شنا در استخر و اصلاح نمايه‌هاي تفسير راهنما.

جمعه 24 تير 1379  |   12 ربيع‌الثاني 1421                      14 جولاي  2000

در خانه بودم.كتاب توطئه سلطه برروحانيت در رژيم پهلوي، از طريق آزمون طلاب[33] را خواندم. ظهر بچه‌ها اكثرشان جمع بودند و بحث‌ها بر سر سخنراني اخير رهبري بود. در اكثر نمازهاي جمعه امروز، از بيانات رهبري استقبال شده و البته صحبت‌ها را متوجه دولت و آقاي خاتمي، [رییس‌جمهور] و مدعيان اصلاح‌طلبي دانسته‌اند و خواسته‌اند كه جريان اطلاعات، تحت هدايت رهبري باشد. سنگين‌ترين حملات، مطابق معمول توسط آقاي [محسن] دعاگو، امام جمعه شميرانات انجام شده است.

عصر اخوي‌زاده علي، نماينده رفسنجان آمد و وضع مجلس را توضيح داد. بين گروه‌هاي دوم خردادي، بر سر تعيين نماينده مجلس در هيأت نظارت بر مطبوعات، اختلاف است. با اين اختلاف، كاملاً روشن شد و احتمال مي‌دهد، سياست حزب مشاركت، مقابله با سياست‌هاي رهبري باشد. براي مشكلات رفسنجان استمدادكرد، منجمله شركت تعاوني توليدكنندگان [و صادرکنندگان] پسته [رفسنجان] كه به خاطرگران خريدن محصول پسته و فروش نرفتن اجناس، مشكل جدي نقدينگي پيدا كرده است و نيز از آشيخ حسين هاشميان، [نماینده سابق رفسنجان] گله داشت كه درآمدهاي اموال مصادره‌اي را براي طرح انتقال آب از زاگرس [= استان چهارمحال و بختیاری] به رفسنجان، در اختيارگرفته و اختياري به نماينده شهر نمي‌دهد؛ در حالي‌كه درگذشته به عنوان نماينده از آن استفاده و در روستاها، صرف نيازهاي عمراني و غيره مي‌شده است.گفت، نمايندگان دوم خردادي،‌ از صحبت‌هاي اخير رهبري ناراحت‌اند.

قرارداد آمريكا و ويتنام، مورد توجه مراكز خبري است كه آقاي [بیل] كلينتون، به خاطر آن، مديريت مذاكرات [یاسر] عرفات، [رییس حکومت خودگردان فلسطین] و [ایهود] باراك، [نخست‌وزیر اسراییل] را به خانم [مادلین] آلبرايت، [وزیر امور خارجه آمریکا] سپرده و خود براي امضاي آن قرارداد، از كمپ ديويد به واشنگتن برگشته است. ريزش كوه در بمبئي هندوستان، فاجعه‌اي شبيه فاجعه ريزش تلّ زباله مانيل [در فیلیپین] به وجود آورده است؛ با تلفات بسيار.

وقت زيادي صرف مطالعه خاطرات آيت‌الله [حسینعلی] منتظري‌كردم‌كه براي انتشار آماده كرده‌اند و براي مشورت به آقاي [عبدالمجید] معاديخواه داده‌اند. ايشان به من داده كه ببينم و معتقد است كه ضرر دارد. مواردي دارد كه براي توجيه خودشان، با تخطئه انقلاب و امام، باعث خوشحالي و سوءاستفاده دشمنان است.[34]

شنبه 25 تير 1379   |  13 ربيع‌الثاني 1421                        15 جولاي  2000

كميسيون زيربنايي مجمع [تشخیص مصلحت نظام] جلسه داشت. دو بند از سياست كلي ارتباطات تصويب شد. عصر آقاي [اسحاق] جهانگيري، [وزیر معادن و فلزات] آمد. گزارشي از وزارت معادن داد و گفت، ادغام وزارتخانه‌هاي صنايع و معادن و نيز جهاد [سازندگی] و كشاورزي حتمي است. پيشنهاد داشت، فكري براي ايجاد رونق اقتصادي و رونق ساخت و ساز بشود.

شب، جلسه سران در دفتر آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور]  بود. آقاي خاتمي، گزارش سفر به آلمان را داد و از نتايج سفر اظهار رضايت كرد. دربارة كيفيت برخورد با متهمان قتل‌هاي زنجيره‌اي بحث شد. خبر رسيد، چند خمپاره در فضاي باز وزارت اطلاعات افتاده، اما تلفاتي نداشته است؛ منافقين آن را به عهده گرفته‌اند و تعدادش را 20 خمپاره گفته‌اند، ولي 10 عدد بيشتر نبوده.

آقاي شاهرودي، [رییس قوه قضاییه] گفتند، رهبري خواسته‌اند كه به شكايت متهمان آزارديده رسيدگي شود، ولي نظر خود ايشان اين است كه اگر بناست از قاضي شكايت شود، بايد در محكمه انتظامي قضات باشد، نه دادگاه ويژه روحانيت. آقاي [مهدی] كروبي، [رییس مجلس]، از وضع مجلس و تُندروي مشاركتي‌ها ابراز نگراني كرد و آقاي خاتمي، خواست كه مسأله قتل‌ها را در مجمع [تشخیص مصلحت نظام] مطرح كنيم. اعلان شد كه ايران با موفقيت آزمايش ديگري روي موشك شهاب 3 كرده است.[35] گزارش‌ها، خبر از احتمال قوي شكست مذاكرات كمپ ديويد 2 مي‌دهد؛ گرچه وقت را تمديد كرده‌اند.[36]

يكشنبه 26 تير 1379   |  14 ربيع‌الثاني 1421                    16 جولاي  2000

[آقاى نصرالله جهانگرد]، سرپرست وزارت پُست و مخابرات، همراه اخوي محمد، [معاون اجرایی رییس‌جمهور] آمد و وضع وزارت وكارها و برنامه‌ها را گفت؛ به منظور جلب مساعدت من در تعيين سياست‌هاي‌كلي. همان سياست‌ها و رويه‌هاي زمان مسئوليت من در برنامه سوم ادامه دارد.

آقاي [سیدمحمدباقر] شماعي [همدانی]، امام‌جمعه كُميجان اراك آمد. قبل از انقلاب، جزو طلابي بود كه همراه من براي سربازي اجباري در [پادگان] باغ شاه بودند. گفت، شعارهاي روي چادرهاي چيتگر را او نوشته بود.[37] در حوزه [علمیه] قم تدريس دارد. شوراي سياستگذاري ائمه‌جمعه گفته، اگر مي‌خواهد قم ساكن باشد، از امامت‌جمعه كُميجان استعفا بدهد. طوماري از مردم آورده بود كه به همين وضع بماند. براي پرداخت شهريه شاگردانش استمداد كرد.

آقاي مسيح مهاجري، [مدیرمسئول روزنامه جمهوری اسلامی] آمد. دربارة تعريف اصلاحات كه رهبري مطرح كرده‌اند، پيشنهادهایی داشت. مخالف احاله آن به مجمع [تشخیص مصلحت نظام] است كه من هم مخالفم. عصر از شوراي سياستگذاري ائمه‌جمعه آمدند. آقاي [سیدرضا] تقوي، [رییس شورا]، مشكلات كار را گفت؛ كم‌محتوايي بسياري از خطبه‌ها و پيري بعضي از ائمه‌جمعه، فقر بعضي ديگر. من هم راهنمايي‌هايي براي حل مشكلات كردم. دربارة اوضاع كلي كشور بحث شد.

آمريكا و اسرایيل، از خبر آزمايش موشك دوربرد ايران، اظهارنگراني و نوعي تهديد كرده‌اند و اين اقدام را به عنوان اخلال در روند مذاكرات كمپ‌ديويد 2 معرفي نموده‌اند. جمعي از اعضاي تحكيم وحدت، مقابل مجلس اقدام به تحصن و روزه سياسي كرده‌اند؛ به عنوان اعتراض به حكم دادگاه كوي دانشگاه و بازداشت‌ها و در روزنامه‌ها، بيانيه‌هایي عليه قوه قضایيه آمده است. حملات متقابل هم از طرف جناح مقابل كم نيست و قوه قضایيه هم جواب‌هايي داده است.

دوشنبه 27 تير 1379   |  15 ربيع‌الثاني 1421                      17 جولاي 2000

[آقای حسین اشرفی‌اصفهانی]، فرزند شهيد اشرفي، شهيد محراب [و امام‌جماعت مسجد سیدالشهدا (ع) تهرانپارس] آمد. گزارشي از سفر به كربلا داد و گفت، وضع معاش مردم اسف‌بار است. مغازه‌ها خالي،  قطع طولاني برق، جاده‌ها خراب و … هر دينار عراقي كه درگذشته 22 تومان بوده، امروز 4 ريال است و كسبه ترجيح مي‌دهند، پول ايراني بگيرند. زوار ايراني تحت كنترل شديد هستند. گله كرد از اينكه پدرش كه چهارمين شهيد محراب بوده، امسال به عنوان شهيد پنجم محراب مطرح شده؛ به خاطر به حساب‌آوردن شهيد [سیدمحمدعلی] قاضي [طباطبایی، امام‌جمعه تبریز] در رديف شهداي محراب[38] وگفت، چندين سال اسناد تاريخي بي‌اعتبار مي‌شود. براي مدرسه علميه‌اي كه تأسيس‌كرده است،كمك خواست و گفت، مرحوم ابوترابي را در خواب‌ديده كه نامه‌اي به ايشان داده و گفته، اين نامه امام رضا(ع) به آقاي هاشمي‌رفسنجاني، براي حل مشكل مدرسه است. گفت، زوار ايراني با ديدن وضع مفلوك عراق، مرتباً به شما دعا مي‌كنند كه چگونه بعد از جنگ، ايران را آباد كرديد.

