خاطرات هاشمی مهر ۷۹ | «سازمان ملل اسرائيل را به خاطر كاربرد اسلحه عليه مردم فلسطين محکوم کرد»

انصاف نیوز: خاطرات روزنوشت آیت‌الله اکبر هاشمی در مهر سال 1379 را در ادامه می‌خوانید:

جمعه 1 مهر 1379  |  23 جمادي‌الثاني 1421                   22 سپتامبر 2000

خاطرات دو روز سفر را نوشتم و گزارش‌ها را خواندم. با اينكه دادگاه تجديدنظر متهمان جاسوسي براي اسرایيل، مجازات‌ها را تخفيف داده، باز هم آمريكا و اسرایيل و يهوديان، طلبكاري مي‌كنند. بحران قيمت‌ سوخت در آمريكا ادامه دارد و بحث تخفيف ماليات سوخت، جدي‌تر مي‌شود. درآمريكا هم رنگ تبليغات انتخاباتي‌گرفته است؛ دموكرات‌ها، صحبت از مصرف ذخيره‌هاي ملي سوخت، براي آرام‌كردن بازار مي‌كنند و جمهوريخواهان، آن را ترفند انتخاباتي معرفي مي‌كنند.

در افغانستان، طالبان پيشروي مي‌كنند و آمريكا، فشار جدي روي روسيه گذاشته، براي جلوگيري از برنامه انتقال تكنولوژي ليزري به ايران؛ در حالي كه ایران اعلان آزمايش موفقيت‌آميز موشك شهاب 3 را كرده‌ و پاكستان، اعلان آزمايش موشك شاهين را كه مي‌تواند حامل سلاح اتمي باشد. بعضي از دولت‌هاي غربي، پيشنهاد تخفيف تحريم عراق را داده‌اند و آماده سفر هوايي به عراق‌اند و مي‌خواهند كه برداشت غرامت‌هاي جنگي از درآمد نفت عراق، از 30 درصد به 20 درصد كاهش يابد.[1]

در منزل بودم. گزارش‌های مربوط به حكم دادگاه نوارسازان و شركت [چاپ و انتشارات] جامعه[روز]، [ناشر روزنامه‌های جامعه و توس] را خواندم. بخشي از وقت هم به اصلاح نمايه‌هاي تفسير راهنما و مطالعه كتب روان‌شناسي گذشت. بخشي از بچه‌ها جمع بودند. فاطي در دوره دكتراي دانشگاه لهستان پذيرفته شده. محسن، دربارة خاطرات سال 1361 [= پس از بحران] مذاكره داشت. خطبه‌هاي جمعه امروز، مجموعي از تجليل از هشت سال دفاع مقدس و محكوم‌كردن خرده‌گيران بود. پس از حادثه خرم‌آباد، معمولاً حزب‌اللهي‌هاي شهرستان‌ها، مانع حضور و سخنراني افراد مشهور و تُندرو چپ‌ها مي‌شوند؛ منجمله آقايان [عباس] عبدي، [روزنامه نگار] و [سیدهاشم] آقاجري، [استاد دانشگاه تربیت مدرس] و [عبدالکریم] سروش، [فیلسوف و نواندیش دینی] و …كه اين روزها در قم و گرمسار و سمنان و قائم‌شهر و … پيش‌آمده است.

شنبه 2 مهر 1379  |  24 جمادي‌الثاني 1421                     23 سپتامبر 2000

پيش از ظهر، مجمع تشخيص [‌مصلحت‌نظام] جلسه داشت. سه بند از سياست‌هاي‌كلي قوه قضایيه را تصويب‌كرديم؛ وحدت رويه و استفاده از داوري. ظهر آقايان [عباس واعظ] طبسي، [علی‌اکبر] ناطق [نوری]، [قربانعلی] دُرّي [نجف‌آبادی، احمد جنتی] و [محمد] يزدي، میهمانم بودند. بحث بر سرانتخابات رياست‌جمهوري و عكس‌العمل احتمالي شوراي نگهبان در صورت رد اعتبارنامه‌هايي بود كه با نظر شوراي نگهبان، به مجلس راه‌يافته‌اند.

عصر تا شب، كارهاي عقب‌مانده سفر انجام شد. دولت آمريكا اعلان كرده‌كه 30 ميليون بشكه از ذخاير 550 ميليون بشكه‌اي خود را براي مهار قيمت نفت، به بازار مي‌آورد؛ حزب جمهوريخواه با آن به مخالفت برخاسته است. در فرانسه، مسأله سوءاستفاده حزب [تجمع برای جمهوری] [ژاک] شيراك، [رییس‌جمهور فرانسه]، از رانت‌هاي دولتي، بحران سياسي ايجادكرده و هواپيماي فرانسه با حدود 100 سرنشين، در بغداد نشسته و آمريكا اين اقدام را ناقض مصوبات شوراي امنيت [سازمان ملل] خوانده. روسيه هم يك هواپيما به عراق اعزام كرده كه خشم آمريكا را برانگيخته است.

در آمريكا، يك دادگاه با شكايت بازماندگان، ايران را به پرداخت بيش از 300 ميليون دلار به خانواده يك آمريكايي كه در لبنان كشته شده، محكوم كرده است. قبلاً هم چند مورد بوده؛ بيشتر اقدام سياسي است تا حقوقي. قاعدتاً در ايران هم بايد چنين احكامي عليه آمريكا، از سوي دادگاه‌ها صادر شود.[2]

يكشنبه 3 مهر 1379  |  25 جمادي‌الثاني 1421                 24 سپتامبر 2000

در مسير دفتر، يك ساعت در خيابان‌ها به خاطر ترافيك سنگين كه در اثر بازشدن مدارس پيش‌آمده، معطل شديم. مديران سازمان بيمه خدمات درمانی آمدند؛ فاطي، [رییس بنیاد بیماری‌های خاص] هم با آنها بود. دكتر [محمدرضا واعظ] مهدوي، [مديرعامل سازمان بيمه خدمات درماني] ، گزارش‌كار داد و از دريافت اعتبارات و پرداخت بدهي‌ها اظهار رضايت‌كرد. من هم دربارة ضرورت بيمه همگاني و نيز ارایه خدمات رضايت‌بخش و توجه به بيماران خاص، صحبت‌كردم.[3]

آقاي مسيح مهاجري، [مشاور رییس‌جمهور و مدیرمسئول روزنامه‌ جمهوری‌اسلامی] آمد. گزارشي از وزارت اطلاعات در مورد آقاي ناصر زرافشان آورد كه وكيل يكي از خانواده‌هاي قتل‌هاي زنجيره‌اي شده و با رسانه‌هاي بيگانه مصاحبه مي‌كند. گزارش، او را ضدانقلاب و فاسد معرفي‌كرده و مي‌گويد، مصلحت نيست كه اطلاعات پرونده در دست او باشد.گفت، از آقاي [سیدعلی‌اصغر] حجازي، شنيده است، رهبري بنا دارند دوباره امر به معروف و نهي از منكر را فعال‌كنند و نگران بود كه بي‌اثر باشد و باعث وهن رهبري شود.[4]

آقايان حميد آخوندي، [تهیه‌کننده تلویزیون] و [مهدي] سجاده‌چي، [فیلمنامه‌نویس]، آمدند. گزارشي از خدمات فيلم‌سازي خودشان بعد از جنگ براي جبهه دادند وگفتند، با صداوسيما قراردادي بسته‌اند كه يك سريال 24 قسمتي به نام «انقلاب تنها»، دربارة وضع و روز انقلاب بسازند. خواستندكه از لحاظ محتوا و تحليل‌كمك‌شان‌كنم؛ پذيرفتم. قرار شد سئوالات‌شان را بياورند.

عصر آقاي [محمدرضا] مخبر[دزفولی]، [رییس کمیسیون‌مشورتی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی] آمد. پيش‌نويس‎آیين‌نامه نظارت بر اجراي سياست‌هاي‌كلي را آورد وگزارشي از كنفرانس فرهنگي آسيا در كانادا داد و از بي‌تجربگي وزارت امورخارجه و وزارت ارشاد و استفاده از اين‌گونه كنگره‌ها انتقادكرد. از ركودكار در شوراي‌عالي انقلاب فرهنگي‌گفت و اينكه چپ‌ها به فكر انحلال هستند و دفتر تحكيم هم صريحاً اعلان كرده كه بايد منحل شود.[5]

آقاي سيدباقر خرازي، رهبرگروه حزب‌الله قم آمد. از رهبري گله داشت وگفت، ديگر فعاليت سياسي نمي‌كنند و به كار فرهنگي، از قبيل اداره مدارس و تحقيقات مي‌پردازند و برنامه‌ ارایه الگویي دركارهاي مهم كشور دارند. از من براي هدايت‌كار استمدادكرد و گفت، اين روزها به درستي برنامه شما پي برده‌ام.

وزير امورخارجه، آقاي [کمال] خرازي براي چند سخنراني، درآمريكاست؛ هرجا مي‌رود، ضدانقلاب عليه او تظاهرات مي‌كنند و در داخل هم مورد انتقاد است كه غرور انقلاب را با اقداماتي كه در سازمان‌ملل، هنگام سفر آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور] و آقاي [مهدی] كروبي، [رییس‌مجلس]  شده، شكسته است. سخنراني‌ها با اجازه دولت آمريكا در بعضي از دانشگاه‌ها [برگزار می‌شود]، امروز اعلان شد كه يكي از دانشگاه‌ها، تحت فشار ضدانقلاب، سخنراني را لغوكرده است.

در تركيه، به خاطر جلوگيري از تحصيل زنان محجبه در دانشگاه‌ها، بحران جديدي پيش آمده است و هزاران خانواده در مقابل دانشگاه‌ها تظاهرات مي‌كنند؛ مي‌گويند، سال ‌گذشته 16 هزار دختر دانشجو، از تحصيل محروم شده‌اند.

دوشنبه 4 مهر 1379  |  26 جمادي‌الثاني 1421                 25 سپتامبر 2000

آقاي [سعدالله] روستا، نماينده کوار[، سروستان و خرامه] و برادرش آمدند. با ذكر اختلافات، از من خواستند براي تجميع نيروهاي پراكنده و ايجاد وفاق، اقدام‌كنم. آقاي [کاظم] جلالي، نماينده شاهرود آمد و او هم مطالب شبيه آقاي روستا داشت و هر دو گفتند، فعلاً كسي غير از من، نمي‌تواند اين نقش را ايفا كند؛ هر دو عضو گروه مستقل مجلس‌اند.

آقاي [حسین] انصاري‌راد، نماينده نيشابور آمد.گفت از خطبه‌هاي جمعه و اظهارات ديگر من، مي‌فهمند كه نگران آسيب ديدن انقلابم.گفتم، حرف‌هاي من واضح است؛ مي‌گويم، مثل اول انقلاب، دشمنان خارجي با گروه‌هاي ضدانقلاب، براي حذف حاكميت اسلام هماهنگ شده‌اند و تبليغات وسيعي براي ناكارآمد بودن حكومت اسلامي به راه انداخته‌اند و نسل جوان را فريب مي‌دهند و افتخارات مهم انقلاب را مخدوش مي‌كنند. او گفت، نبايد نگران حذف دين بود، دين در هر حال مي‌ماند؛ حتي در تركيه و رژيم پهلوي هم ماند.گفتم، انقلاب براي حاكميت دين بوده و نه ابقای دين، تحت رژيم‌‌هاي لائيك و غيرديني.گفت، مؤسسه عمراني‌كه اول انقلاب، در زمين‌هاي افشار در نيشابور تأسيس‌ كرده، توسط بنياد جانبازان، پس از حكم مصادره اموال افشار، تصرف شده و او عليه بنياد به دادگاه شكايت‌كرده است. از من خواست، به‌گونه‌اي حمايت خود را از اصلاحات و مخالفتم را نسبت به تعطيلي مطبوعات و بازداشت نويسندگان، ابرازكنم.

عصرآقاي [محسن مجتهد] شبستري، امام‌جمعه تبريز آمد. از رهبري‌گله دارد كه به او توجه ندارند و فكري براي حل مشكلات‌اش در تبريز نمي‌كنند. راجع به انتخابات رياست‌جمهوري‌گفت، بايد اشكالات‌كار دولت آقاي [سیدمحمد] خاتمي را به مردم گفت. خواست بفهمدكه امكان دارد، من نامزد شوم‌كه جواب دادم، غيرممكن است. با اين همه خشكسالي، سيل در بجنورد، آستارا و شاهرود، خرابي به بارآورده است.

سه‌شنبه 5 مهر 1379  |  27 جمادي‌الثاني 1421                26 سپتامبر 2000

آقاي دكتر [محمدحسین] اسكندري، ریيس دانشگاه آزاد [اسلامی] ارسنجان آمد.كار مهمي نداشت.گزارشي از وضع دانشگاه داد و قدرداني‌كرد كه اين دانشگاه مهم، با 20 رشته و 2500 دانشجو، [در ارسنجان] تأسيس شده است. تيمسار [محمد] سهرابي، فرمانده سابق ناجا [= نیروی انتظامی] آمد. پيشنهاد دادكه پليس، تقسيم به پليس شهري و خارج شهري شود؛ مثل شهرباني و ژاندارمري و از وضع امنيت‌كشور، اظهارنگراني‌كرد. مقداري زعفران آورد و گفت، از ملك همسرش در طبس است. بعد از دوره فرماندهي، دكتراي حقوق سياسي خوانده و اكنون در دانشگاه آزاد تدريس مي‌كند. خواست، به دانشگاه آزاد بگويم، رزروهاي پزشكي كنكور را به دانشگاه راه دهند؛ فرزندش جزو آنها است.

آقاي [مسعود] سفيري – خبرنگار- آمد. خواست كمك‌كنم و نگذارم، روزنامه‌ها را ببندند و خبرنگاران را بازداشت‌كنند. مصاحبه با روزنامه حيات‌نو خواست؛ جزو هيأت تحريريه آن است. اجازه گرفت، براي ترجمه كتاب «هاشمي‌رفسنجاني؛ حقيقت‌ها و مصلحت‌ها» كه محصول مصاحبه‌هايش با من است؛ در مصر، [برای انتشار ترجمه کتاب]، اجازه خواسته‌اند. امروز مصاحبه‌اي با [بخش فارسی رادیو] بي‌بي‌سي داشت. گفتم، مواظب باشد، حرف‌هاي نادرست نگويد. عصر جمع زيادي از روحانيون و بسيج قائم‌شهر آمدند. آقاي [حسین] نواب، امام‌جمعه صحبت‌كرد. من هم دربارة دفاع مقدس و بسيج و حضور مردم در صحنه‌هاي انقلاب، صحبت‌كردم.[6]

شب میهمان رهبري بودم. دربارة ضعف عملكرد دادگاه انقلاب، وزارت اطلاعات و وزارت امورخارجه مذاكره شد. ايشان از سفر آقاي [کمال] خرازي، [وزیر امورخارجه]  به آمريكا، با اين وضع راضي نيست. ضمناً دربارة مسایل تبريز و گلايه‌هاي آقاي [محسن مجتهد] شبستري، [نماینده ولی‌فقیه در آذربایجان‌شرقی و امام‌جمعه تبریز] صحبت شد. ايشان با ساختن مصلي در زمين‌هاي ارگ [علیشاه] [7] موافق نيستند، ولي‌كاري است كه انجام شده است. راجع به مدرسه ميانه كه تعطيل شده و نمازجمعه تهران و كجروي‌هاي مشاركتي‌ها، صحبت كرديم.

چهار‌شنبه 6  مهر 1379  |  28 جمادي‌الثاني 1421             27 سپتامبر 2000

آقايان [علی] باقري و [امیر] تهراني، معاونان وزير اطلاعات آمدند. در مورد پيش‌نويس كتاب خاطرات آيت‌الله منتظري و مسأله حصر[8] ايشان گفتند و نظر خواستند و نيز گزارش اظهارات آقاي بهزاد نبوي، [نایب‌رییس مجلس]، پس از ملاقات با من، در جلسه‌اي را دادندكه‌كمي با واقعيت فاصله دارد، ولي اكثر آن درست است.گزارش حكم محكوميت نوارسازان[9] و نیزگزارش اتفاقات اروميه در زمان سفر آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور] را دادند.

