حصنی از حصون اسلام | گزارش بزرگداشت سیدمحمدهادی میلانی
همايش بزرگداشت مرحوم آيت‌الله‌العظمي سیدمحمدهادی میلانی، از بزرگ‌ترين مراجع تقليد دوران معاصر، روز پنجشنبه نهم دي‌ماه، در شهر مقدس قم و در مدرسه امام كاظم(ع) با حضور حضرات آيات عظام و اساتيد سطوح عالي حوزه از جمله مكارم شيرازي، سبحاني، شبيري زنجاني، حسيني‌بوشهري، مسعودي‌خميني، ري‌شهري، علوي‌بروجردي، حجج اسلام شهرستاني، ميلاني، حسين فريدون دستيار ويژه رييس‌جمهور، احمد مسجد جامعي عضو شوراي شهر تهران و جمعي از علماي مشهد، اساتيد، فضلا و طلاب حوزه‌هاي علميه برگزار شد. در اين مراسم، حضرت آيات سبحاني، استادي و حجج اسلام ايازي دبيرعلمي همايش، سيد فاضل ميلاني و مهدوي‌راد به سخنراني پرداختند.
در ادامه، گزارش اين همايش را به نقل از «شفقنا» با ویرایش روزنامه ی اعتماد مي‌خوانيد.
علما نگهبان اسلام بوده‌اند
آيت‌الله جعفر سبحاني
مرجع تقليد
در طول تاريخ وجود علما موجب بروز بركت‌هاي فراواني براي حفظ دين بوده است و در عصر حاضر نيز علماي بزرگي فعاليتهاي اثر بخشي داشته كه آيت‌الله‌العظمي بروجردي(ره) خدمات بسياري براي اسلام و تشيع انجام داد و پس از ايشان مرحوم امام رحمت‌الله‌عليه، حصني براي اسلام شدند و به‌طور كلي علما و فقهاي ما حصن براي اسلام هستند و بايد از آنها تقدير كنيم، اگر اين حصن‌ها نباشند، دشمن نفوذ كرده و تحريف صورت مي‌گيرد. بايد كوشش كنيم كه علماي ما داراي چنين وصفي باشند، بزرگان ديگر پس از آيت‌الله بروجردي و قبل از ايشان حصني بودند كه بايد حفظ شوند، نگهدار و نگهبان اسلام همين علما و قلم‌هاي آنان بودند، از اين رو قلم علما بالاتر از خون شهدا است.
اسلام به منزله شهر است و حصن آن علما هستند، علما در زماني همانند حصن اسلام را حفظ كرده‌اند همان‌گونه كه ائمه اطهار(ع) همواره مراقب بودند كه عقايد مردم دچار مشكل نشود، علما نيز هميشه سعي كردند در همين زمينه قدم بردارند همان‌طور كه شيخ صدوق(ره) جنبه حصني دارند كه اجازه نداد دشمنان به شهر اسلام وارد شوند، همچنين آثار شيخ مفيد(ره) در دفاع از شيعه و اسلام است اگر بگوييم اينها حصن اسلام بوده‌اند، درست است.
در قرن‌هاي گوناگون علماي ديني همواره مجاهدت كردند و اجازه ندادند كه اسلام از بين برود، ميرزاي شيرازي با فتواي معروف استقلال كشور را حفظ كرد، شيخ فضل‌الله به قيمت به‌دار رفتنش قانون اساسي را تصويب كرد اينها هم حصن اسلام هستند. آيت‌الله ميلاني در مدت ۲۳ سال تحولاتي ايجاد و خدمات بي‌نظيري را ارايه و نظام آموزشي جديدي را در مدارسي كه به سبك جديد بود، ارايه كردند. مدرسه حقاني نيز مدت بسياري زيرنظر ايشان اداره مي‌شد كه اين مدرسه نيز داراي برنامه خاصي بود. اعزام مبلغ به خارج و داخل و نيز تربيت فقيه از ديگر خدمات ايشان بود.