مصاحبه‌اي با صداوسيما دربارة علل و آثار پذيرش قطعنامه در سال 1367 داشتم.[39] آقاي [حسن] مرادي، نماينده جديد اراك آمد. اعتبارنامه‌اش در شعبه رد شده است. از سوابق خوب خويش و از عيوب رقبايش – آقايان [علی] نظري و [رحمان] كارگشا- گفت و براي جلوگيري از رد اعتبارنامه‌اش استمدادكرد. عصر مجمع نمايندگان استان كرمان آمدند و از ركود اقتصادي كرمان و بيكاري و خشكسالي ابراز نگراني‌كردند. در مورد منابعي‌كه مي‌تواند براي رونق استان به كارگرفته شود، مذاكره كرديم.

مشاجره [جناح] چپ و راست، بر سر احكام دادگاه [قتل‌های زنجیره‌ای] و مسایل ديگر ادامه دارد و به خصوص افشاگري روزنامه كيهان، در خصوص پول‌گرفتن آقايان [اکبر] گنجي، [محسن] كديور، [ماشاءالله] شمس‌الواعظين، [حمیدرضا] جلایي‌پور و [عمادالدین] باقي از یک سازمان آمريكايي و نيز محكوم شدن باقي به 5/5 سال زندان و تبرئه سردار [فرهاد] نظري، [فرمانده سابق ناحیه انتظامی تهران بزرگ]. اخباري كه از پشت درهاي بسته كمپ ديويد 2 نشت مي‌كند، حاكي از عدم پيشرفت در هفتمين روز مذاكرات صلح است.

سه‌شنبه 28 تير 1379   | 16 ربيع‌الثاني 1421                      18 جولاي 2000

خانواده شهيد [محمدتقی] بشارت، نماينده سابق [دهاقان و سمیرم در] مجلس آمدند. از مشكلات‌شان گفتند و براي تأمين خانه استمداد كردند.

آقاي [محمدرضا] فلاح از فرماندهان جنگ آمد. سپاهي است و استعفا داده، مي‌خواهدكار اقتصادي كند، ولي استعفايش پذيرفته نشده است. از آقاي سيدمحمد خامنه‌اي، [رییس بنیاد حکمت اسلامی صدرا] و وزارت بازرگاني شكايت داشت كه گويا سردخانه‌اي كه براي فروش مزايده گذاشته شده بود و شركت جمعي از رزمندگان كه آقاي فلاح هم جزوآنهاست برنده شده، با توصيه‌هايي به بنياد ملاصدرا كه در اختيار آقاي محمد خامنه‌اي قرارگرفته كه در مزايده دوم بوده است و نقل شده كه از سوي دفتر رهبري دستور رسيده است؛ از من خواستند، مراتب را به رهبري اطلاع دهم.

آقاي دكتر [شهاب‌الدین] صدر، ریيس [سازمان] نظام پزشكي آمد. خدمات به پزشكان را توضيح داد و گفت، حدود 110 هزار پزشك و ساير بخش‌هاي مربوطه را دارند كه بيش از 60 هزار آن پزشك است. بيكاري پزشكان، مسأله جدي شده است. گزارشي از وضع هيأت منصفه مطبوعات داد كه در آنجا عضو است و گفت، اكثريت آنها ارزشي‌اند و مخالف رسانه‌هاي ضدارزشي و گفت، اظهارات رهبري در ملاقات با سران گروه‌هاي راست، باعث سرد شدن تحركات تهاجمي آنها شده است.

عصر آقاي [حسین] محلوجي، [وزیر سابق معادن و فلزات] آمد. مطابق معمول از [سازمان] بازرسي كل كشور و دادگاه‌ها و دفتر رهبري، به خاطر فشارهاي ناحق بر بعضي از مديران گله‌مند است و از ركود كشور اظهار نگراني كرد.

چهارشنبه 29 تير 1379   |  17 ربيع‌الثاني 1421                  19 جولاي 2000

دكتر رمضان عبدالله، رهبر [جنبش] جهاد اسلامي فلسطين، همراه جمعي از همكارانش آمدند. براي كمك‌هاي فراوان به مسأله فلسطين قدردانی‌كردند و در مورد مذاكرات كمپ‌ديويد، گفتند كه اسرایيل سر [یاسر] عرفات، [رییس حکومت خودگردان فلسطین]  كلاه خواهدگذاشت و با اجازه تأسيس چيزي به نام دولت فلسطين در سايه اسرایيل در بيت‌المقدس و بخشي از اراضي كرانه غربي، در مورد آوارگان و آب، امتياز خواهدگرفت و حماس هم مخالفتي نخواهدكرد و گروه‌هاي ده گانه هم در دولت فلسطين شركت خواهند كرد و جهاد اسلامي تنها خواهد ماند و با هماهنگي با حزب‌الله لبنان، به جهاد خود ادامه مي‌دهد. ترديدهايي دربارة اين تحليل‌ها مطرح كردم كه بايد منتظر نتايج مذاكرات جاری در كمپ ديويد 2 باشيم كه آقاي [بیل] كلينتون، [رییس‌جمهور آمریکا]، سفر خود به اوكيناوا را براي به نتيجه رساندن مذاكرات، يك روز عقب انداخته است.

اخوي محمد، [معاون اجرایی رییس‌جمهور] آمد. عازم رفسنجان است؛ براي رسيدگي به امور شخصي وگفت، در جلسه اخير دولت، بعضي از وزرا و آقاي خاتمي، [رییس‌جمهور]، نسبت به بحث‌هاي اصلاحات و نيز رفتار با نوارسازان و … ابراز ناراحتي كردند و كميسيوني براي برخورد با اين جريان‌ها تشكيل شد.گفت، به احتمال قوي آقاي خاتمي، نامزد دوره آينده رياست‌جمهوري خواهد شد و معتقد است، با توجه به افكار و عملكرد اطرافيان ايشان، امتداد مسئوليت ايشان، با توجه وضع مجلس و خارجي‌ها، مي‌تواند براي نظام اسلامي، مشكل‌آفرين باشد.

سرشب، آيت‌الله [علی] مشكيني، [رییس مجلس خبرگان و امام‌جمعه قم]، براي بازديد من آمدند و از آثار به قدرت رسيدن افراد ضعيف‌الايمان وكم‌تقوا اظهارنگراني‌كردند. دربارة خاطرات آیت‌الله منتظري و نامه آقاي [محمد محمدی] ري‌شهري به رهبري هم مذاكره كرديم.گفت، رهبري مايل‌اندكه در سفر ايشان به اردبيل، همراه باشند، ولي به خاطر پيري و ضعف، آمادگي براي چنين سفري ندارند. به محسن، [سرپرست دفتر ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام]، گفتم كه برنامه سفر به مشهد را فراهم نمايد.

پنج‌شنبه 30 تير 1379  |   18 ربيع‌الثاني 1421                   20 جولاي 2000

در خانه و در دفتر كوشك، به مطالعه و استراحت پرداختم. دولت آمريكا، رسماً اعلام داشت كه مذاكرات 9 روزه اسرایيل و تشکیلات خودگردان، بي‌نتيجه بوده است و [بیل] كلينتون، [رییس‌جمهور آمریکا]، براي شركت در اجلاس گروه هشت، به سوي اُوكيناوا پرواز كرد، ولي از [یاسر] عرفات و [ایهود] باراك خواست كه در كمپ‌ديويد تا مراجعت او بمانند. گويا [ملک عبدالله دوم]، شاه اُردن هم كمك كرده كه پيشنهاد ماندن را بپذيرند؛ اما از سوي هر دو، نسبت به نتيجه بخش‌شدن مذاكرات، اظهار بدبيني شده است.

چند روزي است كه سرماخوردگي دارم و سرفه زياد است. مشاجره راست و چپ بر سر مسایل سياسي، در جرایدشان زياد است. اخيراً مسأله تعريف اصلاحات و افشاگري كيهان در مورد پول‌گرفتن چهره‌هاي ليبرال و چپ از سازمان ديده‌بان حقوق بشر، به مشاجرات بُعد جديدي داده و كم‌كم نامزد شدن يا نشدن آقاي [سیدمحمد] خاتمي براي [انتخابات] رياست‌جمهوري آينده، بر حجم موضوعات مورد نزاع اضافه مي‌شود.