ائمه‌جمعه استان قزوين آمدند. نگراني از وضع اقتصادي و فرهنگي و سياسي و امنيتي و اداري‌شان را مطرح كردند. من هم جوابي كه آنها را راحت كند، نداشتم؛ پذيرفتم. دربارة راه چاره هم بحث شد، ولي به نتيجه روشن نرسيد. ناهار میهمان من بودند. راجع به برنامه‌هاي سفر قزوين من، صحبت شد.

عصر آقاي [علی] آقامحمدي، [قائم‌مقام سازمان صداوسيما] آمد. از مشكلات سياسي و فرهنگي و [انتخابات] رياست‌جمهوري‌آينده صحبت شد.گفتم، نامزد نخواهم شد. از امكان نامزدي آقايان [علی‌اکبر] ولايتي و [حسن] روحاني هم صحبت شد. دكتر [عبدالله] جاسبي، [رییس دانشگاه آزاد اسلامی] آمد. خواست، پيامي براي اجلاس انجمن‌ها و تشكل‌هاي دانشجويي دانشگاه آزاد اسلامي بدهم و گفت، وزارت علوم، پيش‌نويس لايحه‌اي در مورد مديريت آموزش عالي تهيه كرده كه تُند و افراطي است. دربارة انتخابات آينده هم صحبت كرد؛ گفتم نامزد نمي‌شوم. خودش هم گفت، تصميم براي نامزدي نگرفته است. شب، مجدداً مديرعامل تعاوني [تولیدکنندگان و صادرکنندگان] پسته رفسنجان آمد و براي تأمين نقدينگي تعاوني از بانك‌ها استمداد كرد.

انتخابات يوگسلاوي به دور دوم كشيده، ولي مخالفان [اسلوبودان] ميلوشويچ، [رییس‌جمهور فدرال یوگسلاوی] مي‌گويند، تقلب شده و رسانه‌هاي غربي هم همين را تبليغ مي‌كنند. در فرانسه، اكثريت آرای رفراندوم خواسته است كه مدت رياست‌جمهوري از هفت سال به پنج سال كاهش يابد؛ گرچه بيش از 30 درصد مردم، در رفراندوم شركت نكرده‌اند. جلسه سران اوپك، [= کشورهای صادرکننده نفت] در ونزوئلا تشكيل شده و همزمان كشورهاي اروپايي هم عرضه ذخاير استراتژيك نفت‌‌شان به بازار را شروع كرده‌اند كه قيمت را هم پايين‌آورده‌اند. به دنبال روسيه، فرانسه و اُردن هم هواپيما به عراق اعزام كرده و تحريم را سست كرده‌اند.

پنج‌شنبه 7  مهر 1379  |  29 جمادي‌الثاني 1421               28 سپتامبر 2000

ساعت هشت‌صبح، با هلي‌كوپتر از منظريه به سوي قزوين پروازكرديم. نزديك ساعت نُه رسيديم. مسئولان استان استقبال‌كردند و مصاحبه‌كوتاهي نمودم. به مدرسه شيخ‌الاسلام رفتيم. علما و روحانيون قزوين، در مسجد مجاور جمع بودند. با خيرمقدم آقاي [هادی] باريك‌بين، امام‌جمعه قزوين، برنامه شروع شد و من سخنراني مفصلي دربارة روحانيت و ارتباط تنگاتنگ با مردم در طول تاريخ و نقش عظيم روحانيت در مشروطه و انقلاب و ضرورت توجه به نياز حكومت در حوزه صحبت‌كردم.[10] حدود 250 طلبه مرد و 200 طلبه زن دارند.

سپس به دانشگاه بين‌المللي امام خميني رفتيم. بسيج دانشجويي، اجتماع خوبي داشت. خيرمقدم گفتند و من هم صحبت مفصلي نمودم، در مورد هدف تأسيس دانشگاه بين‌المللی و نيز سهميه ايثارگران و ضرورت تعميق افكار اسلامي در دانشگاه و خصومت استكبار با انقلاب‌اسلامي كه منافع آنها را تهديدكرده است.[11] به چند سئوال پاسخ دادم. هر دو جلسه، گرم و منظم و پُرشور بود.

براي نماز و ناهار و استراحت، به میهمان‌سراي استانداري رفتيم. در تمام مسير، استاندار و امام‌جمعه در ماشين من بودند. استاندار، اوضاع استان را توضيح مي‌داد. استان جديدالولاده با كمك من تأسيس‌شده و از اين جهت، قزويني‌ها ممنون‌اند. در سر سفره، آقاي [علی‌اصغر] ورسه‌ای، ریيس دانشگاه بين‌المللي‌گفت، در شوراي عالي انقلاب فرهنگي مطرح شده كه دانشگاه از قزوين به جاي ديگر برود كه موافق نبودند.

عصر به محل امامزاده حسين رفتيم.گفتند، فرزند دو ساله امام رضا(ع) است كه در مسير خراسان، در اينجا از دنيا رفته است. صحن وسيعي دارد و جمعيت انبوهي براي يادواره سه‌هزار شهيد استان، جمع بودند. دو دختر شهيد، مقاله و دكلمه نيز خواندند. سردار غفاري، خيرمقدم گفت و من هم سخنراني مفصلي دربارة جنگ و ايثارگران و استحكام انقلاب نمودم.[12] اجتماع بسيار پُرشور بود و شعارهاي‌گرمي در حمايت داشتند. از فرودگاه با هلي‌كوپتر پرواز كرديم. آقاي [محمدحسن] ابوترابي، نماينده قزوين هم همراه شد. نزديك غروب رسيديم.

گزارش شوراي امنيت [وزارت کشور]، دربارة حوادث خرم‌آباد منتشر شده و سپاه و بسيج را هم مقصر قلمداد كرده است. در گزارش‌ها آمده كه دركاراكاس، تخم‌مرغ به كاروان آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور]، پرتاب شده و به او و آقای [بیژن نامدار] زنگنه، [وزیر نفت] اصابت‌كرده است.

جمعه 8  مهر 1379 |  1 رجب 1421                                29 سپتامبر 2000

پيش از ظهر، براي خطبه‌هاي جمعه مطالعه مي‌كردم. در خطبه‌ها، توجه بيشتر به مسأله جنگ و بحث حَسَد در خطبه اول بود.[13] ظهر بچه‌ها جمع بودند؛ به جز مهدي كه براي المپيك، در استراليا است.

در رسانه‌هاي خارجي، انتقاد از حكم محكوميت نوارسازان، بيشتر از رسانه‌هاي داخلي است. مصاحبه‌ آیت‌الله منتظري با راديو ضدانقلاب لس‌آنجلسی هم در رسانه‌هاي بيگانه انعكاس دارد؛ حرف‌ها تكراري است و اين بار به آقاي [سیدمحمد] خاتمي هم اعتراض كرده‌اندكه چرا به وعده‌هاي خود عمل نمي‌كنند و انفعالي برخورد مي‌كنند.

در فلسطين، امروز درگيري‌هاي زيادي میان سربازان اسرایيل و مردم فلسطين بوده؛ با كشته و زخمي. قيمت نفت، سير نزولي دارد و بحث بر سر تقليل عوارض در كشورهاي غربي هم جدي شده، ولي آنها مقاومت مي‌كنند.

شنبه 9 مهر 1379  |  2 رجب 1421                                  30 سپتامبر 2000

پيش از ظهر،كميسيون زيربنايي [مجمع تشخيص مصلحت نظام] جلسه داشت. سياست‌هاي كلي بخش مسكن، مطرح و بحث در كليات بود. سياست‌هاي مسكن از سال 1346 تاكنون و تغييرها توضيح داده شد. بعد از ظهر، آقاي [علی] فلاحيان، [وزیر اسبق اطلاعات] آمد. مشورت‌كرد، در مورد موضع‌گيري در خصوص رفتن يا نرفتن به كميسيون امنيت ملي مجلس‌كه قرار است او را براي توضيحات دعوت كنند. ترجيح‌اش اين است كه نرود و متقابلاً عليه آنها ادعا مطرح كند و توضيحات زيادي در مورد مواضع گروه‌ها و شرايط گذشته و حال اطلاعات داد.

در فلسطين، درگيري میان مردم و سربازان اسرایيل زيادتر شده و گفته مي‌شود، تاكنون 15 نفر شهيد شده‌اند و 800 نفر مجروح‌اند.[14] آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور] به كوبا رفته، ولي مطلب مهمي از مذاكرات مخابره نشده است. يك مقام روسي گفته كه زباله‌هاي اتمي نيروگاه بوشهر، بايد به روسيه برود. قرار شد، آقاي [غلامرضا] آقازاده، [رییس سازمان انرژی اتمی]، براي توضيح بيايد.

در يوگسلاوي، مخالفان [اسلوبودان] ميلوشويچ، [رییس‌جمهور یوگسلاوی]، به اعتراضات ادامه مي‌دهند وگفته شده‌كه براي او از روسيه، تقاضاي پناهندگي شده‌كه يوگسلاوي را ترك كند. اتحاديه اروپا، نتوانسته دربارة عرضه ذخاير استراتژيك نفت به توافق برسد و قيمت نفت هم در حال نزول است. ديشب و امشب، نم‌ نمي باران در جماران داشتيم.

يكشنبه 10 مهر 1379  |  3 رجب 1421                                  1 اكتبر2000

آقاي [سیدحسین] موسويان، سفير سابق ايران در آلمان [و معاون دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی] آمد. دربارة [انتخابات] رياست‌جمهوري آينده‌گفت، مصلحت نيست آقاي [سیدمحمد] خاتمي انتخاب شود و بهتر است، فردي باشد كه با رهبري هماهنگ باشد و ترجيحاً آقاي دكتر [حسن] روحاني. مذاكراتش با آقاي خاتمي را گفت كه به ايشان صراحتاً  گفته كه آقاي هاشمي، از شما در اصلاح‌طلبي، صريح‌تر و عميق‌تر  بوده و در عين‌حال به سازندگي مي‌پرداخت وگفته است، مصلحت نيست كه [در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1380] نامزد شود. خبر از پيام جديدي از سوي آمريكا داد كه خواسته است، در مبارزه با مواد مخدر و قاچاق نفت [عراق]، با ايران همكاري‌كنند و نيز براي مشكل خشكسالي به ايران كمك كنند و خواستار مذاكره مستقيم شده‌اند؛ در شوراي عالي امنيت ملی، مشغول تهيه جواب‌اند.

دكتر [سیدمحمد] طبيبيان، استاد اقتصاد دانشگاه آمد وگفت، در دولت آقاي خاتمي، فقر تشديد شده؛ با اينكه در دولت شما، فقركمتر شده بود.گفت، چپ‌ها برنامه‌اي و راه‌حلي براي نجات اقتصاد كشور ندارند؛ با اينكه وضع ارزي و ريالي خوب شده است. پيشنهاد داشت‌كه جرياني از نيروهاي معتدل و ميانه به وجود آيد و نامزد انتخاباتي داراي بينش واقع‌بينانه‌اي مطرح شود. تحليلي ارایه داد كه در نقاط ناراضي از نظام، مثل آنجا كه اهل‌سنت‌اند يا غيرفارس‌اند، رأي بيشتري به آقاي خاتمي داده‌اند.

آقاي [حسین] پناهي‌آذر، سفير جديدمان در هلند آمد. براي كار و منجمله برخورد با دادگاه لاهه و دادگاه داوري بين ما و آمريكا و نيز دادگاه كيفري بين‌المللي كه بناست در هلند تأسيس شود، مشورت‌كرد و گفت، هلند فعلاً از خصومت خود نسبت به ايران كاسته است. قبلاً سفيرمان در سوئد بود. عصر آقاي [مرتضی] صفاری نطنزی، سفير جديد در قزاقستان آمد. ضمن مشورت براي امور سفارت، خواست كه از سوابق خوب كه با آقاي [نورسلطان] نظربايف، [رییس‌جمهور قزاقستان] دارم، براي تحسين و توسعه روابط استفاده كنم؛ قبلاً سفيرمان در مجارستان بود.

[آقای احمد الحسن]، سفير سوريه براي خداحافظي آمد و بيشتر در مورد آقاي حافظ اسد، [رییس‌جمهور فقید سوریه] صحبت شد. مسأله درگيري‌هاي اخير در فلسطين كه تاكنون 22 شهيد و 700 مجروح از اعراب داشته وگفت، با تحريك آمريكا در لبنان، بعضي از مسيحيان با حضور سوريه مخالفت مي‌كنند. پيشنهادكردم كه بشار اسد، [رییس‌جمهور سوریه]، به مناسبت درگيري‌هاي جديد، در مسأله فلسطين فعال شود.

مصاحبه‌اي از آیت‌الله منتظري در روزنامه البیان امارات منتشر شده كه به رهبري متعرض است؛ اخيراً ايشان در مخالفت فعال شده. اعتراض محافل تنُد دوم‌خردادي‌ به آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور]، زياد شده كه چرا به وعده‌ها عمل نمي‌كنند و عقب‌نشيني مي‌كنند. آقای [عباس] عبدي، [روزنامه‌نگار]، امروز در دانشگاه گفته كه محرمانه عمل مي‌كنند.

دوشنبه 11 مهر 1379  |  4 رجب 1421                                2 اكتبر2000

آقاي [فرج‌الله] سلحشور،كارگردان سريال اصحاب‌كهف[15] [= مردان آنجلس] آمد. گزارشي از كارهاي هنري اسلامي خود داد كه از پيش از انقلاب در اين وادي بوده است و گفت برنامه ساختن فيلم و تئاتر براي داستان‌ها و مفاهيم قرآني دارد. براي تأمين مالي استمداد كرد.

آقاي [عبدالحمید باقری] بنابي، نماينده سابق تبريز آمد. توضيحاتي دربارة مدرسه علميه ديني دادكه با برادرش در بناب، با 100 هزار مترمربع زمين و 22 هزار مترمربع بنا، مي‌سازند. زمين را در زمان دولت سازندگي، از وزارت مسكن گرفته‌اند. با مقداري كمك مالي من و ديگر مسئولان دولتي، قسمت عمده‌اي را ساخته‌اند. ويدئويي ارایه داد. پيشنهاد دارد، اجازه بدهند که چاي خارجي وارد كنند.

اعضاي كميته دفاعي- امنيتي شوراي عالي امنيت ملي، براي دريافت نظرات من در گذشته و حال، آمدند.گفتم، در دو برنامه سازندگي بعد از جنگ، بناي سياست من اين بوده كه كشور را از لحاظ بُنيه اقتصادي، صنعتي، علمي و دفاعي قوي‌كنيم. تشنج‌زدايي، مقدمه لازم اين اهداف بوده و صادرات خدمات مهندسي براي حضور در جهان سوم، بُعد ديگري از ارتباط سازنده و جذب نظر آنها بوده و صادرات نيروي متخصص كه با توسعه دانشگاه‌ها مقدور مي‌شود، بُعد ديگري است. عبور خطوط گاز و نفت و برق از ايران و خطوط مخابراتي، مهم است. دربارة جنگ و قبل از آن، مطالبي‌گفته شد و ادامه به جلسه بعد موكول گرديد.