برخي از شاگردان برجسته ايشان در اين مجلس حضور دارند كه ما به وجود چنين شاگردان بزرگي كه خط ايشان را گرفته‌اند و تشيع را به‌معناي واقعي تبليغ مي‌كنند، افتخار مي‌كنيم. فعاليتهاي مرحوم ميلاني همه‌اش براي خدا و احيا و تقويت فرهنگ اسلامي بود به‌طوري‌كه ايشان براي تقويت دين و پايه‌هاي علمي طلاب حوزه علميه علاوه بر تاسيس مدارس متعدد، اعزام مبلغان به اقصي نقاط كشور و حتي به خارج از كشور، تربيت فقيه متخلق و مهذب، تدريس فقه و اصول، مرجعيت و تاليف كتابي درباره ائمه معصومين(ع)، همچنين پاسخگويي به نيازها و تدريس علوم گوناگون از ديگر خدمات و فعاليتهاي اين عالم پارسا مي‌توان نام برد.
اين مرجع تقليد در بخش ديگري از سخنانش، مرحوم ميلاني را از استوانه‌هاي نهضت امام خميني(ره) معرفي كرد و گفت: خدمات ايشان در انقلاب براي همه روشن است، نامه‌ها و سخنراني‌هايي كه ايشان داشتند همواره در راستاي صدور انقلاب بوده و همواره همراه امام بوده است، از نظر بيان، خدمت و قلم ايشان حصن اسلام بود و اسلام را حفظ كرد و ما موظفيم ايشان را به نسل امروز و فردا معرفي كنيم.
اهتمام جدي آيت‌الله ميلاني به تحصيل
آيت‌الله رضا استادي
مرجع تقليد
آيت‌الله ميلاني اهتمام جدي به تحصيل داشتند و از سوي مراجع بي‌شماري مورد تاييد و توجه قرار گرفته‌اند به‌طوري‌كه وقتي ۲۶ سال داشت مرحوم ناييني عبارت بسيار مهمي را براي ايشان نوشته است، طلاب جوان بايد بدانند كه اينها از ابتدا جديت داشتند و درس را خوب دنبال مي‌كردند. اگر بنا است مدافع اسلام باشيم بايد درس و تحصيل را جدي بگيريم، جدي گرفتن تحصيل فقط به طلبه‌ها نيست بلكه اساتيد هم بايد جدي بگيرند، آيت‌الله ميلاني از همان ابتدا هم دنبال علم و هم دنبال تهذيب بود و اگر اينها درست نشود چيزي اصلاح نمي‌شود اگر حوزه ملا تربيت نكند يا ملا غير مهذب باشد فايده‌اي ندارد و مشكلي حل نمي‌شود، كساني كه به جايي رسيدند و توانستند كاري كنند اخلاص داشتند و آيت‌الله ميلاني اين‌گونه بود.
يكي از ويژگي‌هاي آيت‌الله ميلاني احساس مسووليت بود كه بايد در بزرگان ما باشد، ايشان احساس مسووليت مي‌كرده و اگر اين‌گونه باشد كارها را مي‌توان پيش برد، طلاب نبايد توقع پول داشته باشند بايد بگويند و انجام دهند كه پول نمي‌گيرند با عمل بايد تبليغ كرد. آيت‌الله ميلاني از نظر علم، اخلاق، تقوا، تهذيب و احساس مسووليت دغدغه‌مند بوده و در جايگاه بالايي قرار داشتند و در طول انقلاب و آغاز نهضت كاملا همراه امام راحل بودند و اين از سخنراني‌ها و اعلاميه‌هايي كه مي‌دادند كاملا مستند است. آيت‌الله ميلاني دل در گروي اهل بيت(ع) داشتند. اگر نگاهي گذرا به خدمات و آثار ماندگار اين عالم پارسا بيندازيم خواهيم ديد كه ارادت و ولايتمداري ايشان به اهل بيت(ع) به چه ميزان بوده است.