ردشدن اعتبارنامه آقاي [سیدعلی‌اکبر] محتشمي در شعبه و ارجاع به كميسيون تحقيق هم خبر قابل توجهي است؛ به طوركلي به خاطر سوءظن و بي‌اعتمادي به يكديگر، هر موضوعي به آساني تبديل به سوژه اختلاف و نزاع مي‌شود. بعضي از تُندروهاي دوم خرداد، صريحاً تعريف اصلاحات توسط حكومت را كه رهبري خواسته‌اند، رد مي‌كنند و حاضر نشده‌اند، نامه‌اي را كه اكثر نمايندگان مجلس در اين خصوص به عنوان تشكر از رهبري نوشته بودند، امضا كنند.

جمعه 31 تير 1379   |  19 ربيع‌الثاني 1421                     21 جولاي  2000

در منزل بودم. بیشتر وقت صرف مطالعه و صحبت با میهمانان شد. يكي از كارگران كارخانه چيني حميد از قم آمد و از زورگويي مديران بخش خصوصي، نسبت به كارگران قراردادي گفت و اينكه سال‌هاست، براي فرار از قانون كار، استخدام‌هاي كارگري معمولاً قراردادي موقت است و نيز از بخشي از راه‌هاي فرار از پرداخت ماليات با تهيه دو فاكتور.

آسيدحسين مرعشي [علی‌آبادی]، [برادر همسرم] از رفسنجان آمد  و از ركود شديد در رفسنجان در اثر فروش نرفتن  پسته‌ها و خشكسالي و ناامني و كمبود نهاده‌هاي كشاورزي، شكايت داشت و شعري را كه براي من سروده بود، خواند. فاطي در مورد تردد به خارج، براي دوره دكتراي خود و تقويت زبان، اجازه گرفت. با محسن، [مدیر دفتر نشر معارف انقلاب]، در مورد نحوه تنظيم متن نهايي خاطرات [سال 1361؛ پس از بحران]، صحبت كرديم.

در خطبه‌هاي نمازجمعه، معمولاً در مورد خطر اصلاحات آمريكايي و ضرورت كنترل و تعريف اصلاحات صحبت شده و [حزب] مشاركتي‌ها هم از عدم صحت تعريف اصلاحات از سوي حكومت مي‌گويند؛ درست در نقطه مقابل اظهارات رهبري و در عين حال حرف‌هاي رهبري را به عنوان تأييد اصلاحات معرفي مي‌كنند و رهبري ساكت‌اند؛ البته آنها حمل بر ضعف مي‌كنند، نه سعه صدر.

---

[1] – دکتر محمدجعفر ملکوتی، استاد دانشگاه تربیت مدرس، در دوران سازندگی، به دلیل طرح مصرف بهینه کود، راه‌اندازی تولید صنعتی کودهای شیمیایی و زیستی در کشور و صرفه جویی در مصرف کودهای فسفاتی وارداتی، موفق به دریافت نشان لیاقت درجه سه در کار و تولید شد. وی مصرف سولفات روی را در محصولات کشاورزی و انسان، همگانی نمود.

[2] – سین‌کیانگ یا اُیغورستان، بزرگترین استان در کشور چین است که درگذشته تُرکستان چین یا تُرکستان خاوری نام داشت. اورومچی، مرکز ایالت سین‌کیانگ و کاشغر از شهرهای بزرگ این ناحیه است. نژاد غالب مردم این منطقه، اُیغور است که از اقوام ترک‌تبار محسوب می‌شوند و به زبان اُویغوری سخن می‌گویند. به دلیل استقلال این ناحیه با نام‌های جمهوری اول تُرکستان شرقی و جمهوری دوم تُرکستان شرقی، در گذشته و فعالیت جنبش استقلال ترکستان شرقی، در نتیجه چین نگران استقلال دوباره این منطقه است.

[3] – آقای علی‌مرادخانی ارنگه، معروف به شیخ علی تهرانی (۱۳۰۹ – 1401)، روحانی و خطیب ایرانی است. او نماینده خراسان در مجلس‌خبرگان قانون اساسی، همسرخواهر آیت‌الله خامنه‌ای، و از شاگردان حضرت امام خمینی (ره) بود که در دوران پیش از انقلاب، به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت و در این راه به زندان افتاد. پس از انقلاب، شیخ علی تهرانی به انتقاد علنی از سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی می‌پرداخت و در کلاس‌های درس، از مسئولان رده بالای جمهوری اسلامی بدگویی می‌کرد. وی پس از انقلاب به عراق رفت و به همراه خانواده در عراق، به سازمان مجاهدین خلق پیوست، اما پس از پایان جنگ، در سال ۱۳۷۴ به ایران بازگشت و در دادگاه به 20 سال زندان محکوم گردید. وی در مهر 1401 درگذشت و در بهشت‌زهرا دفن شد.

[4] – اداره‌کل ملی هوانوردی و فضا (National Aeronautics and Space Administration) به اختصار ناسا (NASA) سازمانی مستقل در قوه مجریه حکومت فدرال ایالات متحده آمریکا است که مسئولیت برنامه‌ریزی در حوزه‌های برنامه فضایی کشوری و تحقیقات مکانیک پرواز و هوافضا را بر عهده دارد.

[5] – رادیو بی‌بی‌سی، در تحلیل سفر آقای سیدمحمد خاتمي، آن را سرآغاز فصل تازه‌اي در روابط ايران و چين توصیف‌کرد و گفت: «مهم‌ترين محور گفت‌وگوها، اقتصاد فيمابين و فروش گاز از ايران به چين است. همزمان با سفر آقای خاتمي به چين، چند شركت دولتي و غيردولتي ايران نيز در چين حضور دارند. سفر آقاي خاتمي و هيأت پُرشمار و بلندپايه همراه، در شرايطي انجام مي‌گيرد كه هر دوكشور مناسبات پيچيده‌اي با كشورهاي غربي دارند؛ مناسباتي كه به گفت‌وگوي انتقادآميز ولي سازنده تعبير شده است. چين براي روابط نزديك با ايران، ارزش زيادي قائل است، چرا كه ايران را به عنوان يكي از متحدين خود در منطقه خاورميانه و خليج‌فارس مي‌شناسد؛ بخصوص نگران آن است كه نفوذ كشورهاي عربي، از نقش چين در حيات سياسي و توسعه اقتصادي در منطقه كم كند. بنابراين چين تلاش مي‌كند، با توسعه روابط با ايران، روند گسترش نفوذ غربي‌ها را تا حدي تعديل كند. ديگر آنكه چين از زمان روي كار آمدن پرزيدنت خاتمي و گسترش فضاي سياسي ايران، علاقه‌مند شده كه در ايران چه مي‌گذرد.

چيني‌ها مي‌خواهند از زبان ریيس‌‌جمهور ايران بشنوند كه در ايران چه مي‌گذرد و آنچه كه در جريان است، چه تأثيري بر روابط ايران و چين خواهد گذاشت و البته انگيزه اقتصادي هم در اين سفر و توسعه روابط دو كشور، بسيار مهم است . هر چند مجموع معاملات اقتصادي دوكشور خيلي قابل توجه نيست، اما چين ايران را بازار خوبي بخصوص براي كالاهاي الكترونيكي خود مي‌داند. ساختن نيروگاه‌هاي هسته‌اي در ايران، زمينه ديگر اين همكاري است. از سوي ديگر، انگيزه ايران براي گسترش روابط اقتصادي با چين را نيز باعث مي‌شود. حضور چندين وزير و مدير60 شركت ايراني و شمار ديگري از مقامات ايران در چين، نشان مي‌دهد كه اين ديدار، براي دولت ايران نيزÃ Äاز اهميت بسيار زيادي برخوردار است.»

[6] – آقای رجبعلی نکوگویان (۱۳۴۰-۱۲۶۲)، مشهور به «شیخ رجبعلی خیاط»، معتقد بود اگر کسی حقیقتاً به احکام اسلام عمل کند، به همه کمالات و مقامات معنوی دست خواهد یافت. شیخ رجبعلی در عالم سیاست نبود، اما با رژیم پهلوی مخالف بود و اطرافیان خود را از همکاری با دولت حاکم و نیز از تعریف و تمجید آنان برحذر می‌داشت. کتاب «کیمیای محبت» را آقای محمد محمدی ری شهری، در شرح زندگی، حالات و سخنان شیخ رجبعلی خیاط نوشته است.

[7] – در بخشی از این مصاحبه که با موضوع «امام خمینی (ره) و حوزه علميه» انجام شد و در شماره 26 نشریه پیام حوزه به چاپ رسید، آمده است: «امام، تقریباً دوره مشروطه و بعد از مشروطه و دوران اشغال ايران از سوى خارجى‌ها را در دو جنگ جهانى درك كردند. از سوي ديگر حضرت ايشان ذاتاً انسانى بسيار مستعد و خوشفكر بودند. شخصيت ذاتى ايشان از شخصيت‌هاى نادر روزگار است و تا آنجايى كه استادان و بزرگان را ديده‌ام، مثل ايشان خيلى كم بوده‌‌اند. در كنار اينها در دوره رضاخان كه جامعه تحت فشار و استبداد بود، امام به عرفان رو آورده بودند. توجه به عرفان مرحوم آيت‌الله شاه‌آبادى كه استاد امام بودند، ايشان را متحول‌كرده بود و دركنار مقام‌علمى ممتاز، از ايشان شخصيتى استثنايى به‌وجود آورده بود. ما در همه حالات، تدريس، مذاكرات، مزاح‌ها، تُندى‌ها و تلخى‌ها و حتى تحليل‌هاى ايشان جرقه‌هاى عرفانى مى‌ديديم.

