خاطرات هاشمی آبان ۷۹ | «نظرم را خواستند گفتم مجلس و دولت، اعتقادی به پیشنهادات اصلاحی رهبری ندارند»

انصاف نیوز: خاطرات روزنوشت آیت‌الله اکبر هاشمی در آبان سال 1379 را در ادامه می‌خوانید:

يكشنبه 1 آبان 1379   |24 رجب 1421                                22 اكتبر2000

آقاي [سیدمحمد] جهرمي، [معاون اجرایی شورای نگهبان] آمد.گزارش اقدامات مربوط به سازماندهي اداري شوراي نگهبان را داد و در مورد وقت انتخابات رياست‌جمهوري و ميان‌دوره‌اي مجلس [ششم] و نيزكامپيوتري‌كردن شمارش‌آرا مشورت نمود وگفت، جمعي از افراد، مشغول جمع‌آوري وعده‌هاي عمل نشده آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور] هستند.

آقاي [حمیدرضا] حاج بابايي، نماينده همدان آمد وگفت، براي هماهنگي در مقابل مشاركتي‌ها، مجموعه‌اي از جناح‌هاي راست، مستقل و چپ ارزشي را [در مجلس] تشكيل داده‌اند كه آثارش در رأي عدم اعتماد به آقاي [نصرت‌الله] جهانگرد، [نامزد وزارت پُست و تلگراف و تلفن] و نيز در رأي امروز به اعتبارنامه آقايان [غلامعلی] حداد [عادل] و [سیدعلی‌اکبر] محتشمي، بروزكرده است؛ خواست كه به [حزب] كارگزاران [سازندگی] توصيه كنم، با آنها همكاري‌كنند.

آقاي مسيح مهاجري، [مشاور رییس‌جمهور و مدیرمسئول روزنامه جمهوری اسلامی] آمد. از عدم قاطعيت رهبري در مقابل مخالفان انتقاد دارد. بيانيه‌اي از نهضت آزادي را آورد كه صريحاً جواب اظهارات رهبري، در سخنراني در جمع ياران امام علي(ع) را داده‌اند.گفت، دفتر رهبري به آقاي [غلامحسین] محسني‌اژه‌اي‌، [دادستان ویژه روحانیت] گفته كه به فتواي رهبري، آقاي [حسن یوسفی] اشكوري، مرتد نيست و لذا دادگاه با اينكه حكم اعدام را صادركرده، قرار است در تجديدنظر، جبران‌كند.

عصر آقاي [سیدمحمدباقر] حكيم، [رییس مجلس‌اعلای انقلاب اسلامی عراق] آمد. از نحوه سفر آقاي [کمال] خرازي، [وزیر امورخارجه] به عراق و در جريان نگذاشتن ايشان گله داشت و از مخالفت‌هايي‌كه در عراقي‌هاي موجود در ايران، عليه ايشان و مجلس‌اعلا مي‌شود، اظهارناراحتي‌كرد.

سردار قاسم سليماني، فرمانده نيروي قدس آمد. ايشان هم سفر آقاي خرازي به عراق را به نفع عراق و به ضرر ايران مي‌داند وگفت، چيزي به دست نياورده‌اند. توضيحاتي در مورد انتفاضه فلسطين داد وگفت، ادامه خواهد يافت. تحرك عمل ايران را  ناكافي مي‌داند و پيشنهاد دارد كه كمك‌هاي مالي و تسليحاتي و تبليغاتي، زياد بشود.

اعلاميه پاياني [اجلاس فوق‌العاده] سران [اتحادیه] عرب [در قاهره] منتشر شد؛ با اينكه در مورد روابط با اسرایيل و بسياري موارد ديگر و كمك مالي و … نكات خوبي دارد[1]، اما از سوي سران حماس و جهاد [اسلامی فلسطین] محكوم شده و آن را ضعيف‌گفته‌اند، ولي بيش از حد انتظار محافل، واقع‌بين است. انتفاضه هم شدت يافت و تظاهرات عليه بيانيه هم انجام شده است. عفت و سارا، [دختر فاطی]، از سفر عُمره مراجعت كردند.

دوشنبه 2 آبان 1379 |  25 رجب 1421                                 23 اكتبر2000

آقاي [مصطفی] ميرسليم، [معاون فرهنگى – اجتماعى مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخیص مصلحت نظام]، همراه جمعي از محققان معاونت فرهنگي مركز تحقيقات‌آمدند. طرح‌هاي خود را توضيح دادند و از عدم تصويب آن، در مورد اطلاع‌رساني در رویت هلال و جهاني شدن گله داشتند.گفتم، طرح‌ها را گران تشخيص داده‌اند

آقاي طه هاشمي، [مدیرمسئول روزنامه انتخاب] آمد. منتظر است كه يا به عنوان وزير ارشاد و يا به عنوان ریيس سازمان [فرهنگ و] ارتباطات [اسلامی] معرفي شود؛ گويا دچار خوش‌بيني است. براي انتشار نشريات ديگري غير از [روزنامه] انتخاب، استمدادكرد و از بي‌تحركي دولت اظهارنگراني‌كرد؛ به خصوص با داشتن درآمدكافي ارزكه اگر اين وضع ادامه يابد، باعث يأس مردم از مديريت نظام مي‌شود. از دفتر رهبري گله داشت كه در سفر رهبري به قم، براي او دعوتنامه نفرستاده‌اند.

عصر هيأت امناي دانشگاه آزاد اسلامي آمدند؛ با آقايان [محمدعلی] كي‌نژاد، دبير شوراي عالي انقلاب فرهنگي و [جعفر] توفيقي، نماينده وزارت علوم در هيأت امناي دانشگاه آزاد، اختلافات وزارت و شورا و دانشگاه‌آزاد، مطرح و تفاهمي ايجاد شد؛گرچه اصل اختلاف رفع نشد و ضمناً كليات اساسنامه پذيرش دانشجويان خارجي در دانشگاه آزاد تأييد شد. انتفاضه و شهادت و جرح وسيع فلسطينیان و انتقادات از بيانيه پاياني اجلاس سران عرب ادامه دارد.

سه‌شنبه 3 آبان 1379 |  26 رجب 1421                                24 اكتبر2000

مديران مركز آمار آمدند. آقاي دكتر [عباسعلی] زالي، [رییس مرکز آمار ایران]، گزارش داد و از ضعف فرهنگ آمار و عدم همكاري اُرگان‌ها و مردم گفت و خواستار تقويت كار مركز شد. من هم در ضرورت و اهميت آمار صحيح در كشور و عدم توفيق ايران در داشتن آمار جامع و دقيق و نيز پايگاه اطلاعاتي وسيع و شبكه اطلاع‌رساني مطمئن، صحبت كردم.[2]

هيأت‌ریيسه [مجلس] خبرگان [رهبری]، جلسه داشت. پيشنهاد بودجه سال آتي مطرح بود. پيشنهاد شده بود كه بودجه براي 28 دفتر خبرگان در 28 استان ديده شود؛ مخالفت شد و موكول به تصويب مجلس در مورد تأسيس دفاترکردیم. قرارشد، مذاكرات سال‌هاي قبل كه چاپ شده، به نمايندگان داده شود. آقايان [علی] مشكيني و [ابراهیم] اميني كه در جامعه مدرسين [حوزه علمیه قم] هستند، از اموركشور اظهارنگراني‌كردند وگفتند، در جامعه، مسأله رياست‌جمهوري آينده مطرح است و هنوز به نتيجه‌اي نرسيده‌اند.

عصر آقاي موريس معتمد، نماينده كليميان ايران در مجلس، همراه يكي از سران جامعه كليمي [= یهودی] ايران آمدند.گفتند، بعد از انقلاب، بخشي از يهوديان از ايران رفته‌اند و حدود 30 هزار نفر مانده‌اند و در اثر دادگاه متهمان به جاسوسي كليمي در شيراز، حدود پنج هزار نفر ديگر رفته‌اند و اخيراً پس از شروع انتفاضه و پخش مداوم ستم‌‌هاي اسرایيل نسبت به فلسطيني‌ها و تحريك عواطف مسلمانان، يهودي‌هاي ايران احساس ناامني مي‌كنند و اخيراً سه مورد حمله به يهودي‌ها ديده شده است. خواستندكه من در نمازجمعه بگويم، جامعه يهوديان ايران، با تجاوز به فلسطين مخالف است و از اول با تشكيل اسرایيل، موافق نبوده و بايد حساب آنها را از حساب صهيونيست‌ها جدا بدانيد. آقاي معتمدگفت، در سفر به آمريكا كه همراه آقاي [مهدی] كروبي، [رییس‌مجلس]  رفته بود، باعث شده يهوديان در تظاهرات عليه آقاي [سیدمحمد] خاتمي، شركت نكنند و يادآور شركت يهوديان ايران در [دوران] دفاع در جنگ تحميلي شدند.

شب میهمان رهبري بودم. دربارة سفر آقاي [کمال] خرازي، [وزیر امورخارجه] به عراق، مسأله انتفاضه و محاكمه آقاي [حسن یوسفی] اشكوري و نظارت بر اجراي سياست‌هاي كلي و انتخابات مذاكره‌كرديم. طبق نظر [فتوای] امام و رهبري، اشكوري، مرتد به حساب نمي‌آيد و اگر عنوان محارب يا مفسد بر او تعيين نكنند، مستحق اعدام نيست.گفتند، آقاي خاتمي از اظهارات ايشان در جمع بسيجيان كه گفته‌اند، در مورد فلسطين رفراندوم شود، اظهار خوشحالي‌كرده و فكر مي‌كند كه اين نظر، برگشت از نظر نابودي اسرایيل است‌كه به او توضيح داده‌اند كه اين راهكار نابودي است؛ چون نتيجه رفراندوم همين است. امروز انفجار مخزن مهمات در پادگان ارتش در راه مشهد به تربت حيدريه، باعث وحشت منطقه و بسته شدن راه‌ها و تخليه روستاها شده است.

چهار‌شنبه 4 آبان 1379 |  27 رجب 1421                             25 اكتبر2000

براي مراسم عيد مبعث، به دفتر رهبري رفتم. آقاي خاتمي، [رییس‌جمهور]، چند جمله‌اي تبريك گفت و رهبري هم صحبت‌كوتاهي داشتند؛ خشك و بي‌رونق بود. سري به دفترم زدم وگفتم، به هريك از دفتريان و پاسداران، پنج هزار تومان عيدي بدهند.

به خانه آمديم. تا شب، وقت به مطالعه و استراحت و ديدن اقوام گذشت. بيشتر وقت به مطالعه كتاب «جهان در عصر بعثت» صرف شد. اعلام شد كه انفجار انبار مهمات پادگان لشكر 77 تا نيمه شب ادامه داشته و تلفات جاني نداده؛ گرچه شايعاتي هم دربارة تلفات هست.

کنگره آمريكا، قطعنامه‌اي صادركرده و فلسطيني‌ها را مسئول حوادث اخير خوانده و از اسرایيل،گستاخانه حمايت كرده است. سروصداي زيادي در مورد توقيف سه هفته‌نامه، در رسانه‌هاي بيگانه ديده مي‌شود.[3]

پنج‌شنبه 5 آبان 1379 |  28 رجب 1421                              26 اكتبر2000

تا ساعت یازده صبح، براي خطبه‌هاي نماز جمعه فردا، دربارة سوابق تاريخي بيت‌المقدس مطالعه‌كردم. از ساعت یازده تا چهار بعد از ظهر، در دفتركوشك‌كاركردم. اول وقت، آقاي عبدالله نوري، به عنوان تشكر از تسليت من در مورد فوت والده‌اش آمد. ماجراي سكته مادر را تعريف كرد و اينكه اجازه نداده از مراسم سوءاستفاده عليه نظام بشود؛ به‌جز مطالبي مثل بيانيه آیت‌الله منتظري كه از اختيار او بيرون بوده وگفت، وضع حال پدرش هم خوب نيست. علاج در مرخصي هفتگي مي‌باشد. خلاصه مذاكر‌اتم با رهبري و آقاي [غلامحسین] محسني [اژه‌ای، دادستان ویژه روحانیت] را گفتم. شب هم علاوه بر انجام كارهاي دفتر، براي خطبه‌هاي جمعه مطالعه‌كردم.

بعضي روزنامه‌هاي عربي، امروز جواب آقاي [سیدمحمد] خاتمي را داده‌اند كه از كم‌عملي [اجلاس فوق‌العاده] سران [اتحادیه] عرب انتقادكرده بود و در مقابل، آنها از بي‌عملي رياست [سازمان] كنفرانس اسلامي‌گفته‌اند.[4] ریيس پارلمان دولت خودگردان گفته، آقاي خاتمي،كنفرانس سران اسلامي را در سردخانه گذاشته است.

اعلان شد كه بعد از دو ماه تلاش، پنج جسد از اجساد قربانيان زيردريايي اتمي‌كورسك روسيه را بيرون آورده‌اند. طالبان، روسيه را تهديدكرده‌‌كه اگر به كمك به جبهه متحد شمال افغانستان ادامه دهد، ضرر خواهدكرد. وزير دفاع روسيه با احمدشاه مسعود[5] ملاقات كرده و اخيراً كمك‌هاي روسيه به مخالفان طالبان، افزايش يافته است.

تركيه اعلان كرده كه از سال آينده، شركت دختران محجبه در كنكورها ممنوع است؛ گرچه فعلاً هم مانع حضور آنها در دانشگاه‌ها و ادارات مي‌شوند و نقطه‌مقابل آن، اعلان طالبان است كه از حضور مردان بدون ريش و زن‌ها، در ادارات و دانشگاه‌ها هم جلوگيري مي‌كنند. يك فلسطيني در غزه، با يك دوچرخه حامل بمب، به پاسگاه اسرایيلي‌ها زد. اين حمله انتحاري، باعث وحشت اسرایيلي‌ها شده؛ روند جديدي آغاز شده است.

جمعه 6 آبان 1379 |  29 رجب 1421                                   27 اكتبر2000

براي اقامه‌جمعه به دانشگاه تهران رفتم. بحث عمده، مسایل روز دربارة انتفاضه فلسطين و خطبه اول در خصوص بعثت پيغمبر (ص) بود.[6] آقاي [جواد] مقصودي، [رييس ستاد برگزاري نماز جمعه تهران] و آقاي [سیدرضا] اكرمي‌سمناني گفتند، بخشي از نيروهاي حزب‌اللهي، در مورد انتشار تسليت من به آقاي عبدالله نوري – به مناسبت فوت مادرش- گله دارند.گفتم، بُعد انساني مسأله را توجه ندارند.