بايد علماي گذشته و حال حاضر الگو و مبنايي براي فعاليتهاي طلاب و حتي عموم اقشار باشد، بايد احساس مسووليت داشته و بي‌تفاوت نباشيم، بسياري مي‌توانند كار انجام دهند اما احساس مي‌كنند كه نيازي نيست كه وارد صحنه شوند در اين وانفسايي كه در سراسر كشور وجود دارد و جوانان مبتلا هستند و مشكل دارند بسياري بي‌تفاوت هستند؛ بايد از علماي بزرگ درس بگيريم و اگر كاري از ما ساخته است انجام دهيم. آيت‌الله‌العظمي ميلاني شخصيتي جامع و برتر بودند. ايشان نسبت به امر تبليغ و ترويج دين احساس مسووليت مي‌كرد؛ ايشان در مشهد طرح و برنامه‌اي پياده كرد كه شب‌هاي جمعه ۳۰۰ طلبه در روستاها براي تبليغ مي‌رفتند.
حضرت آيت‌الله ميلاني از حيث علم، تقوا، تهذيب، احساس مسووليت و ولايتمداري شخصيتي جامع و برتر بود. ايشان در جواني به مراتب بزرگي از علم رسيده بود؛ ما نيز اگر مي‌خواهيم حصن و مدافع اسلام باشيم بايد تحصيل را جدي بگيريم؛ اساتيد نيز بايد تحصيل را جدي بگيرند كه طلبه هم جدي بگيرد.
پيامبر اسلام مي‌فرمايند به سراغ عالمي برويد كه كه شما را از ريا به اخلاص، از كبر به تواضع، از رغبت به دنيا به زهد، از شك به يقين دعوت كند، عالمي كه پيامبر مي‌پسندد چنين عالمي است؛ فقه مفتاح بصيرت و سبب منازل رفيع در دين و دنيا مي‌شود. عالم كسي است كه عملش قول را تاييد كنند.چنين علمايي حصن اسلام هستند، هر كسي كه معمم و ملا شد حصن اسلام به شمار نمي‌رود اما عالم بايد حصن اسلام باشد و بايد به دنبال آن برود، بايد احساس مسووليت كرد و كار انجام داد.
الگوي ارزشمندي براي طلاب
حجت‌الاسلام سيد محمد‌علي ايازي
دبير علمي همايش بزرگداشت آيت‌الله ميلاني
همايش بزرگداشت آيت‌الله العظمي سيد محمدهادي ميلاني با هدف انتقال تجربيات ميان فرهيختگان حوزه و دانشگاه همچنين معرفي اسوه‌هاي علمي و اخلاقي حوزه براي الگو‌گيري طلاب جوان و همه علاقه‌مندان برگزار شده است. اين همايش در راستاي جنبه علمي، انديشه‌ها و آراي شخصيت‌هاي بزرگي كه در عالم تشيع فعاليت داشته‌اند و ناشناخته مانده‌اند و در ميان كتابخانه‌ها مهجور هستند، از طريق اين همايش‌ها منتشر مي‌شود تا انديشمندان از اين آثار استفاده كنند.
سيدمحمدهادي ميلاني(ره) يكي از مراجع بزرگ تقليد بودند كه بعد از آيت‌الله العظمي بروجردي جايگاه رفيعي داشتند و اگر بخواهيم به برخي از اساتيد ايشان اشاره كنيم مي‌توان به شيخ محمدحسين اصفهاني كمپاني اشاره كرد و شاگردان بزرگي را در عالم اسلام تربيت كرد و خود در موضوعات مهمي از جمله فقه، اصول، تفسير و كلام داراي تاليفات ارزشمندي است. امروز مجموعه آثار مرحوم ميلاني در دو بخش « تصحيح و تحقيق آثار مرحوم ميلاني در حوزه فقه، كلام و تفسير» و « ارايه آثار و تاليفاتي پيرامون شرح حال و شخصيت ايشان، تحليل نظرات و آراي ايشان در حوزه‌هاي مختلف » كه توسط محققان قم و مشهد جمع‌آوري شده است، رونمايي خواهد شد.