در يك جمع‎بندى، استعداد ايشان قوى بود. خوب درس خوانده بودند و مبانى فقهى و اصولى حوزوى را در اختيار داشتند. از شرايط تاريخى قبل از آمدن رضاخان و دوره مشروطه و شكست مشروطه و حالت خشمى كه به نيروهاى مسلمان دست داد، آگاهى داشتند. از چگونگى برباد رفتن نتايج مشروطه كه توسط ليبرال‌ها، چپى‌ها، عمّال اجانب و سلطنت‌خواهان آلوده شد و توسط نظامى‌هاى رضاخان را مصادره شد و عملكرد غرب‌زده‌هايى كه باعث اين تفرقه شدند، باخبر بودند. عوامل موفقيت و به هم خوردن مشروطه را هم مى‌ديدند، دوران حضور يك نظامى قلدر مثل رضاخان كه بسيار عوامانه، ولى خيلى جدى با مسايل كشور برخورد مى‌كرد را لمس كرده بودند. جنايات غربى‌ها در دوران اشغال ايران را كه خيلى‌ها را تحت تأثير قرار داده بود، هم مشاهده كرده بودند. تأثير منفى حذف روحانيت از زندگى مردم هم براى امام خيلى جدى بود. اينها چيزهايى بود كه آثارش در افكار و زندگى سياسى ايشان بعداً هويدا شد.

پس براى شناخت شخصيت امام، بايد به عوامل تاريخى قبل از شهريور بيست برگشت و اقتضائات آن را بررسى كرد. از اين رو ايشان را بايد ساخته شده قبل از دوران گسترش حوزه در قم به حساب آورد و حتى گسترش حوزه قم را محصول تلاش ايشان دانست. آيت‌الله بروجردى را امام از بروجرد دعوت و حوزه را تقويت كردند. منتها افكارى كه ايشان داشت، با سياستى كه آقاى بروجردى و اطرافيانشان داشتند، سازگار نبود و شرايطى پديد آمد كه امام از متن اصلى جريانات خارج شده و تنها به تربيت طلاب پرداختند و افكارشان را تقويت و توسعه دادند. تا اينكه با گذشت سال‌ها، زمينه‌هاى مساعد فراهم شد و حدود هفت – هشتÃ Äسال قبل از شروع نهضت، وضع حوزه و جامعه امام را متوجه كرد كه منويات ايشان قابل اجراست.» رجوع‌کنید←كتاب «هاشمي‌ رفسنجاني، مصاحبه‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[8] – جزایر ملوک (جزایر ادویه)، یکی از جزایر مجمع‌الجزایر اندونزی است که در بخشی از منطقه آبی جنوب شرق آسیا واقع شده‌است. این جزایر در شرق سولاوسی، غرب پاپوآی غربی و شمال تیمور واقع شده‌است. از لحاظ تقسیمات سیاسی، جزایر ملوک در سال ۱۹۵۰ به ‌عنوان استان شناخته شده‌است. در سال ۱۹۹۹ جزایر ملوک شمالی و هالماهرای مرکزی از یکدیگر مستقل شدند؛ از همین‌روی ‌اکنون جزایر ملوک به دو استان ملوک و ملوک شمالی تقسیم شده‌است. بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۲ درگیری‌های مذهبی میان مسلمان و مسیحیان ساکنان جزایر ملوک، شدت گرفت.

[9] – امام‌جمعه اصفهان، آیت‌الله سیدجلال‌الدین طاهری، محور جریان چپ در این شهر بود و هوادار اصلاح‌طلبان شناخته می‌شد و مراسم نمازجمعه اصفهان برخلاف شهرهای دیگر، حامی دولت آقای خاتمی بود. در سال‌های بعد،  انتشار نامه سرگشاده استعفای او خطاب به رهبر معظم انقلاب، در اعتراض به رفتار حاکمیت، به‌ویژه در ارتباط با حصر آیت‌الله منتظری، جنجال زیادی به پا کرد.

[10] – اعلاميه هزاره سازمان ملل، سند راهنمای مورد توافق تمامی کشورهای جهان و تمامی نهادهای توسعه‌ایÃ Äراهبردی جهان است. این اعلاميه که در اجلاس هزاره – که از ۶ تا ٨ سپتامبر ٢٠٠٠ در نيویورک تشکيل شد – به تصویب رسيد، نقطه نظرات سران ١۴٧ کشور و دولت و در مجموع ١٩١ ملت را که در این بزرگترین گردهمایی رهبران جهان در تاریخ شرکت کردند، منعکس کرد. هشت آرمان توسعه هزاره که گستره‌ای از به نصف رسانيدن فقر مطلق تا توقف گسترش بيماری ايدز و ويروس آن و ارایه آموزش ابتدايی در سطح جهان، همگی تا سال 2015 را در برمی‌گرفت، از آن اعلامیه گرفته شده است. اين آرمان‌ها موجب برانگيختن تلاش‌های بی‌سابقه در رويارويی با نيازهای فقيرترين مردم جهان شد. منبع: مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد – تهران، به نشانی https://www.unic-ir.org

[11] – مهندس عزت‌الله سحابی (۱۳۰۹، ۱۳۹۰) فرزند دکتر یدالله سحابی، از بنیانگذاران نهضت آزادی، سیاستمدار، اقتصاددان، فعال ملی مذهبی، عضو شورای انقلاب، رییس ستاد بسیج اقتصادی کشور، نماینده تهران در اولین مجلس خبرگان قانون اساسی، رییس سازمان صنایع ملی ایران، نماینده تهران در دوره اول مجلس شورای اسلامی، رییس سازمان برنامه و بودجه و نیز مدیرمسئول نشریه ایران فردا، ۱۲ سال از عمر خود را در زندان‌های دوره پهلوی و سه سال را در جمهوری اسلامی سپری کرد. وی داماد خواهر مهندس مهدی بازرگان، رهبر نهضت آزادی ایران بود.

[12] – خط 4 متروی تهران، یک خط درون‌شهری شرقی – غربی در ۲۱ کیلومتر، مشتمل بر 19 ايستگاه زيرزميني با پنج ايستگاه تقاطعي با خطوط متروی تهران و سه پُست فشار قوي (HVS) مي‌باشد. این خط از ایستگاه مترو شهید کلاهدوز واقع در انتهای خیابان پیروزی بزرگراه دوران در شرق تهران، شروع و با عبور از خیابان‌های انقلاب و آزادی و عبور از شهرک اکباتان، در ایستگاه متروی ارم سبز، واقع در بلوار فردوس انتهای خیابان شقایق جنوبی در غرب تهران به پایان می‌رسد. همچنين این خط داراي 15 پُست RS و 48 پُست LPS و يك تعميرگاه و پاركينگ در افسريه در نزديكي ايستگاه شهید کلاهدوز و يك پاركينگ در شهرک اكباتان است. ظرفيت جابجايي مسافر در این خط، 45 هزار سفر در ساعت در هر جهت با سرفاصله زماني 2 دقيقه یک قطار بهره‌برداري تعيين گرديده است.

[13] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «عزتى كه خانواده شهيد در تاريخ دارد، عزتى واقعى است. يك عزت جعلى و قراردادى نيست. اين عزت را خداوند قرار داده است كه اينها عزيز باشند. واقعاً هم عزيز هستند. در قديم مثلاً شهيد اول، شهيد ثانى و شهيد ثالث بودند؛ مگر آن شهدا با اين شهدا فرقى دارند؟ آنها انسان‌هاى وارسته‌اى بودند كه شهيد شدند. اين شهدا چقدر در تاريخ عزيز هستند. چقدر ما براى آنها اشك مى‌ريزيم و آنها را شفيع خودمان قرار مى‌دهيم. من هيچ فرقى ميان شهداى انقلاب، با شهداى صدر اسلام، به خصوص با شهداى اُحُد نمى‌بينم. به نظرم در تاريخ اسلام، هيچ حادثه‌اى به اندازه اُحُد، به حادثه دفتر مركزى حزب جمهورى اسلامى شباهت ندارد. اولاً جنگ اُحُد طراحى شده بود كه اسلام را از بين ببرند. اينجا هم طراحى شده بود كه انقلاب را نابود كنند. فكر مى‌كردند، يك دفعه مجلس، دولت و قوه قضاييه را از كار مى‌اندازند. سه قوه كه از كار افتاد، آنها هم آمادگى داشتند، در داخل بودند و از خارج هم حمايت مى‌شدند. فكر مى‌كردند به اهداف شوم خود مى‌رسند.» رجوع‌ کنید ← كتاب «هاشمي رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[14] – آقای امیرفرشاد ابراهیمی در این نوار، به گذشته‌های خود و ارتباط انصار حزب‌الله با برخی مقامات اعتراف‌کرد. وی به همین علت به مدت دو سال زندانی شد و ۱۸ ماه آن را در انفرادی گذراند. همچنین آقای محسن رهامی و خانم شیرین عبادی، دو وکیل دعاوی که اعترافات او را ضبط کرده بودند نیز به زندان افتادند. وی در این اعترافات، مدعی شده بودکه به علت روابط ویژه گروه‌های فشار با مراکز قدرت، آنها از تعقیب قضایی و مجازات مصون هستند و از امکاناتی برخوردارند که به اشاره مقامات بالاتر، از سوی نهادهای حکومتی در اختیارشان قرار می‌گیرد.

