گرمای صادرات گاز برای خارجی‌ها، سرمای گرانی مسکن برای داخلی‌ها

سرویس اقتصادی، انصاف نیوز: همزمان با انتشار خبرهایی از صادرات گاز ،از شهرک‌های صنعتی در استان‌های گوناگون خبر می‌رسد گاز تولیدکنندگان شن و ماسه، آجر، سیمان و آهک از 30 تا 100 درصد افت فشار داشته است.

پیگیری‌های خبرنگار انصاف نیوز نشان می‌دهد افت فشار و قطع گاز تولیدکنندگان مصالح ساختمانی مختص استان خاصی نیست و از شهرک‌ها و پهنه‌های صنعتی اصفهان، قم، یزد، قزوین، شرق استان تهران و آذربایجان، قطعی گاز یا افت شدید آن گزارش شده است.

زیاد مصرف می‌کنید، قطع می‌کنیم!

رمضانی، تولیدکننده دولومیت و آهک در شهرک صنعتی رازی شهرستان شهرضا با تایید خبر قطعی گاز صنعت، گفت: تا جایی که با همکارانم در سراسر استان اصفهان در ارتباط هستم، متاسفانه افت شدید فشار یا قطعی گاز عمومیت دارد و مختص ما یا شهرستان ما نبوده است.

او ادامه داد: شرکت گاز دلیل این اقدام را ناترازی و کمبود گاز برای مصرف خانگی عنوان کرده است.

یک تولیدکننده سیمان هم از قطع گاز سیمان‌سازان در نواحی سردسیر خبر داد و گفت: در آذرشهر استان آذربایجان و فیروزکوه استان تهران هم‌زمان با سردشدن شدید هوا و بارش برف، گاز کارخانه‌های سیمان برای چند روز قطع شد اما با نامه‌نگاری‌های صورت‌گرفته، از روز چهارشنبه دوباره وصل و تولید از سرگرفته شده است.

دخانچی، تولیدکننده آجر در استان قم، از قطع گاز همه واحدهای تولید آجر سنتی و آجرسفالی در این استان خبر داد و به خبرنگار انصاف نیوز گفت: از ابتدای دی ماه، گاز تولیدکنندگان آجر، به جز یک کارخانه که از کوره‌های تونلی بهره می‌برد و مصرف انرژی پایینی دارد، قطع شده است.

او درباره تاثیر توقف تولید بر قیمت مصالح ساختمانی، به تعدد عوامل تاثیرگذار بر قیمت تمام‌شده کالاهای صنعتی اشاره کرد و گفت: شناورکردن قیمت گاز، افزایش هزینه‌های استهلاک و هزینه‌های پرسنلی و سرباری، مالیات بر ارزش افزوده، افزایش هزینه‌های انبارداری برای استفاده از مشوق‌هایی که به تولید بیشتر منوط شده و… هزینه تولید آجر سفالی را بین 30 تا 40 درصد افزایش داده است که در نهایت خود را در قیمت‌های افزایش‌یافته مصالح ساختمانی نشان خواهد داد.     

پورفخاران، تولیدکننده آهک در استان قم نیز خبر قطع کامل گاز تولیدکنندگان آهک در این استان را تایید کرد.  

عجایب گاز از ناترازی تا صادرات

در سال‌های اخیر، ساکنان این سرزمین دائما به دلیل مصرف بیش از اندازه گاز سرزنش شده‌اند. گاه بدون در نظر گرفتن منابع طبیعی خدادادی، میزان مصرف با سرزمینی مانند کانادا مقایسه شده، عدم‌النفع صادرات گاز را به عنوان یارانه منظور کرده و به ایرانیان سرکوفت زده‌اند که استفاده‌شان از گاز طبیعی، چند میلیارد دلار زیان به خزانه دولت زده است.

از چند سال پیش، ناترازی تولید انرژی در کشور به ترجیع‌بند تحلیل‌های اقتصاد سیاسی ایران تبدیل شده و هر کس از منظر سیاسی خود، ناترازی گاز و برق را به دلیل غفلت دولت از سرمایه‌گذاری‌های جدید یا تحریم‌ها عنوان می‌کند اما کمتر کسی از مسئولات و مقامات کشور به تولید نابهره‌ور، اتلاف شبکه، لوازم گازسوز غیراستاندارد با هدردهی 90 درصدی انرژی دریافتی یا دلایل انتخاب راهبرد توزیع مویرگی گاز تا ده‌کوره‌های کشور اشاره می‌کند.

با این همه، ناترازی تولید گاز به یک واقعیت تقریبا غیرقابل خدشه در ادبیات اقتصاد سیاسی ایران بدل شده است؛ کمااینکه رئیس‌جمهور ابراهیم رئیسی گفته است: «به‌طور حتم ناترازی‌ها در بخش‌های آب، برق، گاز و نفت جبران خواهد شد، از این رو باید در نظر داشت که ما در برخی امور عقب‌ماندگی داریم که مربوط به سال‌های گذشته است که باید روی آنها کار می‌شد.» (شانا، 28 خرداد 402) «دولت مردمی وارث ناترازی شدید در عرصه انرژی است، اما رفع این ناترازی با توجه به امکانات و ظرفیت‌های کشور امکان‌پذیر است.» (ایرنا، 27 دی 402)