عصر، [آقایان امیر تهرانی و معین] از وزارت اطلاعات آمدند و بخشي از فيلم‌هاي بازجويي متهمان قتل‌هاي زنجيره‌اي را ارایه دادند؛ بد است. بحث بر سر سياست «آرامش فعال» كه دوم خردادي‌ها، استراتژي خود اعلان كرده‌اند، ادامه دارد و تُندهايشان مي‌گويند، بايد «مبارزه فعال» انتخاب شود و برخوردهاي آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور] را انفعالي و ناشي از ضعف اراده مي‌دانند. دولتي‌ها هر دوي آنها را قبول ندارند و مي‌گويند، تضاد آنها را تشديد مي‌نمايد. نامه آيت‌‌الله [ناصر] مكارم‌شيرازي، [از مراجع تقلید] به مجلس و انتقاد از عملكرد آن، مورد توجه واقع شده است. درگيري‌ها در فلسطين ادامه دارد

سه‌شنبه 12 مهر 1379  |  5 رجب 1421                                  3 اكتبر2000

آقاي [محمدمهدی] مصباحي، مدير شهرك مسكوني مهديه قم[16] آمد. گفت، امسال هم 250 خانه تحويل مي‌دهند و خواست‌كه‌كمك بيشتري از سوي دولت بشود وگفت، تعزيرات در مورد يك پرونده، عليه او سختگيري مي‌كنند؛ آهني كه از وزارت معادن [و فلزات] گرفته بودند، با نوعي ديگر از آهن عوض‌كرده‌اند.

آقاي احمد موسوي از وزارت امورخارجه آمد وگفت، با حزب‌الله لبنان، به دستور رهبري، تفاهم و تصفيه حساب كرده‌اند. از آقاي [کمال] خرازي، [وزیر امورخارجه] گله دارد.آقایان خالد مشعل،[ رییس دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی؛ حماس]، [موسی] ابومرزوق و ابراهيم غوشه، از رهبران حماس آمدند. از اُردن به قطر تبعيد شده‌اند. شرحي از وقايع انتفاضه فلسطين دادند كه با حضور [آریل] شارون، [رهبر حزب لیکود اسراییل] در مسجدالاقصي و اعتراض مسلمانان و سپس درگيري با سربازان اسرایيلي، شروع و چند روز است كه ادامه دارد و تاكنون 56 شهيد و حدود 100 مجروح داده‌اند.گفت، اسرایيل مي‌خواهد بگويد كه در مورد مسجدالاقصي و قدس كوتاه نمي‌آيد. براي اولين بار، يك مقام رسمي دولتي از مسجد بازديد مي‌كندكه عامل نزاع شده و معلوم شده‌كه روح اسلامي در فلسطين قوي است و مسجدالاقصي، موضوع خوبي براي متحدشدن مسلمين است. من هم پيام‌هاي اين انتفاضه را توضيح دادم و قول مساعدت دادم. خواستندكه ايران، براي به‌صحنه آوردن ساير كشورها، پيشتاز بشود.

عصر عقد ازدواج بستگان دفتريانم را بستم. آقاي [عبدالحمید باقری] بنابي آمد وگفت كه از ملاقات دكتر [عیسی] كلانتري، [وزیرکشاورزی]، براي كسب كمك [برای مجوز واردات چای خارجی]، نتيجه نگرفته است. جمعي از اعضاي جوان حزب كارگزاران [سازندگی] يزد آمدند. راهنمايي خواستند و سئوالاتي داشتند. [آقای نصرالله جهانگرد]، وزير پيشنهادي آقاي [سیدمحمد] خاتمي، براي وزارت پست و تلگراف و تلفن، در مجلس رأي نياورد. براي كساني كه فكر مي‌كنند، مجلس در اختيار آقاي خاتمي است، باعث تعجب شد؛گويا اختلاف جبهه دوم‌خرداد، باعث رأي عدم اعتماد شد.

بحث بر سر نامه آقاي [ناصر] مكارم [شیرازی، از مراجع تقلید] به مجلس ادامه دارد.[17] اظهارات آقاي [مهدی] كروبي، [رییس‌مجلس] را نيز شبيه برخورد در مورد حكم‌حكومتي رهبري معرفي مي‌كنند. چپ‌هاي مجلس ناراحت‌اند و آن را عامل تضعيف مجلس مي‌دانند؛ خارجي‌ها هم چنين تفسيركرده‌اند. ديشب و امشب كمي باران داشتيم كه با اين خشكسالي، مايه خوشحالي است.

چهار‌شنبه 13 مهر 1379  |  6 رجب 1421                               4 اكتبر2000

ديشب و امروز، باران خوبي در تهران و بعضي از نقاط ديگر باريده است. در بعضي از ارتفاعات هم برف‌آمده. براي سخنراني در اجلاس ائمه‌جمعه به حسينيه‌ الزهرا (س) در مجموعه امام خميني رفتم. به خاطر ترافيك، با يك ربع تأخير رسيدم. ائمه‌جمعه استقبال گرمي‌كردند، با شعارهاي زيادكه معمولاً در اين‌گونه اجتماعات علما كم‌سابقه است، ولي به خاطر شرايط فعلي ابراز احساسات‌كردند.

درخيرمقدم آقايان [سیدرضا] تقوي، [ریيس شوراى‌سياستگذارى ائمه‌جمعه] و [محمدرضا] صالحيان هم تجليل از سوابق و خدمات شد؛ منجمله نقل تعبيرهاي امام و رهبري و خطبه‌هاي‌جمعه، به‌خصوص تفسير راهنما و فرهنگ قرآن كه آن را به تحولي در تفسير قرآن و قرآن‌شناسي معرفي‌كردند و خواستار هديه آن به ائمه‌جمعه شدند؛ پذيرفتم،گفتم از قم بياورند. من هم سخنراني مفصلي در اهميت تريبون جمعه به عنوان طبيعي‌ترين مركز اعلان نظر حكومت اسلامي و ضرورت جدي‌گرفتن مسایل سياسي و اقتصادي و امنيتي فعلي و توجه به نظرات اجلاس و سياست استكبار در خصوص غيركارآمد معرفي‌كردن اسلام براي اداره جامعه و جلوگيري از استقلال واقعي ايران ايرادكردم.[18] [آقای احمد محسنی‌‌گرکانی‌]، امام‌جمعه اراك، خواستار سفرم به اراك شد.

پيش از ظهر اخوي محمد، [رییس شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی] آمد و گفت، آقايان [محسن] نوربخش و [محمدعلی] نجفي و [هدایت‌الله] آقايي و [رضا] ملك‌زاده، از حزب‌كارگزاران استعفا داده‌اند. عصر آقاي [سیدمحمود] عليزاده‌طباطبايي، [وکیل دادگستری و عضو شورای شهر تهران] آمد. رواج فساد در دادگستري و بي‌اطلاعي آقاي [هاشمی] شاهرودي، [رییس قوه قضاییه]، از اوضاع كشور و مديريت‌گفت و پيشنهادكردكه مصرف ترياك به تدريج آزاد شود، چون مبارزه تاكنون نتيجه مهمي نداشته و تلاش‌ها روي مبارزه با هرویين متمركز شودكه كم‌كم رشد مي‌كند و با طالبان، براي جلوگيري از كشت خشخاش، رابطه برقرار شود.

در جرايد، بحث در مورد رأي عدم اعتماد[19] مجلس به [آقای نصرالله جهانگرد]، وزير پيشنهادي ریيس‌جمهور و اختلاف در جبهه دوم خرداد، وسيع و مايه سرشكستگي دولت و مجلس شده. انتفاضه در فلسطين ادامه دارد و كم‌كم اعتراض‌هاي جهان اسلام اوج مي‌گيرد؛ به خصوص در ايران و لبنان و سوريه.

پنج‌شنبه 14 مهر 1379 |  7 رجب 1421                                 5 اكتبر2000

در دفتر كوشك بودم. عفت و فاطي در نمايشگاه [بین‌المللی بازرگانی تهران]، براي سرطاني‌ها كمك جمع مي‌كنند. كمي باران داشتيم. در ميدان فلسطين، براي حمايت از فلسطيني‌ها تظاهرات بود. درگيري‌ها در فلسطين ادامه دارد. مذاكرات ديروز [ایهود] باراك، [نخست‌وزیر اسراییل]  و [یاسر] عرفات، [رییس دولت خودگردان فلسطین]، با پادرمياني [ژاک] شيراك، [رییس‌جمهور فرانسه] و كوفي‌عنان، [دبیرکل سازمان ملل] و [مادلین] آلبرايت، [وزیر امورخارجه آمریکا]، به جايي نرسيد و باراك كه قرار بود به شرم‌الشيخ برود، براي جلسه ديگري با حضور [حُسنی] مبارك، [رییس‌جمهور مصر]، از رفتن به مصر خودداري كرد و به اسرایيل رفت. تظاهرات مسلمانان در كشورهاي اسلامي، رو به توسعه است و در نيويورك هم مسلمانان و يهوديان، به زدوخورد پرداخته‌اند.

سيل بسيار مخربي در بنگلادش و هند و ميامي آمريكا راه افتاده. چند نوع بيماري مرموز به نام تب نيلو ويروس‌كنگو، در عربستان بروزكرده و در ايران هم هپاتيت رواج يافته و در بندرعباس ويروس‌كنگو؛ وزارت بهداشت تحت فشار است. در مجلس، صحبت از استيضاح [آقای محمد فرهادی]، وزير بهداشت، [درمان و آموزش پزشکی] است. در يوگسلاوي، به دنبال اختلاف در نتيجه انتخابات و حكم دادگاه قانون اساسي، مبني بر لغو انتخابات، شورش مردم وسيع شده و پارلمان و تعدادي فرستنده راديو و تلويزيون را گرفته‌اند و درگيري با پليس پيش‌آمده و خطر [اسلوبودان] ميلوشويچ، [رییس‌جمهور] را تهديد مي‌كند. بخشي از وقتم، صرف مطالعه پژوهشي دربارة علل مهاجرت شد.

جمعه 15 مهر 1379 |  8 رجب 1421                                     6 اكتبر2000

در منزل بودم. آقاي دكتر محمود طباطبايي، [جراح و متخصص مغز و اعصاب] آمد؛ معايناتي كرد و توصيه‌هايي براي حفظ سلامتي داد. از وضع اداره دولت و به خصوص در بخش بهداشت و درمان، انتقاد دارد. آقاي [محمدرضا] نوري‌شاهرودي آمد. از وزارت امورخارجه انتقاد داشت و گفت، آقاي [کمال] خرازي، [وزیر امورخارجه]، از او خواسته است كه سفري به ليبي برود؛ براي رفع مشكلاتي كه در روابط بعد از سفارت او در ليبي پيش آمده؛ نپذيرفته است و گفته با يك سفر، اين‌گونه امور علاج نمي‌شود. از عدم توجه دولت به امور سازندگي انتقاد نمود.

حسن‌آقا خميني، [تولیت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی] آمد.گفت، سفر رهبري به قم و عدم ملاقات مراجع با ايشان، صورت خوشي ندارد.گويا در اين سفر، برنامه ملاقات با مراجع نيست.گفت، جناح چپ كه نتوانسته اقدامي در جهت سازندگي بكند و حتي پس از بالارفتن قيمت نفت و تحصيل شش ميليارد دلار مازاد بودجه، سرگردان است؛كم‌كم در محافل خصوصي خود اعتراض مي‌كنند و به ارزش برنامه‌های سازندگي دولت شما و قاطعيت و بُرندگي كه به كار مي‌رفته، پي برده‌اند. گفت آقاي [سیدمحمد] خاتمي را وادار مي‌كنند كه نامزد انتخابات رياست‌جمهوري بشود؛ گرچه اظهار ترديد دارد.

عصر، جمعي از بستگان اينجا بودند. امروز هم درگيري در فلسطين ادامه داشت؛ به‌خصوص در مراسم نمازجمعه مسجدالاقصي و فشار دولت‌هاي اسلامي بر شوراي امنيت سازمان ملل به نفع فلسطيني‌ها زياد است و آمريكا، بسياري از سفارتخانه‌های خود را در خاورميانه و آفريقا، از ترس اقدامات تُند مسلمانان، موقتاً تعطيل كرده است. با پخش منظره شهادت نوجواني در كنار پدرش[20]، عواطف مردم دنيا تحريك شده و حتي در اكثر شهرهاي آمريكا، تظاهرات برپا مي‌شود و استكبار شرمنده است و جوابي ندارد. در ايران، امروز در اكثر شهرها، مردم تظاهرات و راهپيمايي‌هاي وسيع داشته‌اند و در خيلي‌جاها، پرچم‌آمريكا را به آتش مي‌كشند و بحث مهم خطبه‌هاي جمعه هم همين بوده است.

شنبه 16 مهر 1379  |  9 رجب 1421                                       7 اكتبر2000

مجمع [تشخیص‌مصلحت‌نظام] جلسه داشت. چند بند از سياست‌هاي‌كلي قضايي تصويب شد. پيشنهاد شده بودكه مسئوليت ستاد مبارزه با مواد مخدر از ریيس‌جمهور به ریيس قوه قضایيه منتقل شود كه بنا شد در اصلاح ساختار بحث شود.

آقاي [بیژن نامدار] زنگنه، [وزیر نفت] آمد وگفت، ژاپن با اصرار درخواست شركت در طرح‌هاي توسعه نفت دارد و حاضر است، ميلياردها وام ارزان نيز بدهد. عصرآقاي [غلامرضا] آقازاده، ریيس سازمان انرژي اتمي آمد.گزارش طرح‌هاي مهم را داد وگفت، آمريكا به روسيه فشار آورده كه همكاري در طرح ليزر را خاتمه بدهد و روسيه فعلاً متوقف‌كرده است؛ در مورد سياست‌هاي برخورد، مشورت كرد. در صورت فشار آمريكا بر ساير طرح‌ها و دربارة اموركشور هم صحبت شد.

در صربستان، بالاخره [اسلوبودان] ميلوشويچ، [رییس‌جمهور یوگسلاوی] تسليم شد و پس از اعلام رياست‌جمهوري رقيب‌اش، به مخفيگاه رفته بود و با سفر وزير امورخارجه روسيه به يوگسلاوي، از پناهگاه بيرون آمد و رياست‌جمهوري رقيب را تبريك گفت. دولت‌هاي غربي هم اعلان حمايت از وويسلاو كاستانیتسا، [نامزد مخالفان دموکراتیک صربستان] كردند.آمريكا گفت، ميلوشويچ به عنوان جنايتكار جنگي، بايد محاكمه شود و عملاً آخرين كشور بالكان، از اردوگاه شرق جدا شد.

درگيري‌هاي فلسطيني‌ها و اسرایيل، امروز هم به شدت ادامه داشت و تعداد شهيد به 88 نفر رسيد و درگيري‌ها به لبنان هم سرايت كرد. اسرایيل با هلي‌كوپتر و توپخانه، به جنوب لبنان حمله كرده است؛ دو نفر شهيد و 27 نفر را زخمي كرده و حزب‌الله به منطقه شبعا حمله كرد و سه سرباز اسرایيلي را به اسارت گرفت و اعلان كرد، با اُسراي لبناني‌كه در اسرایيل‌اند، مبادله مي‌كند و با كاتيوشا به خاك اسرایيل حمله‌كرد. پناهندگان فلسطيني ساكن لبنان هم به مرز جنوب رفتند و تظاهرات و سنگ‌پراني كردند. به نظر مي‌رسد، درگيري در جنوب لبنان خطرناك باشد. برخلاف انتظار، اسرایيل امروز مقبره حضرت يوسف در نابلس را تخليه‌كرد و حزب رقيب [ایهود] باراك، [نخست‌وزیر اسراییل]، دولت باراك و اسرایيل را سرزنش و بعضي احزاب تأييدكردند.

يكشنبه 17 مهر 1379 |  10 رجب 1421                                 8 اكتبر2000

آقاي عليرضا رهنما آمد. در مورد حل مشكلاتي‌كه با بانك و نيز فروشنده مِلكي به دليل گرو بودن منزل دارد، استمدادكرد. آقاي [احمد] سيديان هاشمي‌آباداني آمد؛ فقط براي اظهار محبت و آمادگي براي همكاري؛ قبل از انقلاب در زندان بوده؛ از وضع سياسي و اقتصادي و فرهنگي فعلي كشور انتقاد دارد و معتقد است كه منتقدان،كم‌كم خودشان به اهميت دوران سازندگي پي مي‌برند.

