فلسفه شب یلدا + تاریخ شب یلدا ۱۴۰۲ به شمسی، میلادی و قمری
وبلاگ افق کوروش نوشت:
دقیقا شب یلدا ۱۴۰۲ کی هست؟ آیا می‌دانید امسال شب یلدا چه تاریخی است و در چه روزی جشن گرفته می‌شود؟ شب یلدا در چه فصلی و چه ماهی است؟ برای پاسخ به این پرسش که دقیقا شب یلدا ۱۴۰۲ کی و چه روزی است و تاریخ شب یلدا به قمری و میلادی، این مطلب از مجله کوروش را بخوانید. همچنین در این مقاله از سرویس سبک زندگی علاوه بر اینکه گفته‌ایم شب یلدا ۱۴۰۲ چندمه، توضیح داده‌ایم که فلسفه شب یلدا چیست و چه داستان‌ها و قصه‌هایی از اساطیر کهن ایرانی پشت این شب قرار دارد. در انتهای مقاله به سوالات متداول در مورد تاریخ دقیق شب یلدا ۱۴۰۲ پاسخ خواهیم داد.
شب یلدا ۱۴۰۲ کی هست؟
آیا می‌دانید امسال شب یلدا ۱۴۰۲ کی هست؟ شب یلدا ۱۴۰۲ چه روزی است و دقیقاً در چندم آذر ماه جشن گرفته می‌شود. شب یلدا یا شب چله یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است که در شامگاه ۳۰ آذر یعنی آخرین روز پاییز، جشن گرفته می‌شود.
درواقع تاریخ دقیق شب یلدا به شمسی مصادف است با روز پنجشنبه، ۳۰ آذر ۱۴۰۲ و تاریخ دقیق شب یلدا ۱۴۰۲ به میلادی مصادف است با پنجشنبه ۲۱ دسامبر ۲۰۲۳. در تقویم قمری شب یلدا ۱۴۰۲ مصادف است با ۷ جمادی الاول سال ۱۴۴۵.
شب یلدا ۱۴۰۲ چقدر طولانی‌تر است؟
شب یلدا ۱۴۰۲ مثل تمام شب یلداهای دیگر تنها حدود ۱ دقیقه (یا کمتر) نسبت به دیگر شب‌های سال طولانی‌تر است. در «ماکو» طولانی‌ترین شب یلدا و در «چابهار» می‌توانید کوتاه‌ترین یلدای سال را تجربه کنید.
این تفاوت به خاطر موقعیت جغرافیایی این دو شهر است. یعنی هر چه به سمت شمال غرب بروید، شب یلدا طولانی‌تر و به سمت جنوب شرق، کوتاه‌‌تر خواهد بود. پیشنهاد می‌کنیم مقاله چرا شب یلدا بلندتر است را هم در مجله کوروش بخوانید.
شب یلدا ۱۴۰۱ کی بود؟
در پاسخ به این سوال که شب یلدا ۱۴۰۱ دقیقا کی بود باید بگوییم شب یلدا از غروب ۳۰ آذر ماه، یعنی آخرین روز پاییز آغاز می‌شود و تا صبح یکم دی ماه هر سال ادامه دارد. این تاریخ در تقویم میلادی مصادف با ۲۰، ۲۱ و ۲۲ دسامبر (بر اساس سال میلادی) متغیر است. در شب یلدا سال ۱۴۰۱ این تاریخ برابر با ۲۱ دسامبر و روز چهارشنبه بود.
در تقویم قمری، این روز مصادف با ۲۶ جمادی الاول سال ۱۴۴۴ بود. بنابراین شب یلدا ۱۴۰۱مصادف با غروب روز چهارشنبه ۳۰ آذر ماه ۱۴۰۱ برابر با ۲۱ دسامبر ۲۰۲۲ و ۲۶ جمادی الاول ۱۴۴۴ بود.
شب یلدا چه ماهی و چه فصلی است؟
همانطور که می‌دانید تاریخ شب یلدا ۱۴۰۲ روز پنجشنبه ۳۰ آذر است و چیزی تا این روز باقی نمانده است. درست با به پایان رسیدن شب یلدا در ۳۰ آذر، ماه پاییز به پایان می‌رسد. پس شب یلدا آخرین شب از فصل پاییز و آخرین شب از ماه آذر است. از اول دی ماه روزها به تدریج طولانی‌تر و شب‌ها کوتاه می‌شوند و یلدا دقیقاً در میان ۳۶۵ روز سال طولانی‌ترین شب سال است.
