«رمان جنایت و مکافات عواقب بی‌اخلاقی را گوشزد می‌کند»
شهریار زرشناس، پژوهشگر حوزه ادبیات، فرهنگ گفت: در رمان «جنایت و مکافات» داستایوفسکی نیز این مسئله را به شکل دیگری می‌بینیم و متوجه می‌شویم اگر اخلاق فاقد معنای دینی و خدایی باشد رویه آدمی به سمت جنایت می‌رود.
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نوشت: «شهریار زرشناس، پژوهشگر حوزه ادبیات، فرهنگ، سیاست و فلسفه در آیین رونمایی از محصول چندرسانه‌ای دوره آموزشی «روایت رمان نویسان» شامل فصل اول دوره بالزاک و چهار جلد کتاب «آشنایی با آرا متفکران درباره هنر» که ۱۶ دی در دانشگاه سوره برگزار شد، با بیان اینکه نظام دانشگاهی ما نسبت روشنی با تفکر ندارد گفت: در نظام دانشگاهی، ما اسیر فضای بوروکراتیک شدیم یعنی بیشتر آکادمیسین و بوروکرات داریم. از طرفی محور حرکت و محرک نظام دانشگاهی ما نیز بوروکراتیک است و به همین سبب با تفکر کمی غریبه هستیم. این باعث شده تا نظام آکادمیک ما از لحظه تولد یک نظام تقلیدی و معطوف به نیازها باشد و سیر طبیعی، تاریخ و حیات اجتماعی آن نادیده گرفته شود. در نظام دانشگاهی ما یک پروژه شبه مدرن و صورت‌بندی شده اجرا شد که ثمره طبیعی تاریخ ما نبود بلکه ثمره نظام جهانی بود زیرا آنها می‌خواستند ما را به کشوری پیرامونی تبدیل کنند، بنابراین در فرآیند مدرنیزاسیونی قرار گرفتیم؛ ازاین‌رو دانشگاه نتوانست کارکردهای طبیعی خود را پیدا کند.
زرشناس در بخش دیگری از صحبت‌های خود با انتقاد از بیگانگی نظام دانشگاهی با تفکر عنوان کرد: این فرآیند حاصل یک سیر طبیعی متفکرانه نبود بلکه کاملاً سویه تقلیدی داشت. وقتی نگاه می‌کنیم می‌بینیم که هر تئوری که در نظام آکادمی و روشنفکری غرب مطرح می‌شود به فاصله ۱۵ تا ۲۰ سال بعد در سیستم دانشگاهی ما جای می‌گیرد. دانشگاه ما نتوانست با جریان بازگشت به خود که در جامعه ایرانی شکل‌گرفته و واقعاً منشأ تحولات بزرگی شده بود و از سویی مرزبندی هویتی مشخصی با رویکرد مقلدانه داشت، نزدیکی معناداری پیدا کند. این اتفاق به این جریان و نظام دانشگاهی ما ضربه زد و سبب شد آثار مددپور با ما غریبه باشد.
او با بیان رویکرد تفکری بالزاک در آثارش اضافه کرد: بالزاک اگرچه در زندگی شخصی خود فردی کاملاً برآمد از فضای فرهنگی مدرن بود و عقاید سلطنت‌طلبانه، اشرافی، سکولار و سودمحور داشت ولی در آثارش که نخستین اشکال از رئالیسم ادبی است ماهیت سودمحوری، سرمایه سالار و استثمارگر جامعه مدرن را نشان داد. در رمان «جنایت و مکافات» داستایوفسکی نیز این مسئله را به شکل دیگری می‌بینیم و متوجه می‌شویم اگر اخلاق فاقد معنای دینی و خدایی باشد رویه آدمی به سمت جنایت می‌رود. اینها مورد غفلت واقع شده‌اند و تلاش ما این بود که رمان‌نویسانی را انتخاب کنیم که حال و هوای نیست‌انگاری مدرن را بیان کنند. مشابه این اتفاق را می‌توان در آثار کامو نیز مشاهده کرد که به‌نوعی تقابل با مدرنیته را دنبال می‌کند. انتهای همه اینها رساندن یک پیام روشن به مخاطب در خصوص فهم روح زمانه است که مدرنیته چیست و این وضع شبه مدرنی که در آن به سر می‌بریم چه حالتی دارد و چگونه باید راه نجات و رستگاری را پیدا کرد؟
زرشناس با تأکید بر اینکه جلسات روایت رماننویسان هر سه‌شنبه در سالن اجتماعات دانشگاه سوره برگزار می‌شود، گفت: سه دوره از این سلسله جلسات سپری‌شده است. دوره اول طی ۱۶ جلسه به آثار بالزاک اختصاص داشت که به‌زودی به‌صورت کتاب منتشر می‌شود. دوره دوم با موضوع آثار داستایوفسکی طی ۵۰ جلسه برگزار شد که کتاب مفصل آن نیز پس از طی مراحل فنی منتشر می‌شود. دوره سوم نیز مربوط به آثار آلبرکامو است؛ این دوره هم‌اکنون در حال برگزاری است که پس از اتمام آن کل دوره به‌صورت لوح فشرده و کتاب منتشر خواهد شد. هدف از برگزاری این جلسات رسیدن به رویکردی متفاوت به آثار ادبی است. افراد معمولاً در فضای نشر، کتاب می‌خرند و مطالعه می‌کنند ولی این خوانش معمولی است. در جلسات روایت رمان نویسان با سطح دیگری آثار ادبی ازجمله بالزاک، داستایوفسکی و کامو مواجه می‌شویم و باطن و عمق معنایی آنها را تفسیر می‌کنیم.