[15] -کتاب «قانون نیاز؛ ازدواج موقت‌ در ایران شیعی» (Law of Desire:Temporary‌ Marriage‌ in‌ Shi”i Iran) نوشته محقق ایـرانی، خانم شـهلا حـایری، حاوی بررسی مهمی است دربارة‌ مسایل زنان، فرهنگ و زندگی‌ اجتماعی‌‌ در ایران و کاوشی است در بطن جـوامع سنتی، با استفاده از ابزار و فرضیه‌های‌ علم مردم‌شناسی. این کتاب، شامل سه قسمت است: قـسمت اول با معنی حقوقی ازدواج به طورکـلی‌ در جامعه سروکار‌ دارد. در قسمت دوم کتاب، درباره چگونگی برداشت جامعه از نهاد حقوقی ازدواج به بحث می‌پردازد. در قسمت سوم،‌ نویسنده بحثÃ Äخود را بسط بیشتری می‌دهد و در دو‌ فصل‌ به تجزیه و تحلیل‌ برداشت جامعه از ازدواج موقت می‌پردازد و مفهوم فرهنگی و اجتماعی این نهاد حقوقی و فقهی را به دقـت تـمام مشخص می‌سازد.

[16] – هودج یعنی کجاوه، تخت‌روان. در لغت‌نامه دهخدا، هودج چنین معنی شده است: «چیزی چون سبدی بزرگ و سایبانی بر سر آن که بر پشت اُشتر نهند و بر آن نشینند».

[17] – الیان گونزالس (متولد ۶ دسامبر ۱۹۹۳)، کودکی اهل کوبا بود که در جریان مهاجرت به آمریکا در مرکز مناقشات دولت‌های آمریکا و کوبا قرار گرفت. مادر الیان، به همراه پسر خود در نوامبر ۱۹۹۹ از راه شنا توانسته بودند خود را به سواحل آمریکا برسانند و در شهر میامی ساکن شوند، اما پدر الیان که در کوبا مانده بود، خواستار بازگشت او به کوبا بود. پیگیری‌های پدر او سرانجام به نتیجه انجامید و یکی از دادگاه‌های آمریکا، رأی بر این داد که تنها پدر الیان و نه اقوام دیگر، صلاحیت نگه‌داری از او را دارند. سرانجام الیان دستگیر و به پدرش تحویل داده شد. مناقشه کوبا و آمریکا بر سر این ماجرا در زمان خود، غوغای خاصی در رسانه‌های جهان به وجود آورد.

[18] – انتخابات تهران، به این دلیل که دو نامزد آخر، حد نصاب لازم را کسب نکردند، به دور دوم کشیده شد و رأی‌دهندگان از میان چهار نامزد انتخاباتى(آقایان علی‌اکبر رحمانی، رسول منتجب‌نیا، الیاس حضرتی و علی‌اکبر محتشمی‌پور)، دو نفر (آقایان حضرتی و محتشمی‌پور) را انتخاب كردند.

[19] – طبق اعلام فرمانداری تهران، از مجموع 158 هزار و 511 رأی ماخوذه، شامل برگ‌های رأی صحیح و باطله، آقای الیاس حضرتی با 79 هزار و 81 رأی و آقای سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور با 68 هزار و 276 رأی، حائز اکثریت آرا شده و به مجلس ششم راه یافتند.

[20] – وزارت اطلاعات، این ۱۳ یهودی را به اتهام جاسوسی برای موساد (سازمان اطلاعات و عملیات ویژه اسراییل) دستگیرکرد. دستگیرشدگان پنج بازرگان، یک مربی، دو استاد دانشگاه، سه معلم، یک قصاب کوشر و یک پسر شانزده ساله کلیمی بودند. بیشتر این افراد در شیراز و بقیه در اصفهان بازداشت شدند. دستگیری آنان واکنش‌های گسترده جهانی در پی داشت. پس از محاکمه، سه نفر آزاد شدند و برای ۱۰ نفر احکام چهار تا ۱۳ سال زندان صادر شد. دو ایرانی مسلمان، متهم به همدستی با این افراد نیز به حبس محکوم شدند.

[21] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «اين حالت قهرمانى و تشويق قهرمان‌ها و بزرگ نمودن نيروهاى زبده، براى جوان‌ها فرهنگ‌ساز و انسان‌ساز است و راه را هموار مى‌كند. الحمدلله امروز استعداد ورزشى ايرانى‌ها در حال نشان دادن است و در بخش‌هاى زيادى نيروهاى ممتازى در سطح دنيا داريم. به عنوان يك حركت الهی، ملى، ميهنى و هم وسيله تقويت روحيه و جسم از لحاظ شخصى، كار درستى را انتخاب كرديد. اگر مردم احساس كنند كه در مديريت‌ها و در ميان مسئولان و تصميم‌گيرها، به ورزش توجه اساسى شده است، وقت مى‌گذارند و هزينه مى‌كنند. يكى ازكارهايى كه شما بايد تأكيد كنيد، مسأله ورزش خانم‌هاست. خانم‌ها به خاطر شرايط خاصى كه خانواده در اسلام دارد و مراعات‌هايى‌كه بايد بكنند، به علاوه تكاليفى‌كه در فطرت آنهاست و به خاطر اداره بچه‌ها و توالد، از لحاظ جسمى بيشتر از آقايان نياز دارند كه به ورزش آنها توجه شود.

شرايط خاصى در جامعه ما هست كه براى خانم‌ها محدوديت‌هايى درست مى‌كند. اسلام هم محدوديت‌هايى براى آنها ايجاد مى‌كند. در مجموع فكر مى‌كنم، يكى از كارهاى لازم كه عدالت هم ايجاب مى‌كند، اين است كه به ورزش نصف جامعه ما كه سلامتى آنها خيلى مهم است، توجه‌ بيشترى شود. شادابى يك مادر، روحيه داشتن يك مادر براى تربيت فرزندان، اداره خانه و فعال‌تركردن اعضاى خانواده، خيلى مؤثر است.» رجوع‌‌کنید ← كتاب «هاشمي‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفترنشرمعارف انقلاب، 1401.

[22] – در بخشی از بیانیه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم آمده است: «مقام معظم رهبرى، مدظله، بارها از وضعیت مطبوعات به‌ ویژه برخى از روزنامه‏ها ابراز نارضایتى کردند تا آنجا که برخى از آنها را پایگاه دشمن نامیدند. اصلاحیه قانون مطبوعات مصوب مجلس پنجم، در حقیقت گامى براى جلوگیرى از نفوذ پایگاه دشمن در مطبوعات بود. آیا حمایت از این موضع جناحى است؟ ما معتقدیم حمایت از مواضع ولایت، موضعى فراجناحى است، گرچه ترجیع بند برخى از قلم به دستان آن است که طرفدارى از ولایت را هم موضعى جناحى قلمداد مى‏کنند و ثانیاً شأن و مرتبت مجلس شوراى اسلامى هم اجل از موضع‌گیری‌هاى جناحى است، مجلسیان محترم نمایندگان همه مردم‏اند، نه جناح خاصى؛ از این رو نباید از لوایح و طرح‌هاى آنها صبغه مصلحت جناحى به مشام رسد، بلکه باید مصلحت عموم مردم را ملاحظه نمایند.»

[23] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «شخصيت سعدى، مى‌تواند شخصيتى ارزشمند و نقطه اتصال بين بسيارى از كشورهاى اسلامى باشد. ما هم از روح زندگى سعدى، براى پياده نمودن بعضى از افكار ايشان الهام مى‌گيريم. از ويژگي‌هاى سعدى، اين بود كه نقاط حساس دنياى اسلام را خوب مى‌شناخت. مدت زيادى از عمر علمى، فرهنگى و تحصيلى خود را در بغداد، شامات، شمال آفريقا، هندوستان و جاهاى ديگر گذراند. آنچه كه به صورت نثر، شعر، حكايت، داستان و حكمت از سعدى براى ما مانده، بيش از آنچه كه روح ايرانى داشته باشد، روح اسلامى و بين‌الملل اسلامى دارد. مى‌بينيد كه يك شاعر ايرانى، چه مقدار اشعار عربى دارد كه در سطح خوبى از ادبيات آن روز عرب بوده است. اكثر مضامين اشعار و حكمت‌هاى سعدى، از قرآن يا سنّت است. اينها مال ايران نيست؛ مال همه دنياى اسلام است. افتخار عرب در اينجا بيشتر از ماست. من آن روز به آقاى بابطين عرض كردم كه زيبايى همايش، این خواهد بود كه يك استاد ادبيات عرب و استادان ديگر عربى، مبتكر آن باشند. حضور استادان فرهنگى در اين ميدان وسيع اجتماعى و سياسى، نقطه قابل توجهى است.» رجوع‌‌کنید ← كتاب «هاشمي‌ رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفترنشرمعارف انقلاب، 1401.