اين همايش با همكاري مركز مفاخر خراسان و موسسه آيت‌الله العظمي ميلاني در مشهد شاهد برپايي ششمين همايش پاسداشت مقام شامخ علماي بزرگ جهان تشيع است به‌طوري‌كه پيش از اين موفق به برگزاري آيين‌هاي نكوداشت مرحوم آخوند خراساني، طهراني، فلسفي، عطاردي و محمدتقي شريعتي شده بود. رونمايي از ۱۶ جلد كتاب با موضوعات تخصصي بيع، زكات، خمس، تفسير و عقايد و همچنين بخش دوم آثار شامل مجموعه ۱۰جلدي است كه شامل جمع‌آوري برخي از شروح نوشته شده بر كتاب « كلمات » ايشان است كه از سوي اساتيد جمع‌آوري شده است، همچنين ارايه مجموعه‌اي از استفتائات ايشان از ديگر آثاري است كه رونمايي خواهند شد.
از ديگر آثاري كه امروز شاهد رونمايي آن خواهيم بود، ارايه مجموعه پنج جلدي اسناد كه شامل سه جلد اسناد ساواك، يك جلد اسناد ملي و يك جلد شرح تلاش‌هاي ايشان در دوران انقلاب و بعد از آن است. مجموعه‌اي دو جلدي شامل مجموعه مقالات شخصيت‌شناسي و شرح حال ايشان و ديگري ارايه انديشه‌هاي تفسيري، فقهي، اصولي و حديثي ايشان در ۸۵۰ صفحه از ۳۵ محقق و مشاهير كشور، از ديگر كتبي است كه در اين همايش رونمايي خواهد شد. همچنين دو جلد مقالات از سوي محققين و فرزانگان حوزه درباره شخصيت و نظارت فقهي، كلامي، تفسيري و حديثي آيت‌الله العظمي ميلاني نوشته شده است. همچنين جلد پنجم كتاب اسناد حضرت آيت‌الله ميلاني به روايت ساواك است كه امروز شاهد رونمايي آن خواهيم بود.
توجه به نظرات فقهي علماي گذشته
حجت‌الاسلام سيد فاضل ميلاني
نوه آيت‌الله العظمي ميلاني
دقت در سيره علماي گذشته و توجه به نظرات فقهي از جمله ويژگي‌هاي علمي ايشان است. يكي از وظايف فقيه، استنباط مفاهيم و دستورات شرعي است.آيت‌الله ميلاني در مسائل گوناگون به استنباط مسائل و قياس آن اهتمام داشت البته بايد خاطرنشان كرد كه اختلاف در روايات هميشه وجود داشته و اين مساله يكي از دغدغه‌هاي آيت‌الله ميلاني بود. آيت‌الله ميلاني همواره به نكات ريز و ظريف صرفي و لغوي بسيار توجه داشت تا اين اندازه كه مراقب تغيير مفاهيم و معاني كلمات و جملات پس از صرف ثلاثي مجرد و ثلاثي مزيد، جابه‌جايي كسره و فتحه بود زيرا تغيير در مفاهيم تاثير زيادي در دخالت در حكم دارد.
ديدار رييس دانشگاه الازهر با آيت‌الله ميلاني و ابتكار مرحوم آيت‌الله العظمي ميلاني در تعبيرات به كار رفته از سوي رييس وقت دانشگاه الازهر از نقاط برجسته كارنامه ايشان است. چنانچه اين عالم مصري به مناسبتي راجع به گمراهي نسل جوان سخن گفت و پس از اتمام سخنان وي، آيت‌الله ميلاني معني همان جمله را با جابه‌جايي فتحه و كسره، عوض كرد كه عالم مصري از اين ابتكار و خلاقيت و حاضرجوابي به شگفت آمد. عده‌اي به ديدن اين مرجع تقليد آمدند و عنوان كردند كه شما مجتهد در فقه هستيد و ما از شما تقليد مي‌كنيم ولي در زمينه‌هاي اجتماعي و سياسي ما مجتهد هستيم و در اين زمينه لازم است شما پيرو ما باشيد.
