کتاب کم‌حجم مناسب نوروز (4) | کلاسیک‌های جیبی علمی و فرهنگی
علی نیلی، انصاف نیوز: میراث مشترک فرانکلین و شرکت سهامی انتشارات جیبی مسیر طولانی و پرپیچ‌وخمی پیمود تا در قالب کلاسیک‌های جیبی علمی و فرهنگی به دست کتاب‌خوان‌های متولد دهه 1370 به بعد رسید.
چند ماه پس از پیروزی انقلاب، خیلی‌ها فضا را برای دست‌درازی بر دست‌رنج دیگران مناسب دیدند؛ از جمله چند نفر از کارگران چاپ‌خانه انتشارات امیرکبیر، شروع به اعتراض و اعتصاب کردند که حق‌مان را صاحب نشر خورده است! این اعتراض‌ها توجه عده‌ای را به امیرکبیر جلب کرد و از بد حادثه، اسماعیل رائین، نویسنده جنجالی که برای دریافت مطالبات‌ش به دفتر نشر آمده بود، همان‌جا دچار سکته قلبی شد و فوت کرد و جنجالی آفرید که با مصادره چندین و چند موسسه انتشاراتی، از جمله امیر کبیر و سهامی جیبی و فرانکلین و بنگاه ترجمه و نشر کتاب شد.
یکی دو سال بعد، از ترکیب فرانکلین و بنگاه ترجمه و نشر کتاب، انتشارات تازه‌ای تحت عنوان انتشارات علمی و فرهنگی متولد شد؛ انتشاراتی که گنجینه بزرگی از تالیف‌ها و ترجمه‌های بزرگ‌ترین ایران‌پژوهان و خاورشناسان و تاریخ‌دانان ایرانی و خارجی در اختیار داشت.
شاید بهره‌برداری بی‌زحمت از آن کتاب‌های مهم و پرمشتری، سبب شد علمی و فرهنگی نسبت به گنجینه ادبیات داستانی‌اش بی‌اعتنا باشد. ضمن این‌که همین ادبیات داستانی بود که بهانه ترویج فساد و فرهنگ منحط غربی را به امیرکبیر و جیبی و فرانکلین چسبانده بود و آنان را به ورطه مصادره انداخت.
از سال 92 (تغییر دولت و به تبع، مدیران انتشارات) اما، رویه بی‌اعتنایی به گنجینه ادبیات داستانی متوقف و مخزن کتاب‌های قدیمی باز شد و در ابتکاری قابل تحسین، آثار کلاسیک ادبیات داستانی به شکل جیبی بازنشر و پس از حدود 3 دهه وارد بازار کتاب شد.
کلاسیک‌های جیبی علمی و فرهنگی علاوه بر آن‌که آثار مهمی از ادبیات جهان را در اختیار نسل جوان کتاب‌خوان‌های ایران گذاشت، آنان را با فضای فرهنگی و ادبی‌ای آشنا کرد که پدران و مادران‌شان در دهه‌های 1340 و 1350 در آن تنفس می‌کردند؛ کتاب‌هایی که می‌توانست توضیح دهد چگونه نسلی آرمان‌گرا و آشتی‌ناپذیر به وجود آمد و سرنوشت خودش و کشورش را تغییر داد.
«دفترچه ممنوع» آلبا د سس‌پدس، با ترجمه زنده‌یاد بهمن فرزانه بار نخست سال 1345 منتشر شده بود و تا 1394، فرصت انتشار دیگری نیافته بود.
بین چاپ اول و دوم «نازنین و بوبوک» فئودور داستایوفسکی بزرگ هم 50 سال فاصله بود.
«چیزها» به قلم ژرژ پرک و با ترجمه احمد سمیعی گیلانی، «مروارید» اثر جان ارنست اشتاین بک با ترجمه محمدجعفر محجوب، «برادرزاده رامو» اثر دنی دیدرو (نویسنده رمان تحسین‌شده ژاک قضا و قدری) با ترجمه احمد سمیعی و «تاراس بولبا» نوشته نیکلای گوگول با ترجمه قازار سیمونیان آثار نایاب نویسندگان مشهور جهان بودند که در قالب کلاسیک‌های جیبی علمی و فرهنگی بازنشر شده‌اند.
یکی از مهم‌ترین کتاب‌های این مجموعه، غیرداستانی «کتاب احمد» نوشته عبدالرحیم بن ابوطالب طالبوف، متفکر و روشنفکر عصر مشروطه است که همراه با «چندنامه مارکوس و رساله هیئت جدیده» منتشر شده؛ اثری ملهم از «امیل» ژان ژاک روسو که می‌کوشید فاصله روشنفکران و اهل تفکر ایران و غرب را نزدیک کند.
«افروز بیگ قهرمان» اثر عمر سیف‌الدین ترکیه‌ای، «عاشق مترسک» از فیلیس هستینگز امریکایی، «نوازنده نابینا» اثر ولادیمیر گالاکتیونوویچ کارالنکو روس و «قصاص» از واهه کاچا فرانسوی لبنانی‌الاصل، «سی و نه پله» جان بوکان انگلیسی و «ئی.ام. فارستر» نوشته هری تورنتون مور که توسط مرحوم احمد میرعلائی ترجمه شده، از دیگر آثار مهم این مجموعه است.
پرل بارک، نویسنده‌ای امریکایی که پایش به چین باز و عاشق فرهنگ کنفسیوسی شد، دو کتاب داستانی دارد که هر دو عناصر پررنگی از تاریخ و فرهنگ چین را در خود دارند؛ «نامه‌ای از پکن» که بهمن فرزانه ترجمه‌اش کرده و «سون یات سن» که ترجمه مهرداد رهسپار است.
شاهزاده و گدا، موش‌ها و آدم‌ها، زمین انسان‌ها، گرگ بیابان، زندگی من و یک داستان دیگر، عقاید یک دلقک، وزارت ترس، گتسبی بزرگ، خلبان جنگ، ماشین اندیشه‌نگار، مادام کوری و خدایان تشنه‌اند از دیگر عناوین کلاسیک‌های جیبی علمی و فرهنگی است؛ کتاب‌هایی کوچک از نویسندگان بزرگ که لذت آشنایی با ادبیات کلاسیک جهان را در کام مخاطبانش می‌نشاند.
انتهای پیام