آقاي [سیدمحمدحسن] ابوترابي، نماينده قزوين و مسئول نهاد نمايندگي رهبري در دانشگاه [تهران] آمد. خواستار حضور بيشتر من در دانشگاه شد و نيز خواست كه به [حزب] كارگزاران [سازندگی]، توصيه كنم، با جريان ارزشي‌ها در مجلس همكاري كنند؛ مثل آنچه در مورد وزارت آقاي [نصرت‌الله] جهانگرد، [نامزد وزارت پُست و تلگراف وتلفن] شد. از كمبود بودجه نمايندگي [رهبری] در دانشگاه گفت.

عصر اعضاي كميسيون اقتصادي مجلس آمدند. گزارشي از كار خود دادند و از من خواستند كه براي نجات كشور از ركود،كمك فكري كنم. من هم نظراتي در خصوص ضرورت ايجاد فضاي سازندگي و اهميت شغلي و اقتصادي، براي جذب سرمايه‌هاي بخش خصوصي و استفاده از بخشي از ارز مازاد قيمت نفت، براي تزريق به اقتصاد و سرمايه‌گذاري و ايجاد اشتغال گفتم. عموماً از سياست‌هاي دوران سازندگي تجليل‌كردند.

ظهر عفت در دفتر من بود و عصر براي سفر عُمره، به فرودگاه رفت. قراربود، هفته گذشته بروند، به خاطر ديررسيدن ويزاي سعودي‌ها، به تأخير افتاد.

انتفاضه فلسطيني‌ها رو به توسعه است و اسرایيل تهديدكرده، به دمشق و بيروت حمله خواهد كرد و اين هم بر شدت خشم مسلمانان در جهان افزوده است. هر روز شاهد تظاهرات و اعتراضات جديدي در سراسر دنيا هستيم. شوراي امنيت [سازمان ملل] هم امروز زورگويي اسرایيل به فلسطينيان و استفاده از سلاح گرم را محكوم كرد و اسرایيل را اشغالگر خواند و رفتن [آریل] شارون، [رهبر حزب لیکود] به مسجدالاقصي را كه منشأ حوادث اخير شده، تقبيح ‌كرد. اتحاديه اروپا، تحركات عليه صربستان را لغوكرد و صربستان هم تحريم وضع شده عليه مونته‌نگرو را  لغو نمود.

دوشنبه 18 مهر 1379  |  11 رجب 1421                               9 اكتبر2000

آقاي [حسین] نوش‌آبادي، نماينده ورامين آمد. نمونه‌هايي از هفته‌نامه ولايت را آوردكه مطالب مربوط به من، در آن درشت شده و اظهار وفاداري‌كرد و خواست كه سفري به ورامين بروم. [آقايان على يارى، عبدالرضا حيدرى‌زادی و رجب حسينى‌نسب]، نمايندگان استان ايلام آمدند. از فقر مردم و عدم رونق اقتصادي و راكدشدن طرح‌هاي سازندگي‌گفتند و اينكه 25 درصد مردم، تحت پوشش كميته امدادند. براي فعال‌شدن اين طرح‌هاي مهم سدها و راه‌ها و بيمارستان‌ها و صنايع استمدادكردند.

اعضاي ستاد برگزاري طرح 110 آمدند. آقايان [فریدون] وردي‌نژاد، [مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) و مدیرمسئول روزنامه ایران]، [مجید] رضاييان، [معاون مديرمسئول]، [بهروز] بهزادي، [سردبیر روزنامه ایران] و [فرامرز] قره‌باغي، [سردبیر مجله ایران‌جوان]، توضيح دادند. مجله ايران جوان برگزار مي‌كند و مي‌خواهند 110 جوان دختر و پسر را در سال اميرالمومنين (ع)، به عنوان جوانان شايسته، شناسايي و معرفي كنند. با تذكراتي در مورد شيوه‌كارشان، قول‌كمك دادم و سازنده‌بودن مسابقه را تأييدكردم. از صداوسيما به خاطر عدم همكاري گله داشتند و به خاطر تأسيس «مؤسسه فرهنگي [مطبوعاتی] ايران» كه امروز پنج روزنامه و چند مجله دارد، تشكركردند.

آقاي شيخ قدرت عليخاني، [نماینده قزوین] آمد. از افزايش اختلاف بين گروه‌هاي دوم‌خردادي وكم‌اثر شدن مشاركتي‌ها و نيز اختلاف در مجمع روحانيون [مبارز]، بين دو گروه [سیدمحمد موسوی] خویيني‌ها و [مهدی] كروبي، خواستار کنترل آقاي [مصطفی] تاج‌زاده، معاون سياسي وزير كشور شد وگفت، [آقای سیدعبدالواحد موسوی‌لاری]، وزيركشور هم در ميان نمايندگان، به خاطر دخالت‌هاي آقای تاج‌زاده، مشكل دارد.

آقاي [سیدمنصور] حسيني، نماينده مينودشت آمد. از مديران دوران سازندگي است. از سوءمديريت كشور و ركود امور اقتصادي و انحرافات فرهنگي گفت و از سياست تضعيف مديران بعد از دوم‌خرداد، انتقاد داشت و از عقب‌افتادن ايران  از قافله توسعه جهاني با وضع موجود، اظهارنگراني‌كرد و خواستار حضور بيشتر من و دفاع از سياست سازندگي شد.

شب دكتر [حسن] روحاني آمد. گفت، آقاي [کمال] خرازي، [وزیر امورخارجه]، براي تحسين [= بهبود] روابط با عراق به بغداد مي‌رود و درمورد پيام اخيرآمريكا، [در خصوص اعتراض به مخالفت ایران با روند صلح خاورمیانه]، توضيح داد و نپذيرفته‌که در دبيرخانه شوراي‌عالي امنيت ملی، براي جواب بررسي شود و بايد رسماً ارجاع شود. نمي‌دانست نظر رهبري چيست. دربارة نامزدشدن خودش براي رياست‌جمهوري به جايي نرسيده و نمي‌داند رأي مي‌آورد يا نه و بر فرض انتخاب،آيا با وضع موجود مي‌تواند درست كاركند يا خير؟ گفت، با افكار رهبري در مورد سياست‌خارجي و نيز دربارة ثروت و مديريت وكاري كه با امثال‌كرباسچي‌ها كردند و طرح مسأله غارت بيت‌المال، فضاي مناسب كار اجرايي باقي نمانده است و تأكيدكردكه در زمان شما هم مسایل فرهنگي و سياست خارجي مشكل داشت، ولي شما روي‌كارهاي اقتصادي تمركز داديد وكارهاي مهمي انجام شد. شب در دفترم خوابيدم.

سه‌شنبه 19 مهر 1379 |  12 رجب 1421                               10 اكتبر2000

اعضاي شوراهاي انجمن‌هاي اسلامي و جامعه اسلامي دانشجويان سراسركشور- حدود 300 نفر دختر و پسر – آمدند. برايشان صحبت مفصلي‌كردم.[21] اهميت دانشگاه‌ها درحال حاضر به‌خاطر وسعت،كيفيت و سياست‌هاي توسعه‌كمي وكيفي دانشگاه‌ها در دوران سازندگي را توضيح دادم و نيز بُردن دانشگاه‌ها به شهرستان‌ها و پذيرش اقشار مختلف و تعادل بين زن و مرد و نيز تسهيل حضور ايثارگران و خواستم كه پيشتاز باشندكه دشمنان در اين مراكز مهم نفوذ نكنند و سوءاستفاده ننمايند.

آقاي [عباس] سليمي [نمين]، سردبير روزنامه تهران‌تايمز[22] آمد. همراه اظهار وفاداري، از عدم توجه من به او در دوران رياست‌جمهوري،گلايه داشت. من نيز بخشي از تلخي‌هاي او را يادآوري‌كردم. دكتر محقق، اورولوژیست [= متخصص‌کلیه و مجاری ادرار] آمد. با اعلام حضور وسيع پزشكان ايراني در آمريكا گفت، مايل است با همكاري جمعي از پزشكان ديگر، در ايران، مركز درماني به سبك مراكز پيشرفته آمريكا ايجاد كنند.گفتم از ساختمان بيمارستان دردست احداث كيش‌كه به همين منظور ساخته مي‌شود، بازديدكنند.

عصر عقد ازدواج [آقای نرگسیان]، يكي از كارمندان [حفاظت] مجمع [تشخیص‌مصلحت‌نظام] را بستم. آقايان مرتضي قرباني، [مشاور رییس‌جمهور در امور ایثارگران] و علي رحماني آمدند. براي استفاده از رانت‌هاي دولتي، براي تعاوني ايثارگران استمدادكردند. آقاي محسن رضايي، [دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام] آمد.گفت، انتفاضه فلسطين، ماندني و طولاني است و به داخل اراضي اصلي اسرایيل سرايت كرده و نيروي زميني اسرایيل، روحيه جنگ ندارد و مهاجرت به اسرایيل كم شده و مهاجرت معكوس پيش‌آمده؛ در شمال اسرایيل، وضع بدتر است. اعلان تأسيس نهضت بين‌المللي عليه صهيونيسم‌كرده‌که‌كار نپخته‌اي‌ است.

شب، میهمان رهبري بودم. ايشان هم معتقد است، انتفاضه طولاني خواهد شد و سرانجام به پيروزي خواهد رسيد.گفتند، از آقاي [سیدمحمد] خاتمي خواسته‌اند، تلاش خود را روي مسایل اقتصادي متمركز كنند و دانشگاه‌ها را به سوي تحصيل دانش سوق دهند و موضع خود را در مقابل مخالفان حكومت ديني، واضح و روشن بگويند. هنوز آمادگي‌كمك به آقاي عبدالله نوري، [وزیر سابق کشور] را ندارند. فكر مي‌كنند، ليبرال‌ها منزوي شده‌اند و ارزشي‌ها فعال‌اند و سخنراني‌هاي من و تحرك [مجلس] خبرگان [رهبری] را عامل مهم آن مي‌دانند.گفتند، در مواقعي كه قرار ملاقات با من دارند، از عصر خوشحال‌اند.

گفتند، به آقاي خاتمي، [رییس‌جمهور]، گفته‌اند با داشتن اين همه ارز مازاد از فروش نفت، درست نيست كه منابع را در بانك‌ها بگذاريم و سود بگيريم، بايستی با آنها اقتصاد كشور را تكان داد. به وزارت امورخارجه انتقاد داشتند كه جواب پيام قبلي آمريكا را ضعيف داده‌اند؛ در پيام بعدي، به مخالفت ايران با روند سازش در فلسطين، اعتراض‌كرده بودند. خواسته‌اندكه جواب پيام جديد را قبل از سفر به عراق ندهند و بعد از آن هم جواب را به تأييد ايشان برسانند، ولي وزارت امورخارجه، اصرار دارد كه قبل از سفر به عراق، جواب آمريكا را بدهد و اين اصرار را ابهام‌دار و شك‌آور مي‌دانند. در مورد انتخابات آينده [رياست‌جمهوری] هم صحبت شد. از سفرشان به قم، اظهار رضايت‌كردند و گفتند، با اكثر مراجع هم ملاقات خصوصي داشته‌اند؛ به جز آیات [محمدتقی] بهجت، [حسین] وحيد [خراسانی] و [میرزاجواد] تبريزي؛ گرچه خبر آنها پخش نشده است. پيشنهاد كردم كه خبر ملاقات‌ها را براي جلوگيري از شايعه اختلاف مراجع و رهبري، پخش‌كنند.

انتفاضه فلسطين ادامه دارد و تظاهرات مردم مسلمان دركشورهاي اسلامي رو به توسعه است. صهيونيست‌ها هم در داخل اسرایيل و دركشورهاي اروپايي، به نفع اسرایيل تظاهرات مي‌كنند و در داخل اسرایيل به اعراب و مسلمان‌ها حمله مي‌كنند و خرابي به بار مي‌آورند. سازمان‌هاي جهاني، وارد عمل شده‌اند تا مشكل را حل‌كنند.

چهار‌شنبه 20 مهر 1379  |  13 رجب 1421                           11 اكتبر2000

در منزل بودم. اخوي محمد، [معاون اجرایی رییس‌جمهور]، همراه دكتر رضوي، اُرتوپد كه در سویيس كار مي‌كنند، آمدند. تلاش مي‌كند كه در ايران، مركز كاري براي كمك به بيماران ايراني تهيه كند؛ فعلاً درصدد فعال‌كردن بخشي از بيمارستان خيريه و نيمه‌تمام پيامبران هستند.

ظهر بچه‌ها جمع بودند. محسن كه براي بازديد از كارخانجات پله‌برقي و آسانسور براي انتخاب پله برقي و آسانسور ایستگاه‌های مترو رفته بود، گفت، غربي‌ها با اطلاع از ذخاير ارزي ايران، تلاش دارندكه در بازار ايران حضور بيشتري داشته باشند و به‌خاطر ارزان‌شدن يورو و مارك و ساير پول‌هاي اروپايي در مقابل دلار، قدرت رقابت‌شان بيشتر شده است. عصر هم دكتر محمد- همشيره‌زاده طاهره- آمد. از اوضاع بد اقتصادي كشور گفت و خطر خشكسالي براي رفسنجان و گفت، مي‌خواهد ازدواج كند. تلفني با مدينه صحبت‌كرديم عفت و همراهان، سالم و راضي از برنامه‌هاي زيارتي و پذيرايي‌ها هستند. بچه‌ها براي ديدن فيلمي به نام «نسل سوخته»[23]، به سينما رفته بودند؛ فيلم را ضدانقلابي و با مضامين ناحق ديده‌اند.

جمعي از شخصيت‌هاي مؤثر جهاني، براي جلوگيري از جنگ در خاورميانه فعال هستند؛ از قبيل وزير امورخارجه روسيه،كوفي عنان، [دبیرکل سازمان ملل]، [خاویر] سولانا از سوي اتحاديه اروپا. در آمريكا 250 نفر از اعضاي مجلس نمايندگان و كنگره، بيانيه‌اي صادر كرده‌اند و نقض حقوق بشر و پيگيري ساخت سلاح اتمي در ايران را محكوم كرده‌‌اند و ميانه‌روي آقاي [سیدمحمد] خاتمي را يك نمايش كاذب خوانده‌اند و از دولت آمريكا خواسته‌اند كه اقدامات شديدتري عليه ايران انجام دهد و منافقين [= سازمان مجاهدین خلق] را به رسميت بشناسد.

پنج‌شنبه 21 مهر 1379 |  14 رجب 1421                             12 اكتبر2000

ساعت هشت و نیم صبح،آقاي عبدالله نوري، [وزیر سابق کشور] كه به مرخصي آمده،كمي از وضع زندان خود گفت؛ روحيه‌اش بد نيست. از بي‌عملي دولت آقاي [سیدمحمد] خاتمي، انتقاد دارد و از تفرقه و اختلاف در دوم‌خردادي‌ها و بي‌خبري مجلس هم گفت و نمونه‌هايي از اقدامات و اظهاراتش در جمع طرفدارانش در خصوص ابراز محبت نسبت به من را نقل كرد. منجمله گفت، به پدر و مادرم گفته‌ام، در اين حوادث كسي‌كه براي من‌كاري كرده، آقاي هاشمي است و گفته است كه آقاي هاشمي، پيش از محاكمه من را خواست و تذكرات خيرخواهانه‌اي داد.گفته بودم، اگر در دادگاه تُندروي نكند، امكان زندان نرفتن هست. اگر اقدامي براي تبديل زندانش به «نيمه باز»[24] بشود، بر اساس‌آن، می‌تواند روزهاي تعطيلي به خانه بيايد.گفت، مهم‌ترين دغدغه‌اش، وضع حال همسر و پدر و مادرش است.

به دفتركوشك رفتم. عصر به خانه برگشتم و تا آخر شب مطالعه مي‌كردم؛ منجمله  يادداشت‌ها و خاطرات عفت از قبل از پيروزي انقلاب را سعيد و فاطي و محمد از بيرون ساندويچ آوردند.