فلسفه و تاریخچه شب یلدا
آشنا شدن با فلسفه شب یلدا در کنار این که شب یلدا ۱۴۰۲ چه روزی است و چه جایگاهی در تقویم ما ایرانیان دارد، می‌تواند شیرینی این شب طولانی را برایمان دلچسب‌تر کند. از زمان‌های دور شب یلدا برای مردم ایران نماد پیروزی روشنایی بر تاریکی بود. مردم ایران باستان بر این باور بودند که در شب یلدا تاریکی و روشنایی یا بدی و خوبی به ستیز با هم می‌پردازند و بعد از پیروزی روشنایی صبح آفتاب دوباره طلوع می‌کند. از همین رو یلدا برای ایرانی‌ها نماد عشق، محبت، روشنایی و خورشید است.
«یلدا» یک واژه سریانی به معنای زایش و تولید است. ابوریحان بیرونی معتقد بود که یلدا به معنای «میلاد خورشید» است و هنوز هیچ‌کس نمی‌داند که این واژه چگونه و از چه زمانی وارد زبان فارسی شده است.
برخی معتقد هستند که واژه «یلدا» توسط مسیحیانی که از رم باستان به ایران مهاجرت کردند، وارد فرهنگ ما شده است. در مورد تاریخچه شب یلدا باید بدانید که قدمت این شب دقیقاً مشخص نیست و گفته می‌شود که پیشینه ۷ هزار ساله دارد. آثار و ظروف به جای مانده از هزاران سال پیش نشان می‌دهد که این شب از ۷ هزار سال پیش نیز در میان ایرانی‌ها جشن گرفته می‌شد و شبی خاص تلقی می‌شد.
شب یلدا از زمان داریوش یکم، یعنی حدود ۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، در تقویم ما ایرانی‌ها ثبت شد و از آن زمان با شوق و اشتیاق زیادی این مراسم اجرا می‌شد. در مورد شب یلدا فلسفه‌های مختلفی وجود دارد. برخی بر این عقیده‌اند که یلدا شب پیروزی نور بر تاریکی است و برخی دیگر این شب را به عنوان شب «تولد میترا» یا «الهه خورشید» می‌شناسند. به هر حال این شب از گذشتگان دور در میان ایرانی‌ها وجود داشته و تا به امروز به عنوان شبی برای دور هم بودن، شادی و امیدواری شناخته می‌شود.
فلسفه دورهمی و شب نشینی در شب یلدا چیست؟
شب یلدا یکی از نمادین‌ترین شب‌ها در فرهنگ کهن ایرانی است و به عنوان بلندترین یا طولانی‌ترین شب سال شناخته می‌شود. در این روز، طول روزها در نیمکره شمالی بلندتر می‌شود که به این اتفاق «انقلاب زمستانی» گفته می‌شود. در نیمکره شمالی میانگین لحظه انقلاب زمستانی ساعت ۰۶: ۶ به وقت ایران و روز اول دی ماه (معمولا مصادف با ۲۲ دسامبر) است.
نقطه مقابل انقلاب زمستانی، «انقلاب تابستانی» است که اول تیرماه اتفاق می‌افتد و خورشید از شمال شرقی‌ترین حالت ممکن طلوع و در شمال غربی‌ترین حالت ممکن غروب می‌کند.
روز آخر پاییز یعنی ۳۰ آذر ماه در فرهنگ‌های مختلف، گرامی و مهم دانسته شده و یلدا یا شب چله، کریسمس و حانوکا (عید یهودیان) ریشه در این روز دارند. در اساطیر ایرانی، این روز را مصادف با زایش خورشید (ایزد مهر) دانسته‌اند و به همین دلیل هم مسیحیان روز تولد مسیح را با یلدا مرتبط دانسته‌اند و یکی از دلایل جشن و شب نشینی شب یلدا جشن گرفتن این مناسبت‌ها است.
جشن گرفتن برای دور کردن نحسی شب یلدا
شاید جالب باشد ولی شب یلدا در فرهنگ ایرانی‌ها به عنوان «شبی نحس» شناخته می‌شده است. برای ایرانیانی که شغل اصلی‌شان کشاورزی و دامداری بوده، این شب که خبر از شروع فصل زمستان و سردی سال می‌داده، اصلا خبر خوبی نبوده است.
علاوه بر این، به اعتقاد ایرانیان باستان، تاریکی مظهر و نماینده اهریمن بوده و در شب یلدا، به خاطر طولانی بودن، این تاریکی افزایش پیدا می‌کرده است. بنابراین ایرانیان برای دور کردن تاریکی و شیطان، این شب را آتش روشن می‌کردند و گرد هم جمع می‌شده‌اند تا شیطان و اهریمن را دور کنند.