عصر آقاي عباس صفريان آمد. ریيس اداره مرزي وزارت امورخارجه شده و براي تكميل خطوط مرزي كه از قديم ناتمام مانده، سفري به مرز تركيه‌كرده؛ بحث‌هاي زيادي شده، ولي ناتمام مانده است. در منطقه ماكو و مرز بازرگان، دو نقطه بين ميله‌‌‌‌‌‌هاي مرزي دچار ابهام است. امروز هم انتفاضه ادامه داشت؛ شهيدان و مجروحاني هم داشته است. فاطي از سفر كيش برگشته بود و از ركود جزيره گفت.

شنبه 7 آبان 1379 | 30 رجب 1421                                     28 اكتبر2000

پيش از ظهر،كميسيون زيربنايي [مجمع تشخیص مصلحت نظام]، جلسه داشت. در مورد منابع مالي جديد براي بخش مسكن بحث شد. با اينكه معلوم است، منابع فعلي براي رفع نياز بخش كافي نيست، مذاكرات به نتيجه مشخصي نرسيده؛ پيشنهاد وزارت مسكن [و شهرسازی]، اين است كه اجازه بدهند مثل موبايل از منابع بخش خصوصي بهره بگيرد؛ بدون اينكه به حساب سهم تسهيلات آن بيايد و بازپرداخت هم پلكاني باشد و چند راه ديگر.

عصر آقايان [اسحاق] جهانگيري، [وزیر صنایع و معادن]، [حسین] مرعشي، [نماینده کرمان] و [حسین] رضايي، [رییس سازمان حج و زیارت] آمدند. درخواست كردند كه اقدام جدي براي خلاصي آقاي عبدالله نوري از زندان بشود و نمونه‌هايي از مشكلات خانوادگي او را گفتند؛ از قبيل ناراحتي شديد پدر و همسر. دكتر [احد] ميلاني‌نيا آمد و به خاطر بالا رفتن قند، دستوراتي براي غذا هم داد.

اسرایيل، امروز بخش‌هايي از غزه و كرانه باختري را تصرف‌كرده و [یاسر] عرفات، [رییس دولت خودگردان فلسطین]، از مردم خواسته كه به حركت انتفاضه، شدت بخشند. [بیل‌کلینتون]، ریيس‌جمهور آمريكا هم از به بن‌بست نزديك‌شدن مذاكرات صلح اظهار نگراني‌كرده است. در ساحل عاج، بعد از مدتي اعتراضات مردمي، ریيس‌جمهور فراركرده و فرد جديدي زمام امور را به دست‌گرفته؛ بي‌شباهت به وضع يوگسلاوي نيست.

آقاي [بیژن نامدار] زنگنه، [وزیر نفت]، خبر داد كه با ژاپني‌ها بر سر سرمايه‌گذاري آنها در توسعه مخزن نفت آزادگان، به توافق رسيده‌اند.گويا ژاپن با عربستان، بر سر همكاري نفتي به مشكل برخوردكرده است و دنبال منبع ديگري، براي تأمين نيازهاي انرژي است.

يكشنبه 8 آبان 1379 |  1 شعبان 1421                                   29 اكتبر2000

دكتر فريدون عزيزي، [متخصص غدد و متابولیسم]، همراه با دكتر [احد] ميلاني‌نيا، براي معالجه قند آمدند كه اخيراً بالا رفته است و دستورات غذايي و دارويي دادند. براي عفت هم‌كه‌كمي آنزيم‌هاي‌كبدي‌اش بالارفته، دستوراتي دادند. ساعت نُه به دفترم رسيدم؛ روزهاي قبل، هفت و نیم مي‌رسيدم.

دكتر [شهاب‌الدین] صدر، ریيس [سازمان] نظام پزشكي آمد. توضيحاتي براي انتخابات آينده [نظام پزشکی] داد؛ اميدوار است، باز هم انتخاب شود. در مورد انتخابات رياست‌جمهوري و ايجاد وفاق بين گروه‌هاي سياسي، پيشنهادهایي داشت و مشورت‌كرد. آقاي [علی] فتح‌الله‌زاده [خویی]، مدير باشگاه استقلال آمد؛ مثل ملاقات قبلي، فصلي در علاقه جوانان به ورزش و دو باشگاه استقلال و پرسپوليس داد وگفت، بايد از اين علاقه‌مندي استفاده سياسي و اجتماعي شود. از تغيير روحيه جوانان، اظهارنگراني‌كرد.

آقاي [سعید] اسدي،كارگردان سينما آمد. 22 سال در آلمان كاركرده و اواخر دوران رياست‌جمهوري من به ايران برگشته و دو فيلم ساخته و قرار بوده، فيلمي دربارة جنايت اسقاط ايرباس ايران توسط آمريكا [در تابستان 1367]، تهيه كند.كارفرما صداوسيما بوده و من هم 200 هزار دلار، در آخر دوره كارم، به صداوسيما داده بودم، ولي‌گويا سناريوي او را نپسنديدند وكار عملي‌نشده؛ معتقد است [وزارت] ارشاد و مسئولان سينما، او را بايكوت‌كرده‌اند. نمونه‌هایي از مطرح‌بودن خود در رسانه‌هاي خارجي و سناريوي ايرباس را آورده بودكه بخوانم و براي ساخت فيلم،كمك كنم.

آقاي مسيح مهاجري، [مدیرمسئول روزنامه جمهوری اسلامی] آمد و مسایل مربوط به انتخابات و جرايد را پيگيري كرد. گفت، خبري شنيده كه دستگاه قضايي مي‌خواسته در مقابل دريافت پنج ميليارد تومان كمك از دولت، در مورد بعضي روزنامه‌ها كوتاه بيايد كه رهبري مانع شده‌اند.

عصر عقد ازدواج [آقاى اميرعلى‌آقايارى]، يكي ازكاركنان بنياد بيماري‌هاي خاص را بستم. آقاي [احمد] پيش‌بين، نماينده بافت [کرمان] آمد. از خطر انحرافات اخلاقي و سياسي جوانان و نيز وضع اقتصادي اظهار نگراني‌كرد و پيشنهادهایی داشت.گفت، امروز نيروهاي انقلابي، قدر دولت شما را مي‌دانند. انتفاضه ادامه دارد و در مقابل كاخ سفيد در واشنگتن، 15 هزار مسلمان و مسيحي و يهودي، عليه اسرایيل و آمريكا تظاهرات كرده‌اند.

دوشنبه 9 آبان 1379  |  2 شعبان 1421                                 30 اكتبر2000

آقاي علي ملكوتي، ریيس دانشگاه آزاد سراب آمد.گفت، [آقای حسین انواری]، نماينده سراب، آقاي [عبدالله] جاسبي، [رییس دانشگاه آزاد اسلامی] را قانع‌كرده‌كه او را عزل‌كند و خواست كه مهلت بدهند؛ در قم زندگي می‌كند و فقط آخر هفته به سراب می‌رود.

آقاي [یوسف] زمرديان، [از خیرّین بازار تهران و بانی مدرسه دارالشفاء قم] آمد. دربارة دوران زندان و نيزكيفر آقاي علي زمرديان صحبت شد و از اينكه خانواده او عليرغم‌كيفر فرزندشان، وفادار به انقلاب مانده‌اند، اظهارتحسين‌شد.گفت، از سوي دانشگاه امام صادق(ع) به لندن رفته و با مذاكره با خانواده اميرحسيني‌ها، مشكل گرفتن پول مرحوم [ابوالفضل] توليت از بانك را حل‌كرده است؛ قبل از انقلاب، حدود سه ميليون پوند به بانك سپرده بود كه با ادعاي اميرحسيني‌ها به عنوان وارث [مرحوم تولیت]، بانك پول را نمي‌داد و بالاخره با توافق وگرفتن سهمي، پول‌ها آزاد شد و با بهره در اين مدت طولاني به حدود 19 ميليون پوند رسيده كه دريافت شده است. خواست به فاطي، [رییس بنیاد بیماریهای خاص] بگويم، براي ساخت بيمارستان سرطاني‌ها با آنها همكاري شود.گروه خيريه آنها آماده‌اند، دو ميليارد تومان‌كمك‌كنند.

جمعي از معاونان وزارت اطلاعات آمدند. از اينكه گروه بازجو‌هاي معزول، عليه مديران وزارت، شبنامه منتشر مي‌كنند و قوه قضایيه به شكايت متهمان شكنجه شده، ترتيب اثر نداده وگفته به همان سازمان قضايي [نیروهای مسلح] شكايت ببرند، بسیار ناراحت بودند.گفتند، در ملاقات ديروزشان با آقاي [سیدمحمود] هاشمي‌شاهرودي، [رییس قوه‌قضاییه] هم نتيجه معكوس‌گرفته‌اند و به آنها توهين شده است.گفتند، مديركل‌هاي اطلاعات جمع‌شده‌اند و تهديد به استعفای دسته‌جمعي‌ نموده‌اند؛ براي حل مشكل استمدادكردند.

عصر ستاد برگزاري سمينار ابعاد وجودي امام زمان(عج) آمدند. آقاي [محمود] محمدي عراقي، [رییس سازمان تبلیغات اسلامی]، گزارش كار داد و من هم در اهميت مسأله منجي بشر و توافق همه اديان آسماني در اين خصوص و آثار وجودي امام زمان (عج) در عصر غيبت، صحبت‌كردم.[7]

سه‌شنبه 10 آبان 1379  |  3 شعبان 1421                               31 اكتبر2000

آقاي [اسدالله] بادامچيان، [دبیر سیاسی حزب مؤتلفه اسلامی] آمد. برنامه مؤتلفه براي انتخابات [ریاست‌جمهوری سال 1380] را گفت. نامزد مشخصي ندارند، ولي درصدد نقد عملكرد دولت آقاي [سیدمحمد] خاتمي و بيان نقاط ضعف آن هستند. در مورد هدف من از طرح ضرورت همكاري گروه‌ها براي رفع مشكل، در نمازجمعه پرسيد.

آقاي [عبدالرحمن] نديمي بوشهري، استاندار سابق بوشهرآمد؛ فعلاً قائم‌مقام ریيس بانك صنعت و معدن است. از ضعف مديريت اقتصادي كشور انتقاد دارد و گفت، بانك صنعت و معدن، طرحي تهيه كرد و تصويب هم شد، ولي در عمل به اشكال برخوردكرده و مايه دلسردي شده است. ظهر فاطي و آقايان دكتر [محمود] طباطبايي و دكتر [باقر] لاريجاني و دكتر [احد] ميلاني‌نيا آمدند و بر مراعات رژيم غذايي [برای تنظیم قند خون]، تأكيد داشتند.

عصر آقايان [سیدرضا] نيري، [سرپرست کمیته امداد امام خمینی] و دو نفر از حزب‌الله لبنان آمدند. از مشاهدات خود از زندان خيام و وضع نامساعد آن و كمك‌هاي كميته امداد به محرومان لبنان گفتند. 200 تن از زندانيان سابق زندان خيام[8] آمدند؛ خيلي پُرشورند. براي آنها سخنراني‌كردم و از اهميت پيروزي مقاومت اسلامي لبنان و تأثير آن بر مردم فلسطين گفتم و از سياست دوگانه سازمان ملل و دولت‌هاي غربي انتقادكردم كه براي نجات زندانيان خيام در جنوب لبنان حمايت نكردند و امروز براي نجات سه سرباز اسرایيلي، تلاش مي‌كنند.[9]

شب، [جامعه] روحانيت‌مبارز، در دفترم جلسه ‌داشت. دربارة انتخابات [ریاست‌جمهوری] و پذيرش اعضاي جديد بحث شد. مقررشدكه فعلاً نامزدي براي انتخابات نداشته باشيم و تشويق شود، افرادي براي روشنگري وارد شوند.

دولت تركيه، امروز يك هواپيماي حامل دارو و تجهيزات پزشكي ايران را كه براي مردم فلسطين مي‌برده، بنا به درخواست اسرایيل، مجبور به فرود اجباري كرده و تفتيش نموده است. يك هواپيماي 747 خطوط هواپيماي سنگاپور در مسير لس‌آنجلس در تايلند سقوط كرده و جمع زيادي مُرده‌اند؛ هنوز علت آن معلوم نيست.

چهار‌شنبه 11 آبان 1379  |  4 شعبان 1421                              1 نوامبر2000

جمعي از اساتيد دروس معارف اسلامي دانشگاه‌ها آمدند. از مشكلات و نيازها و كمبودها گفتند و حمايت خواستند. بخشي از مشكلات از قرار ذيل است: 1 – اشكالات متون درسي و به روز نبودن آنها 2 – عدم توجه مديران دانشگاه‌ها به جايگاه اين اساتيد و تبعيض بين آنها و اساتيد ساير رشته‌ها. 3 – حق‌التدريسي‌بودن اكثر معلمان و اساتيد 4 – توقع دانشگاهيان از اين اساتيد كه پاسخ‌گوي همه مسایل انقلاب اسلامي و جامعه باشند و بي‌تفاوتي بسياري از اساتيد در اين موارد. 5 – تهيه لايحه از سوي وزارت [علوم] كه در آن نقش‌كرسي‌هاي معارف اسلامی دانشگاه ضعيف‌شده. 6 – عدم اطلاع آنها از همه مسایل‌كشور براي پاسخ‌گويي. 7 – اولويت‌دادن دانشگاه آزاد اسلامي براي استخدام فارغ‌التحصيلان خودش؛ حتي اگر ضعيف‌تر از افراد متقاضي ديگر باشند. 8 – افراط در نقش اساتيد اين رشته‌ها در گذشته و تفريط در زمان حاضر. قرار شد، براي رفع مشكلات‌شان، در حد مقدور كمك كنم.

اخوي محمد، [رییس شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی] آمد وگفت، پذيرفته است كه كنگره حزب كارگزاران به تأخير افتد؛گرچه هدف مشترك مشاركتي‌ها و جناح چپ،كارگزاران است و بنا دارند، تحرك حزب را كم كنند. ظهر با محسن [سرپرست دفتر ریيس مجمع تشخیص مصلحت و مدیرعامل دفترنشر معارف انقلاب]، ناهاركاري خورديم و در مورد كارهاي مجمع تشخيص و دفتر نشر معارف انقلاب، تصميم‌گيري‌كرديم.