دولت [یاسر] عرفات، همه اُسراي حماس را آزادكرده است. امروز درگيري‌هاي اسرایيل و فلسطيني‌ها، به نقطه حساسي رسيده. چهار نفر از نيروهاي ويژه اسرایيل به اسارت فلسطيني‌ها افتاده‌ و دو نفرشان كشته شده‌اند. به دنبال آن اسرایيل به مقرهاي دولت عرفات در غزه و رام‌الله با هلي‌كوپتر و توپخانه و كشتي‌هاي جنگي حمله‌كرده و بيش از 30 نفر را كشته و جمع زيادي مجروح‌اند و هنوز هم ساعت ده شب به وقت به تهران، مسئولان اسرایيلي‌گفته‌اندكه روند مذاكرات صلح پايان يافته و حالت جنگي به وجود آمده است.

همزمان يك ناو جنگي آمريكا – يو.اس.اس‌كول- در ساحل بندر عدن منفجر شده و چهار نفركشته، 12 نفر مفقود و 39 نفر زخمي داده. كشتي حامل موشك‌ است و 350 نفر خدمه دارد.[25] اين حوادث، به علاوه اعتصاب كاركنان نفت ونزوئلا، باعث شده كه قیمت نفت در آمريكا، از بشكه‌اي 37 دلار تجاوز كند و مشكلات جدي براي آمريكا پيش آمده است.

جمعه 22 مهر 1379  |  15 رجب 1421                                13 اكتبر2000

درخانه بودم. بيشتر وقت به مطالعه گذشت. ظهر مهدي و فاطي با بچه‌ها بودند. مهدي از سفركويت برگشته؛ براي فروش‌گاز به كويت رفته بود.كويتي‌ها با اينكه به گاز ما نياز دارند، خريد را مشروط به شرايطي‌كرده‌اندكه پذيرفتني نيست.گفت، به خاطر ناامن‌بودن كويت، فرار سرمايه از آنجا شديد است و بخش خصوصي فعال نيست. شب، قسمت اول سريال امام رضا (ع) [= ولایت عشق][26] را تماشا كردم.

امروز در اكثر كشورهاي اسلامي، تظاهرات وسيع عليه اسرایيل و به حمايت از انتفاضه جريان داشته و در نيويورك هم كه دو ميليون مسلمان زندگي مي‌كنند، تظاهرات وسيعي بوده و پليس آمريكا، به دقت از مراكز يهودي و صهيونيستي حفاظت كرده است. موج محكوميت اسرایيل، بسيار وسيع و جدي است. اتحاديه اروپا و سازمان ملل و آمريكا خيلي فعال‌اند براي خاموش‌كردن انتفاضه و حكومت اسرایيل هم دست از تهديد برنمي‌دارد. محدوديت شديدي از سوي اسرایيل براي نمازجمعه امروز در مسجدالاقصي اعمال شده  كه بيش از چهار هزار نفر، نتوانستند شركت كنند؛ درعين‌حال بيرون مسجد، زدوخورد بوده؛ هفته گذشته 15 هزار نفر توانسته بودند به مسجد برسند.

اعلان شده كه تعداد كشته‌هاي انفجار ناو جنگي آمريكا در عدن، به 17 نفر رسيده  و مشخص شده كه قايق حامل مواد منفجره، به صورت انتحاري خود را به ناو زده است و دو سرنشين آن كه در حال خبردار و ايستاده بودند، به شهادت رسيده‌اند؛ گروهي به نام «سازمان مستضعفان»، [مسئولیت] عمليات را به عهده گرفته است. ترس شديدي آمريكا را فراگرفته، به طوري كه بيش از 20 سفارتخانه خود را در منطقه، موقتاً تعطيل كرده. انفجاري هم در سفارت انگليس در صنعا، [پایتخت یمن] رخ داده؛ بدون تلفات جاني و توجه غرب به يمن جلب شده و مدعي شده‌اند، تروريست‌ها آنجا حضور دارند.

به نظر مي‌رسد، غربي‌ها از اميدي كه به دولت آقاي [سیدمحمد] خاتمي بسته بودند، مأيوس مي‌شوند و رسانه‌هاي آنها تبليغاتي مبني برعدم وفاي آقاي خاتمي به وعده‌هاي رفرميستي خود را شروع كرده‌اند.

شنبه 23 مهر 1379 |  16 رجب 1421                                  14 اكتبر2000

دكتر [علی‌اکبر] ولايتي، [مشاور رهبری در امور بین‌الملل] آمد وگفت، درصورت نامزدبودن آقاي خاتمي، حاضر نيست نامزد رياست‌جمهوري شود. به خاطر امكانات تبليغاتي و مسئول اجراي انتخابات بودن آنها و دست‌خالي او.كميسيون زيربنايي [مجمع تشخیص مصلحت نظام]، جلسه داشت. بند مربوط به سياست مديريت زمين مسكن، تصويب شد و بحث تأمين نياز مالي ساخت مسكن، ناتمام ماند.

عصر آقای سيدمحمدرضا اصفهاني، ابوالزوجه محمود[اخوي]، با ويلچر همراه محمود آمدند؛ چون مدتي است که فلج است. از بدرفتاري بسيجي‌ها در مسجد ارباب [واقع در شرق تهران]، با او و بستن در مسجد و مانع حضور او شدن، شكايت داشت. فكر مي‌كند، آقاي [محی‌الدین] انواري، [رییس مرکز رسیدگی به امور مساجد] هم عمل آنها را تأييد مي‌كند. خواست، محلي در همان محله به ايشان واگذار شود كه مرجع مسایل ديني مردم باشد.

شب سران قوا میهمانم بودند. از اعلان تشكيل جلسه وزراي امورخارجه كشورهاي اسلامي براي مسأله فلسطين، از سوي آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور] که با عدم اعتناي ديگران و عدم تعقيب‌مسأله، باعث وهن ايران شده، انتقاد شد. قرارشد، آقاي‌خاتمي حضور بيشتري در اخبار مسأله فلسطين داشته باشند. اظهارنظر شدكه مسأله انتفاضه فلسطين عميق است و منشأ تحولات مهم خواهد شد. براي تعريف اصلاحات هم قرار نيم‌بندي گذاشتيم. آقاي خاتمي‌گفت، استعفاي آقاي [عطاءالله] مهاجراني، [وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی] قطعي است و پُستي ديگر به او واگذار مي‌شود.

يك هواپيماي عربستان‌سعودي در مسير [جده -] لندن، با 95 مسافر ربوده شده و پس از سوختگيري در دمشق به بغداد رفته است؛ بعضي از اعضاي خاندان سلطنتي سعودي، جزو مسافران هستند و اكثر مسافران انگليسي‌اند.[27] اعلان شد كه [یاسر] عرفات، [رییس دولت خودگردان فلسطین]  و [ایهود] باراك، [نخست‌وزیر اسراییل]، پذيرفته‌اند، پس فردا در كنفرانس شرم‌الشيخ شركت كنند؛گروه‌هاي فلسطيني از عرفات خواسته‌اند كه شركت نكند.

يكشنبه 24 مهر 1379 |  17 رجب 1421                                 15 اكتبر2000

با معاونان مركز تحقيقات استراتژيك [مجمع تشخیص‌مصلحت‌نظام] جلسه داشتم. مذاكرات بر سر طرح‌ها و برنامه‌هاي پتروشيمي بود. معاونان، اعتبار و اختيارات بيشتر مي‌خواهند. 

عصر عقد ازدواج فرزند [آقای حیدری]، يكي از كاركنان مجمع [تشخیص‌مصلحت‌نظام] را بستم و مصاحبه‌اي با آقايان [حمید] آخوندي و [علیرضا] جلالي، [تهیه‌کنندگان تلویزیون] براي سريال «انقلاب تنها» داشتم. سئوالاتي از مسایل مهم صدور انقلاب وگروه‌ها و جريانات و دخالت‌هاي خارجي‌ها داشتند.

شب در دفترم ماندم. تا ساعت دوازده با اينترنت كاركردم. مسأله انتفاضه فلسطين، همچنان در رأس مسایل جهان است. حزب‌الله لبنان اعلان‌كرد كه يك سرهنگ اسرایيلي را اسير كرده است؛ خبر مهمي است. اسرایيل تلاش دارد، بقبولاندكه اين شخص در سویيس با كمك ايران ربوده شده، ولي حزب‌الله مي‌گويد، او را در لبنان بازداشت‌كرده و او با پاسپورت جعلي به لبنان آمده بوده. بحث دربارة كنفرانس شرم‌الشيخ كه بناست فردا با شركت [بیل] كلينتون، [رییس‌جمهور آمریکا] و [حُسنی] مبارك، [رییس‌جمهور مصر]، [ایهود] باراك، [نخست‌وزیر اسراییل]، [یاسر] عرفات، [رییس دولت خودگردان فلسطین]، [کوفی] عنان، [دبیرکل سازمان ملل] و [خاویر] سولانا، [مسئول سياست خارجی اتحادیه اروپا] تشكيل شود و گمانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زني‌ها زياد است. امروز باران خوبي داشتيم؛ بحمدالله.

دوشنبه 25 مهر 1379 |  18 رجب 1421                               16 اكتبر2000

اعضاي شوراهای مركزي انجمن‌هاي اسلامي دانشجويان مستقل در سراسركشور آمدند. قبل از جلسه رسمي، از تبعيضاتي كه وزراي علوم و بهداشت در مورد انجمن‌هاي اسلامي و صنفي قايل‌اند، شكايت كردند و سئوالاتي در مورد مسایل مربوط به اصلاحات نمودند. گفتم، هنوز اصلاحات را تعريف دقيقي نكرده‌اند. سخنراني مفصلي در مورد اهميت تحصيل و فعاليت‌هاي اجتماعي – سياسي نمودم و گفتم، بهترين زمينه و پشتوانه، معارف اسلامي است و مذهب، مؤثرترين عامل سلامت و تداوم و توفيق تلاش‌ها است.[28]

آقاي [عبدالمجید] معاديخواه، [رییس بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی] آمد. در مورد اعتبارات بنياد تاريخ و وضع طرح ساختمان بنياد و مسایل جاري سياسي، منجمله اتهامات آقاي [حسن] يوسفي اشكوري، صحبت شد. دكتر [محسن] نوربخش، [رییس‌کل بانک مرکزی] آمد.گزارشي از وضع اقتصادي و ارز داد وگفت، تقاضاي ارزكم است و پيش از آنچه كه در بودجه آمد، نمي‌توانيم از مازاد درآمد ارزها بفروشیم؛ براي نحوه مصرف مازاد ارز، مشورت‌كرد.گفتم، صدور خدمات فني و مهندسي و توسعه سازندگي، مهم‌ترين است.گفت، با جمعي از همفكرانش، از حزب كارگزاران [سازندگی] استعفا داده و به فكر برگشت به حزب‌اند.

عصر آقاي [میرعلی‌نقی] موسوي، مديركل امور مالي مجمع تشخیص[‌مصلحت‌نظام]  آمد وگزارش وضع بودجه و نيازهاي سال آينده را داد. دكتر [احد] ميلاني‌نیا آمد و گزارش نتيجه آزمايش خون و مدفوع را داد. قندخونم دو برابر سال قبل شده: 270 در خون.

شب در دفتر رهبري، با سران سه قوه جلسه داشتيم. گزارش نتيجه مذاكرات‌مان در مورد تعريف اصلاحات داده شد و رهبري اصرار كردند كه بايد روي همان سه موضوع كه خودشان مطرح كرده‌اند، تكيه شود؛ مبارزه با فقر، فساد و تبعيض. آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور]، مي‌خواهد چیزهای ديگر از مقوله‌هاي سياسي هم باشدكه رهبري نپذيرفتند. در مورد فلسطين و عراق هم صحبت شد. امروز كنفرانس شر‌م‌الشيخ تشكيل شد، ولي اميد پيروزي كم است. عفت [که در سفر عُمره است]، تلفني خبر سلامتي را داد.

سه‌شنبه 26 مهر 1379 |  19 رجب 1421                              17 اكتبر2000

برخلاف انتظار، اعلان شد كه اجلاس شرم‌الشيخ موفق شده بين اسرایيل و منطقه خودگردان [فلسطین]، توافق ايجاد كند، ولي مردم و گروه‌ها و احزاب دست‌اندركار انتفاضه، آن را نپذيرفتند و عليه آن تظاهرات‌كردند. در بسياري ازكشورهاي اسلامي، منجمله ايران هم عكس‌العمل منفي ايراز شد. [آقای كلاوس زلر]، سفير آلمان، براي خداحافظي آمد؛ فقط دو سال در ايران بوده و به خاطر رسيدن به سن بازنشستگي – 65 سال- بازنشسته شده است.گفت، چون همسرش فيليپيني است، دانشگاهي در فيليپين، او را دعوت به همكاري كرده. به او پيشنهاد كردم كه اتحاديه اروپا، براي جبران ظلم‌هاي‌گذشته، به نفع انتفاضه مردم فلسطين چيزي بگويد و حساب‌اش را از آمريكا جدا كنند؛ نظر داد كه دوران انتفاضه، طولاني خواهد بود.

آقاي [عباسعلی] عليزاده، ریيس دادگستري تهران، همراه آقاي [غلامعلی] محمدي، [معاون] ریيس دفتر آقاي [سیدمحمود] هاشمي‌شاهرودي، [رییس قوه‌قضاییه] آمدند. از برنامه دوم‌خردادي‌ها، براي راه‌اندازي روزنامه‌هاي جديدگفتند؛ بيش از هزار تفاضاي جديد داده‌اند و هفته‌نامه‌ها را تبديل به روزنامه مي‌كنند و نشريات شهرستاني را سراسري مي‌كنند؛ حمايت مالي و سياسي دولتي‌ها را دارند. خواستند نظر مجمع [تشخیص‌مصلحت] را در مورد مستثنابودن قوه قضایيه از تحقيق و تفحص مجلس، با دادن متن مذاكرات مجمع به آنها بدهيم. از وزارت اطلاعات شكايت دارندكه با آنها همكاري نمي‌كند و در پرونده [غائله برنامه دفتر تحکیم وحدت در] لرستان، همكاري ندارد.

عصرآقاي [امیر] تهراني از وزارت اطلاعات، همراه خانم دكتر [مرضیه] وحيد دستجردي آمدند. مرضیه خانم، از مراتب ارادت و علاقه خانواده‌شان به ما گفت و پيشنهاد داشت كه جناح راست، در مقابل آقاي [سیدمحمد] خاتمي، نامزدي براي انتخابات [ریاست‌جمهوری] ندهند؛ براي بي‌رونق‌كردن كار او و كم‌كردن تعصب‌هاي‌خاص.گفت، محمد اصفهاني پسر مرحوم دكتر [محمدعلی] واعظي، [استاندار اصفهان در دولت موقت مهندس بازرگان]، خواننده پاپ شده است.

شب، آقايان مجتبي تهراني، [استاد حوزه علمیه تهران] و [قربانعلی] دُرّي [نجف‌آبادی]، [رییس دیوان عدالت اداری]، میهمانم بودند. آقاي تهراني معتقد است، آقاي خاتمي و مجلس و دوم‌خردادي‌ها، دين را ضعيف‌كرده‌اند و بدتر مي‌شود. ادامه‌كار او در دوره آينده را خلاف شرع مي‌داند و به رهبري انتقاد داردكه چرا انتخابات باطل‌شده تهران را تأييدكرده‌اند. از مواضع من قدرداني‌كرد وگفت، امروز دلسوزان انقلاب و اسلام، قدر مديريت شما را مي‌دانند و حسرت گذشته را دارند. شب در دفترم ماندم و تا ساعت دوازده كاركردم.

چهار‌شنبه 27 مهر 1379 |  20 رجب 1421                             18 اكتبر2000

امروز باران خوبي داشتيم. بيانيه‌هاي تُندي از طرف‌گروه‌هاي دوم‌خردادي عليه قوه قضایيه و دادگاه ويژه روحانيت منتشر شده است.آیت‌الله منتظري هم بيانيه داده‌اند؛ با مصاحبه‌اي كه محاكمه آقاي [حسن] يوسفي اشكوري، [فعال ملی- مذهبی] به اتهام ارتداد و محاربه و مفسد في‌الارض در دادگاه ويژه را محكوم كرده‌اند.

