از دندان‌پزشکی تا «بیسکویت مادر»؛ مسیر ۸ دهه کارآفرینی رضا تهرانچی
تکراسای فارسی نوشت:
در دهه ۱۳۲۰ مردم ایران به دلایلی مثل جنگ‌های جهانی اول و دوم و مشکلات اقتصادی، مشکل تغذیه داشتند. در همان دوران دندان‌پزشکی با تولید یک نوع بیسکویت به حل این مشکل کمک می‌کند. نام این بیسکویت، «بیسکویت مادر» بود. این بیسکویت در دوران خودش بسیار محبوب می‌شود و امروزه بعد از حدود گذشت حدود ۷ دهه، هنوز هم در کارخانه «ویتانا» تولید می‌شود. اما به‌نظرتان چه می‌شود که یک دندان‌پزشک تصمیم می‌گیرد تا وارد صنعت غذا شود؟ بیسکویت مادر چه ویژگی‌هایی داشت که توانست محبوب شود؟
از کودکی تا دارالفنون
رضا تهرانچی در سال ۱۳۰۲ در شهر کاشان به دنیا آمد. به دلیل شرایط کاری پدر، خانواده رضا به شهر‌های مختلف مثل مشهد و تهران مهاجرت می‌کردند. رضا دوران کودکی و نوجوانی‌اش را در شهر مشهد گذراند. او زمانی که کلاس نهم را در شهر مشهد تمام کرد، به همراه خانواده‌اش به تهران آمد و دوران دبیرستانش را در مدرسه «دارالفنون» یکی از مدارس معروف آن زمان تهران گذراند. رضا دانش‌آموزی باهوش بود و علاوه‌بر درس علاقه داشت تا بتواند مستقل شود. این علاقه او باعث شد تا به فکر کار کردن بیفتد. برای همین، وقتی کلاس یازدهم بود به‌دنبال کار رفت و مسیر جدیدی را در زندگی‌اش شروع کرد.
ورود به بازار کار
رضا در آن دوران مهارت «ماشین‌نویسی» را یاد گرفت. بعد از مدتی تصمیم گرفت تا از این مهارت خود درآمدزایی هم داشته باشد. برای همین او در قدم اول کلاس‌هایی را برای آموزش «ماشین‌نویسی» تأسیس کرد. تا اینکه بعد از مدتی فرصت جدیدی را در بازار یافت.
در آن دوران افراد بسیاری مانند کارمندان ادارات به‌دنبال گرفتن مدارک سیکل و دیپلم از طریق امتحانات متفرقه بودند. چنین موضوعی باعث شده بود تا تقاضای بالایی برای کلاس‌هایی که دوره‌های آمادگی این آزمون‌ها را برگزار می‌کردند، شکل بگیرد.
چنین تقاضایی رضا را مجاب کرد تا بخواهد وارد این حوزه شود و آموزشگاه جدیدی را تأسیس کند. این کار رضا در آن دوره در واقع همان کاری است که امروزه موسسه‌هایی مانند «قلم‌چی» و «گاج» به آن مشغول هستند. رضا همچنین برای جذب مخاطب و افزایش کیفیت کارش، دبیران و معلم‌های دبیرستان دارالفنون را به‌صورت حق‌التدریس استخدام کرد. کسب‌و‌کار رضا مدتی ادامه داشت تا اینکه او وارد دانشگاه شد.
دندان‌پزشک علاقه‌مند به حوزه تغذیه
رضا در سال ۱۳۲۰ دیپلمش را گرفت و مدتی بعد در رشته دندان‌پزشکی دانشگاه تهران قبول شد و ۷ سال بعد مدرکش را گرفت. پس از آن، او به‌دنبال فعالیت در حرفه دندان‌پزشکی رفت و مطب خود را در چهارراه مختاری تأسیس کرد. تجربه کار به‌عنوان دندان‌پزشک و موقعیت مطب، او را متوجه نکته مهمی درباره بیمارانش کرد.
مطب او در محله‌ای از تهران قرار داشت که پرجمعیت بود و بیشتر ساکنانش را خانواده‌های ضعیف جامعه تشکیل می‌دادند. همچنین مردم ایران در آن دوران به‌دلیل مشکلاتی مانند تجربه جنگ‌های جهانی اول و دوم و مشکلات اقتصادی کشور، مشکل تغذیه داشتند. این موارد باعث شد تا رضا بخواهد برای حل آن به فکر راه‌حلی بیفتد و شروع به مطالعه کند.
بیسکویت؛ راه‌حلی برای مشکل تغذیه مردم
رضا در کنار کار دندان‌پزشکی علاقه زیادی هم به مسائل مربوط به حوزه سلامت و تغذیه داشت و در این زمینه‌ها مطالعات گسترده‌ای می‌کرد. رضا در بین مطالعاتی که داشت با کتاب «روش‌های مختلف تغذیه برای جوانی و طول عمر» نوشته پزشک تغذیه آمریکایی به‌نام دکتر گیلورد هاوزر (Dr.Gayelord Hauser) آشنا شد.