عصر آقاي محمد صادق‌الحسيني [فراهانی]، [روزنامه‌نگار] آمد. مصاحبه‌اي براي توضيح نقاط مبهمي از تاريخ انقلاب انجام داديم؛ مي‌خواهدكتابي تهيه كند. از كم‌تحركي ايران در مورد انتفاضه بيت‌المقدس انتقاد داشت. شوراي نگهبان، امروز مصوبه تفسيري مجلس در مورد مطبوعات را به خاطر مخالفت با مضمون نامه اخير رهبري به مجلس[10]، به عنوان مخالفت با شرع رد كرده و باعث خشم دوم‌خردادي‌ها شده است. انتفاضه ادامه دارد و روزانه چند شهيد و ده‌ها مجروح مي‌دهد.

پنج‌شنبه 12 آبان 1379 |  5  شعبان 1421                               2 نوامبر2000

از اول صبح تا ساعت چهار بعد از ظهر، در دفتر كوشك بودم و عصر تا ساعت ده شب، در خانه كار مي‌كردم؛ با مطالعه دربارة امام زمان(ع) و سناريوي فيلم سقوط ايرباس و بولتن‌ها و جرايد.

 رسانه‌هاي دوم خردادي، با اينكه از رد تفسير مجلس، [از سوی شورای نگهبان] عصباني‌اند، از ترس تعطيلي، تُندروي نكرده‌اند. محاكمه مسافران كنفرانس برلين آغاز شد. چپ‌ها از تحت‌الشعاع قرارگرفتن اخبار سفر آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور] به ژاپن، در اثر وجود اخبار زياد از رهبري- در ديروز و امروز- ناراضي‌اند، ولي چيزي نمي‌گويند. در جلسات خاص داخلي خود مي‌گويند، رهبري عمداً در چنين مواقعي ملاقات مي‌گذارند و خبرسازي مي‌شود.

امروز عصر، بمبي در بازار بيت‌المقدس‌غربي منفجر شده و جمعي از اسرایيلي‌ها را كشته و مجروح كرده و سازمان جهاد اسلامي، مسئوليت آن را به عهده گرفته است. به خاطر كشته‌شدن سرباز اسرایيلي در درگيري‌هاي ديروز، بعضي از مسئولان اسرایيلي، صحبت از جنگ مي‌كنند؛ گرچه براي كم كردن از درگيري‌ها، با دولت خودگردان به تفاهمي دست يافته‌اند، ولي مردم و گروه‌ها، اهميتي به اين توافقات نمي‌دهند.

جمعه 13 آبان 1379 |  6  شعبان 1421                                   3 نوامبر2000

در خانه بودم. وقت با مطالعه و استراحت گذشت. همشيره‌ها فاطمه و طيبه آمدند. طيبه عازم مشهد است؛ حالش خوب است و از عمل چشم و نصب لنز راضي است و مي‌گويد، مثل دوران جواني مي‌بيند؛ آب مرواريد آورده بود. مقداري كشك خلال و ليف حمام كه خودش تهيه‌كرده، آورده بود.

امروز در بيشتر شهرها، تظاهرات عليه آمريكا بود. ديروز در اصفهان و تهران، چند نفري قصد اجتماع به عنوان اعتراض به سركوب آزادي‌ها داشتند كه متفرق‌شان كردند؛ با اينكه راديوهاي بيگانه، چند روز براي آن تبليغات كرده بودند، از چند ده نفر بيشتر نبودند. در شيراز، جمعي از قاچاقچيان زنداني، درصدد فرار از زندان برآمده بودند كه با برخورد مأموران، شش نفرشان كشته شده‌اند و جمعي ديگر از قاچاقچيان زنداني، به نفع آنها در زندان شورش‌كرده‌اند. ديروز در قائم‌شهر،كارگران كارخانه بافندگي‌كه تعطيل شده، راهبندان ايجادكردند و با مأموران برخوردكرده‌اند. اين‌گونه موارد، در اثر بي‌رونقي صنايع، زياد است. در شرق كشور هم موارد زيادي از تحصن و اعتراض روستایيان، به‌خاطر ناامني و شرارت اشرار داريم.

در عراق، امروز نمايشگاه بين‌المللي با حضور 2500 شركت از 45 كشور افتتاح شد كه دليل بر رخنه در تحريم است. بعد از وفور پرواز هواپيماها از چندكشور، عراق اعلام داشته كه ديگر حاضر نيست، در مقابل نفت دلار بگيرد؛ به‌خاطر جنايات آمريكا و ترجيح مي‌دهد يورو بگيرد؛ با اينكه ارزش يورو، رو به نزول و دلار رو به صعود است.

شنبه 14 آبان 1379   |7  شعبان 1421                                   4 نوامبر2000

مجمع [تشخیص‌مصلحت‌نظام]، جلسه داشت، آقاي [سیدمحمود] هاشمي‌شاهرودي، [رییس قوه‌قضاییه]، خواستار استقلال مالي و اداري براي قوه قضایيه بود كه به‌خاطر مخالفت با قانون اساسي تعديل شد. آقاي [بیژن نامدار] زنگنه، [وزیر نفت] آمد وگزارشي از توافق‌ها با ژاپن، در مورد مسایل نفت داد.

ظهر، جلسه معمول بعد از جلسه مجمع [تشخیص‌مصلحت‌نظام] را [با آقايان واعظ‌طبسى، موحدى‌كرمانى، جنتى، ناطق‌نورى و دُرّى‌نجف‌آبادى] داشتيم. دربارة رد تفسير مجلس توسط شوراي نگهبان و احتمال تشديد اختلافات و راه علاج، و نيز در مورد انتخابات ميان‌دوره‌اي مجلس و رياست‌جمهوري مذاكره شد. از اقدام صداوسيما و روزنامه كيهان، در خصوص دامن‌زدن به بي‌اعتمادي مردم نسبت به نظام، انتقاد شد.آقاي [احمد] جنتي، [دبیر شورای نگهبان]، نقل‌كردكه آقاي [محمد] يزدي، در جلسه علماي بلاد كه به دعوت جامعه مدرسين [حوزه علمیه] در قم برگزار شده، حملات صريح و شديدي به دولت و شخص آقاي [سیدمحمد] خاتمي داشته‌؛ درخصوص عملكرد آنها و عقب‌رفتن اموركشور نسبت به وضع قبل از دوم‌خرداد.

عصر آقاي [محمدرضا] سبزعلي‌پور، [مسئول پروژه مركز تجارت جهانى ايران] آمد و گزارشي از تلاش‌هايش براي تأسيس مركز تجارت جهاني در تهران، توسط بخش خصوصي داد و ازكارشكني‌هاي وزارت بازرگاني انتقاد داشت و گفت، حق عضويت به مبلغ يك ميليون دلار، توسط يك سرمايه‌گذار كويتي پرداخت شده و پرونده تقاضاي اجازه تأسيس توسط سازمان برنامه و بودجه، در زمان آقاي [محمدعلی] نجفي به دولت رفته و وزير بازرگاني، مانع تصويب آن است.

انتقاد به شوراي نگهبان، امروز در سطح رسانه‌ها و جلسات چپ زياد بود و بسياري از چهره‌هاي چپ با مصاحبه، صريحاً به شوراي نگهبان حمله‌كرده‌اند و رسانه‌هاي فارسي خارجي، بخش زيادي از برنامه خود را به اين مسأله اختصاص داده‌اند. انتقاد از آقاي خاتمي، [رییس‌جمهور] هم، به خاطر عدم عمل به وعده توسط جناح راست و تُندروهاي جناح چپ، رو به رشد است.

يكشنبه 15 آبان 1379 |  8  شعبان 1421                                5 نوامبر2000

[آقای محمد اصغری]، امام‌جمعه مياندوآب آمد وگفت، مردم مياندوآب خواسته‌اند كه پيام تشكرشان را از خدماتي كه در دوران سازندگي به آنها شده، ابلاغ كنم. خواستار شركت من در مراسم بزرگداشت 800 شهيدشان و شهيد [مهدی] باكري، [فرمانده لشکر 31 عاشورا] بود و براي مدارس علميه پسران و دختران استمداد نمود؛ يك ميليون تومان كمك‌كردم.گفت، [حزب] خلق مسلمان[11]، در شورش آذربايجان، او را محكوم به اعدام كرده بودند.

آقاي [سیدرضا] زواره‌اي، [عضو شورای نگهبان] آمد. براي نامزدشدن در انتخابات رياست‌جمهوري مشورت‌كرد و مثل‌گذشته، انتقادهايي به وضع اقتصاد و امنيت و فرهنگ و سياست كشور داشت. برخلاف دفعات قبل، اين بار از انتقاداتش استقبال‌كردم.آقايان حميد آخوندي و [علیرضا] جلالي، [تهیه‌کنندگان تلویزیون]، [و مهدی سجاده‌چی، فیلمنامه‌نویس]، براي ادامه سئوالات مربوط به فيلم «انقلاب تنها»، آمدند؛ بيشتر در مورد احتمال تأثير آمريكا در جريان جنگ تحميلي عليه ايران بود.

عصر، گروه گفتمان زندگي حضرت حجت (عج) آمدند. گزارش برنامه‌ها و اقدامات را دادند وگفتند، از منابع متعددي كه در مورد حضرت مهدي(ع) شبهه‌افكني دارند، شُبهات را جمع كرده‌اند – حدود هزار شُبهه و در حدود چهار هزار سوال-گفتند، چندين سايت در اينترنت شُبهه‌افكني دارند و بيشتر از سوي سُنّي‌هاي وهابي است و از من براي غني‌كردن كارشان كمك خواستند. گفتم، مواظب باشند شُبهه‌ها را كه فعلاً محدود به محافل خاصي است، در بين مردم پراكنده نكنند و به‌گونه‌اي عمل‌كنندكه مردم با اطلاعات كافي، واكسينه شوند.

اسرایيل، فعاليت سياسي وسيعي براي جلوگيري از اعلام يك‌طرفه دولت فلسطيني به مركزيت بيت‌المقدس،آغاز كرده و ايران را به اقدام عليه امنيت اسرایيل متهم‌كرده است و انتفاضه هم با شدت ادامه دارد. عراق اعلان كرده كه پرواز به بصره و موصل را براي شكستن تحريم آمريكا انجام خواهد داد و به‌ خواست آمريكا، درخصوص هماهنگي با آن، جواب رد داده‌اند.

دوشنبه 16 آبان 1379 |  9  شعبان 1421                                6 نوامبر2000

ديروز و ديشب و امروز در تهران و بسياري از نقاط كشور، باران داشتيم. وضع بارندگي امسال خوب است؛ خيلي بهتر از سال گذشته و حتي بهتر از 32 سال گذشته. براي افتتاح كنگره توان‌بخشي معلولان به دانشگاه [علوم] بهزيستي در اوين [بلوار دانشجو] رفتيم. از نمايشگاه بازديدكرديم. در اجلاس، دكتر [غلامرضا] انصاري، ریيس سازمان بهزيستي، خيرمقدم گفت و از تأسيس اين دانشگاه در زمان رياست‌جمهوري من و دوره سازندگي، ستايش‌كرد؛ اكنون 1800 دانشجو و شعبه‌هايي در مشهد و اصفهان دارد. من هم صحبت مفصلي در ضرورت و اهميت توجه به وضع معلولان جسمي و ذهني، به‌خصوص دادن شخصيت و استقلال و به‌كارگيري آنها و حركت عالمانه در پيشگيري و توان‌بخشي و امداد، كردم.[12] محققي كه دستگاه مفيدي براي استفاده نابيناها ساخته بود- كه با خط بريل كار مي‌كند و هنگام تايپ، تكلم هم مي‌كند – خواست كه پنج عدد از آن را بخرم و به دانشگاه هديه‌كنم. به آقاي انصاري‌گفتم، اقدام‌كنند.

عصر، جمعي ازعلماي شيعه و سني استان سيستان و بلوچستان آمدند.آقايان [حبیب‌الله] محمديان [نیشابوری، [نماينده ولى‌فقيه و امام‌جمعه زاهدان] و [سیدصادق] حسيني، [نماینده ولی‌فقیه و رییس دفتر نمایندگی در امور مربوط به برادران اهل سنت بلوچستان]، نمايندگان ولي فقيه و مولوي عبدالحميد [اسماعیل‌زهی]، پيشنماز مسجد مكي[13] [و امام‌جمعه اهل‌سنت زاهدان]، صحبت‌كردند و به خاطر توجه جدي به استان در زمان مسئوليت‌ام، تشكركردند. من هم دربارة ضرورت اتحاد، صحبت‌كردم و اشاراتي به كارهاي مهم در دوران سازندگي در استان از قبيل شروع خط آهن كرمان زاهدان، ساخت سد پيشين، نيروگاه ايرانشهر، عمران جنوب با طرح‌هاي ماهيگيري و ايجاد بنادر صيادي، منطقه آزاد،كارخانه سيمان خاش، طرح‌هاي مهم زابل و خط انتقال آب از زابل به زاهدان و … نمودم.[14]

شوراي نگهبان، باز هم اصلاحيه مجلس براي تفسير قانون مطبوعات را ردكرده و لابد به مجمع [تشخیص‌مصلحت‌نظام] خواهد آمد. دفتر تحكيم وحدت، در دانشگاه تهران براي 13 آبان اجتماع داشته و بعد از پايان آن، افراد متفرقه، شعارهاي تُند داده‌اند.

سه‌شنبه 17 آبان 1379 |  10  شعبان 1421                              7 نوامبر2000

براي مراسم افتتاح [سومين] كنگره [دوسالانه‌] «بررسي ابعاد وجودي حضرت مهدی (عج)»، به سالن حجاب‌كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان رفتيم. آقاي [محمود محمدی] عراقي، [رییس سازمان تبلیغات اسلامی] گزارش داد و خيرمقدم گفت. من هم سخنراني مفصلي از فلسفه مهدويت و بينش منجي در اديان آسماني نمودم و پايه مطلب را از تدبيرآفرينش در خوش‌فرجامي جهان گرفتم.[15]

به دفترم رفتم. آقاي علي لاريجاني، [رییس سازمان صداوسیما] براي دفاع از عملكرد صداوسيما آمد. اخيراً اظهارات منفي دربارة عملكرد دولت سازندگي داشته‌اندکه مورد اعتراض خيلي‌ها قرارگرفته است؛ مخصوصاً تلفن اعتراضی عفت و اظهارات خود من در جلسه‌اي،كه آن را يك توطئه و برنامه‌ريزي شده دانسته بودم؛ دفاع ‌او را نپذيرفتم. مدعي است كه قصد سویي نبوده، پيشامدكرده و اشتباه بوده.