[24] – 12 خرداد سال 1346 محمدرضا پهلوی، شاه ایران به برلین سفر کرده بود تا با مقامات آلمان‌غربی دیدارکند. این سفر با اعتراضات دانشجویان آلمانی مواجه شد. دانشجویان آلمانی، شاه ایران را یک دیکتاتور می‌دانستند و به همین دلیل علیه سفر او تظاهرات کرده بودند. همزمان با تظاهرات دانشجویان آلمانی، عده‌ای از طرفداران شاه هم در برلین تجمع کرده بودند. پس از گذشت مدتی‌کم، ناگهان طرفداران شاه به سمت معترضان با چوب و چماق حمله‌ور شدند. پلیس آلمان غربی، کمی با تأخیر در ماجرا ورود کرد، اما به هنگام ورود، طرف حامیان شاه را گرفت. غروب همان روز، قرار بود شاه برای شنیدن قطعه موسیقی «ماجیک فلوت» موتزارت به سالن «دویچه اوپر» برلین برود.Ã Äدانشجویان هم از این قضیه مطلع شدند و به آنجا رفتند. یک دانشجوی 26 ساله آلمانی که در آن تظاهرات شرکت داشت، به ضرب گلوله پلیس کشته شد. دانشجوی آلمانی قبل از اینکه در بیمارستان مداوا شود، جان باخته بود. در آن زمان، پلیس ضارب در دو محاکمه‌ای که برگزار شد، از تمام اتهامات تبرئه شد.

[25] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «مديران اين اردوها بايد مسايل روز و متفرقات را كه براى طلبه‌ها مقدور نيست، مطرح كنند. از اين موقعيت بايد استفاده كنيد و استادانى را از دانشگاه‌ها و علماى آگاه بياوريد. بايد براى مسايل فراوانى كه با آنها مواجه هستيم، فكرى شود. البته شايد فردفرد شما جداگانه مطالعه كنيد، اما اگر بنا باشد كه از اردو استفاده بكنيد و تبادل نظر شود، مسايل بسيارى داريم كه در حوزه‌ها مطرح نيست. براى اولين بار در تاريخ اين اتفاق افتاده كه حكومتى به نام حكومت مكتب اهل‌بيت (ع) بر مبناى ولايت‌فقيه در دنياى اسلام تشكيل شده است. درگذشته چنين چيزى را نداشتيم. در زمان ائمه اگر دوره كوتاه حضرت على (ع) را بگوييم، ولايت‌فقيه نبوده است، او امام معصوم بوده و خيلى از نيازهايى را كه ما داشتيم، آنها نداشتند و شرايط به گونه‌اى ديگر بود. بعدها هم هركس حكومتى تشكيل داد، بعضى از حاكمان از متدينين بودند؛ يعنى حكومت دينداران بود، نه حكومت دين. افراد خوبى از علوى‌ها، امامزاده‌ها و شخصيت‌ها، در گوشه و كنار حكومت‌هاى محدودى درست كردند. ولى اينها سازمان دينى نداشتند. مبناى كار آنان دين نبود.آن موقع‌ها قانون هم نبود. نوعاً حالت فرمان داشت. اينكه قانون يا مجلسى باشد و مردم مجبور باشند، قوانين نوشته شده بشر را اطاعت كنند، وجود نداشت.» رجوع‌‌کنید ← كتاب «هاشمي‌ رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفترنشرمعارف انقلاب، 1401.

[26] – در بخشی از خطبه دوم آمده است: «، يادى از شهداى سقوط هواپيماى ايرباس مى‌كنيم كه در دوازدهم تيرماه سال 67 به عنوان يك مصيبت بر ما نازل شد. آمريكا انصافاً نهايت شقاوت را نشان داد و با دادن مدال به افسر متخلف و نانجيب‌اش، نمك روى زخم‌هاى ملت ما پاشيد. در همين مناسبت‌ها، سالگرد مسدود شدن اموال و پول‌هايمان را در آمريكا داريم كه از سال 59 تاكنون مسدود است و آمريكا هيچ اهميتى به اين مسئله نمى‌دهد كه چنين كار خلاف امانت را مرتكب شده است و طلبكارى هم مى‌كند. در عين حال مدعى هستند كه با ملت ايران دشمنى نداريم، اگر دشمنى نداريد اينها را توضيح دهيد. حال ديگر نمى‌توانيد بگوييد كه آن هواپيما اشتباهى ساقط شد؛ اگر اشتباهى ساقط شد، مدال دادن ندارد و اين هيچ توجيهى ندارد. البته ما هم قبول نمى‌كنيم كه اشتباهى بود. پول‌هاى ما هم كه در زمان جنگ و سازندگى و امروز در بانك‌هاى شما مانده، بدترين ظلم به تاريخ ماست. موضوع دیگر، به هرحال چند نفر يهودى و مسلمان ايرانى، متهم شدند كه به كشورشان خيانت مى‌كنند. در دوره‌اى كه اتهام مطرح بود، بدترين تبليغات را رسانه‌هاى غربى عليه ايران كردند. هنوز به جايى هم نرسيده بوديم، اتهام بود و متهمين تحت بازپرسى بودند. چه چيزها كه نگفتند! مى‌گفتند كه ايران اينها را اعدام مى‌كند. الان كه اين حكم صادر شد، ببينيد كه چه غوغاى عجيبى در دنيا راه انداختند!

جاى تعجب است، آن‌قدر گستاخ هستند كه حساب تاريخ را نمى‌كنند. حساب بازخواست را نمى‌كنند، هر چه دل‌شان مى‌خواهد مى‌گويند. ریيس‌جمهور آمريكا كه يك مرد معمولى نيست، ریيس‌جمهور قدرتمندترين كشور دنياست كه به ناحق خودش را متولى دنيا هم مى‌داند، اين آقا در ملاقات‌شان صريحاً مى‌گويد كه من نمى‌گذارم اينها در زندان بمانند و تلاش مى‌كنم اينها را بيرون بياورند، يعنى چه؟ اين چه ادب سياسى است؟ اين چه نزاكت ديپلماسى است كه بتواند بگويد ما اينها را از زندان ايران بيرون مى‌آوريم؟ بعد وزير خارجه‌شان رسماً بيانيه مى‌دهد و دادگاه ايران را محكوم مى‌كند.

قوه‌قضایيه ايران را محكوم مى‌كند. حرف‌هایى كه مناسب خودشان است، مى‌زنند كه چرا جاسوسى كه به جاسوسى اعتراف كرده، محكوم به اين مقدار حبس شده؟ خيلى بد است… از مسایل مهم بين‌المللى كه در اين روزها داريم، مسأله لبنان است كه انصافاً ستاره درخشانى براى مردمى است كه فكر مى‌كردند هميشه بايد در مقابل زور و قدرت و سرنيزه، تسليم باشند. فكر مى‌كردند زور يك ملت ضعيف، به يك ملت نيرومند و مسلح نمى‌رسد. اتفاق مهمى است. جريان مقاومت، جمعى از جوانان و مردم، با جان و امكانات محدودشان در مقابل قدرت بسيار سفاك و بى‌رحمى مثل اسرایيل ايستادند و آن را مجبور كردند، براى اولين بار در تاريخ دولت اسرایيل از سال 1948 ميلادى تا امروز، يعنى بيش از 50 سال بالاجبار عقب‌نشينى کنند؛ آن‌هم عقب‌نشينى غيرمنظم و با فرار و بدون برنامه. اين يك موضوع بسيار مهم است.» رجوع‌‌کنید ← كتاب «هاشمي‌ رفسنجاني، خطبه‌های جمعه 1379»، دفترنشرمعارف انقلاب، 1401.

[27] – حجت‌الاسلام افتخاریان از طلبه‌های همدوره امام خمینی (ره)، سال‌های زیادی در مجاورت مسجد ارگ تهران، در یک مغازه نسبتاً بزرگ، اما قدیمی مشغول کتابفروشی بود.

[28] – در این دیدار، آقای سيدحسن نصرالله دبيركل جنبش حزب‌الله لبنان، حمايت‌هاى بى‌شائبه كشورهاى اسلامى، به‌ويژه جمهورى اسلامى ايران، از توجه و همراهى خاص آيت‌الله هاشمى رفسنجانى با جنبش حزب‌الله قدردانى‌كرد و حمایت از مبارزات مردم لبنان را روحيه‌بخش و موجب دلگرمى مبارزين لبنانى، براى تداوم مبارزه تا پيروزى بر صهيونيست‌ها دانست و گفت: «اين افتخار بزرگ متعلق به دنياى اسلام، به‌ويژه تشيع است. سپس با ارایه گزارشى از آخرين وضعيت سياسى، اقتصادى، نظامى لبنان، اظهارداشت: «اشغالگران صهيونيستى، پس از تحمل شكست و اخراج از لبنان، با اقدامات ايذايى در مناطق مرزى و حملات كور به ‌مردم مظلوم ‌و تبليغات انحرافى ‌و مداخله‌جويانه در سايركشورها، سعى‌ در كم‌رنگ‌كردن اين شكست دارند.»