در این دور هم جمع شدن‌ها، ایرانی‌ها سفره‌ای را به نام «مِیَزد» که نسخه قدیمی سفره شب یلدا امروزی بود می‌انداخته‌اند و طبق آداب و رسوم شب یلدا در آن انواع و اقسام میوه‌های تازه و خشک یا خوراکی‌های مخصوص یلدا را با توجه به فلسفه خوراکی‌هایی یلدایی که نگه داشته بودند قرار می‌دادند.
ایرانی‌ها در شب یلدا از سال‌ها پیش علاوه لذت بردن از خوراکی‌ها و نمادهای شب یلدا و خوردن هندوانه یلدا (فلسفه هندوانه خوردن در شب یلدا را می‌دانید؟)، به رقص و پایکوبی و شادی و گفت‌وگو و گرفتن فال حافظ و خواندن اشعار یلدایی هم می‌پرداخته‌اند.
داستان‌های اساطیری ایرانیان باستان درباره فلسفه شب یلدا
زرتشتیان به ایزدی به نام «رپیهون» rapihvan اعتقاد دارند که گرما می‌بخشد و در فصل تابستان، بالاترین قدرت را دارد و به بالاترین جایگاه خود می‌رسد. در آخرین روز پاییز، این ایزد به دنیای زیرزمینی می‌رود و از ریشه گیاهان نگهداری می‌کند و آن‌ها را گرم نگه می‌دارد تا از سرمای زمستان خشک نشوند.
اگر در فصل تابستان دوباره چشمه‌ها می‌جوشند و گیاهان سرسبز می‌شوند، به‌خاطر وجود و تلاش‌های این ایزد در «زیرِ زمین» است. هنگامی که این ایزد به زیر زمین می‌رود برای نیرو بخشیدن به آن، باید جشن‌های آتش برگزار می‌شده، مثل جشن آتش که در تقویم زرتشتیان مصادف با ۲۰ آذرماه است.
علاوه بر این، شب یلدا، چهل روز بعد از تولد این ایزد و یادمانی از «نیرو گرفتن» و «بزرگ شدن» او است. بازگشت ایزد رپیهون در بهار نشان از پیروزی نهایی است.
سوالات متداول درباره تاریخ شب یلدا ۱۴۰۲
شب یلدا سال ۲۰۲۳ کی هست؟
شب یلدا ۱۴۰۲ به تاریخ میلادی مصادف با پنجشنبه ۲۱ دسامبر سال ۲۰۲۳ است.
شب یلدا ۱۴۰۲، ۲۹ آذر است یا ۳۰ آذرماه؟
آخرین روز از فصل پاییز که همان ۳۰ آذر ماه است، شب یلدا برگزار می‌شود.
شب یلدا ۱۴۰۲ چند شنبه است؟
تاریخ شب یلدا ۱۴۰۲ دقیقا روز پنجشنبه ۳۰ آذر است.
قدمت شب یلدا به چه زمانی می‌رسد؟
برگزاری مراسم شب یلدا به بیش از ۷ هزار سال پیش برمی‌گردد.
شب یلدا چه ماهی است؟
شب یلدا در آخرین روز پاییز، یعنی ۳۰ آذر ماه جشن گرفته می‌شود.
شب یلدا در چه فصلی است؟
شب یلدا از غروب ۳۰ آذر در آخرین روز فصل پاییز شروع می‌شود و تا طلوع آفتاب در روز ۱ دی ماه یعنی اولین روز زمستان ادامه دارد.
انتهای پیام
ای مهربان! که جاذبه دارد صدای تو
امشب پرنده می وزد از چشمهای تو !
امشب حوالیِ تو مه آلود و مبهم است
امشب شکفته در دلِ باران، هوای تو
چون ذرّه در هوای نگاهت معلّقند
گنجشک های گمشده از کهربای تو !
گفتم که روبروی تو آهندلی کنم
امّا نمی گُذارد این دلِ آهنرُبای تو
گرچه تمامِ آینه ها صاف و صادقند
چیزی برای عرضه ندارند جای تو
شبنم به روی تک تکِ گلها نشسته است
پیداست در حوالیِ من ردِّ پای تو
امشب،شبی به وُسعتِ یلداست، خوبِ من
مانندِ قصه هاست شبِ باصفای تو !
«دکتر یدالله گودرزی»
یلداتون پیشاپیش مبارک
شعرش قشنگ ه