تيمسار [مهدی] منتظري، فرمانده حفاظت اطلاعات ارتش آمد. درخواست داشت كه براي مراسم فارغ‌التحصيلي دانشگاه‌شان بروم. مواردي از مشكلات ارتش، منجمله ضعف تداركات، كمبود ارز و مشكلات عملياتي‌شدن هواپيماها و اختلاف با سپاه و درون فرماندهان ارتش و نيز مشكلات اقتصادي پرسنل را گفت. آقاي [سیدمحمد] اصغري، سفيرمان در بلغارستان آمد. از تهمت‌هايي كه به او زده‌اند، ناراحت است. 

عصر مسئولان ستاد احياي امر به معروف و نهي از منكرآمدند. آقاي [سیداحمد] زرگر، [رییس ستاد] گزارش داد وگفت، رهبري گفته، ستاد در امور اجرايي دخالت نكند و فقط براي آموزش و تحقيق و نشر فرهنگ امر به معروف كاركند. من هم صحبت كردم و لزوم كار بيشتر علمي دربارة امر به معروف و نهي از منكر و جلوگيري از سوءعملكرد مأموران با مردم و بدنام‌كردن كارگفتم.[16]

شب میهمان رهبري بودم. ازكتاب خاطرات آیت‌الله منتظري صحبت شد و ضررهایي‌كه مي‌تواند داشته باشد. از عملكرد شوراي نگهبان در مقابل تفسير مجلس، ابراز رضايت كردند و از حرف‌هاي تُند آقايان [مهدی] كروبي، [رییس‌مجلس] و بهزاد نبوي، [نایب‌رییس مجلس] نسبت به شوراي نگهبان، انتقاد نمودند. در مسایل جاري‌كشور و مسأله آقاي [سیدمحمد] اصغري و روزنامه‌ها و انتخابات [ریاست‌جمهوری] هم صحبت شد. باران خوبي مي‌بارد.

چهار‌شنبه 18 آبان 1379  |11  شعبان 1421                         8 نوامبر2000

فاطي با دستگاه تست، قند خونم را اندازه گرفت؛ 99 بود. خيلي پايين آمده است. آقاي [غلامرضا] فروزش، [عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی] آمد و از ضعف مديريت كشور و ركودكارها، به‌خصوص در دو وزارتخانه جهاد[سازندگی] وكشاورزي كه پيشنهاد ادغام آنها به مجلس رفته است، نگراني ابرازكرد وگفت، مديران دلسوز آرزوي برگشت فضاي كاري دوران سازندگي را دارند.

آقاي صادق زيباكلام، [استاد دانشگاه تهران] آمد.گفت، مشغول تهيه كتابي براساس جواب‌هايي است كه در دوران انتخابات [مجلس ششم]، در خصوص سمپاشي‌هاي رايج عليه من داده شد.[17] از من خواست، در مصاحبه‌اي به سئوالاتي كه مطرح است، پاسخ بگويم. پذيرفتم و گفت، كم‌كم افراد فريب‌خورده مي‌فهمند كه شما چه خدماتي به‌كشوركرده‌ايد كه امروز ديگر راكد است. خواست كه حالت پدري و فراجناحي را حفظ كنم وگفت، تُندروي‌ها و عجله نيروهاي چپ و لائيك، باعث وضع موجود شد كه ضربه خورده‌ و افسرده شده‌اند.

عصر، آقاي محسن رضايي، [دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام] آمد. گزارشي از سفر به سيستان و بلوچستان داد وگفت، ناامني و ركود به حد خطر رسيده است. با آقايان [علی] شمخاني، [وزیر دفاع] و [علی] لاريجاني، [رییس سازمان صداوسیما]، قرارگذاشته‌اند كه با رهبري ملاقات‌كنند و اشكالات را صريحاً بگويند، ولي يك ماه است كه تقاضا كرده‌اند، اما وقت داده نشده؛ می‌گویند، چون دفتر رهبري مي‌داند كه يكي از مطالب‌شان، انتقاد از وضع دفتر ايشان است.

اجلاس سران سازمان كنفرانس اسلامي كه بناست يكشنبه آينده در قطر تشكيل شود و رياست، تحويل امير قطر شود، مورد توجه و بحث و اشكال جدي قرار گرفته است؛ چون قطر بعد از اجلاس قاهره، حاضر نشدكه دفتر تجارتي اسرایيل در قطر را تعطيل‌كند؛ با اينكه عمان و تونس تعطيل‌كردند و امروز فشار زيادي روي قطر است‌كه تعطيل كند. بعضي از كشورها، منجمله عربستان سعودي اعلان كرده‌اندكه اگر تعطيل نكند، در اجلاس شركت نمي‌كنند و بسياري‌گفته‌اند، در سطح سران شركت نمي‌كنند؛ مثل كويت و بحرين و … ايران هم موضع مُرددي دارد؛ يك بار گفته شركت مي‌كند و باز ترديد كرده است.

در انتخابات آمريكا، اَل‌گور، [نامزد حزب دموکرات] و [جرج] بوش، [نامزد حزب جمهوریخواه]، آرای نزديك به هم دارند. پيش از ظهر اعلان شد كه بوش برنده است و ال‌گور تبريك پيروزي گفت؛ باز ترديد پيش آمد و تبريك را پس‌گرفت.[18] آلمان هم چنين كرد؛ اين وضع بي‌سابقه است.

پنج‌شنبه 19 آبان 1379 |  12  شعبان 1421                             9 نوامبر2000

صبح آمدند و براي آزمايش وضع قند، خون گرفتند. تمام وقت فعال امروزم، صرف نوشتن مقدمه‌اي براي كتاب خاطرات سال 1361 شد؛ حدود 30 صفحه نوشتم كه مربوط به مطالب خاطرات است. الحمدلله، ديشب و امروز هم باران داشتيم. در روزنامه‌ها، هنوز توجه زيادي به اختلاف شوراي نگهبان و مجلس است و حمله متقابل عليه تحركات مجلسيان آغاز شده و رسانه‌هاي غربي، از مجلس حمايت مي‌كنند و مجلسيان مسأله را به مجمع تشخيص مصلحت فرستاده‌اند.

در گيلان، طوفان شديد داشتيم كه خساراتي هم به بارآورده است. محاكمه مسافران به كنفرانس برلين هم مسأله روز است و آقاي اكبرگنجي، دادگاه علني دارد.[19]

بالاخره بعد از مدتي ترديد، دولت قطر تسليم شد و دفتر تجاري اسرایيل در دوحه را تعطيل كرد و اعلان شد، ریيس‌جمهور ايران و وليعهد عربستان هم در كنفرانس شركت مي‌كنند. انتخابات آمريكا به مشكل برخوردكرده؛ آرای ايالت فلوريدا كه 25 كارت الكترال دارد، مسأله آفرين‌شده. آرا نزديك به هم است و طرفين مدعي اكثريت‌اند،گرچه اول اعلان شد كه بوش برنده است و ال‌گور و رؤساي‌جمهور آلمان و فرانسه و ياسر عرفات، [رییس دولت خودگردان فلسطین] هم به بوش، تبريك پيروزي گفتند، ولي ترديد جدي است. دو روز است كه مشغول بازشماري آرا هستند و هيأت‌هاي بلندپايه‌اي از دوطرف، نظارت مي‌كنند.

جمعه 20 آبان 1379 |  13  شعبان 1421                             10 نوامبر2000

در منزل بودم. به مطالعه و تكميل مقدمه خاطرات سال 1361 [= پس از بحران] و بررسي جلد اول فرهنگ قرآن، براي اظهارنظر جهت چاپ‌هاي بعدي و جلدهاي بعدي پرداختم؛ اشكال قابل‌توجهي، جز نحوه صفحه‌‌بندي و فصل‌بندي نديدم.

محسن [هاشمیان] عموزاده آمد. با اعضاي خانواده‌اش در كانادا زندگي مي‌كنند. از مشكلات ايرانيان فاقد سرمايه و درآمد دركانادا گفت و از عقب‌رفت وضع كشور از هر جهت، اظهار تعجب كرد. ظهر بچه‌ها جمع بودند.

سرشب خانواده مرحوم دكتر [سیف‌الله] وحيد [دستجردی، رییس فقید هلال احمر] آمدند. بيشتر به احوال‌پرسي گذشت و از وضع بد بهداشت و درمان و دانشگاه‌هاي پزشكي گفتند؛ سه نفر استاد دانشگاه و پزشك در جمع بود. باندبازي و استفاده از نيروهاي نالايق به خاطر باندگرايي را عامل محروم‌شدن دانشگاه‌ها از نيروهاي لايق مي‌دانند.

در پايان اجلاس وزراي امورخارجه كشورهاي اسلامي در دوحه [قطر]، خواهان قطع رابطه كامل همه كشورهاي اسلامي با اسرایيل شدند. انتخابات آمريكا، هنوز در بن‌بست است و دو طرف، صريحاً همديگر را متهم به تقلب مي‌كنند.

شنبه 21 آبان 1379 |  14  شعبان 1421                                11 نوامبر2000

صبح زود به سوي قم حركت‌كرديم. ساعت هشت و نیم رسيديم. يكسره به حرم [حضرت معصومه (س)] رفتيم. در درب صحن، مورد استقبال مسئولان قرارگرفتم. ضمن زيارت، فرياد شعارهاي گرم مردم زائر بلند بود. بر سر قبر حاجيه والده [ماه‌بی‌بی صفریان]، قرآن خواندم. زوّار گرم استقبال كردند. به مدرسه فيضيه رفتيم. در اجتماع «گفتمان مهدويت»، سخنراني طولاني‌كردم[20]؛ يك ساعت و نيم طول كشيد. حُضار تمجيدكردند.

نمايشگاه آثار جديد منتشرشده دربارة حضرت حجت (عج) را بازديدكردم.كمي با
مسئولان نشستم. ریيس شوراي [اسلامی] شهر قم، از كمكي‌كه در مورد فعال‌شدن مجدد شهرداري تهران در طرح حرم تا حرم [= حرم حضرت معصومه (س) تا مسجد جمکران] كرده‌ام، قدرداني‌كرد وگفت، مشكل حل شده‌است. آقاي [محمد] جعفري‌گيلاني، [رییس دفتر تبلیغات اسلامی قم]، خواست كه ظهر بمانم تا با گروه معارف قرآن، دربارة فرهنگ قرآن و تفسير راهنما و زندگي ائمه، براي جواب سئوالات، مذاكره داشته باشم.گفتم، به تهران بيايند. [آقای قربانعلی سعادت]، استاندار [قم]، در مراجعت تا بيرون قم، در ماشين من سوار شد و اوضاع قم را گفت و اينكه آب‌شيرين‌كن‌هاي خانگي تهيه شده تا مردم استفاده كنند.گزارش تلاش براي تأمين اعتبارات، جهت اجراي طرح انتقال آب از شاخه‌هاي دز به مركز را داد.

ساعت دو و نیم بعد از ظهر، به تهران رسيديم.گفتم، براي پاسدارها و دفتري‌ها، سوهان سوغاتی از قم بياورند. تا شب در دفتركاركردم. محاكمه مسافران كنفرانس برلين و به‌خصوص آقاي [اکبر] گنجي، از رسانه‌هاي امروز انعكاس زيادي دارد. آمريكا و آلمان، رسماً از آنها حمايت كرده‌اند. درگيري در فلسطين ادامه دارد و [یاسر] عرفات، [رییس دولت خودگردان فلسطین] و [ایهود] باراك، [نخست‌وزیر اسراییل]، درآمريكا اعلان كرده‌اند كه مذاكره به جايي نمي‌رسد. عرفات، خواستار حضور نيروهاي مسلح بين‌المللي در فلسطين، براي حفاظت از مردم شده است.

يكشنبه 22 آبان 1379  |15  شعبان 1421                           12 نوامبر2000

نیمه شعبان در خانه بودم. عصر و شب، جمعي از بستگان براي ديدار عيد آمدند. سازمان‌كنفرانس اسلامي، امروز در دوحه قطر، جلسه رسمي با حضور سران را آغازكرد. آقاي [سیدمحمد] خاتمي، رياست را تحويل امير قطر داد. سخنران‌ها در مورد فلسطين، خيلي محکم صحبت كرده‌اند. آقاي خاتمي، همان مسأله بازگشت آوارگان و رفراندوم را كه من سال‌ها پيش پيشنهاد داده بودم و چند روز پيش رهبري مطرح كردند، در چهار بند پيشنهاد داده و اسرایيلي‌ها، آن را به نابودي اسرایيل تعبيركرده‌اند كه همين است؛ چون اگر فلسطيني‌ها برگردند، اكثريت خواهند داشت و حكومت عربي و اسلامي خواهد شد. امير عبدالله، [ولیعهد عربستان سعودی] هم تُند صحبت‌كرده وگفته است، اگر دولتي سفارت خود در اسرایيل را به بيت‌المقدس منتقل كند، اعراب و مسلمين، بايد با آن قطع رابطه كنند كه اشاره به آمريكا است. [یاسر] عرفات، [رییس دولت خودگردان فلسطین] هم‌گفته، انتفاضه ادامه دارد. درگيري هم مثل روزهاي گذشته با شهادت و جراحت جمعي از مردم فلسطين، ادامه داشته.