آقای هاشمى نیز با تبريك مجدد پيروزى مردم لبنان، ضرورت تقويت وحدت و همكارى ميان همه گروه‌ها را براى حفظ دستاوردهاى اين پيروزى بسيارمهم و اساسى ارزيابى و تاكيد كرد: «حفظ پيروزى، مهم‌تر از خود پيروزى است. عظمت پيروزى مردم لبنان، القائات شكست‌ناپذيرى اشغالگران صهيونيستى را نابود و حقانيت مبارزات اسلامى را اثبات كرد. اين پيروزى، نتيجه اخلاق و قصد قربت مبارزين مسلمان و در واقع تحقق وعده الهى در نصرت‌بخشيدن به مبارزات ملتى بود كه با انگيزه‌هاى خدايى، براى احقاق حقوق خود و رفع ظلم و اشغالگرى مبارزه‌كردند. اين پيروزى، نظر افكارعمومى و مجامع بين‌المللى را به قدرت و توانمندى اسلام در بسيج توده‌هاى مردمى جلب كرد و در سطح منطقه و جهان نيز نقطه اميدى در دل آزادیخواهان و مردم مظلوم و آواره فلسطين ايجاد كرد. هوشيارى مبارزين در رعايت تعادل و اعمال سنجيده پس از پيروزى، بسيار مهم بود. اميدواريم دنياى عرب و مسلمانان از مبارزات مردم لبنان الگو بگيرند و با وحدت و همدلى بيشتر، در آينده شاهد آزادى قدس شريف و بازگشت پيروزمندانه مردم مسلمان فلسطين به سرزمين آبا و اجداديشان باشيم.» رجوع‌‌کنید ← كتاب «هاشمي‌ رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفترنشرمعارف انقلاب، 1401.

[29] – مهدى‌شهر، از شهرهاى استان سمنان در 15 كيلومترى شمال سمنان و پنج كيلومترى جنوب شهميرزاد قرار دارد. هواى مطبوع اين شهر، مخصوصاً در تابستان، محلى مناسب براى استراحت مردم كويرى، به ویژه اهالی شهر سمنان، مى‌باشد. این شهر تا پیش از انقلاب، سنگسر نامیده می‌شد.

[30] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «در شرايط غيرمتوازن اقتصادى، نقش سازمان تأمین اجتماعی در ایجاد تعادل، آرامش و آسايش خاطر مردم، خيلى زياد است. كسانى كه از شما سرويس مى‌گيرند، نوعاً از طبقات مستضعف و نيازمند هستند. حقيقتاً به اين خدمات وابسته هستند. هريك از اين خدمات، اگر كم شود، زندگى آنها فلج مى‌شود. بنابراين همه‌ نظام بايد روى اين سازمان حساب‌كند. در مجموع هم از دستاوردهاى خوب تمدن جديد دنيا است؛ صنعتى‌شدن دنيا بدون تأمين اجتماعى، خطر فوق العاده‌اى است و با تأمين‌اجتماعى،كار باارزشى است. چگونه مى‌توان از بحران‌هاى اجتماعى، خطرهاى سياسى و ناملايمات انسانى، بدون يك بيمه مطمئن پرهيزكرد؟ تأمين اجتماعى از ابتكارات خوب دنياست. بايد از هركس‌كه اين كار را كرده است، تشكركرد. ما بايد در اين كار بيشتر جلو برويم. نقطه‌اى كه فكر مى‌كردم، بايد تا آخر دوره‌ى مسئوليت و برنامه‌ دوم انجام شود، اين بود كه ما چتر بيمه را به همه برسانيم و همه‌ نيازمندان زيرچتر بيمه باشند. فكر فقرزدايى و بيمه عمومى مهم بود، تا آنهايى كه كار ندارند، خيال‌شان راحت باشد؛ البته هميشه تفاوت‌هايى وجود دارد و آزاردهنده است، اما سطحى از اطمينان را بايد به جامعه بدهيم و هيچ راهى غيراز اين براى آسايش مردم نيست.» رجوع‌‌کنید ← كتاب «هاشمي‌‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفترنشرمعارف انقلاب، 1401.

[31] – خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، اعلام کرد: «شعبه هفتم دادگاه نظامی یک تهران روز سه‌شنبه حکم برائت فرهاد نظری، فرمانده ‌سابق ناحیه انتظامی‌تهران ‌بزرگ را اعلام‌کرد. نظری و 19نفر ازکارکنان نیــروی‌انتظامی، در پی اعلام شکایت دانشجویان دانشگاه تهران، سال‌گذشته به دادگاه فراخوانده شدند. نظری، با سه عنوان اتهامی شامل ورود غیرمجاز به‌کوی دانشــگاه، لغو دستور مقام مافوق و نیز ایجاد جو بدبینی علیه نیروی انتظامی در دادگاه نظامی محاکمه شد. نظری و سایر متهمان، متهم بودند که در جریان حوادث کـــوی دانشگاه، در روزهای 17و18 تیرماه 1378 با ورود به کوی دانشگاه نسبت به ضرب و شتم دانشجویان و تخریب اموال آنان و اموال دانشگاه اقدام کرده و موجبات ایجاد جو بدبینی علیه نیروی انتظامی را فراهم آورده‌اند.

در پی 15 جلسه رسیدگی به اتهامات این عده از کارکنان نیروی انـتظامی، امروز سه شنبه نظری از هر سه اتهام انتسابی تبرئه شد. بقیه متهمان نیز به جز دو نفر، از اتهام ایراد ضــــرب و شتم و تخریب تبرئه شدند. فرهاد ارجمندی، به اتهام لغو دستور به دو سال حبس و اروجعلی ببرزاده به اتهام سرقت ماشین ریش‌تراش، با احتساب دوران بازداشت، به 91 روز حبس به انضمام یک میلیون ریال جزایÃ Äنقدی محکوم شد. براساس حکم دادگاه نظامی، مقرر شده است که از بیت‌المال به 34 نفر از دانشجویان مضروب این حادثه دیه پرداخت شود. بر اساس همین حکم، دادخواست ضرر و زیان شاکیان و وکلای آن، به علت خارج موعد بودن ردشد. رسیدگی به اتهامات این متهمان که از بهمن ماه سال 1378 آغاز شد، در خرداد ماه امسال، پس از 15 جلسه رسیدگی خاتمه یافت و حکم آن سه روز پس از سالگرد واقعه کوی دانشگاه صادر شد.»

[32] – فیجی، یک کشور جزیره‌ای در منطقه ملانزی، نزدیک استرالیا در جنوب اقیانوس آرام است که در شمال نیوزیلند قرارگرفته‌ است. فیجی یک مجمع‌الجزایر است که ۳۳۰ جزیره و حدود ۵۰۰ جزیره خُرد دارد که از این میان، حدود ۱۱۰ جزیره دارای سکنه ثابت است.

[33] – کتاب «رژیم شاه و آزمون‌گیری از طلاب»، نوشته علیرضا کریمی، در سال 1379 توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی در 134 صفحه منتشر شد. آزمون‌گیری از طلاب که رژیم پهلوی، با هدف کنترل درونی نهاد روحانیت مطرح کرد، مقوله‌ای است که در این کتاب به تفصیل شرح شده، همچنین موضع‌گیری علما و مراجع را در قبال آن، باز نموده است. مؤلف، بخشی از تاریخ سیاسی روحانیت را در این کتاب روایت کرده است. موضوعات کتاب عبارتند از: پیشینه آزمون‌گیری، رژیم محمدرضا و آزمون‌گیری و مواضع مراجع و علما در قبال آزمون‌گیری دولتی.

[34] – کتاب خاطرات آیت‌الله منتظری، اجازه انتشار نیافت، ولی در فضای مجازی و به صورت نسخه‌های تکثیری در دسترس قرارگرفت؛ اما چندکتاب در نقد آن نوشته و منتشر شد؛ از جمله کتاب «پاسداشت حقیقت؛ نقد درون‏ ساختاری خاطرات آیت‏الله منتظری»، نوشته عباس‌سلیمی‌نمین و مسعود رضایی، از سوی دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران وکتاب «خاطرات منتظری و نقد آن»، نوشته اسدالله بادامچیان، توسط انتشارات اندیشه ناب، منتشرشد.

کتاب خاطرات آیت‌الله منتظری، دربرگیرنده‌ موضوعاتی چون دوران تحصیل، استادان، اوضاع سیاسی حوزه‌ علمیه‌ اصفهان، استبداد رضاخان، مهاجرت به حوزه‌ علمیه‌ قم، آشنایی با شهید مطهری، نظرات ایشان درباره‌ آیت‌الله بروجردی و اقدامات وی در مبارزه با حزب توده و بهائیت، ماجرای مبارزات علیه لایحه‌ انجمن‌های ایالتی و ولایتی، ماجرای کاپیتولاسیون و تبعید امام، کشتار پانزده خرداد، جامعه‌ مدرسین حوزه‌ علمیه‌ قم، خاطرات تبعید، نظرات امام نسبت به ایشان، چگونگی استقبال مردم از ایشان در دوره‌ پس از زندان، دوران قائم‌مقامی (68-1364)، دوران جنگ تحمیلی، دربارة استعفا از قائم‌مقامی، نفی ولایت مطلقه‌ فقیه و قبول نداشتن متمم قانون اساسی است. برخی معتقدند، آیت‌الله منتظری با نوشتن خاطرات خود و چندکتاب دیگر، تلاش‌ دارد الگویی جدید از مرجعیت نشان دهد.

