آیا انسان هنوز هم در حال تکامل است؟

هادی صمدی، مدرس فلسفه در کانال تلگرامی خود (تکامل و فلسفه) نوشت:

پاسخ کوتاهِ پرسش شایع «آیا انسان هنوز هم در حال تکامل است؟» این است: بله؛ تکامل همواره ادامه دارد. ایجاد تغییرات در سطح ژنتیکی پدیده‌ای شایع است.

اما مقاله‌ای که اخیرا منتشر شده برای این پاسخ کلی جزئیات بیشتری عرضه می‌کند که تا کنون ناشناخته بودند.

دی‌ان‌ای موسوم به «آشغال» چندان هم آشغال نیست و کارکردهای مهم زیستی دارد. از جمله، در آن قسمت دی‌ان‌ای غیرکارکردی، توالی‌هایی نهفته است که می‌توان آنها را ژن‌های بسیار کوچکی درنظر گرفت که به دلیل کوچکی تاکنون کشف نشده بودند. ابعاد این ژن‌های کوچک، یا میکروژن‌ها، تقریبا فقط دو درصد سایر ژن‌ها است. تا کنون دانشمندان به دنبال توالی‌های بسیار بزرگتری برای یافتن ژن‌ها بودند. البته دیرزمانی بود که با مشاهده‌ی کدون‌های آغاز و پایان به وجود این توالی‌ها پی برده بودند اما از آنجا که پیش‌فرض دانشمندان این بود که ژن‌ها ابعاد بسیار بزرگتری دارند به‌سادگی آنها را ندیده می‌گرفتند. وقتی در سال ۲۰۲۰ پژوهشی منتشر شد که وجود تعداد زیادی از این توالی‌ها را رصد کرده بود، پژوهشگران به این فکر افتادند که این توالی‌ها احتمالا نقشی نیز در تکامل دارند.

این پدیده مثالی بسیار جالب است از اینکه چگونه پیش‌فرض‌های نظری باعث می‌شوند پدیده‌هایی که پیش روی دانشمند هستند نادیده گرفته شوند. پیش‌فرضی که درباره‌ی اندازه‌ی ژن‌ها وجود داشت به ایجاد روش‌هایی برای رصد ژن‌ها می‌انجامید که در آن روش‌ها این میکروژن‌ها رصد نمی‌شدند.

در این پژوهش ۱۵۵ عدد از این ژن‌های کوچک که پروتئین‌های بسیار کوچکی را نیز تولید می‌کنند کشف شده‌است. دو تا از آنها پس از جدایی تبار انسان از شامپانزه‌ها به‌وجود آمده، ۴۴ تا از آنها نقشی در رشد سلولی دارند، و برخی از آنها با برخی بیماری‌ها ارتباط دارند و رصد آنها می‌تواند در تشخیص بیماری‌ها به کار آید.

این پژوهش این تصور شایع را نقض می‌کند که جهش‌های ژنی عموما از راه دوبله شدن یک ژن رخ می‌دهند. هرچند دوبله شدن ژن‌ها نقشی کلیدی در ایجاد تنوع‌های جدید دارند، اما این پژوهش نشان می‌دهد که بخش بزرگی از ژنوم که فرض بر آن بوده که چون کارکرد خاصی ندارد می‌توان آن را آشغال نامید در واقع می‌تواند نقش یک زمین بایر را بازی کند که کافی است در قسمتی از آن کدون‌های آغاز و پایان افزوده شود تا بتواند همانند سایر ژن‌ها، پروتئین‌های کوچک جدیدی ایجاد کند.

پروتئین کوچکی که به این شکل خنثی و تصادفی به‌وجود آمده ممکن است باعث اختلال شود که در این‌صورت امکان حذف آن بالا است. اما همچنین ممکن است در جنگل بسیار بزرگ فرایندها و ساختارهای حاکم بر ارگانیسم نقش مفیدی برای خود پیدا کند که در این‌صورت انتخاب طبیعی فرایند ابقای آن را در دستور کار قرار می‌دهد.

حتی ممکن است چند پروتئین کوچک به هم بپیوندند و پروتئین بزرگ‌تری ایجاد کنند که تاثیرات ساختاری بیشتری را در این جنگل انبوه برای خود بیابد. به این ترتیب راهکارهای جدیدی برای تولید تنوع‌ها در اختیار تکامل قرار می‌گیرد و تکامل ادامه می‌یابد. این راهکار همیشه بوده و هست و به دعوی نویسندگان نقش مهمی در تکامل کنونی انسان دارد.

پژوهشگران این تحقیق نوید می‌دهند که حوزه‌ی جدیدی در پژوهش‌های ژنتیک گشوده شده است که هم به درک بهتر تکامل می‌انجامد و هم پیامدهای مهمی در تشخیص و درمان برخی بیماری‌ها خواهد داشت.

هرگاه بخشی از علم چنین پیامدهای کاربردی مهمی داشته باشد بی‌تردید با سرعت زیادی رشد می‌کند و در حاشیه‌ی آن به فهم بهتری از تکامل، و به ویژه تکامل انسان خواهیم رسید.

انتهای پیام