در اتريش، قطاري در تونلي آتش گرفته و 172 تن مُرده‌اند.[21] هواپيماي روسي ربوده‌شده، به اسرایيل برده شده و كشتي سه هزار تُني روسي در خزر، در سه مايلي بندر انزلي غرق شده است. انتخابات آمريكا در بن‌بست است و هر روز مسایل جديدي پيش مي‌آيد و باعث استهزای دنيا نسبت به آمريكاي پُرمدعا شده است.[22]

دوشنبه 23 آبان 1379  |16  شعبان 1421                          13 نوامبر2000

جمعي از مسئولان بسيج دانشجويي دانشگاه تهران آمدند. آقاي [علیرضا] زاكاني، [رییس سازمان بسیج دانشجویی]، در مورد اجلاس بسيجيان دانشگاه‌هاي‌كشوركه روز پنج‌شنبه در دانشگاه شهيد بهشتي تشكيل مي‌شود، توضيح داد كه در 53 دانشگاه و 280 دانشكده شعبه زده‌اند، تأسيس شده وگفت، وضع دانشگاه از چند ماه پيش بهتر است و بسياري از دانشگاهيان از حركت‌هاي تُند چپ‌روها، زده شده‌اند؛ اينك 55 درصد بي‌تفاوت، 10 درصد چپ‌رو و 20 درصد موافقان هستند. در مورد انتخابات رياست‌جمهوري و سرنوشت اصلاحات پيشنهادي رهبري، نظرم را خواستند. گفتم، مجلس و دولت، اعتقادي به پیشنهادات اصلاحي رهبري ندارند و فكر نمي‌كنم در اين دولت به جايي برسد. برنامه اجلاس را ارایه دادند.

آقاي [شاهین] نصيري‌‍‌نيا، قهرمان وزنه‌برداري جوانان جهان آمد؛ همراه شخصي شيرازي به نام آقاي هاشمي و توضيح داد كه چگونه دستش آسيب ديده و در المپيك سيدني، نتوانسته طلا بگيرد و رو به بهبودی است. خواست كه براي ورود اتومبيلي كه يك نفر ايراني در دُبي به او هديه كرده است و نیز تهيه منزل كمك‌كنم.گفتند، همان ايراني، مايل است، در شيراز مدرسه و مراكز عام‌المنفعه بسازد.

آقاي [حسین] محلوجي، [وزیر سابق معادن و فلزات] آمد. مطابق معمول از [سازمان] بازرسي‌كل‌كشور و دادگاه‌ها، شاكي و از وضع اقتصادي و ركود سازندگي‌كشور، ناراحت است و براي پذيرش معاونت اجرايي مركز [تحقیقات] استراتژيك [مجمع تشخیص مصلحت نظام]، مشورت كرد.

عصر اسقف پاتریارک [مارونخاي چهارم]، رهبر [جهاني] كليساي شرق آشوري‌، همراه نماينده ارامنه و آشوري و چندكشيش ايراني آمد. سئوالاتي از تشكيلات و عبادات و عقايدشان كردم.گفتند، كشيش‌ها مي‌توانند ازدواج كنند، ولي اسقف‌ها نمي‌توانند. رو به مشرق عبادت مي‌كنند. مردم پنج بار در روز ذكر مي‌گويند، ولي روحانيون مراسم مفصلي انجام مي‌دهند. پنج ميليون آشوري در دنيا وجود دارد و اكثرشان در عراق‌اند. مركز آموزش در عراق و جاهاي ديگر است و خودش در آمريكاست. حضرت مسيح، نزديك قيامت رجعت مي‌كنند و بلافاصله قيامت مي‌شود. تقاضا نمودند، در مورد مشكل ديه و استخدام آنها كمك‌شان كنم.

سه نفر اقدام به ربودن هواپيماي عازم بندرعباس‌كرده‌اند، ولي توسط گارد محافظ دستگير شدند. ديروز هم هواپيماي روسيه را به اسرایيل بردند كه در آنجا تسليم شدند. گفته مي‌شود، براي تحت‌الشعاع قراردادن اخبار اجلاس [وزیران امورخارجه] سازمان كنفرانس اسلامي در دوحه بوده است.

سه‌شنبه 24 آبان 1379 |  17  شعبان 1421                           14 نوامبر2000

صبح به دانشكده [علوم و فنون] فارابى در لويزان رفتیم كه متعلق به حفاظت اطلاعات ارتش است. بعد از مراسم استقبال نظامي، از نمايشگاه بازديدكردم.كارهاي فني و علمي‌شان را نمايش داده‌اند. به ميدان رفتم. بعد از‌ سان، استماع‌گزارش امير [عباس] سليمي، فرمانده دانشكده و [امير سرتيپ منتظرى]، فرمانده [سازمان حفاظت اطلاعات ارتش] و نمايش‌ها و اعطاي جوايز و سرود و قرآن و سوگند، من دربارة نقش نيروهاي مسلح و دانشگاه صحبت كردم.[23] رژه رفتند.

ساعت یازده و نیم، به دفترم رسيدم. مطابق معمول تا ساعت چهار بعد از ظهر،كار و استراحت داشتم. دانشجويان عضو جنبش دانشجويي اعتدال آمدند. آقاي [لطفعلی] عيوضي، [دبيركل اتحاديه انجمن‌هاى‌اسلامى دانشجويى و فارغ‌التحصيلان دانشگاه‌ها] گزارش داد و من هم ضمن سخناني از اعتدال تمجيد كردم و افراط و تفريط را مضر و مزاحم خواندم.[24]

شب در مسير خانه، به دانشگاه امام صادق رفتم؛ براي شركت در جلسه جامعه مدرسين [حوزه علمیه قم] و نيز احوال‌پرسي از آقاي [محمدرضا] مهدوي‌كني، [رییس دانشگاه امام صادق (ع)] كه به خاطركسالت قبلي، جديداً بستري بوده‌اند. آن رگ‌هايي‌كه قبلاً عمل شده، بازگرفته است. شوراي مناطق تصويب شد و بعد از شام به خانه آمدم.

رهبري به استان مركزي سفر كرده‌اند و در صحبت‌ها، باز هم از عملكرد فرهنگي دولت ابراز عدم رضايت‌كرده‌اندكه در رسانه‌هاي خارجي، به عنوان مخالفت با دولت آقاي [سیدمحمد] خاتمي تلقي شده است.

[اجلاس] سران [سازمان] كنفرانس اسلامي، يك روز زودتر از موعد مقرر پايان يافت. قطعنامه ضعيفي در مورد فلسطين صادركرده، حرف‌هاي بعضي‌ها مثل ايران، عراق، [عربستان] سعودي و سوريه تُند بوده، ولي به خاطر فشار مصر، تركيه و اردن، تصميمات مؤثري نگرفته‌اند.

ساعت نُه شب، محسن خبر داد كه همشيره فاطمه، در مراجعت از مشهد، در فرودگاه [مهرآباد] تهران سكته كرده‌اند و حال‌شان خوب نيست.كمي بعد، اخوي محمد خبر داد كه به رحمت الهي پيوسته‌اند؛ بسيار متأثر شدم. عفت و بچه‌ها به منزل ايشان رفتند. بد خوابيدم.

چهار‌شنبه 25 آبان 1379 |  18  شعبان 1421                       15 نوامبر2000

به منزل مرحومه همشيره فاطمه[25] رفتم. اقوام جمع بودند و عزاداري داشتند. جنازه هم در وسط اتاق بود؛ همان‌جايي كه چند سال پيش، جنازه حاجيه والده بود. تأثر شديدتر شد. كسالت قلبي داشتند، ولي خطرناك به نظر نمي‌رسيد. چند روز قبل، همشيره فاطمه به منزل‌مان آمدند. از نوق برگشته بودند. براي ضبط پسته رفته بودند.گفتند، حدود 500 من پسته داشته‌اند و برنامه سفر به مشهد و عُمره دارند. اخوي محمد، از قول همشيره طيبه كه همسفر ايشان بوده، نقل كرد كه به محض نشستن هواپيما در فرودگاه تهران، قرصي خوردند و بدون هيچ صدايي، يك دفعه سرشان‌كنارشان كج شده. دكتر آمد وگفت، سكته كرده و از دنيا رفته‌اند.

اخوي محمد، به سرعت به فرودگاه رفته و با ديدن منظره، خودش دچار درد دست‌ها و سينه و پشت شده كه خطرناك است. فوراً در فرودگاه، كپسول اكسيژن وصل كرده‌اند و راحت شده. جنازه را تا كناره آمبولانس در خيابان سعادت‌آباد تشييع كردیم كه به مسجد ببرند و از آنجا با تشييع به قم بردند. اقوام رفتند. ترتيب‌گرفتن قبر در مقبره پروين [اعتصامي]، در صحن [حضرت معصومه (س)] را محسن تلفني داده بود؛ بعداً خبر دادندكه در قم، آيت‌الله [علی] مشكيني، [رییس مجلس خبرگان رهبری]، نماز ميت را خوانده‌اند. عفت و همراهان، شب از قم مراجعت كردند و جريان كارها را تعريف كردند. خوب برگزار شده. فاطي هم كه [برای اجلاس سران سازمان کنفرانس اسلامی] به قطر رفته بود، خودش را به قم رسانده بود و خيلي گريه مي‌كرد.

اخبار هواپيماربايي منتشر شده؛ مي‌گويند گروه هواپيماربا  15 نفر بوده‌اند و در هواپيما تيراندازي از دو طرف شده است. دو نفر از گارد و چند نفر از آنها، زخمي و همگي بازداشت شده‌اند. در فلسطين، امروز هم شش نفر شهيد شده‌اند.

پنج‌شنبه 26 آبان 1379 |  19  شعبان 1421                           16 نوامبر2000

كم و بيش انتقاد از بيانيه [اجلاس سران سازمان] كنفرانس اسلامي قطر شروع شده؛ به‌خاطر اينكه تصميم جدي عملي نگرفته‌اند و بيشتر توصيه و موعظه است و پيشنهاد كرده‌اند كه روابط كشورهاي اسلامي با اسرایيل متوقف شود، يا تنزل يابد كه كشورهايي مثل تركيه، اندونزي، مصر و اردن مخالف‌اند. دولت خودگردان فلسطين گفته است، بدون تشكيل دولت مستقل فلسطين، به مركزيت بيت‌المقدس،آرامش برقرار نخواهد شد. [ایهود] باراك، [نخست‌وزیر اسراییل]،  اعلان‌كرده‌كه تصميم دارد، با فلسطيني‌ها برخورد شديد كند. مي‌گويد، اگر لازم باشد 20 هزارنفر را قتل‌عام خواهد كرد و اموال دولت خودگردان را مصادره مي‌كنند.

گفته مي‌شود كه برنده كنفرانس [اسلامی]، عراق بوده كه خواسته تحريم‌ها ملغي شود و سران عراق هم مواضع تُند و انقلابي در مورد مسأله فلسطين ابرازكرده‌اند. بمباران گاه به‌گاه عراق توسط آمريكا و انگليس ادامه دارد؛ به بهانه تحركات ضدهوايي عراق و اتحاديه اروپا پذيرفته است‌كه بهاي نفت عراق را به جاي دلار، با يورو بپردازند. با حكم دادگاه آمريكا، مسأله انتخابات [ریاست‌جمهوری] آمريكا پيچيده‌تر شده است.

تا عصر در دفتر كوشك كاركردم و استفاده از استخر و سونا. براي مراسم همشيره مرحومه حاجيه فاطمه، ساعت سه و نیم بعداز ظهر، به مسجد ارك رفتم. جمعيت قابل‌توجهي‌آمدند. مرتب شبستان پُر و خالي مي‌شد. آقاي [سیدرضا] اكرمي‌سمناني، منبر رفت. براي نماز مغرب و عشا به دفترم رفتم و سپس به خانه آمدم.

جمعه 27 آبان 1379 |  20  شعبان 1421                              17 نوامبر2000

در منزل بودم. پيش از ظهر، همشيره طيبه، همراه جمعي از بستگان آمدند. براي برگزاري مراسم همشيره فاطمه، عازم نوق‌اند. طيبه كه همراه فاطمه بوده، دقيقاً ماجراي وفات ايشان را تعريف كرد. نزديك به همان است كه در صفحه قبل نوشته‌ام. ظهر هم بچه‌ها جمع بودند و عصر هم جمعي ديگر از بستگان براي تسليت آمدند. بيشتر وقت را به مطالعه سركردم. سناريوي فيلم ايرباس را تا آخر خواندم؛ مجموعاً خوب است. تذكراتي هم نوشتم.

محسن،كتاب «نقد ناتمام» را كه اخيراً منتشر شده آورد؛ آقاي حبيب‌الله حميدي، در دفاع از من نسبت به سمپاشي‌هايي‌كه عليه من شده و نيز نمونه‌هايي از خدمات دوران سازندگي را نوشته است؛ خوب است. همچنین بخشي از پيش‌نويس كتاب ديگري را آورد كه به اسم «مصاحبه غيابي» نوشته شده و مطالبي‌كه مي‌خواسته بنويسد، به صورت سئوال و جواب نوشته كه گويا از من پرسيده و جواب دريافت‌كرده؛ مُحسناتي دارد، ولي اطلاعات‌شان ضعيف بوده و خوب از آب در نيامده است.‌ تذكرات زيادي دادم.

در نمازجمعه‌هاي امروز، انتقادات زيادي از وضع فرهنگي و اقتصادي و سياسي دولت و دوم‌خردادي‌ها بود و بعضي‌ها هم از موضع آقاي [سیدمحمد] خاتمي، [رییس‌جمهور] در اجلاس سران سازمان كنفرانس اسلامي، تمجيد كرده‌اند كه شبيه به موضع رهبري است. خيلي‌ها هم از عملكرد بيانيه كنفرانس انتقادكرده‌اند. تعدادي از رسانه‌هاي عربي و پاكستان هم انتقادكرده‌اند و چون در روزهاي اخير، تعداد شهداي [انتفاضه] فلسطين، زيادتر شده، انتقادها هم تُندتر شده است.

در آمريكا، بحران [نتیجه] انتخابات ادامه دارد. دادگاه عالي، برخلاف‌نظر بوش، اجازه ادامه شمارش دستي آرای فلوريدا را داده است. دموكرات‌ها اميد دارند، با شمارش مناطقي كه طرفدار زيادي دارند، فاصله را كه حدود 300 رأي است،كم كنند.

شنبه 28 آبان 1379  |21  شعبان 1421                              18 نوامبر2000

مجمع [تشخیص‌مصلحت‌نظام]، جلسه داشت. سياست‌هاي كلي قضايي را تكميل‌كرديم. در مورد بررسي استفساريه مجلس [در خصوص قانون مطبوعات] كه پس از مخالفت شوراي نگهبان به مجمع آمده، پرسيدند گفتم، براي بررسي به كميسيون‌ها ارسال شده است.