آقاي [غلامحسین] محسني‌اژه‌اي، [دادستان ويژه روحانیت] آمد. همان اظهارات آقاي [عباسعلی] عليزاده، [رییس‌کل دادگستری استان تهران]، در مورد برنامه چپ‌ها و ليبرال‌ها، براي راه انداختن روزنامه‌هاي جديد را گفت و برنامه‌اي‌كه براي زندانيان دارد و نيز در مورد تقاضاي «رأي باز» براي زندان آقاي [عبدالله] نوري گفت، هنوز زود است.گفتم، موافقت‌كنند بهتر است. خبر عجيبي دادكه حكم اعدام آقاي [حسن] يوسفي‌اشكوري صادر شده است.

اخوي محمد، [رییس شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی] آمد و در مورد ادامه كار حزب كارگزاران و برگزاري كنگره مشورت كرد. محسن خبر داد، مادر آقاي عبدالله نوري فوت‌كرده است؛ تسليتي فرستادم.[29] عصر دكتر [علی] لاريجاني، [رییس سازمان صدا و سیما] آمد. گزارش افكارسنجي در مورد دولت آقاي [سیدمحمد] خاتمي را داد كه اكثريت، آن را در اغلب موارد ناموفق دانسته‌اند. در مورد انتخابات [ریاست‌جمهوری] و مطبوعات، مطالبي داشت. آقاي خاتمي، در مقابل بحث‌هاي مربوط به «عبور از خاتمي» كه به معناي كنارگذاشتن او از طرح جريان افراطي دوم خرداد است، حساسيت نشان داده و اظهارات بحث‌انگيزي نموده است. 

دانشجويان جمعيت مؤتلفه آمدند؛ حدود 250 نفر بودند. آقاي [اسدالله] بادامچيان، [دبیر سیاسی حزب مؤتلفه اسلامی] گزارش داد. من هم دربارة ضرورت هماهنگي علم و دين و مسجد و حوزه و دانشگاه، صحبت كردم.[30]

اخوي احمد آمد. براي انتقال دخترش هاله از دانشگاه آزاد بردسير به تهران استمداد كرد. شب به خانه آمدم. فاطي غذا آورد. مخالفت‌ها عليه توافق شرم‌الشيخ توسعه يافته است.

پنج‌شنبه 28 مهر 1379 |  21 رجب 1421                             19 اكتبر2000

براي افتتاح اجلاس سالانه‌ كانون‌ عالي شوراهاي اسلامي‌كار، به وزارت‌كار رفتيم. آقايان [حسین] كمالي، [وزیر کار و امور اجتماعی] و [حسن] صادقي، [ریيس هيأت عالى شوراهاى اسلامى كار] خيرمقدم گفتند و مشكلات كارگران از جمله بيكاري و كمي حقوق و تعطيلي بسياري از مراكز كار و واحدهاي صنعتي و وضع نامناسب بيمه‌هاي اجتماعي و كندي واگذاري سهام كارگران را مطرح كردند و به خاطر حمايت‌هاي فراوان گذشته و به خصوص تصويب قانون كار و شروع واگذاري سهام و… قدرداني‌كردند و عليه ریيس [سازمان] تأمين اجتماعي شعار دادند. من هم سخنراني مفصلي‌كردم وگفتم، اگر مشكل اشتغال حل شود، بسياري از مشكلات جنبي رفع مي‌شود و تأمين اشتغال هم جز با سازندگي و سرمايه‌گذاري و توليد، امكان ندارد و اينها هم احتياج به فضاي مناسب و امن دارد و اين سياسي‌كاري‌ها و شعارها، مانع آرامش و امنيت جامعه است و تجربه دوران سازندگي را كه بيكاري از 5/16 درصد به 9 درصد رساند، علي‌رغم مشكلات بعد از جنگ را شاهد آوردم.[31]

به كوشك رفتم. وقت تا ساعت چهار بعد از ظهر، با استفاده از استخر و سونا و جكوزي و انجام كارها و استراحت گذشت. عصر و شب در منزل مطالعه مي‌كردم. فاطي و سعيد از منزل سحر، شام آوردند. مهدي آمد و در مورد مشكلات اقتصادي كشور و ركودكارها و بي‌عملي دولت مذاكره كرديم؛ به خصوص اينكه با داشتن درآمد مازاد ارزي با بالا رفتن قيمت نفت، تحركي ايجاد نشده و اكنون به چگونگي تبديل ارز به ريال، فكر مي‌كنند.

رسانه‌هاي خارجي، با تغذيه از اظهارات عوامل داخلي، فشار فوق‌العاده‌اي روي قوه قضایيه ايران گذاشته‌اند و [موریس] کاپیتورن، گزارشگر ويژه [حقوق بشر] سازمان ملل،گزارش بسيار منفي در مورد ايران داده وگفته ، دولت خاتمي هم كاري نكرده است. گزارش شد، جايگاه سخنراني در برنامه «ياران علي بسيج و سپاه» در فشافويه، در حين سخنراني نماينده حماس فروريخته  و چند نفر زخمي شده‌اند.

جمعه 29 مهر 1379 |  22 رجب 1421                                   20 اكتبر2000

در منزل بودم. بيشتر وقت با مطالعه گذشت. خواندن خاطرات عفت را تكميل‌كردم. خوب است و نياز به اصلاحات جزيي دارد. تاريخ روابط ايران و آلمان را مطالعه‌كردم و دربارة حَسَد و اصلاح نمايه‌هاي تفسير راهنما هم كاركردم.

ظهر همه بچه‌ها جمع بودند. فاطي ميزبان بود؛ به جاي عفت كه در سفر است. در فلسطين انتفاضه ادامه دارد. علي‌رغم توافق شرم‌الشيخ، امروز 9 فلسطيني شهيد و جمعي مجروح شدند؛ تعداد شهدا 115 نفر و مجروحان حدود چهار هزار نفر است. اسرایيل اعلان‌كرد، موقتاً روند مذاكرات را ترك مي‌كند. قرار است، فردا كنفرانس سران عرب، براي اين منظور در قاهره تشكيل شود، ولي از هم اكنون اختلاف بازها و كبوترها روشن است.

مهدي شب آمد. با اشكنه‌اي كه از منزلش‌آورده بود، با هم شام خورديم. معتقد است، شركت آقاي [سیدمحمد] خاتمي در انتخابات به نفع نيست و بيشتر تحت فشار هوادارانش وارد مي‌شود و آراي او كمتر خواهد شد وكار چشمگيري هم انجام نمي‌دهند و احتمالاً رقيب قابل توجهي هم ندارد كه انتخابات داغ و هيجاني بشود.

مجمع عمومي سازمان ملل، با اكثريت نزديك به تمام، اسرایيل را به خاطر كاربرد اسلحه عليه مردم فلسطين در انتفاضه اخير محكوم كرد و فقط آمريكا و چهار كشور ديگر، رأي مخالف دادند. خواسته شده بود كه در شوراي امنيت مطرح شود. آمريكا با حق‌ وتو جلوگيري‌ كرد و اعراب از طريق مجمع عمومي عمل‌كردند؛ آمريكا نتوانست كاري بكند. كنگره آمريكا اعلان كردكه طرح مسأله قتل‌عام ارامنه در تركيه[32] را مسكوت مي‌گذارد.  چندي پيش، جمعي از نمايندگان [کنگره]، طرحي ارایه داده بودند كه قتل‌عام ارامنه را به‌رسميت بشناسند و اين مسأله تركيه را دچار مشكل و اعتراض شديد كرد.

دادگاهي در فرانسه اعلان كرد كه مي‌توان در فرانسه، سرهنگ [معمر] قذافي، [رهبر لیبی] را به اتهام اعمال تروريستي مربوط به سقوط هواپيماي فرانسوي محاكمه كرد، كه قذافي غرامت به بازماندگان كشته شده‌ها پرداخت.

شنبه 30 مهر 1379    |   23 رجب 1421                             21 اكتبر2000

مجمع [تشخیص‌مصلحت‌نظام]، جلسه داشت. استفاده از پليس قضايي تصويب شد و درخواست استقلال مالي و تصويب تشكيلات، ناتمام ماند؛ شانس تصويب به اين صورت ندارد. ظهر، جلسه معمول ماهانه بعد از اجلاس مجمع را داشتيم كه در مورد انتخابات [ریاست‌جمهوری] و مسایل جاري كشور بحث شد.

عصر آقاي [سیدهادی] خسروشاهي آمد. عازم مصر است كه مسئول حفاظت منافع ايران ‌باشد. در مورد سياست‌هاي رفتار با مصريان مشورت كرد.گفتم، اصل بر تجديد روابط است، ولي شرط رهبري در خصوص تبري از [پیمان] كمپ‌ديويد [= معاهده صلح اسراییل و مصر] مانع است. تعدادي از نوشته‌هايش را آوردكه اسناد دوران مبارزه و نيز اسناد سيدجمال‌الدين اسدآبادي است.گفت، پيش از پيروزي انقلاب، تمامي اطلاعيه‌ها و اسناد را جمع‌آوري كرده و با اجازه آيت‌الله [سیدکاظم] شريعتمداري، [از مراجع تقلید]، در دارالتبليغ[33] نگه‌داري‌كرده و فكر مي‌كند، چنين مجموعه‌اي در اختيار ديگران نيست.

اخبار اجلاس سران عرب در قاهره، در رأس است. سخنراني‌ها معمولاً تُند است و بعضي فكر مي‌كنند، اين سخنان تُند براي پُركردن جاي خالي تصميمات جدي است. انتفاضه ادامه دارد و چند نفر ديگر شهيد و جمع زيادي مجروح شده‌اند. بيانيه‌هاي تُند عليه دستگاه قضايي و به خصوص دادگاه ويژه روحانيت، منتشر مي‌شود. شب در دفترم ماندم.

---

[1] – پس از حمله عراق به کویت، آمریکا پس از بمباران و نابودکردن زیرساخت‌های عراق، با تکیه بر قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل، تحریم‌های همه جانبه سنگینی علیه عراق اعمال کرد. آسمان عراق را منطقه پرواز ممنوع اعلام کرد و حمل و نقل پول و کالا از و به عراق را متوقف کرد. پس از بحران انسانی در عراق در اثر مواد غذایی و دارو، شورای امنیت برنامه نفت در برابر غذا را اجرا کرد که خود یک فاجعه انسانی دیگر را در پی داشت. مطابق این برنامه، به عراق اجازه داده می‌شد با وجود تحریم‌های بین‌المللی، نفت خود را تا حد رفع نیازهای اولیه بشردوستانه، شامل مواد غذایی و دارو صادر و پول آن را دریافت کند. اجرای برنامه نفت در برابر غذا، تا ۲۱ نوامبر ۲۰۰۳، همزمان با اشغال نظامی عراق توسط آمریکا ادامه داشت. در فاصله کوتاهی بعد از پایان جنگ اول خلیج فارس، شورای امنیت سازمان ملل، نهادی ویژه را تأسیس کرد تا مساله غرامت این جنگ را روشن کند و رقم ۵۲ میلیارد دلار غرامت، نتیجه کار این نهاد بود. بدین ترتیب اگرچه پرداخت خسارت‌های قابل توجه عراق به کویت بیشتر بعد از سقوط صدام آغاز شد، اما حتی در دوران قدرت او نیز سازمان ملل با تعیین درصدی از درآمد نفتی عراق که در چارچوب برنامه نفت در برابر غذا آن را کنترل می‌کرد، پرداخت غرامت به کویت را آغاز کرده بود.

[2] – براساس قوانین آمریکا، می‌توان در دادگاه‌های این کشور علیه کشورهای حامی تروریسم شکایت‌کرد و مبالغی را به عنوان غرامت از این کشورها دریافت نمود. پیش از این احکام قضایی این چنینی علیه کشور لیبی نیز صادر شده بود. از سوی دیگر هیأت دادستانی به عنوان حامی شکایت‌کنندگان، اعلام کرده بود، پرداخت غرامت به آسیب‌دیدگان و بازماندگان قربانیان حمله به سفارت آمریکا در بیروت، آن‌گونه که دادگاه‌ها فکر می‌کنند، توهم نیست به ویژه که ایران، مالک بسیاری از اموال در سراسر جهان است که می‌توان آنها را توقیف کرد. قاضی صادرکننده حکم که پیش از این درباره حضور ایران در این دادگاه ابراز تردید کرده بود، گفته بود، دریافت غرامت از ایران، سراب بی‌معنی خواهد ماند. طبق اعلام این قاضی، حکم قضایی برای این صادر می‌شود که پیامی به ایران باشد که به گفته او، فعالیت‌های تروریستی علیه شهروندان آمریکایی در دادگاه‌های آمریکا با تساهل روبه رو نخواهد شد.

ده سال بعد، یک دادگاه فدرال آمریکا، دوباره با صدور حکمی ضمن مسئول دانستن در ماجرای حمله به سفارت آمریکا در بیروت در سال 1983 میلادی، ایران را به پرداخت غرامت به مبلغ یک میلیارد و 300 میلیون دلار به خانواده‌های تعدادی از قربانیان و نجات‌یافتگان از این حمله محکوم کرد. در آن حادثه 241 نظامی آمریکایی کشته شده بودند. ایران همواره دخالت در انفجار سفارت آمریکا را رد کرده است. در سال 1401 در چارچوب اقدام متقابل حقوقی علیه دولت آمریکا، با عنایت به طرح دعوای حقوقی برخی از خانواده‌های شهدای هسته‌ای علیه دولت، نهادها و مقامات وقت آمریکا نزد شعبه ۵۵ حقوقی دادگستری تهران، با هدف مقابله و جلوگیری از نقض تعهدات و رفتارهای متخلفانه بین‌المللی از طریق حمایت و مساعدت اسراییل در ارتکاب اقدامات تروریستی منجر به شهادت دانشمندان هسته‌ای و صدمات بدنی، روانی و مالی به خانواده‌های آنان، پس از طرح دعوا و برگزاری جلسات رسیدگی، دادگاه، دولت و مقامات آمریکایی را به مبلغ چهار میلیارد و۳۰۰ میلیون دلار به عنوان خسارت‌های مادی، معنوی و تنبیهی محکوم کرد.

[3] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «آرزويى را سال‌ها در قلبم دارم كه روزى كشور ما، از اين ابتكار خوب دنيا و از همه‌ بيمه‌هاى مؤثر دنيا استفاده كند، در حال تحقق است و در اين راه در حال پيشروى هستيم. تأسيس سازمان خدمات پزشكى و بيمه‌هاى درمانى،گامى بزرگ بود. زمانى در مشروعيت بيمه، شبهه وجود داشت – ده‌ها سالÃ Äقبل- و يك مسأله جدى در جامعه بود، امروز آن مشكل را نداريم و كسى مخالف بيمه‌كردن نيست. مسأله‌اى كه بايد همه‌ ما روى آن كار كنيم، اين است كه فكر بيمه را به‌ صورت يك فرهنگ جاافتاده در مسئولان و مردم خودمان تحكيم كنيم. لازمه‌ زندگى صنعتى كه بين درآمدها و هزينه‌ها تفاوت به وجود آورده، بيمه است. اگر اين بيمه‌ها نباشد، تبعيضات كشنده است.