هنر اسلامی یا هنر مسلمانی
محمدرضا سرشار، نویسنده و پژوهشگر ادبی نیز در این نشست با تجلیل از کوشش‌های شهریار زرشناس در اعتلای فرهنگ و ادبیات جامعه گفت: زرشناس موردعلاقه خاص مقام معظم رهبری است و نیز موردتوجه شهید مرتضی آوینی بود. در زمانی که شهید آوینی سردبیری مجله سوره را بر عهده داشت مطالب زرشناس آنجا منتشر می‌شد و این ارتباط و آشنایی به این صورت شکل گرفت. وی از نظر هوش، حافظه و وسعت دانش فردی عمیق و چندبعدی است و به عقیده من در بین اهالی قلم، فلسفه و ادبیات به‌ویژه ادبیات داستانی حداقل در نیم قرن اخیر چهره بی‌نظیری محسوب می‌شود. زمانی که کتاب‌های وی را خواندم به این نتیجه رسیدم که چه گنجینه ارزشمندی در این آثار نهفته است؟ ادبیات این کتاب‌ها تاریخ شفاهی به نظر می‌رسد ولی کاری فوق‌العاده عمیق و ارزشمند محسوب می‌شود به‌طوری‌که تقریباً به همه سؤال‌ها در عرصه هنر اسلامی پاسخ می‌دهد.
این نویسنده و پژوهشگر ادبی تأکید کرد: هنر اسلامی اکنون در مرحله گذار قرار دارد و به معنای واقعی کلمه اسلامی نیست بلکه در بهترین شکل هنر مسلمانی است. به قول زرشناس باید راه‌هایی را بکوبیم تا آیندگان بیایند و هنر ناب اسلامی را محقق کنند.
محمدحسین ساعی، رئیس دانشگاه سوره نیز در این نشست گفت: این دانشگاه محلی برای تربیت نیروها و نخبگان انقلاب اسلامی است. یکی از حوزه‌هایی که به‌صورت جدی با آن مواجه هستیم و برای ما به‌عنوان مسئله مطرح است حوزه محتوا به‌ویژه در زمینه‌های آموزشی است. در بحث تولید و انتخاب محتوای دقیق باید استادان و دانشجویان صالحی داشته باشیم و چنانچه متون دقیقی انتخاب نکنیم تمام زحمات و تلاش‌هایی که متحمل می‌شویم بی‌فایده خواهد بود. بسیاری از کتاب‌هایی که اکنون با آنها سروکار داریم و آموزش می‌دهیم از جمله در تاریخ هنر کتاب‌هایی است که در یک فضای تمدنی دیگری نوشته شدند و اثرات ناخودآگاه آنها در یک‌روند درازمدت بر استاد و دانشجوی ما تأثیر می‌گذارد و سبب تغییر در ماهیت و هویت ما می‌شود.
رئیس دانشگاه سوره از ایجاد مسیرهای جدیدی برای تولید محتوای بومی با اولویت متون آموزشی خبر داد و افزود: اقداماتی در حال انجام است تا به خروجی‌های مهم و مطلوب برسیم. امیدوارم تا سه سال آینده بتوانیم برخی از این محتواها و کتاب‌ها را منتشر کنیم البته باید بکوشیم از توانمندی‌های دیگران نیز در ایجاد کتاب‌های موردنیاز برمبنای مباحث جدید استفاده کنیم.
ساعی با اشاره به تأثیر و اهمیت کتاب‌های مددپور تاکید کرد: چاپ چهارم کتاب‌های مددپور پس از گذشت یک دهه با پیگیری‌های ما به نتیجه رسید و انجام شد. ناشر تاکید می‌کرد که این کتاب‌ها پس از انتشار به‌فوریت فروخته می‌شوند که نشان‌دهنده ارزش و اهمیت این آثار نزد علاقه‌مندان و فرهیختگان است. تلاش ما این است که اگر دو درس در مقطع کارشناسی ارشد درباره آرای متفکران و هنر داشته باشیم از همین کتاب‌ها به‌عنوان منبع درسی استفاده کنیم. در این کتاب‌ها دسته‌بندی محتوایی و نوع برداشت‌ها و نتیجه‌گیری‌ها به آن هدفی که در دانشگاه سوره دنبال می‌کنیم نزدیک‌تر است. این کتاب‌ها و کارگاه‌ها یک منبع جدی و تأمل‌برانگیز در حوزه علمی خود در سطح جهان محسوب می‌شوند که می‌توان آنها را در مرزهای دانش بین‌المللی مطرح کرد. در هیچ کجای دنیا از این نوع آثار را نمی‌توانیم پیدا کنیم درنتیجه باید برای نشر آنها به زبان‌های انگلیسی و فرانسه تدبیری بیندیشیم.»
انتهای پیام