تا غروب‌،كارها را انجام دادم و مغرب، براي افتتاح سمينار اتحاديه بين‌المللي سازمان‌هاي زنان جهان اسلام[26]، [«چالش‌هاى فراروى زنان مسلمان در آغاز قرن بيست و يكم»] به مركز تحقيقات وزارت امورخارجه رفتم. فاطي، [رییس انجمن همبستگی زنان ایران]، گزارش داد. من هم در مورد چالش‌هاي اجتماعي‌كه زنان مسلمان در قرن آينده مواجه‌اند، صحبت‌كردم و مهم‌ترين‌آنها را خطر نشناختن اسلام و نفوذ فرهنگ بيگانه معرفي‌كردم.[27]

بعد از جلسه، با جمعي از شخصيت‌هاي علمي و فرهنگي عرب، ملاقات مختصري داشتم. براي اجلاس فلسطين آمده‌اند. خوشامد گفتم و بر ادامه انتفاضه، تأكيدكردم كه بايد برنامه‌ريزي شود. معلوم است كه اسرایيل، حاضر به امتياز دادن نيست و عقب‌نشيني انتفاضه هم خطرناك است. آنها از انسجام يا اهتمام ايران به مسایل فلسطين و لبنان، به خصوص از شخص من كه محوري براي اين سياست بوده‌ام، تشكركردند.

اتحاديه اروپا، [حادثه] قتل‌عام ارامنه در تركيه سابق را به رسميت شناخته و تركيه را عصباني كرده است. قبلاً كنگره آمريكا هم مي‌خواست آن را به رسميت بشناسد كه با فشار تركيه، [بیل] كلينتون، [رییس‌جمهورآمریکا]، مانع آن شد و اتحاديه‌اروپا، برخلاف‌سياست‌آمريكا، خواسته است كه به زودي دولت مستقل فلسطين تشكيل شود.

آخر شب، همشيره‌ها طاهره و صديقه آمدند. مدتي بود كه آنها را نديده بودم. طاهره هم كسالت قلب و چشم دارد.گفت، امشب قفسه‌سينه‌اش دردگرفته؛گفتم فردا به نوق مراجعت نكند و بماند كه دكتر او را ببيند. شب اينجا ماندند.

يكشنبه 29 آبان 1379  |  22  شعبان 1421                          19 نوامبر2000

آقاي [محمود] واعظي، [معاون بین‌الملل مرکز تحقیقات استراتژیک] آمد. براي پذيرفتن معاونت بين‌الملل قوه قضایيه‌كه اخيراً تأسيس‌كرده‌اند، مشورت‌كرد. جلسه با معاونان مركز تحقيقات استراتژيك داشتيم. با دكتر [حسن] روحاني، [رییس مرکز]، بر سر تركيب و اختيارات كميته فني، اختلاف‌نظر دارند. دكتر روحاني نبود. با آنها بر سر موضوع به تفاهم رسيديم؛ به شرط اينكه آقاي روحاني بپذيرد. آقاي [حمید] ميرزاده،گزارش انجام مقدمات سميناري براي امور راهبردي فناوري را داد. آقاي [حسین] مهرپور، درخواست‌كردكه مجمع [تشخیص‌مصلحت‌نظام]، مشكل مجلس و شوراي نگهبان را بر سر استفساريه‌ها رفع كند.

عصر آقاي [محمد محمدی] ري‌شهري، [نماینده ولی‌فقیه و سرپرست حجاج ایرانی] آمد. يك دوره كتاب تاريخ زندگي حضرت علي(ع) را آورد كه اخيراً تأليف‌كرده و اظهار نگراني كرد، از وضع جاري كشور وگفت، دو نامه انتقادي به رهبري نوشته است.گفت، عربستان امسال به آزادكردن ورود افراد وكاروان‌هاي دولتي‌ايران براي عُمره‌كرده و حدود 70 هزار نفر هم از اين رهگذر به عُمره رفته‌اند و اين باعث بي‌نظمي و اختلال در امور عُمره شده است.

شب، عفت در ساختمان مجمع [تشخیص‌مصلحت‌نظام]، ميزبان جمعي از خانم‌هاي شركت‌كننده در اجلاس سمينار بين‌المللي اتحاديه‌هاي زنان كشورهاي اسلامي بود. يك ديپلمات اسرایيلي، امروز در اُردن ترور و مجروح شد. ديروز يك نظامي اسرایيلي در غزه، توسط يك افسر فلسطيني‌كشته شد. اسرایيل ابراز خشم‌كرده و تهديد به انتقام نموده است؛ نگران است كه اين رويه به‌كشورهاي ديگر هم سرايت نمايد.

دوشنبه 30 آبان 1379  |23  شعبان 1421                           20 نوامبر2000

آقاي محمد خزاعي، نماينده ايران در بانك جهاني آمد. يك دستگاه كوچك اندازه‌گيري فشارخون كه به مچ دست بسته مي‌شود، به عنوان سوغاتي آورد. توضيحاتي دربارة وضع بانك جهاني داد وگفت، اكنون هيأتي‌ از بانك، براي بررسي وضع اقتصادي و شاخص‌های مورد نظر بانك، در ايران‌اند وگفت، ايده‌اي در بانك تعقيب مي‌شودكه نقش مثبت يا منفي مذاهب در اقتصاد كشورها را هم جزو شاخص‌هاي صلاحيت دريافت وام كنند.گفت، اكنون بانك 9700 نفر پرسنل دارد و فقط سه درصد تعهدات دولت‌ها را نقداً وصول مي‌كند و سالانه 60 ميليارد دلار، مبادلات بورس دارد  و عمده درآمدش از همين محور است.

[آقای محمد شاهی‌عربلو]، نماينده هشترود آمد. به خاطر اقدامات عمراني كه در آن منطقه محروم داشته‌ام، قدرداني كرد وگفت، اجراي سد سهند كه اهميت زيادي براي منطقه دارد و در زمان دولت سازندگي اجراي آن شروع شده بود، اكنون تعطيل است و خشكسالي امسال، مشكلات زيادي براي مردم داشته و خواست كه به محمد، [معاون اجرایی رییس‌جمهور] بگويم، به دانشگاه آزاد اسلامي هشترود كمك شود و از تعصبات جناحي دوم‌خردادي‌ها در مجلس انتقادكرد.

آقاي [محمدعلی] صدوقي، [معاون حقوقى و امور مجلس ریيس‌جمهور] آمد. اظهار نگراني كرد از وضع امور كشور و گفت، وضع اقتصادي بد است. در يزد كه تقريباً بيكاري نبوده، امروز 10 درصد مردم بيكارند و بسياري از واحدهاي صنعتي مشكل دارند.گفتم، تقصير سياست‌‌ورزي چپ‌ها است. امروز که مجلس و دولت را در دست دارند، بايد از ايجاد تشنج پرهيز كنند و كشور را آرام نگه‌دارند تا مردم بتوانند سرمايه‌گذاري‌كنند.

عصرآقاي بهزاد نبوي، [نایب‌رییس مجلس] آمد. درخواست داشت، مشكل استفساريه‌ها را در مجمع [تشخیص‌مصلحت‌نظام]، برطرف‌كنم.گفتم، بررسي مي‌كنيم و براي رسيدگي كارشناسان، مدتي وقت لازم است. به ايشان هم گفتم كه دست از اين ماجراجويي‌ها بردارند و به سازندگي‌كشور بپردازند.گفت، نظر عُقلا همين است، ولي چپ‌هاي تُند نمي‌گذارند. انفجار يك اتوبوس اسرایيل در غزه، چند كشته و مجروح به‌جا گذاشته و اسرایيل، تهديد را تُندتركرده است.

---

[1] – سران عرب در قطعنامه پایانی نشست خود ضمن محکوم‌کردن سرکوب فلسطینی‌ها از سوی اسراییل، بر ضرورت توقف روند عادی‌سازی روابط با دولت اسراییل تأکیدکردند. رهبران عرب در این قطعنامه، همچنین توقف‌کامل روابط اقتصادی با اسراییل و تعلیق گفت‌وگوهای منطقه‌ای اقتصادی دوجانبه با این کشور را خواستار شدند.

[2] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «در زمان ما، تصميم‌گيرى‌ها بدون داشتن آمار صحيح، تصميمات درستى نخواهد بود. دنيا هم اين مسأله را خيلى زودتر از ما درك كرده است. بيشتر كشورهاى غربى به اين مسأله توجه كردند و بسيارى كشورها، امروز مى‌توانند همه چيز را در آيينه آمار ببينند. كافى است‌كه كامپيوترى در اتاق خود داشته باشند و به آن مراجعه و عالمانه تصميم بگيرند. شبكه اطلاع رسانى درست و پايگاه اطلاعاتى نيرومند، لازمه استفاده از آمار صحيح است؛ در جا انداختن فرهنگ آمار از مردم كه بگذريم، خود مسئولين هستند كه بايد در ارزيابى عملكردها، آمار صحيحى بدهند. من در دوره مسئوليت اين‌كار را جدى مى‌گرفتم. اگر احساس مى‌كردم، حرف نادرستى زده شد، رها نمى‌كردم تا بفهمم چرا اين‌گونه شد.» رجوع‌‌ کنید←كتاب «هاشمي ‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[3] –  بنا به اعلام دادگستری استان تهران، هفته‌نامه «صبح امید»، به مدیرمسئولی آقای فاضل همدانی، هفته‌نامه «میهن»، به مدیرمسئولی آقای رضا عبداللهی و هفته‌نامه «سپیده زندگی»، به مدیرمسئولی خانم زهره‌سادات احمدی‌زاده، به اتهام تخلف از قانون مطبوعات، هر سه توقیف شدند.

[4] – آقای سیدمحمد خاتمی، در هشتمین اجلاس سران کشورهای اسلامی که در شانزدهم آذرماه 1376در تهران برپا شد، به عنوان «رییس سازمان کنفرانس اسلامی» انتخاب گردید و به مدت دو سال، این مسئولیت را برعهده داشت.

[5] – احمدشاه مسعود (۱۳۳۲ –۱۳۸۰)، فرمانده نظامی بود و در جنگ شوروی در افغانستان و جنگ‌های داخلی افغانستان، نقش مهمی داشت. او در دهه ۱۹۹۰ مسئولیت شاخه نظامی دولت افغانستان علیه شبه‌نظامیان رقیب، عهده‌دار بود و پس از غلبه طالبان، نیروهای نظامی مخالف طالبان در شمال افغانستان را رهبری می‌کرد. او سرانجام در روز ۱۸ شهریور ۱۳۸۰ (دو روز پیش از حملات ۱۱ سپتامبر)، بر اثر انفجار دو فرد انتحاری مظنون به ارتباط با شبکه القاعده که خود را خبرنگار معرفی کرده بودند، در ولایت تخار افغانستان جان باخت.

[6] – در بخشی از خطبه اول آمده است: «بايد روز بعثت را شروع بزرگترين، عظيم‌ترين و مقدس‌ترين حادثه‌ تاريخ به حساب بياوريم و از خداوند شكرگزار باشيم كه چنين موهبتى را در اختيار بشريت قرار داد. نه قرآن همه مسایل بشريت را مطرح كرده و نه در زمان خود پيغمبر (ص)، اتفاقات و حوادث آن طور بوده است كه براى همه مسایل، حكم تعيين كنند. نيازى هم نبود. امكان هم نبود. اگر آن روز در مدينه احتياجى مثلاً به هزار مسأله داشتند، امروز ما احتياج به هزاران مسأله داريم. آينده را هم نمى‌دانيم. اين دين، در تمام مراحل تا امروز از لحاظ كمى و كيفى هميشه رشد كرده است. اين حفاظت الهى است «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ»، هيچ وقت متوقّف نشده و عقبگرد نكرده است. از آن چند نفر اطراف پيغمبر(ص)، امروز يك چهارم جمعيت دنيا را داريم. از اقيانوس آرام تا اقيانوس اطلس و در همه قاره‌هاى دنيا و در همه نژادهاى دنيا و در همه بخش‌ها و تيره‌هاى بشريت و رده‌هاى علمى و فكرى، مسلمان داريم و سال به سال هم دارد اضافه مى‌شود. قرآن اصولى را براى رسيدن به نيازهاى بشرى مشخص كرده و اجازه اجتهاد داده؛ اجتهادى كه در مكتب اسلام آمد و اسلام را از صورت يك جريان فكرى دگم و تمام شده و تثبيت شده بيرون آورد، به صورت يك موجود زنده، منطبق با نيازهاى آن زمان بارور كرد و سايه گستراند.»  رجوع‌‌ کنید←كتاب «هاشمي ‌رفسنجاني، خطبه‌های جمعه 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[7] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «در تاريخ ما مسأله مهدويت و حضرت حجت(ع)، هميشه مورد توجه بوده است. اوايل با مسأله كربلا و عاشورا با هم مطرح مى‌شد و بيشتر بين خواص بود. در اظهارات پيامبر(ص) مشخص بوده كه هم منتظر كربلا و هم منتظر ظهور حضرت مهدى(عج) بودند. از لحاظ زمانى اينها قابل مقايسه نيست، ولى دو حادثه مهم و مورد توجه بوده است. مهدويت، به‌گونه‌اى نبوده كه بعد از پيامبر(ص) مورد انكار قرار بگيرد، منتها هر كس تفسير خودش را مى‌كرد. به خاطر اينكه مسأله مبهمى است، زمينه‌اى شد كه جريان‌هاى مختلف استفاده‌هاى مورد نظر خودشان را بكنند. ولى افراد كمى هستند كه بخواهند اصل آن را منكر شوند. انسان‌هايى هستند كه اين مسأله را منكر مى‌شوند و روى آن علامت سؤال مى‌گذارند. اين مورد فراوان است. علامت سؤال گذاشتن در مسئله‌اى كه تجربى نيست، خيلى آسان است. اهل سنت گفتند كه ما منتظر موعودى از آل پيامبر هستيم؛ اما نه به آن ويژگي‌هايى كه شيعه مى‌گويد كه غايب است. به نظر مى‌رسد كه مسأله منجى و عاقبت به خير شدن بشر، در مقطعى جزو برنامه‌هاى تدبير آفرينش است.»  رجوع‌‌ کنید←كتاب «هاشمي ‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[8] – زندان خیام، در جنوب لبنان، در نزدیکی مرز لبنان و فلسطین اشغالی قرار دارد. این زندان در سال‌های طولانی اشغال جنوب لبنان، محل نگه‌داری و شکنجه مبارزین لبنانی بوده است