با توجه به شرایط مردم و مشکل تغذیه، او تصمیم گرفت تا با استفاده از فرمول‌های دکتر هاوزر مواد غذایی سالم را برای جبران کمبود‌های غذایی مردم تولید کند. رضا دست‌به‌کار شد و تولید «بیسکویت» سالم و مقوی را در اولویت برنامه خودش قرار داد. در ابتدای کار، او بیسکویت‌ها را تنها برای مصرف شخصی و از روی کنجکاوی با استفاده از «جوانه گندم» تولید کرد، اما بعدش به فکر فروش آنها افتاد.
رضا برای شروع، بیسکویت تولیدی‌اش را در قنادی‌های مختلف شهر تهران توزیع کرد و با استقبال زیاد آنها روبه‌رو شد. این استقبال باعث شد که عملاً آشپزخانه‌اش تبدیل به یک کارگاه کوچک تولید بیسکویت شود. اما مسیر او محدود به این کارگاه نشد و با اقبال تدریجی شیرینی‌فروشی‌ها و مغازه‌ها به خرید بیسکویت، رضا تصمیم گرفت تا به محصولش به‌عنوان یک کسب‌و‌کار نگاه کند و به فکر توسعه و گسترش آن بیفتد.
بیسکویت مادر؛ مسیر جدید کارآفرینی
رضا با گرفتن وام به مبلغ ۳۰ هزار تومان زمینی در جاده قدیم کرج خریداری کرد. او در دهه ۱۳۳۰ پایه‌های اصلی ساخت اولین کارخانه تولید بیسکویت صنعتی به نام «ویتانا» را ریخت. اما رضا در این مسیر تنها نبود و برادرانش هم در تأسیس کارخانه نقش زیادی داشتند. به باور او، کار تیمی و اعتماد بین او و برادرانش باعث شده است که کارخانه ویتانا جایگاه ویژه‌ای در بین مجموعه‌های صنعتی ایران پیدا کند.
رضا با همراهی برادرانش تجهیزات و ماشین‌آلات به‌روز مخصوص تولید بیسکویت را از کشورهای انگلستان، فرانسه و آلمان خریداری کردند. با شروع به کار خط تولید ویتانا، اولین محصول آنها به‌نام «بیسکویت مادر» وارد بازار شد.
اما چرا نام این محصول «بیسکویت مادر» انتخاب شد؟
از آنجایی که هدف ویتانا تولید محصولی سالم و مقوی بود، رضا تهرانچی به‌دنبال نامی مناسب برای این محصول بود. برای همین ایده‌ای جالبی برای نام‌گذاری این محصول به‌ذهنش می‌رسد. او تصمیم می‌گیرد تا مسابقه‌ای رادیویی را برگزار کند و داخل آن از مادران بخواهد تا برای محصولش اسمی را پیشنهاد کنند. عده زیادی از شرکت‌کننده‌ها نام «مادر» را پیشنهاد می‌کنند و در نهایت رضا هم تصمیم می‌گیرد تا نام محصولش را «بیسکویت مادر» بگذارد.
«بیسکویت مادر» و چالش‌های ورود به بازار
در دهه ۱۳۳۰ مردم ایران با بیسکویت آشنا نبودند و بیشتر به خوردن نان و شیرینی‌های سنتی عادت داشتند. علاوه بر این، هر آنچه در بازار وجود داشت بیسکویت‌های خارجی بودند که تنها در مغازه‌های خاص فروخته می‌شدند.
با این حال رضا تهرانچی با همکاری برادرانش توانست بیسکویت را به سبد مصرفی خانواده‌های ایرانی اضافه کند. اما آنها چگونه موفق شدند این کار را انجام دهند
آنها هم از تبلیغات گسترده رادیویی و روزنامه‌ای بهره گرفتند و هم وسواس بسیاری در تولید محصول به خرج دادند تا جایی که اصول اساسی تولید در کارخانه ویتانا همواره استفاده از مواد اولیه تازه و سالم بود.
این استراتژی‌ها باعث شد خیلی زود بیسکویت مادر سر زبان‌ها بیفتد، به‌طوری که برخی از کارخانه‌های رقیب برای فروش محصولاتشان برخی از تولیدات ویتانا را مستقیم از کارخانه خریداری می‌کردند و آنها را همراه تولیداتشان به مغازه‌دارها می‌فروختند. اما دلیل محبوبیت بیسکویت مادر چه بود؟
«بیسکویت مادر» چگونه محبوب شد؟
بنا بر گفته وب‌سایت ویتانا بیسکویت مادر حاوی مواد مغذی مختلف مانند جوانه گندم و انواع ویتامین است. وجود چنین مواد مغذی باعث شده بود تا این محصول برای سنین مختلف از ۶ ماه به بالا مناسب باشد. همچنین تا سال‌ها بعد از تولید بیسکویت مادر، خوردن آن از سوی پزشکان کودک و تغذیه به‌عنوان یک مکمل کامل غذایی برای نوزادان و کودکان توصیه می‌شد.