اين مرجع تقليد پس از اتمام سخنان مهمانان با جديت گفت كه اگر بر شما محرز شده كه من اعلم هستم پس منتي نيست ولي اگر چنين نيست كاري حرام انجام داديد و در صورتي كه شما مجتهد هستيد من هم مجتهد هستم و تقليد مجتهد از مجتهد حرام است. زماني كه مهمانان رفتند، شنيده شد كه با خود مي‌گفتند با تجار تهران صحبت مي‌كنيم كه وجوهات خود را به آيت‌الله ميلاني ندهند و زماني كه اين سخن به گوش آيت‌الله ميلاني رسيد ايشان در جواب اين‌چنين گفتند «خوب است كه انسان چوب ولايت امير‌المومنين(ع) را بخورد.»
اين مرجع تقليد همواره نسبت به امر تحصيل اهتمام و جديت داشت تا جايي كه از آيت‌الله خوئي نقل شده كه پس از اتمام درس خارج آيت‌الله ناييني، ايشان كه با آيت‌الله ميلاني هم‌درس بودند تا درب منزل اين عالم بزرگ راجع به مسائل درسي مباحثه مي‌كردند و در جلوي درب منزل آيت‌الله ميلاني از بدو نماز مغرب تا سحرگاه مباحثه ادامه داشت كه اين نشان از توجه دو عالم بزرگ به مباحث درسي و فقهي است. اين مساله براي ما طلبه‌ها سرمشق بسيار بزرگي است كه دوعالم بزرگوار و استاد فرهيخته بعد از نماز عشاء به‌طور ايستاده تا اذان صبح مشغول مباحثه بودند؛ آيا محصلين زمان ما اين مقدار اهتمام و جديت در مطالعه دارند؟
مرحوم آيت‌الله ميلاني در نجف، پيشنهاد دقيقي درباره نظم حوزه به مرحوم آيت‌الله العظمي ابوالحسن اصفهاني كردند كه ايشان مي‌گويد «تو مثل باغبان باش كه آب را در باغ به راه مي‌اندازد و از آن گل هم مي‌رويد و خار هم درمي آيد».
مرحوم آيت‌الله العظمي ميلاني بعد از آنكه قصد مهاجرت به مشهد را پيدا مي‌كنند، در مسير راه به قم، خدمت آيت‌الله‌العظمي بروجردي مي‌رسند و پيشنهاد ۳۵ سال قبل خود را به ايشان مطرح مي‌كند كه آيت‌الله بروجردي در پاسخ مي‌فرمايد «براي اجراي اين پيشنهاد، مرجع بايد واحد يا متحد باشد». مرحوم آيت‌الله ميلاني كه ديد طرح خود را در نجف و قم نمي‌تواند اجرا كند، به مشهد رفته و پس از استقرار در آنجا، طرح خود را اجرايي كرد كه به نوبه خود تحول بزرگي ايجاد كرد. يكي ديگر از ويژگي‌هاي آيت‌الله العظمي ميلاني ذوب بودن در ولايت ائمه اطهار(ع) بود.
بعضي از كساني كه درباره زندگاني ايشان مطالبي گفتند، مساله ولايت را به عنوان يك تنش و موضع‌گيري تعصب‌گرايانه عنوان كردند كه واقعا حقيقت مطلب را درك نكردند. خلأ وجود حضور علوم اهل بيت(ع) در فضاي مجازي محسوس است. احياي امر ائمه معصومين(ع) متناسب با زمان ما، عرضه كردن علوم اهل‌بيت(ع) در فضاي مجازي است كه مورد استفاده همگان قرار گيرد.