[9] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «ما با وضعيت شما در زندان‌هاى مخوف اسراييلى‌آشنا بوديم. در همه‌ اين دوران زندانى بودن، با تلخى اخبار مربوط به شما را پيگيرى مى‌كرديم. دوره‌اى را كه شما گذرانديد، بنده و خيلى از انقلابيون ايران گذرانديم و اسارت در دست دشمن را مى‌فهميم؛ به خصوص اگر اسراييل، زندانبان باشد. بارها از طرف شما به قدرت‌هاى استكبارى و سازمان‌هاى جهانى اعتراض كرديم كه چرا ساكت هستند. اين بدعت كه كشورى بيگانه‌اى در داخل كشور ديگرى اسير بگيرد، فقط از مردمى مثل صهيونيست‌ها ساخته است. متأسفانه هنوز هم تعدادى از برادران شما در داخل سرزمين‌هاى اشغالى، سرنوشت شما را دارند. تعجب اين است كه سازمان ملل و دولت‌هاى بزرگ غربى كه در تمام دوران اسارت شما ساكت بودند و راضى هم بودند، امروز به خاطر اسراييلى‌هايى كه در خاك لبنان اسير شدند، حركت و تلاش مى‌كنند. در صورتى كه شما در خاك خودتان اسير شديد، اما آنها در خاك خودشان نبودند و در خاك لبنان اسير شدند. واقعاً شرم‌آور است كه كشورهاى بزرگ و سازمان‌هاى بين‌المللى، اين مقدار تبعيض و تفاوت قائل باشند.» رجوع‌‌ کنید←كتاب «هاشمي ‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[10] – شوراي نگهبان قانون اساسي، طرح دوفوریتی استفساریه مجلس در مورد تبصره 6 ماده 9 قانون مطبوعات، در خصوص تبدیل یا تغییر وضعیت انتشار روزنامه‌ها را با استناد به نامه همین سال 1379 رهبری به مجلس، خلاف شرعÃ Äمقدس اسلام دانست و رد کرد. رهبر معظم انقلاب، در این نامه كه حكم حكومتي تلقي شد، اصلاح قانون مطبوعات را خلاف مصالح نظام دانسته بودند. اقدام شوراي نگهبان حاكي از اقتدار رهبری بود كه اظهارات ایشان، براي رد مصوبات مجلس مورد استناد شوراي نگهبان قرار گرفت. اشکال اصلاح‌طلبان از آن حیث بود که طبق قانون اساسی، اين شورا صرفاً موظف است، دربارة انطباق قوانين مجلس با شرع و قانون اساسي اظهارنظر کند. این امر در سال‌های بعد و در مورد مصوبات دیگر مجلس ششم، مورد استناد قرار گرفت.

[11] – بیست و سه روز بعد از تشکیل حزب جمهوری اسلامی- یعنی در 22 اسفند 1357 – «حزب جمهوری اسلامی خلق مسلمان» توسط طرفداران آیت‌الله سیدکاظم شریعتمداری، از مراجع تقلید، اعلام موجودیت کرد. این حزب در جریان رفراندوم جمهوری اسلامی، خواستار رأی موافق بدان شد، اما در جریان تصویب قانون اساسی، با گنجاندن اصل ولایت فقیه در قانون اساسی مخالفت کرد. این مخالفت‌ها سرانجام به رویارویی گسترده این حزب با حزب جمهوری اسلامی انجامید. این رویارویی به ویژه در شهر تبریز مشهود بود که با مرکزیت آذربایجان، مرکز اصلی طرفداران این حزب به ‌شمار می‌آمد. در اسفند ۱۳۵۸ طرفداران حزب در تبریز موفق به تصرف ساختمان رادیو و تلویزیون تبریز شدند که با پیام امام خمینی به آیت‌الله شریعتمداری برای خروج از حزب و اعدام ده تن از هوادارانش، توسط دادگاه انقلاب تبریز، این حزب منحل اعلام شد.

[12] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «ما باید نگذاريم انسان‌هاى كم‌توان منزوى شوند؛ انزوا به تنهايى مرض است. باعث تحقير مى‌شود و انسان را از توان مى‌اندازد و ناتوانى را مضاعف مى‌كند. كم‌توانى كه احساس كند ناكارآمد شده، با يك كم‌توانى كه در جامعه است، فرق مى‌كند. شخصيت و روحيه را بايد براى انسان ناتوان حفظ كنيم. از تصميمات خوبى كه ضرورت پیگيرى دارد و از سال‌هاى قبل هم اين تصميم گرفته شده بود، اين است كه ما مردم را درگير اين كار كنيم؛ البته دولت به خاطر وظايفى كه دارد، به خصوص نظام اسلامى، امدادها را در همه جا وسيع كرده است. امروز اعتباراتى كه به كميته امداد، بنياد مستضعفان، بنياد شهيد، سازمان بهزيستى و هلال احمر مى‌دهيم، رقم سرسام‌آورى از بودجه كشور است. رقم سنگينى است، اعتبارات فقط به خاطر اين است كه دولت اسلامى و مردم مسلمان ما، علاقه‌مند كمك به نيازمندان هستند، ولى اگر بخشى از اين را ما به عهده مردم بگذاريم تا مردم خيّر ما اين كار را بكنند، خيلى متفاوت است. اگر در روستاى صد خانوارى كه شورا دارد، شوراى اسلامى از مردم بخواهد كه به اشتغال معلولان كمك كنند، آرام آرام درست مى‌شود. معلوم است كه كارفرما يك نيروى سالم را بهتر مى‌پسندد، ولى همه چيز را نبايد به‌صورت مادى حساب كرد.» رجوع‌‌ کنید←كتاب «هاشمي ‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[13] – مسجد جامع نبی زاهدان، یکی از بزرگترین مساجد اهل سنت ایران است و در شهر زاهدان قرار دارد. این مسجد در سال۱۳۵۳ توسط آقای عبدالعزیز ملازاده، یکی از روحانیان اهل سنت ساخته شد. مسجد مکی و دارالعلوم مکی، هر دو در یک محیط و چارچوب فیزیکی واقع شده اند و دارالعلوم درکنار مسجد، ایفاگر نقش تربیت نیروی انسانی منطقه بلوچستان را برعهده دارد. این مسجد ۳۳ هزار مترمربع زیربنا و چهار مناره به ارتفاع ۹۲ متر و ۵۲ گنبد دارد. ارتفاع گنبد مرکزی آن ۴۶ متر است.

[14] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «با سياست استراتژيكى كه در كشور هست و توجهى كه رهبرى، رياست‌جمهورى و ساير جاها به مرزها و استان‌هاى مرزى دارند و نيازى كه الان به وحدت هست و شرايط سياسى كه حاكم بر منطقه هست، همه، شرايطى است كه ديكته مى‌كند ما در آنجا و حركتى كاملا عادى، آرام و رو به پيش و بالنده داشته باشيم. امنيت در سطح مطلوبى باشد. محبت و دوستى در سطح مطلوبى باشد. اينكه رهبر انقلاب در آنجا دفتر تأسيس مى‌كنند و نمايندگى ويژه اهل سنت درست مى‌كنند، مطمئن باشيد از يك منشأ محبت، دوستى و رفع مشكلات سرچشمه مى‌گيرد، نه از يك فكر سياسى و مسايل خاص اين‌گونه يقيناً نيست. بنده شهادت ناحق نمى‌دهم. در كردستان هم اين كار انجام شده و نماينده هست. ان‌شاءالله شما علما بتوانيد آن حقيقت تمايل جمهورى اسلامى را كه روى وحدت دنياى اسلام و وحدت خودمان، بيشتر فكر مى‌كند، براى مردم بيشتر روشن كنيد. در سال على(ع) هستيم. رهبر و امام اول ما، على(ع) است. على(ع) شايد و مطمئناً از حوادثى كه اتفاق افتاد راضى نبودند، اما همكارى آنها با دولت خلفا، خيلى قابل توجه است. ايشان در جلسات ويژه مشورت براى جنگ‌ها، صلح‌ها، مسافرت‌ها و تصميمات حاد شركت مى‌كردند و نظر مى‌دادند. در زمانى كه خليفه به سفر مى‌رفت، مى‌پذيرفتند. در خيلى جاها، نظرات روشنى از ايشان در تاريخ ثبت است كه مشاورت دادند و معمولاً هم خلفا نظرات ايشان را به عنوان صائب‌ترين نظريه مشاوران، مى‌پذيرفتند. عمل ايشان براى ما الگو است. نمى‌توانيم نديده بگيريم. فكر، فكر دنياى اسلام و منافع اسلام بوده است.» رجوع‌‌ کنید←كتاب «هاشمي ‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[15] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «يكى ازكارهاى مهم ما پرداختن به مسأله مهدويت و آينده بشر است. برنامه‌هاى پيش‌بينى‌شده در زمان حضرت حجت (عج) تا حدودى در اختيار ما است. امروز به ادله‌اى، از گذشته تفاوت دارد و حساسيتى در مراكز فرهنگى و علمى، به خصوص سياسى در مورد مسأله مهدويت ديده مى‌شود كه در گذشته نبود؛ به وصفى شبيه دوران عباسى‌ها برمى‌گرديم که هر لحظه نگران ظهور حضرت مهدى(عج) بودند و براى همين مبارزه و كارشكنى‌ها، برنامه داشتند؛ يا اگر مقدارى عقب‌تر برويم، به شرايطى برمى‌گرديم كه در حكومت فرعون بود كه نگران ظهور منجى بودندكه از بنى‌اسرایيل خواهد بود و آن برخوردهايى كه با بنى‌اسرایيل كردند. هنوز مسأله به اين حادى نيست؛ ولى علايم بسيارى جدى مى‌بينيم كه هست. البته در طول تاريخ، بعد از غيبت كبری، معمولاً اين يك مسأله مطرح بود؛ به خصوص بعضى از فرقه‌هاى تنُدروى ضدشيعه به اين مسأله مى‌پرداختند و دايماً شبهه‌انگيزى مى‌كردند. مسأله حضرت مهدى(عج) الان به صورت عادى، مسأله‌ روز دنياى سياست و فرهنگ غربى و محافل لائيك و ليبرال نیست. اين مسأله بيشتر در بين ما و به طور طبيعى، مسأله خواص شيعيان است. مى‌توان گفت كه چرا اين اتفاق در حال افتادن است؛ به خاطر يكى از آثار ابعاد وجودى حضرت حجت(عج) است كه همين مسأله ولايت فقيه و تجديد حيات اسلام ناب را در اين مقاطع داشتيم.» رجوع‌‌ کنید←كتاب «هاشمي ‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[16] – آقای هاشمى، با اشاره به اهميت توجه امر به معروف و نهى از منكر، آن را دو اصل مسلم در ثبات اجتماعى خواند و برتوجه به آن تأكيد كرد و اظهار داشت: «در مسأله‌اى مهم، مثل امر به معروف و نهى از منكر، نبايد به صورت شعارى و تشريفاتى عمل كرد و بايد تلاش كرد كه اين دو فريضه به صورت عملى در جامعه نمود داشته باشد.» ایشان با اشاره به تلاش دشمنان در فريب جوانان و دوركردن آنها از مبانى اسلامى، امربه معروف و نهى از منكر را يكى از راه‌هاى آگاهى نسل جوان دانست كه در صورت رعايت اصولى، روش بسيار كارسازی خواهد بود. رجوع‌‌‌کنید←كتاب «هاشمي‌‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفترنشر معارف انقلاب، 1401.

[17] – دکتر صادق زیباکلام مفرد، استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، حاصل پنج سال گفت‌وگو با آقای هاشمی در فاصله سال‌های 1379 تا 1383 را که به اتفاق دکتر فرشته‌سادات اتفاق‌فر انجام داد، درکتابی با عنوان «هاشمی بدون روتوش»، در 313 صفحه، توسط انتشارات روزنه در سال 1387 منتشرکرد و به چاپ‌های متعدد رسید. در بخشی از مقدمه کتاب درباره شکل‌گیری و ساختار این کتاب آمده است: «طبق توافقات اولیه با آقای هاشمی، قرار شد از دوران نوجوانی ایشان در زادگاه‌شان در روستای نوق کرمان و قبل از آمدن به قم در دهه ۱۳۳۰ شروع کنیم، اما این مسیر را نتوانستیم به صورت منظم انجام دهیم؛ بعضاً به دلیل اتفاقات، جریانات و تحولاتی که در فاصله سال‌های ۸۴ ـ ۸۰ در کشور اتفاق می‌افتاد، روال تاریخی مورد نظرمان دنبال نشد و به جای آن موضوعات خاص روز، محور گفت‌وگوها قرار گرفت. نخستین گفت‌وگوها در اسفند ۱۳۷۹ و آخرین آنها که در این مجموعه آمده، در بهمن ۱۳۸۳ صورت گرفته. در طی این مدت، مجموعاً ۱۲ گفت‌وگو در مدت زمانی قریب به بیست ساعت صورت گرفت. با شروع سال ۱۳۸۴ و انتخابات ریاست‌جمهوری در آن سال، گفت‌وگوها معلق ماند و موکول به بعد شد. در طی این فرصتی که پیش‌آمد، به نظرمان رسید که آنچه تاکنون صورت گرفته، می‌تواند در قالب یک مجموعه کامل به چاپ برسد. موضوع را با آقای هاشمی در میان گذاردیم و ایشان هم موافقت کردند. لذا قرار شد، پس از چاپ این بیست ساعت گفت‌وگو، مابقی کار را با آقای هاشمی ادامه دهیم. می‌ماند ذکر این نکته که هیچ‌یک از ما شناخت قبلی و نزدیک از آقای هاشمی رفسنجانی نداشتیم. در طی این هفت سال، هرچه بیشتر با مشارالیه آشنا شده و کارکردیم، علاقه، اعتقاد و بالاتر از همه احترام‌مان به ایشان اضافه شد.»