به غیر از این موارد رضا اولین کارآفرینی بود که روی بیسکویت‌هایش تاریخ مصرف درج کرد و با صحبت‌هایی که با اداره استاندارد داشت توانست نوشتن تاریخ مصرف روی بسته‌های بیسکویت و محصولات خوراکی دیگر را جزء ضوابط استاندارد محصولات غذایی کند. اما رضا فقط محصولاتش را محدود به بیسکویت نکرد.
«تی تاپ» و تولید یک میلیونی در روز
موفقیت ویتانا در بازار و محبوبیت «بیسکویت مادر» در بین خانواده‌های ایرانی باعث شد تا رضا بتواند خیلی راحت‌تر دو محصول جدیدش را با نام‌های «نان سوخاری ویتانا» و «بیسکویت پتی بور» تولید و عرضه کند. اما این همه ماجرا نبود.
رضا به همراه خانواده‌اش در دهه ۱۳۵۰ با هدف توسعه و گسترش فعالیتشان در صنعت مواد غذایی، کارخانه «سالوین (سالمین)» را در کنار ویتانا تأسیس کردند. اولین محصول این کارخانه کیک معروف «تی تاپ» بود که خیلی زود توانست جایگاهش را در بازار پیدا کند و تبدیل به یک میان وعده محبوب در مدارس کشور شود. اما چگونه؟
یکی از اهداف دولت در دهه ۱۳۵۰ برنامه «تغذیه رایگان» برای کودکان دبستانی و پیش‌دبستانی با هدف توزیع میان‌وعده‌ای مانند شیر و نان، بیسکویت یا کیک در مدارس بود. با شروع این طرح، محصولات کارخانه «سالوین (سالمین)» مورد توجه دولت قرار گرفت و بخش مهمی از تولیدات آنها برای توزیع در مدارس کشور توسط دولت خریداری شد. با این کار تولید کیک تی تاپ افزایش یافت و به یک میلیون عدد در روز رسید.
پایان ۸ دهه کارآفرینی
با پیروزی انقلاب در سال ۱۳۵۷، فعالیت کارخانه‌های ویتانا و سالوین (سالمین) متوقف و بعد از مدتی این کارخانه‌ها مصادره شدند. رضا نیز به همراه خانواده‌اش به آمریکا مهاجرت کرد؛ اما مدتی بعد به ایران بازگشت و در جزیره کیش ساکن شد. رضا در سال‌های آخر عمرش به انجام کار‌هایی مانند پرورش گل و گیاه، ورزش یوگا، مطالعه و معاشرت پرداخت. رضا تهرانچی در نهایت در فروردین سال ۱۴۰۱ پس از سال‌ها تجربه کارآفرینی فوت کرد.
مسیر ادامه دارد
کارخانه ویتانا پس از مصادره به بنیاد ۱۵ خرداد واگذار شد و تا سال ۱۳۸۵ به کار خود ادامه داد و آخرین بیسکویت مادر تولید‌شده در آن پیش از تعطیلی در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۵ تولید شد. اما در سال ۱۳۸۷ این کارخانه به بخش خصوصی واگذار شد و بیسکویت مادر به مدار تولید بازگشت.
امروزه این بیسکویت از برند‌های محبوب ایران بوده و بعد از «ساقه طلایی» شرکت مینو در رتبه دوم بازار بیسکویت ایران قرار دارد. همچنین امروزه شرکت ویتانا بیش از ۹۰۰ نفر کارمند دارد و محصولات آن به کشورهای مختلفی مانند عراق و تاجیکستان صادر می‌شود.
شرکت سالوین (سالمین) نیز بعد از سال‌ها فعالیت توسط شرکت «شیرین عسل» خریداری شد و امروزه به‌عنوان زیرمجموعه این شرکت فعالیت خود را ادامه می‌دهد.
رضا تهرانچی به گفته خودش همیشه در زندگی از شکست‌هایش درس می‌گرفت و با پشتکار کســب‌و‌کارش را جلو می‌برد. او به جوانانی که تازه کسب‌وکارشان را راه‌اندازی کرده بودند، توصیه می‌کرد تا نوآور باشند؛ چون نوآوری را لازمه موفقیت می‌دانست. داستان زندگی رضا تهرانچی همچنین به ما یاد می‌دهد که:
- با دقت و توجه می‌توان فرصت‌های مختلفی را در جامعه پیدا کرد.
- ارزش محصولتان رو پیدا کنید و آن را به مشتری نشان دهید.
- اعتماد و کار تیمی می‌تواند رشد و توسعه شما را سریع‌تر کند.
انتهای پیام
عالی بود این زندگی نامه و داستان بیسکوییت مادر .سپاس
چرا مصادره شدند؟