فقيه بزرگ و اصولي عظيم‌الشأن
حجت‌الاسلام مهدوي راد
فرزند آيت‌الله العظمي ميلاني
آيت‌الله ميلاني فقيه جليل القدر، مفسر بزرگ دردآشنا و زمان‌شناس، اصولي ژرف انديش و مرزبان سترگ انديشه اسلامي بود كه بر صدها فاضل و عالم حوزه‌هاي علميه حق حيات علمي، معنوي و فكري دارند. هنوز گزارش دقيق، گسترده و جزيي از آنچه در مدرسه آيت‌الله العظمي ميلاني اجرايي مي‌شد وجود ندارد اما آنچه مشخص است اينكه آن مدرسه در دهه چهل و پنجاه داراي دروس تفسير، تاريخ، رجال، حفظ قرآن، رياضيات، زبان انگليسي و براي طلبه‌هاي سال نخست درس نويسندگي و قلم داشت. روزي در زمينه دستاوردها و دانش‌آموختگان آن مدرسه در داخل و خارج كشور تحقيق و پژوهش شود.
آيت‌الله العظمي ميلاني همچنان كه فقيهي بزرگ و اصولي عظيم‌الشان هستند، مفسر جليل‌القدري هم هستند اما متاسفانه آثار تفسيري ايشان غير از تفسير سوره تغابن و جمعه در دست نيست. اين تفسير بسيار مختصر و دقيق و از ديگر تفاسير بررسي شده، برتر است. وقتي تفسير اين دو سوره را خدمت علامه طباطبايي(ره) بردند، ايشان تصريح كرد اين اثر، جزيي از شخصيت تفسيري مرحوم ميلاني را هم نشان نمي‌دهد اما ارزش چاپ دارد و منتشر كنيد.
مرحوم آيت‌الله العظمي ميلاني در بحث‌هاي علوم قرآني اثر مستقلي ندارد اما پاسخ مفصلي در نامه «پروفسور احمدعلي»، مترجم شيعي قرآن به زبان انگليسي داده‌اند كه بخشي از اين پاسخ مربوط به جايگاه و عظمت قرآن و بخش ديگري درباره تحريف ناپذيري قرآن كريم است كه حاوي استدلال قرآني و روايي است. برخي اساتيد بزرگ حوزه من جمله آيت‌الله خويي، ترتيب آيات را در سوره‌ها و سوره‌ها را در قرآن توقيفي مي‌دانند البته رويكرد آيت‌الله خويي حالت اصولي دارد و پس از بررسي روايات به اين نتيجه رسيدند كه دلالت بر جمع نمي‌تواند بكند اما شخصيت‌هايي چون آيت‌الله العظمي بروجردي معتقدند تمام روايات دلالت‌كننده به جمع قرآن بعد از پيامبراكرم(ص) كه نشان مي‌دهد از آن خلفا بوده، از اساس جعل است.
در تحقيقات انجام شده، مشخص شد تمام روايات جمعي كه دلالت مي‌كند قرآن بعد از پيامبراكرم(ص) جمع شده و ترتيب يافته، به شخص غيرقابل قبولي منتهي مي‌شود و اطلاعات اين شخص پايه ندارد در نتيجه جمع و ترتيب آيه‌ها در سوره‌ها و سوره‌ها در كل قرآن از رسول خدا و براساس وحي الهي است. آيت‌الله العظمي ميلاني معتقد بود روايات تحريف نماي قرآن، مجعول و ضعيف هستند و تطور مفاهيم و واژگان گاهي مهم است كه بي‌توجهي ما مي‌تواند مشكل ساز باشد.در پايان اين مراسم، از ۲۰ جلد كتاب منتشر شده به زبان عربي و ۶ جلد كتاب به زبان فارسي رونمايي شد.
انتهای پیام