[18] – این انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، پنجاه و چهارمین انتخابات ریاست‌جمهوری بود که برای انتخاب چهل و سومین رییس‌جمهور ایالات متحده به همراه معاون او، در روز سه‌شنبه ۷ نوامبر سال ۲۰۰۰ (17 آبان 1379) برگزار شد. در این انتخابات، نامزد حزب جمهوریخواه، جورج دبلیو بوش، فرماندار وقت تگزاس و پسر چهل و یکمین رییس‌جمهور آمریکا، جرج اچ. دبلیو. بوش، توانست، ال گور نامزد، حزب دموکرات، معاون بیل‌کلینتون را در یکی از نزدیک‌ترین انتخابات تاریخ آمریکا شکست دهد. در این انتخابات، برای اولین بار پس از ۱۱۲ سال بود که برنده رأی مردمی، بازنده انتخابات می‌شد. این اتفاق در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۶ نیز تکرار شد.

[19] – آقای اکبر گنجی، پس از شرکت در کنفرانس «ایران پس از انتخابات» که بعدها به کنفرانس برلین مشهور شد، در تاریخ سوم اردیبهشت ۱۳۷۹ در فرودگاه مهرآباد تهران دستگیر شد. در آذر ۱۳۷۹، وی هنگام حضور در دادگاه، مرتب با قاضی درگیری لفظی پیدا می‌کرد و مطالب دیگری را مطرح می‌ساخت. او در این دادگاه، علناً آقای علی فلاحیان، وزیر اطلاعات سابق را شاه‌کلید قتل‌های زنجیره‌ای نامید و از روحانیون دیگری از جمله آقای محمدتقی مصباح‌یزدی نام برد و او را محرک و صادرکننده فتوای قتل‌ها خواند. دادگاه اولیه گنجی به ریاست قاضی مرتضوی، وی را به دلیل چند اتهام سنگین سیاسی به ده سال حبس و پنج سال تبعید محکوم کرد، اما دو سال بعد در دادگاه تجدیدنظر، حکم گنجی، تنها به شش ماه حبس کاهش یافت. قاضی این دادگاه آقای علی بخشی بود. با اعتراض دادستانی تهران، حکم گنجی دوباره نقض شد و این بار به شش سال حبس بدل گردید. وی چند ماه پس از پایان شش سال زندان، به خارج از کشور رفت. شرح دادگاه وی در کتابی با عنوان «کیمیای آزادی: دفاعیات اکبر گنجی در دادگاه کنفرانس برلین» توسط نشر نو در 334 صفحه به چاپ رسیده است.

[20] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «در ميان همه‌ بحث‌هايى كه دربارة امام زمان (عج) است، فكر مى‌كنم مهم‌ترين آن حكومت واحد جهانى است؛ بقيه هم در جاى خودش مهم است، اما اين مسأله خيلى مهم است. اينكه روزى دنيا زير يك پرچم و در اداره يك حكومت و با يك قانون و با يك فرهنگ اداره مى‌شود، دنياى به اين عظمت كه امروز شش ميليارد جمعيت دارد، در آينده هم تنوع فكرى، سياسى، نژادى و اختلاف سلايق دارد، اين مسأله مهمى است. چون ما عادت كرديم كه با معجزه و بعضى مسايل استثنايى، موارد را حل كنيم و از كنار اين مسايل به آسانى بگذريم، اما اگر به‌طور جدى نگاه كنيم و از حد بحث‌هاى مدرسه‌اى بيرون بياوريم، غير از اين است. چون ما به خداوند و صدق فرمايشات خداوند، پيامبر(ص)، ائمه(ع) و انبياء گذشته، باور داريم. همه مى‌گويند، دنيا زمانى اين گونه مى‌شود. لذا بايد تحقيق كرد كه اين كار چگونه انجام مى‌شود؟ محيط خودمان را مى‌شناسيم ،چقدر تنازع، اختلاف سليقه و خودخواهى حاكم است؛ چگونه ممكن است دنيا چنين سرنوشتى داشته باشد و زمين به چنين نقطه‌اى برسد؟ حتماً بايد روى اين مسأله بيشتر كار شود. اين در معارف گذشته هست، امروز هم وجود دارد.» رجوع‌‌ کنید←كتاب «هاشمي ‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[21] – این قطار که یکی از جاذبه‌های توریستی اتریش به شمارمی‌رفت و در کـوه‌کاپرن واقع در استان سالزبورک بود، در روز شنبه 21 آبان 1379 دچار سانحه آتش‌سوزی شد. فقط نُه نفر از 180 سرنشین آن، توانستند از این حادثه جان سالم به در ببرند. این قطار که با کابل‌های فولادی به بالا کشیده می‌شد، اسکی‌بـازان را از طریق یک تونل سه کیلومتری، به ارتفاع 2500 متری می‌رساند. آتش‌سوزی هنگامی رخ داد که قطار وارد تونل شده بود. شمار زیادی جسد، در مسیر رو به بالای تونل بود؛ این افراد که سعی در نجات خود داشتند، جهت اشتباه را طی کرده بودند و باید به سمت پایین تونل و برخلاف مسیر انتشار دود و گازهای سمی حرکت می‌کردند. آتش‌سوزی، براثر اتصال کابل برق به وجود آمده بود. کارشناسان ابراز شگفتی می‌کردند که چرا راننده قطار پس از آتش‌سوزی، در تونل توقف کرده و این ایست بی‌جا، موجب خفگی اسکی‌بازان شده است.

[22] – انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۰۰ در آمریکا و نتیجه رقابت بین جورج بوش و اَل‌گور پس از 36 روز انتظار، توسط دیوان عالی کشور مشخص شد. رقابت میان این دو نامزد، بسیار نزدیک بود و کسی که 29 رای گزینندگان ایالت فلوریدا را می‌برد، برنده انتخابات می‌شد. زمانی که فلوریدا، پیروزی جرج بوش را با تنها چند هزار رأی بیشتر اعلام کرد، ستاد انتخابات اَل‌گور به نتیجه رأی‌گیری معترض شد. این اعتراض، با توجه به اینکه برادر جرج بوش، در آن زمان فرماندار فلوریدا بود، مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. ستاد انتخابات اَل‌گور از چندین مورد تخلف در برگزاری انتخابات خبر داد؛ از جمله اینکه شکل برگه‌های رأی‌گیری در یک شهرستان به گونه‌ای بود که رأی دهندگان را گمراه می‌کرد و در نتیجه 19 هزار نفر در این شهرستان، به بیش از یک نامزد رأی دادند که طبعا آرای آنان باطل اعلام شد. ستاد انتخابات اَل‌گور، درخواست بازشماری دستی کرد. نتیجه بازشماری دستی این بود که برتری جرج بوش از چند هزار، به 327 رأی کاهش یافت، اما همچنان بوش برنده این دو منطقه بود. این بار، ستاد اَل‌گور درخواست بازشماری آرا در چهار شهرستان دیگر را ارایه کرد. درخواست جدید اَل‌گور با واکنش ستاد انتخابات جرج بوش مواجه شد و کار به دادگاه عالی ایالت فلوریدا کشید. اعتراض ستاد جرج بوش این بود که طبق قوانین فلوریدا، این ایالت باید در مدت هفت روز از زمان برگزاری انتخابات، نتیجه قطعی آن را اعلام کند و اگر قرار باشد، آرای صندوق‌های چهار شهرستان جدید هم یک به یک بازشماری دستی شود، فلوریدا نخواهد توانست تا 14 نوامبر، نتیجه قطعی را اعلام کند. دادگاه عالی ایالت فلوریدا به نفع ال‌گور رای داد، اما ستاد بوش، این بار به دیوانÃ Äعالی ایالات متحده آمریکا شکایت کرد و این دیوان، با نقض رأی دادگاه فلوریدا، جلوی ادامه بازشماری دستی آرا را گرفت و بوش برنده انتخابات شد.

[23] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «الحمدلله نيروهاى مسلح جمهورى اسلامى، موفق شدند، يكى از بهترين نيروها و سازمان‌هاى نظامى در سطح جهانى و تاريخ ايران باشند. افتخار عظيمى را در تاريخ ثبت كردند. بدترين خطر را از ميهن عزيز و انقلاب بزرگ ما برطرف كردند. خطرى كه بسيار جدى بود. همه مى‌دانستيم كه شياطين، اشرار و اهريمن‌هاى زمان، همه پشت سر ارتش بعثى عراق صف كشيده بودند و امكانات مورد نيازش را از پول، سلاح، اطلاعات و تبليغات به وفور در اختيارش گذاشتند و در مقابل هر چه توانستند، ايران انقلابى را حتى از امكانات خودش محدود و محروم كردند. انقلابى تنها و نوپا و ارتشى در حال بازسازى بعد از انقلاب و ملتى‌كه هيچ آمادگى ورود به جنگ را نداشت، مواجه با بدترين جنگ تاريخ ايران شد، ولى جان‌فشانى‌ها و مردانگى‌ها و پايمردى‌هاى نيروهاى مسلح، ارتش، سپاه، بسيج، شهربانى، ژاندارمرى، كميته، و نيروهاى مردمى با پشتيبانى ملت و با فرماندهى نافذ امام راحل (ره)، اين خطر بزرگ را به دشمنان برگرداندند و كار را به جايى رساندند كه التماس همه اين اشرار براى پذيرش آتش‌بس، مرتب به ايران مى‌رسيد.» رجوع‌‌ کنید←كتاب «هاشمي ‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[24] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «مطرح نمودن اعتدال براى قشر دانشجو، نشان از يك تعلق و پيشرفت است. ممكن است اين را براى دانشجو، محافظه‌كارى حساب كنند؛ اشتباه همين‌جاست‌كه‌كسى تنُدروى و افراط را دركارها با ترقى‌خواهى و پيشتازى مساوى بداند. برعكس اگر تعقل، حساب و منطق بر انسان حاكم باشد، راه اعتدال را نمى‌توان منكر شد. دين، قرآن و كتابى داريم كه با صراحت و بدون هيچ پرده‌پوشى به اعتدال دعوت مى‌كند. آن هم در زمانى كه مسلمان‌ها به شدت تحت فشار بودند. براى گروه‌هايى كه تحت فشار هستند، اعتدال چندان مفهوم ندارد؛ چون با ظلم و فشار مواجه هستند و فكر مى‌كنند با يك جهش و يك حركت تُند، مى‌توانند شرايط را عوض و اصلاح كنند. در آن حالت، دچار يك نوع احساس‌زدگى و عاطفه‌زدگى هستند. اين مى‌تواند اتفاق بيافتد كه يك جريان معتدل هم گاهى تعقلاً و منطقاً بايد يك كار تُند را انجام بدهد؛ اين با اعتدال منافات ندارد، بلكه كارى است كه طبيعت آن تُند است. فكر مى‌كنم در محيط جوانان و دانشجويان، مطرح كردن حركت اعتدالى براى شما يك ارزش است. نتيجه آن بستگى به عملكرد شما دارد. خوشبختانه الان همه دم از اعتدال مى‌زنند و همه صحبت از اين مى‌كنند كه افراط و تفريط، دو لبه يك قيچى است كه ارزش‌ها و مصالح جامعه را از بين مى‌برد. حداقل اين را نشان مى‌دهد كه در فكر، منطق و محاسبه راه انتخابى شما پذيرفته است؛ اينكه در عمل چه خواهندكرد، بحث ديگرى است» رجوع‌‌ کنید←كتاب «هاشمي ‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

[25] – آقای هاشمی چهار خواهر به نام‌های فاطمه، طیبه، طاهره و صدیقه و چهار برادر به نام های قاسم، محمود، احمد و محمد دارند. فاطمه، خواهر بزرگ ایشان بود و قاسم برادر بزرگتر که قبل از انقلاب در سانحه رانندگی فوت کرده است.

[26] – اتحاديه بين‌المللى سازمان‌هاى غيردولتى زنان مسلمان، تشكيلاتى مستقل و غير انتفاعى است كه براى حمايت از فعاليت‌هاى سازمان‌هاى زنان در سراسر جهان، بهبود وضعيت زنان بر اساس اصول اسلامى، افزايش آگاهى و تبادل اطلاعات و تجربيات و تقويت توانايى‌هاى زنان براى انجام وظايف دينى و اجتماعى خود و نيز احترام به حقوق زنان مسلمان و طرح ارزش‌هاى اسلامى و ديدگاه‌هاى دين مبين اسلام در محافل بين المللى، در اوايل سال 1375 تأسيس شد و تا سال 1379 سه كنگره‌ برگزار كرده و بيش از 80 سازمان از كشورهاى مختلف جهان، به عضويت آن در آمده‌ بودند. مؤسس این اتحادیه، خانم فاطمه هاشمی بود.

[27] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «براى خانم‌هاى مسلمان، مى‌توان دو عنوان چالش جدى در نظر گرفت كه شاخه‌هاى فراوانى دارد : 1- حقوقى كه اسلام براى آنها در نظر گرفته است، تحقق پيدا نكند و نتوانند واقعيت‌هايى را كه اسلام براى آنها ديده و براساس‌آن معارفى تنظيم كرده، عملى‌كنند. 2- مى‌توانيم به خطرى كه از ناحيه سرايت نكات منفى فرهنگ‌ها و مكتب‌هاى ديگر به سرنوشت زنان مسلمان آسيب برساند، توجه كنيم. ما كه با اسلام آشنا هستيم و وضع اجتماعى جوامع را كم و بيش مى‌دانيم و تاريخ تحول سرنوشت خانم‌ها را تا حدودى مطالعه كرديم، فكر مى‌كنيم امروز در روى زمين، مكتبى بهتر از مكتب اسلام و سندى بهتر از قرآن، نمى‌تواند سعادت و خير و بركت زندگى را براى خانم‌ها و در نتيجه براى همه‌ جامعه تحقق ببخشد. اگر مقدارى به عقب برگرديد و مكتب‌هاى گوناگون و اديان را نگاه كنيد، مى‌بينيد هيچ مكتبى و هيچ حركتى به اندازه اسلام در سرنوشت خانم‌ها به صورت مثبت تأثير نداشته است. اين يك حركت سياسى فرصت‌طلبانه يا مقطعى نبوده است. » رجوع‌‌ کنید←كتاب «هاشمي ‌رفسنجاني، سخنرانی‌های 1379»، دفتر نشر معارف انقلاب، 1401.

منبع: کتاب خاطرات هاشمی در سال 1379؛ «اصلاحات در بحران»

انتهای پیام