واقعاً عدالت اجتماعى بدون بيمه‌ها، تقريباً محال است. امروز هيچ كشورى نمى‌تواند همه‌ اقشار را در يك سطح مطلوب از زندگى داشته باشد، مگر اينكه بيمه‌هاى مؤثر در همه‌ بخش‌ها درست كند. بعضى از كشورهاى پيشرفته اين كار را خوب انجام دادند؛ ما بايد كارهاى خوب آنها را تقليد و اقتباس كنيم. مردمى كه در يك كشور موفق زندگى مى‌كنند، يا حقوق يا درآمد شخصى و يا بيمه دارند. حتى زندگى مهاجران آنجا هم در سطح خوبى تأمين است. درآمدى وجود دارد، مسكن، دارو، پزشك، نان و آب وجود دارد. قطعاً اگر ما بخواهيم- كه مى‌خواهيم – عدالت اجتماعى را در كشورمان جدى بگيريم و به فكر مردم خودمان باشيم، بايد به همه‌ بيمه‌ها توجه كنيم.» رجوع‌کنید←كتاب «هاشمي‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[4] – مقوله امر به معروف و نهی از منکر سابقه دیرینه‌ای دارد. در اصل هشتم قانون اساسی آمده است: «در جمهوری اسلامی ایران دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر، وظیفه‌ای است همگانی و متفاوت بر عهده مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت، شرایط و حدود و کیفیت آن را قانون تعیین می‌کند». نحوه اجرای امر به معروف همواره مورد بحث و اختلاف‌نظر بوده و یکی از مشکلات دولت‌های ادوار مختلف، افراد و اقشاری بودند که درصدد اجرای آن برمی‌آمدند. تأکید رهبری بر فعال شدن امر به معروف و نهی از منکر، با همراهی دولت‌ها مواجه نبود و غالباً زیر بار استفاده از عوامل انتظامی و پلیس برای تحقق امر به معروف نمی‌رفتند. راه افتادن گشت ارشاد و دولتی‌کردن مقوله امربه معروف و نهی از منکر، بعدها مشکلات فزاینده‌ای برای نظام اسلامی پدید آورد.

[5] – شورای عالی انقلاب فرهنگی در پناه جمله‌ای از فرمایشات حضرت امام (ره) و تأیید رهبری که فرموده بودند: «ضوابط و قواعدی را که شورای محترم عالی انقلاب فرهنگی وضع می‌نمایند، باید‏‎ ‎‏ترتیب آثار داده شود.‏»، همواره راه مستقلی را به عنوان یک نهاد مقنن پیموده و عموماً به دور از واقعیت‌ها در عرصه جامعه و در تعارض با مجلس و دولت کارکرد داشته است.

[6] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «افتخارى كه نيروهاى جهادى اسلام و انقلاب، در دوران دفاع مقدس آفريدند، در تاريخ ايران نظير ندارد. كار اين نيروها آن قدر بزرگ، عظيم و پرافتخار است كه مى‌بايست برنامه‌هاى بسيار عميقى تنظيم مى‌شد كه براى هميشه جزو افتخارات ايران و اسلام در تاريخ ايران ماندگار شود. در تاريخ ملت‌ها، حوادث مهم، جاويدان و ماندنى است؛ اين يكى از آنهاست. اين كار فراموش نمى‌شود. بر عكس عده‌اى به همين زودى كه هنوز رزمندگان در جامعه هستند و حقايق را مى‌دانند و سند زنده‌اى هستند، شروع كردند كه اين افتخار را به يك ضعف تبديل كنند. اين نامردى بزرگى در تاريخ است كه اين‌گونه با افتخارات عظيم برخورد شود. الان به‌گونه‌اى صحبت مى‌كنند كه انگار ايران شروع كننده جنگ بود. همه مى‌دانند كه ما هيچ وقت تمايل به جنگ و اصلاً آمادگى جنگ نداشتيم. ارتش در حال تصفيه بود. سپاه هنوز جوان بود و حالت جنگى نداشت. ما به فكر نظام و مشكلات داخلى بوديم. آنها از عدم آمادگى ما استفاده كردند و حمله نمودند تا كار انقلاب را يكسره كنند. اگرÃ Äاين دفاعيات نبود، حداقل خوزستان را از ما گرفته بودند و الان تبديل به عربستان شده بود.» رجوع‌کنید←كتاب «هاشمي‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[7] – ارگ علیشاه تبریز که در مرکزی‌ترین نقطه این شهر واقع شده، قرن ششم هجری، در زمان مغول‌ها ساخته شد. این بنای باشکوه را که در قسمت جنوبی آن مسجدی بزرگ و باشکوه قرارداشت، با طاق‌کسری مقایسه می‌کردند. معماری این ارگ، یکی از منحصر به فردترین آثار دوران مغول در ایران به شمار می‌رود.  در دوران قاجاریه، از ارگ به عنوان انبار مهمات استفاده می‌شد و در جنگ‌های ایران و روس، فرمانده سپاه ایران، «عباس میرزا» در آن، جنگ را هدایت می‌کرد. ارگ در دوران مشروطه نیز سنگر آزادی‏خواهان بود و تا پیش از تخریب، بخش مهمی از آن، جای توپ‌های مستبدین را روی خود داشت. این بنا به خاطر زیبایی و اهمیت، جزو نخستین بناهایی بود که در سال 1310 ثبت میراث فرهنگی شد و آن را ملی اعلام کردند.  

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، با صلاحدید آیت‌الله مسلم ملکوتی، امام‌جمعه وقت تبریز، ساخت مصلای نمازجمعه در کنار ارگ مطرح شد. وی در اقدامی عجیب، دستور به تخریب ارگ داد و اعلام کرد که مصلا باید در این منطقه ساخته شود. این دستور، با وجود شرایط امنیتی، به خاطر ثبت ارگ در فهرست آثار تاریخی، با مخالفت بسیاری مواجه شد. آنها با استناد به تأیید ثبت ارگ علیشاه، چند روز بعد از انقلاب، خواستار توقف خواست امام جمعه شدند، اما قصد مهم امام‌جمعه تبریز، تخریب مدرسه «نجات» و سالن تئاتر «شیر و خورشید» در محوطه تاریخی ارگ بود که جزو نخستین مدارس جدید و اولین سالن‌ تئاتر ایران محسوب می‌شدند. سرانجام با وجود همه اعتراض‌ها، با مواد منفجره و بولدوزر، بخش‌هایی از ارگ را تخریب و ساخت بنای مصلا را آغازکردند. بنا به اسناد تاریخی، تخریب در روز 26 آذر 1360 به وسیله بولدوزر آغاز شد و در تاریخ 9 بهمن همان سال، 80 درصد از دیوار ضلع شرقی ایوان ارگ (ورودی، راه پله‌ها و محل نصب آنترپوز) با کمپرسور سوراخ شده بود و هر بار با جاسازی حدود 26 کیلوگرم تی ان تی، منفجر و امر تخریب کامل شد. با ورود سازمان وقت حفاظت آثار باستانی، بخشی از دیوار ارگ و مسجد مجاور آن، در کنار مصلای این شهر باقی ماند.

[8] – در تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۷۷،آیت‌الله منتظری سخنانی را ایرادکردکه بر دو محور اصلی لزوم صیانت از مرجعیت شیعه و حفظ استقلال آن از حکومت و قلمرو اختیارات ولی‌فقیه و اختیارات قانونی رییس‌جمهور و ضرورت پاسداری از آرا و مطالبات مردم در دوم خرداد ۷۶ توسط رییس‌جمهور استوار بود. چهار روز بعد از ایراد این سخنرانی، هزاران نیرو از شهرهای مختلف به قم اعزام و در مقابل دفتر، محل سکونت و حسینیه ایشان اجتماع کرده و ضمن شکستن شیشه‌های این ساختمان‌ها، شعارهای تند سر دادند و خواهان برخورد با ایشان شدند. حدود یک هفته بعد از این واقعه، شورای عالی امنیت ملی، حبس خانگی آیت‌الله منتظری را به تصویب رساند تا پس از تایید رهبری به اجرا درآید. در پی این مصوبه، ایشان بیش از پنج سال در خانه خود حبس‌گردید.

[9] – خانم شیرین عبادی و آقای محسن رهامی، وکلای دانشجویان آسیب‌دیده حادثه کوی دانشگاه، وکالت امیرفرشاد ابراهیمی، از اعضای جداشدة انصار حزب‌الله را پذیرفتند. این دو وکیل در خلال رسیدگی به شکایت وی، از اظهاراتش نوار ویدیویی تهیه نمودند که سرآغاز پرونده‌ای گردید که با نام «نوارسازان» مشهور شد. آقای ابراهیمی در این نوار، به گذشته‌های خود و ارتباط انصار حزب‌الله با برخی مقامات اعتراف کرد. وی به همین علت به مدت دو سال زندانی شد و ۱۸ ماه آن را در انفرادی گذراند. همچنین، دو وکیل دعاوی که اعترافات او را ضبط کرده بودند نیز به زندان افتادند. در اعترافات وی آشکار شد که به علت روابط ویژه گروه‌های فشار با مراکز قدرت، آنها از تعقیب قضایی و مجازات مصون هستند و از امکاناتی برخوردارند که به اشاره مقامات بالاتر از سوی نهادهای حکومتی در اختیارشان قرار می‌گیرد.

[10] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «بسيارى از علماى تاريخ اسلام، يا در قزوين درس خواندند و يا قزوينى هستند. بنابراين حوزه علميه قزوين، استحقاق، ريشه و استعداد يك حوزه نيرومند و فعال را دارد. روحانيت بعد از غيبت كبرى، هميشه پناهگاه مردم بود. روحانيت در ايام مشكلات و نشيب‌ها، طبق وظيفه‌اى كه احساس كرده به ميدان آمده و تاريخ ايران، هميشه شاهد اين نكته بوده كه روحانيت در كنار مردم و با مردم بوده است. در گذشته، تاريخ به صورت آرا و انتخابات، به دوش مردم نبود. با لشكركشى و كشت و كشتار بود. روحانيت هم هيچ وقت با اين شيوه در فكر كشورگشايى و مديريت نبود. سروكار روحانيت با دل، قلب، مغز و افكار مردم بود. اوج حضور، روحانيت درÃ Äانقلاب اسلامى است كه سابقه‌اى مثل آن را در تاريخ نداريم. ، هيچ وقت روحانيت خودش را براى جوابگويى به نيازهاى حكومتى مهيا نكرده بود. بخشى از مسايل فرهنگى، عقيدتى، اجتماعى، سياسى و گاهى قضايى را برعهده مى‌گرفت، اين يك مرحله كاملا جديدى در زندگى ماست. اين هم در زمان مناسب خودش اتفاق افتاد. پس امروز باید روحانيت به نيازهاى فرهنگى، علمى، صنعتى، اخلاقى و هر چه كه لازمه‌ زمان ما و اسلام به عنوان دين خاتم روح اين حركات است، پاسخ دهد. روحانيت بايد مجهز به اين علوم و پيشتاز اين حركت باشد.» رجوع‌کنید←كتاب «هاشمي‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[11] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «كلمه‌ بسيج و دانشجو، بار عظيمى از ارزش‌ها و مسئوليت را در خود نهفته دارد. اميد خيلى زيادى به اين دانشگاه بسته‌ايم. در مجلس قانونى گذرانديم. اگر مقدمات كار و بحث‌هاى آن قانون را بخوانید، متوجه مى‌شوید كه چه اهداف مهمى در بهار انقلاب اسلامى، براى حركت جهانى انقلاب اسلامى، در ذهن ما بود. بعد از اصل تأسيس دانشگاه بين‌المللى امام خمينى(ره)، در سال‎هاى آخر جنگ، براى چند هدف مقدس، طرح ديگرى در مجلس تصويب شد. يكى از آن طرح‌ها دادن سهميه به ايثارگران بود كه هدف‌هاى مهم آن، يكى تضمين سلامت و مسير درست دانشگاه بود. فكر مى‌شد كه اگر نيروهایى از تبار بسيج و ايثارگر كه امتحان خود را در فداكارى و مردانگى در انقلاب دادند، به صورت انبوه در دانشگاه باشند، تأثير اساسى در مسايل فكرى و عقيدتى دانشگاه خواهند داشت. هدف دوم مسأله حق بود؛ چون كسانى از تحصيلات خود عقب مانده و به جبهه‌ها رفته و ديگران جاى آنها را گرفته بودند، بايد به آنها فرصتى مى‌داديم تا عقب‌ماندگى علمى خود را جبران كنند. تدبير الهى اين بود كه آيين‌نامه‌اش كه مهم‌تر بود، موقعى به تصويب رسيد كه من در دولت بودم. پس ما در اين دانشگاه كه با بسيج دانشجويان حرف مى‌زنيم، بايد به بُعد بين‌الملل اسلام و انقلاب، امام، مردم، به خصوص نيروهاى ايثارگر كه ميراث‌بران اصلى انقلاب، هستند، توجه كنيم.» رجوع‌کنید←كتاب «هاشمي‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[12] – در بخشی از این سخنرانی‌آمده است: «عظيم‌ترين، وسيع‌ترين و عميق‌ترين نيروهاى انسانى و صالح‌ترين و قابل‌اتكاترين انسان‌ها درخيل خانواده‌هاى ايثارگر هستند كه آنها خودشان را صاحب حق مى‌دانند. آنها اسلام و انقلاب را با جان خودشان مرتبط مى‌بينند. بنابراين سيستم و زنجيره خانواده‌هاى ايثارگران و اطرافيان آنها كه سراسركشور را گرفته و همه جا هم هستند، اين گلزارهاى شهدا، اين قبرهاى شهدا و خاطرات جانبازان و آزادگان و اين نيروهايى‌كه همسنگران‌شان امروز در ارتش، سپاه و بسيج هيچ‌وقت خاطرات آنها را نمى‌توانند فراموش كنند، عظيم‌ترين سربازان ميدان هستند. ممكن است در شرايط عادى هر اتفاقى بتواند موجى در كشور ايجاد كند، اما واقعيت اين است كه انقلاب اسلامى ايران در درون خود و براى آينده، بهترين نيروها را با همين مراحل جهاد، مقاومت، مبارزه، شهادت و آسيب‌ديدن‌ها خلق كرده است. اين تدبير الهى براى تداوم انقلاب بوده تا اين را پايداركند.» رجوع‌ کنید←كتاب «هاشمي‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[13] – در بخشی از خطبه اول آمده است: «اگر انسان روحيه خبيثى داشته باشد و از آسايش، كمال و پيشرفت ديگران ناراحت باشد، روحيه‌اى بسيار بد است؛ چه حمل بر مقتضاى او داشته باشيم و چه نداشته باشيم. يك بحث بسيار جدى در اينجا مطرح است كه آيا خود اين روحيه، از نظر فقهى گناه است يا نه؟ اگر انسان از اينكه مى‌بيند، كسى موفق، پيروز و محبوب است، اما اقدامى نمى‌كند، در دل خود خون مى‌خورد، رنج مى‌برد و عصبانى است، آيا گناه است؟Ã Äاگر اقدام كند، قطعاً گناه محسوب مى‌شود؟ يعنى اگر انسانى دست به‌كارى بزند، براى اينكه لطف، نعمت و كمال خدا را از ديگرى سلب كند، او را بدنام كند و اگر محبوب است، او را از حق اعمالش محروم كند، سلامتى او را مخدوش كند، اين گناه، تعدى و تجاوز قطعى است و حسد به طور مسلم محكوم و مذموم است. قدم قبلى اين است كه انسان در دل خودش ناراحت باشد، اما اقدامى نكند. خيلى از فقها و قدما گفته‌اند، همين حالت حرام است.» رجوع‌ کنید←كتاب «هاشمي‌رفسنجاني، خطبه‌های جمعه 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[14] – در اواخر سال 1999 میلادی، فلسطینی‌ها به خاطر عدم تعهد طرف اسراییلی به توافق «اسلو»، روابط تشکیلات خودگردان با اسراییل، ترور اعضای مقاومت و بازداشت آنها و عدم آزادی اُسرای گروه چهارم، به شدت دچارÃ Äناامیدی شده بودند و در این اثنا بود که «آریل شارون» نخست‌وزیر سابق اسراییل در 28 سپتامبر 2000 (7 مهر 1379)، به هتک حرمت گسترده مسجدالاقصی پرداخت. این اقدام خشم و عصبانیت شدید نمازگزاران فلسطینی را برانگیخت و این اولین جرقه انتفاضه‌ای بود که پنج سال به طول انجامید. انتفاضه الاقصی علیه اسراییل، با تظاهرات گسترده نمازگزاران فلسطینی کلید خورد و پس از آن به هشت مرحله تقسیم شد: هشدار مدنی، پرتاب‌سنگ، درگیری نظامی اولیه، درگیری نظامی ثانویه، عملیات‌های استشهادی، خودروهای بمب‌گذاری شده و شلیک موشک، عقب‌نشینی عمومی، آتش‌بس، فریز نظامی. طی انتفاضه الاقصی چهار هزار و 412 فلسطینی شهید و 48 هزار و 322 تن دیگر مجروح شدند. از آغاز انتفاضه در 28 سپتامبر تا پایان مذاکرات کمپ‌دیوید، حدود هزار و 182 اسراییلی کشته و چهار هزار و 500 تن دیگر، در عملیات‌های مسلحانه فلسطینی‌ها زخمی شدند. علاوه بر این 50 تانک مرکاوا، به علاوه تعدادی خودروی نظامی اسراییلی نیز نابود شد. از 13 سپتامبر 1993 تا سپتامبر 2000  یعنی از زمان توافق اسلو تا تحویل مناطقی در کرانه باختری و نوار غزه به تشکیلات خودگردان نیز 260 اسراییلی کشته شدند.