همچنین برخلاف اغلب زمامداران که مصلحت‌اندیشی پیشه می‌کنند، آیت‌الله منتظری، بی‌واهمه آنچه را دیده یا شنیده، در خاطراتش ثبت کرده است. دو سال بعد از درگذشت آقای منتظری، کتابی با عنوان «انتقاد از خود، عبرت و وصیت»، در اینترنت انتشار یافت. این کتاب شامل چهارده گفت‌وگوی آیت‌الله منتظری دربارة «مسایل سیاسی و اجتماعی پُرابهام تاریخ معاصر» با فرزندش سعید منتظری است. این اثر که در سال 1378 تهیه شده، در ادامه دو مجموعه «خاطرات» و «واقعیت‌ها و قضاوت‌ها» است و می‌توان آن را کامل‌کنندة روایت‌ها و دیدگاه‌های ایشان در زمینه دین و حکومت‌داری دانست.

[35] – موشک شهاب ۳ یک موشک بالستیک میان‌برد با سوخت مایع است که توسط گروه موشکی یکی از زیرمجموعه‌های سازمان صنایع دفاع، توسعه یافته ‌است و در نسخه‌های ابتدایی، ۱۳۰۰ کیلومتر بُرد داشت. پیشرفت تحسین‌برانگیز در صنایع موشکی، مرهون توجه وحمایت ابتدایی آقای هاشمی‌رفسنجانی، فرمانده دفاع مقدس است. همان‌گونه که درکتاب‌های کارنامه و خاطرات‌ ایشان انعکاس‌یافته، در طول دوران فرماندهی جنگ، برنامه‌ریزی جدی برای تولید تسلیحات دفاعی را دنبال می‌کرد. این توجه و ممارست به حدی بود که در سال 1365 از فرزندش محسن خواست، درس خود را نیمه‌تمام رها کند و برگردد و به گروه موشکی صنایع دفاعی بپیوندد تا امکان ارتباط خیلی نزدیک و پیگیری روزانه از پیشرفت پروژه داشته باشد.

محسن که برای گذراندن دوره فوق‌لیسانس در رشته کامپوزیت‌ها، به پلی‌تکنیک مونترال کانادا رفته بود، به توصیه پدر، تحقیقاتی را در خصوص نحوه ساخت موشک انجام داد. با فراخوان فرمانده، او دوره دکتری را نیمه‌کاره رها کرد و به میهن بازگشت و به گروه صنایع موشکی پیوست. در مقطعی‌که صدام شهرهای ایران را مورد حملات موشکی قرار داد وکشور نیاز به موشک بالستیک برایÃ Äدفاع از خود و پاسخ داشت، تأمین موشک‌های اسکاد – بی از طریق لیبی، به‌ صورت محدود آغاز شد و همزمان فرآیند تحقیق و تولید موشک با سوخت جامد در کشور با پیگیری آیت‌الله هاشمی، فرمانده جنگ دنبال می‌شد، به نحوی که دستاوردهای بزرگی در این صنعت به منصه ظهور رسید و موشک‌ سوخت مایع با بُرد 300 کیلومتر ساخته شد و موشک‌های سوخت جامد تا بُرد 1300کیلومتر، درکنار موشک‌های ضدتانک و راکت‌های دوربرد ساخته شد.

[36] -کمپ دیوید، در ۱۰۰ کیلومتری شمال واشینگتن و در میان تپه‌های جنگلی، محل استراحت و خانه ییلاقی رییس‌جمهور آمریکا است. این منطقه قبلاً یک پایگاه نظامی بود. «کمپ‌دیوید۲»، به رشته مذاکرات صلح خاورمیانه گفته می‌شودکه در این سال  با حضور بیل‌کلینتون، ایهود باراک و یاسرعرفات، در این مکان برگزار و در نهایت با شکست مواجه شد. «پیمان‌ کمپ‌دیوید1»، قرارداد صلح مصر با اسراییل است که در تاریخ ۱۷ سپتامبر  ۱۹۷۸میلادی، با وساطت جیمی‌کارتر، رییس‌جمهور وقت آمریکا،  به امضای انور سادات، رییس‌جمهور مصر و مناخیم بگین، نخست‌وزیر وقت اسراییل  رسید.

[37] – آقای هاشمی در این باره در بخشی از خاطرات دوران سربازی خود، چنین تعریف کرده است: «ما نزدیک دو ماه در سربازخانه بودیم. آن موقع ما یک دوره‌ای را گذرانده بودیم و قبل از این برای تیراندازی به چیتگر رفته بودیم؛ یعنی برای اولین آموزش خارج از پادگان، به چیتگر رفتیم. از همان پادگان کوله‌پشتی به ما داده بودند که نسبتاً سنگین بود. چون همه چیز در آن بود. پیاده تا چیتگر رفتیم. در آنجا چادر زده بودند. دور از شهر بود و فاصله زیادی داشت. برای دوره صحرایی و تیراندازی رفته بودیم. فردا به ما اطلاع دادند که در اکثر چادرها، علیه شاه و به نفع امام شعار نوشته شده است. حقیقتاً من خبر نداشتم؛ یعنی من نگفته بودم که کسی بنویسد و نمی‌دانم کسی از طلبه‌ها این کار را کرد یا نه؟ ولی من نگفته بودم. نوشته‌ها معلوم بود و گاهی بیرون می‌رفتیم و می‌دیدیم که در حال پاک کردن هستند.»

[38] – شهید آیت‌الله سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی (۱۲۹۳-۱۳۵۸)، اولین امام جمعه شهر تبریز بعد از انقلاب اسلامی است. وی از مبارزین پیش از انقلاب و از طرفداران امام خمینی بود که رژیم پهلوی چند بار به شهرهای مختلفÃ Äتبعید کرد. بعد از انقلاب، امام خمینی او را به عنوان نماینده خود در آذربایجان و امام جمعه تبریز منصوب کرد. وی در ۱۰ آبان ۱۳۵۸ مصادف با عید قربان، بعد از اقامه نماز مغرب و عشا در راه مراجعت به منزل، توسط یکی از اعضای گروه فرقان در خیابان مورد حمله قرارگرفت و به شهادت رسید و اولین شهید محراب در جمهوری اسلامی ایران شد. بعد از شهید قاضی، آیات سیداسدالله مدنی، امام‌جمعه تبریز، محمد صدوقی، امام‌جمعه یزد، سیدعبدالحسین دستغیب، امام‌جمعه شیراز و عطاءالله اشرفی‌اصفهانی، امام‌جمعه کرمانشاه به شهادت رسیدند و به شهدای محراب معروف شدند.

[39] – در بخشی از این مصاحبه آمده است: «وقتى ما قطعنامه را پذيرفتيم كه دنيا و عراق هم انتظار نداشتند. فكر مى‌كردند ما مقاومت مى‌كنيم و فشار روى ما و حمايت از عراق را ادامه مى‌دهند. فضا اين‌گونه بود. امام كه قطعنامه را پذيرفتند، اينها يك دفعه غافلگير شدند. عراق ماهيت خودش را زود نشان داد؛ يعنى بعد از پذيرفتن قطعنامه توسط ايران، آنها فرض كردند كه جبهه ايران ضعيف است. حمله وسيعى را شروع كرد. تانك‌هاى آنها از خرمشهر هم گذشته بودند. دوباره امام مردم را بسيج كردند. نيروهاى رزمنده هم وارد ميدان شدند. دفاع بسيار مؤثرى نشان دادند و ثابت كردند كه قدرت نظامى ايران ثابت است. ما هرجاكه در خاك عراق بوديم، به مرز خودمان برگشتيم. اما عراقي‌ها مدتى ماندند و بنا نداشتند قطعنامه را اجرا كنند؛ تا اينكه عراق فكر حمله به كويت را داشت.

مى‌بايست خيالش از جانب ايران راحت مى‌شد، لذا مكاتبات صدام با من شروع شد و چندنامه ردوبدل شد. آن نامه‌ها همه خوانده شده بود تا اينكه به جايى رسيديم كه صدام شرايط ما را پذيرفت كه همه‌ بخش‌هاى قطعنامه را اجرا بكند. شط‌العرب را به حالت قبل برگرداند. مرزها مثل قبل شود. قرارداد 1975 الجزاير را اجراكنيم. بخش عمده آن غرامت جنگ بودكه متجاوز غرامت بپردازد و غرامت به دست مظلوم برسد. صدام در آخرين نامه‌اى كه به من نوشت، پذيرفت كه همه‌ شرط‌ها را قبول كند.» رجوع‌‌کنید ← كتاب «هاشمي‌‌رفسنجاني، مصاحبه‌های 1379»، دفترنشرمعارف انقلاب، 1401.

منبع: کتاب خاطرات هاشمی در سال 1379؛ «اصلاحات در بحران»

انتهای پیام