[15] – مردان آنجلس، یک مجموعه تلویزیونی به کارگردانی فرج‌الله سلحشور، تولید سال ۱۳۷۶ شبکه یک سیمای جمهوری اسلامی ایران است. این سریال روایتگر داستان تاریخی اصحاب‌کهف می‌باشد. در سال ۱۳۹۲ این مجموعه تلویزیونی در مصر به عنوان نخستین سریال ایرانی، از تلویزیون رسمی این‌کشور پخش شد و مخالفت‌هایی را از سوی سلفی‌ها که این عمل را تلاشی برای انتقال فرهنگ شیعی قلمداد می‌کردند، در پی داشت.

[16] – شهرک مهدیه، مجموعه‌ خانه‌های سازمانی حوزه علمیه قم است که با حمایت آیت‌الله هاشمی ساخته شد. اختصاص منازل این شهرک، جهت حل دغدغه مسکن و پیشرفت طلاب علوم دینی در زمان تحصیل می‌باشد.

[17] – طرح لغو گزینش‌های مصوب سال 1374 و قانون تسری آن، مصوب سال 1375 از سوی تعدادی از نمایندگان مجلس ششم در تاریخ 13 شهریور 1379 ارایه شد تا استخدام در دستگاه‌های دولتی، شهرداری‌ها و شرکت‌های دولتی، تنها با ضوابط استخدام کشوری و بر اساس صلاحیت‌های علمی، صحت مزاج و عدم اعتیاد صورت گیرد. نمایندگان در طرح خود عنوان کرده بودند که تنها معیار استخدام افراد باید قبول قانون اساسی و شایستگی‌های علمی و دارا بودن شرایط توانایی جسمی و روانی و عدم سوء پیشینه باشد. در این طرح انحلال گزینش‌ها پیش‌بینی شده بود. آیت‌الله مکارم شیرازی، در اعتراض به این طرح اعلام کردند: «من یقین دارم، گاهی در گزینش‌ها تنگ ‌نظری‌ها و برداشت‌های سلیقه‌ای، سبب حذف نیروهای خوب و مخلص و شایسته می‌شود ‎و اخیراً مواردی از آن را دربارة جمعی از بهترین جوان‌ها دیدم ولی، باید ضوابطی تعیین شود نه اینکه کاری کنیم که در هیچ جای دنیا و در هیچ مؤسسه خصوصی و عمومی معمول نیست که بدون گزینش، عضوگیری شود.»

[18] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «طبيعى‌ترين تريبون نظام اسلامى، تريبون نمازجمعه است. نمازجمعه، به عنوان يك سنت و فرضيه‌ سياسى عبادى، به خصوص حكومتى، در بين همه‌ عبادات ما تنظيم شده است. به همين دليل حكم ائمه جمعه بايد از طرف امام و حاكم اصلى صادر شود؛ يعنى نماينده‌ رسمى نظام است و قاعدتاً بايد سخنگوى رسمى در منطقه خود باشد. هيچ يك از تريبون‌هاى ديگر اين خصوصيت را ندارد؛ البته خيلى از تريبون‌ها رسمى و مهم هستند، اما اين بعد خاص را كه تريبون جمعه دارد، ديگران ندارند. الان حدود 400 نفر از اين شخصيت‌ها جمع هستند و مطالب و نظراتى از سراسركشور دارند. اگر استفاده درست از تريبون نمازجمعه بكنيم – كه بايد بكنيم – پشتوانه خيلى بزرگى براى انقلاب و مانع بزرگى براى نفوذ نامحرمان و دشمنان انقلاب مى‌شود.» رجوع‌ کنید←كتاب «هاشمي‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[19] – نمایندگان مجلس ششم با 177 رأی مخالف، 99 رأی موافق و 25 رأی ممتنع، به وزیر پیشنهادی دولت، آقای نصرالله جهانگرد، رأی اعتماد ندادند. این رخداد با تفسیری که از ترکیب این دوره از مجلس داده می‌شد، همخوانی نداشت و اختلاف میان سه گروه طرفدار آقای خاتمی – مجمع روحانیون مبارز، جبهه مشارکت ایران اسلامی و حزب کارگزاران سازندگی ایران – را نشان داد.

[20] – در ۳۰ سپتامبر ۲۰۰۰ (9 مهر 1379)، در دومین روز انتفاضه دوم، محمد الدُرِّه، نوجوان ۱۲ ساله فلسطینی، در جریان اعتراضات گسترده و ناآرامی‌ها در سرزمین‌های فلسطینی علیه اشغالگری ارتش اسراییل در نوار غزه کشتهÃ Äشد. تصویر جمال الدره و پسرش محمد، توسط طلال ابرحمه، فیلم‌بردار تلویزیون فلسطینی که به صورت مستقل در شبکه فرانسه ۲ فعالیت می‌کرد، فیلم‌برداری شد.

[21] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «محيط دانشگاه، كاملاً باز و آزاد است. اگر دانشجويان، محيط را تنگ نكنند، يعنى به بخش‌هاى مختلف فشار نياورند و بگذارند، فضا متناسب با يك محيط تحقيقاتى و آزاد باشد، مى‌توانيم شاهد حضور افكار بالنده‌ترين بخش جامعه كه نماينده‌ بقيه‌ بخش‌ها هم هستند، در دانشگاه باشيم.كم‌وبيش اين‌گونهÃ Äاست؛ البته محيط به صورتى اداره شود كه واقعاً افكار و نظرات مطرح، بررسى و نقادى شود تا به نقطه‌ مساعدى برسد. اگر دانشگاه را آلوده‌كنند، مى‌تواند براى كشور خطرناك باشد. الان جايى نيست كه بتوانيم از اين موقعيت آسان بگذريم و كشور، انقلاب و اسلام به اين ماجراها، بى‌تفاوت بنگرند. بايد مواظب باشند وكمك‌ كنند تا روال دانشگاه، روالى طبيعى و سالم‌ باشد.» رجوع‌‌ کنید←كتاب «هاشمي ‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[22] – تهران‌تایمز (Tehran Times)، روزنامه انگلیسی‌زبان چاپ ایران است که از تاریخ ۳۱ اردیبهشت ۱۳۳۳ با نام تهران جورنال رسماً انتشار خود را آغاز کرد. اکنون سازمان تبلیغات اسلامی، صاحب‌امتیازی این روزنامه را برعهده دارد.

[23] – نسل سوخته، دوازدهمین فیلم بلند رسول ملاقلی‌پور است. نویسندگی این فیلم را نیز ملاقلی‌پور برعهده داشته‌است. این فیلم در سه اپیزود و سه داستان ارایه شده‌است.

[24] – زندان نیمه باز و باز شرایط مشخصی دارند و برای کسانی است که یا مرتکب جرایم غیرعمد هستند یا مرتکب جرایم عمدی و مدتی از محکومیت خود را گذرانده‌اند. در این نوع زندان‌ها، زندانی می‌تواند فعالیت حرفه‌ای و اشتغال به‌کار داشته باشد.

[25] – این حمله انتحاری، توسط یک قایق حامل مواد منفجره در نزدیکی ناوشکن نیروی دریایی آمریکا که در لنگرگاه عدن یمن مشغول سوختگیری بود، به وقوع پیوست. سازمان القاعده، مسئولیت حمله را برعهده گرفت. یک قاضی دادگاه فدرال ایالات متحده، دولت سودان را مسئول حمله دانست و ۱۳ میلیون دلار از دارایی‌های مسدودشده این کشور را به بستگان کشته‌شدگان داد. پس از آن نیروی دریایی ارتش آمریکا، در قواعد و قوانین ناوهای خود نسبت به این حمله، تجدید نظرکرد.

[26] – «ولایت عشق»، مجموعه تلویزیونی به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده است که در سال ۱۳۷۹ از شبکه یک سیما به روی آنتن رفت. موضوع این مجموعه درباره زندگی حضرت علی بن موسی الرضا (ع) و دعوت ایشان به مرو و دوران نیابت و شهادت می‌باشد.

[27] – هواپیمای بویینگ 777 شرکت هوایی عربین ایرلاینز، در روز شنبه 23 مهر 1379 در مسیر جده – لندن، توسط دو هواپیماربای اهل عربستان سعودی ربوده شد و سه ساعت بعد از فرود در فرودگاه بغداد و آزادشدن همه 111 سرنشین، از جمله 16 خدمه هواپیما، خاتمه یافت. هواپیماربایان از عراق تقاضای پناهندگی کردند. آنها گفتند که هدف‌شان از هواپیماربایی، درخواست عدالت و برابری و آزادی بیان در عربستان و جلوگیری از هدردادن بیت‌المال در این کشور است.

[28] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «جريانى در دانشگاه، به نام جريان اعتدال به چشم مى‌خورد كه افراط و تفريط‌هاى چپ و راست و جريان‌هاى موجود را تحمل نمى‌كند. اين جريان، جريان برحقى است. كم‌كم بزرگان كشور هم بحث اعتدال را بيان مى‌كنند. راه درست، راه معتدل و پرهيز از افراط و تفريط است. افراط و تفريط، مثل دو لبه‌ قيچى، جامعه رنج مى‌دهد. البته بايد مسايل حقيقى را مطرح كرد؛ ما حق را در انحصار خودمان نمى‌دانيم. دانشجو درس خود را خوب بخواند، حضور اجتماعى را حفظ كند، اما آلت دست نباشد. به خصوص در آنجا كه احساس مى‌كنيد تريبون‌هاى بيگانه به دانشگاه جهت مى‌دهند. يقين داشته باشيد، يك موى وجود تريبونى مثل بى‌بى‌سى، راديو آزادى و راديو آمريكا، خيرخواه ما نيست و جهتى كه مى‌دهند به طرف شيطان است. ممكن است باغ سبزى هم نشان بدهند. اين محورها الان براى شما آموزنده است. يكى از چيزهايى كه شما مى‌توانيد از آن بهره بگيريد، اين است كه بفهميد دشمنان به دنبال چه چيزى هستند؟ آنها مى‌خواهند چه جريانى را ترويج كنند؟ بالاخره اينها هستند كه دويست سال ايران را غارت و بر ملت‌هاى مظلوم ظلم كردند.» رجوع‌‌ کنید←كتاب «هاشمي ‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[29] – متن پیام آقای هاشمی چنین است: «حجت‌الاسلام والمسلمين جناب آقاى عبدالله نورى، خبر درگذشت والده محترمه‌تان، موجب تألّم خاطر گرديد. مصيبت وارده را تسليت گفته و از درگاه احديت، براى جنابعالى و ساير بازماندگان محترم، صبر و اجر و براى آن فقيده سعيده، رحمت واسعه مسألت مى‌كنم. اكبر هاشمى رفسنجانى، ریيس مجمع تشخيص‌مصلحت نظام.»

[30] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «ما بايد هوشيار باشيم. فرض كنيم كه خداوند ما را به خودمان واگذار كرده و ما بايد خير و شر زندگى خودمان را به عهده بگيريم. اگر هم محبتى كرد- كه بارها محبت كرد- و دست ما را در تنگناها گرفت، فضل الهى است. قوانين طبيعى حاكم بر تاريخ اين است كه بايد هوشيار باشيم و عوامل ترقى و تكامل را كشف و با آنها برخورد فعال كنيم و خودمان سرنوشت‌مان را رقم بزنيم. همان‌گونه كه يك مهندس، بنايى را طراحى مى‌كند، ما بايد جامعه خود را بسازيم. امروز حضور و هوشيارى شما اهميت زيادى دارد. چون جزو نهادى به وسعت همه‌ كشور و به طور جدى تأثيرگذار هستيد. يك دانشجو، در خانواده، فاميل و محيط زندگى تأثير زيادىÃ Äدارد. بنابراين شما تكليف بزرگى داريد. ما هم تكليف داريم.» رجوع‌‌ کنید←كتاب «هاشمي ‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[31] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «ما بعد از جنگ با حدود 5/16 درصد نرخ بيكارى شروع كرديم. آنهايى هم كار مى‌كردند، كار جدى نداشتند. كارگر بودند، اما توليد چندانى نبود. با دو برنامه‌ پنج ساله سازندگى كه واقعاً با دست خالى شروع شد و با 50 درصد كسر بودجه و كمبود كه به شدت همه چيز را رنج مى‌داد، كار را به اينجا رسانديم. آن موقع صادرات نفت ما يك ميليون بشکه در روز بود. شما با وضع نقدينگى و مواد اوليه  و وضع ماشين‌آلات كارخانه‌ها آشنا بوديد. از نظر زيربنايى، وضع برق را مى‌دانيد. گاز هم هيچ جا نبود. مواد اوّليه به صورت روزمره بود و كسى انبارى نداشت. با برنامه سازندگى بعد از هشت سال به 9 درصد رسيد. اگر پنج سال ديگر ادامه پيدا مى‌كرد، به 4 درصد مى‌رسيد. 4 درصد يعنى تقريباً بدون بيكارى. چون 4 درصد در نقل و انتقال و شرايط مقدمات كار اتفاق مى‌افتد. الان كه وضع بدتر از جنگ نيست. زيربناى كشور تقريباً ساخته شده است. مشكل بندر،Ã Äراه، مواد اوليه، مصالح ساختمانى، خط توليد، ارز و خيلى چيزها را نداريد. كالاهاى واسطه در كشور ساخته مى‌شود كه آن موقع خيلى ضعيف بود.» رجوع‌‌ کنید←كتاب «هاشمي ‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[32] – نسل‌کشی ارمنی‌ها، به نابودی عمدی و از پیش برنامه‌ریزی شده – نسل‌کشی- جمعیت ارمنی ساکن سرزمین‌های تحت کنترل امپراتوری عثمانی در دوران جنگ جهانی اول (۱۹۱۵ تا ۱۹۱۷ میلادی) توسط دولتمردان عثمانی و رهبران قیام ترکان جوان گفته می‌شود. عملیات در قالب کشتارهای دسته‌جمعی و نیز تبعیدهای اجباری در شرایطی که موجبات مرگ تبعیدشدگان را فراهم آورد، انجام می‌پذیرفت.

[33] – دارُ التَّبلیغ اسلامی، مؤسسه‌ای علمی- مذهبی در قم است که آیت‌الله سیدمحمدکاظم شریعتمداری آن را در سال ۱۳۴۴ با هدف تربیت مبلغ دینی و مقابله با تبلیغات ضددین و ضدشیعی تأسیس‌کرد. انتشار مجلات و کتاب، فراهم ساختن امکان تحصیل زنان و طلاب خارجی و آشنایی طلاب با دروس جدید، از فعالیت‌های آن بود.

منبع: کتاب خاطرات هاشمی در سال 1379؛ «اصلاحات در بحران»

انتهای پیام