سخنگوی دولت نیز در صفحه شخصی‌اش در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) نوشته بود: «تابستان امسال با همکاری مردم و دولت در مدیریت مصرف، مشکل قطع برق تکرار نشد؛ با همین اراده مشترک می‌توان در زمستان نیز بر مشکل ناترازی تولید و سرانه بالای مصرف گاز غلبه کرد. دولت کار جهادی برای افزایش تولید و مدیریت مصرف گاز را از خود شروع کرد؛ با همراهی، گرمابخش خانه‌های هم شویم.» (ایکس علی بهادری، 9 دی 1402)

اما از همه اینها مهم‌تر، جوابیه‌ای است که روابط عمومی شرکت ملی گاز برای روزنامه دنیای اقتصاد فرستاده و در آن، ضمن تکرار مجدد این ادعا که دولت روحانی مقصر ناترازی گاز است، تاکید دارد که ناترازی گاز ادامه‌دار خواهد بود: «ریشه موضوع ناترازی گاز در کشور که در سال‌های اخیر شدت گرفته است، ناشی از عدم‌اجرای طرح‌های بهینه‌سازی، عدم‌سرمایه‌گذاری لازم در پروژه‌های مربوط به افزایش و ازدیاد تولید گاز، بی‌توجهی و تعطیلی پروژ‌ه‌های ذخیره‌سازی گاز، وجود پروژه‌های ناتمام متعدد و عدم‌توجه لازم به مشکل افت فشار در میادین گازی مختلف در سال‌های گذشته است و بدون تردید در سال‌های آینده نیز ادامه خواهد یافت؛ چرا که علاوه بر هزینه سنگین سرمایه‌گذاری مورد‌نیاز، زمان قابل‌توجهی از آغاز توسعه میادین تا بهره‌برداری از آن‌ها صرف خواهد شد و انباشت این بی‌عملی یا کندی در اجرای این طرح‌ها، دامنه ناترازی گاز را بیشتر کرده است.» (دولت، 23 مهر 402)

به اعتبار آن‌چه آمد، ادعای ناترازی گاز جای هیچ شک و شبهه‌ای ندارد اما در همین شرایط، کشورمان در حال صادر کردن گاز است:

«بر اساس جدیدترین آمار اوپک، ایران سومین تولیدکننده بزرگ گاز جهان در سال 2022 بوده و طی 2 سال گذشته، صادرات گاز حدود 62 درصد رشد کرده است.» (فارس، 1 مرداد 402) و «صادرات گاز طبیعی ایران در نیمه اول سال 1402 به ارزش 2.204 میلیارد دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال 1401 به میزان 125 درصد افزایش یافته است.» (فارس، 7 آبان 402) یا «مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران اعلام کرد که تعهد صادرات گاز ایران به عراق مطابق برنامه در حال اجرا است.» (ایرنا، 23 دی 402)

در کنار هم قرار دادن آن اصرارها بر ناترازی تولید گاز و این خبرها درباره افزایش صادرات گاز، به علاوه این واقعیت که تا این لحظه از سال جاری، هنوز سرمای زمستانه در اغلب نقاط کشور حس نشده، قاعدتا به معنای آن است که با وجود کمبود گاز در داخل، شرکت ملی گاز به نمایندگی از دولت ترجیح می‌دهد با صیانت از بازارهای صادراتی‌اش، پول پرقدرت، دلار، به دست بیاورد. به عبارت دیگر، شرکت گاز به قیمت فشار بر تولیدکنندگان داخلی، مشتریان خارجی‌اش را راضی نگه داشته است.

ساخت و ساز مسکن؛ صنعتی دائما ناجذاب‌تر

اگر قطعی گاز برای تولیدکنندگان مصالح ساختمانی از حد چند روز فراتر برود و به افت تولید منجر شود، حتما موج تازه گرانی مصالح ساختمانی کشور را دربرمی‌گیرد.

فردین یزدانی، کارشناس اقتصاد مسکن در این خصوص به خبرنگار انصاف نیوز گفت: توقف طولانی‌مدت تولید و کاهش معنادار کالا در بازار حتما بر قیمت مصالح ساختمانی تاثیر خواهد داشت اما نمی‌توان بدون بررسی دقیق گفت چقدر بر افزایش قیمت مسکن تاثیر خواهد داشت.

یزدانی، کمبود یا نبود گاز را به معنا افت تولید صنعتی دانست و ادامه داد: در کل کشور، سهم مصالح ساختمانی از قیمت تمام‌شده مسکن بین 30 تا 40 درصد است اما بسته به نوع ساخت، سهم کالاهای مختلف از قیمت تمام‌شده کم و زیاد می‌شود و بنابراین برای بررسی تاثیر گرانی آجر یا گچ و سیمان بر قیمت مسکن، باید بررسی دقیق‌تری انجام داد.

این کارشناس اقتصاد مسکن گفت: اگر هزینه تولید ساختمان را با ضرایب رشد عومل تولید مقایسه کنید، یعنی رشد قیمت زمین، رشد قیمت مصالح و رشد هزینه نیروی کار، درمی‌یابید که تورم هزینه‌ها ساخت مسکن را از صرفه انداخته است و به عبارت دیگر، با کم‌شدن محسوس حاشیه سود، جذابیت ساخت مسکن کم شده و در نتیجه، تولید واقعی مسکن در کشور منفی شده است.

یزدانی افزایش قیمت مصالح ساختمانی را یکی از عوامل کاهش جذابیت خانه‌سازی خواند و ادامه داد: شاید قیمت سیمان و گچ یا آجر و سرامیک در قیمت‌تمام‌شده قابل اعتنا نباشند اما در شرایط رکودی، افزایش قیمت این اقلام پیام منفی به سرمایه‌گذاران و سازندگان می‌رساند و همان‌طور که گفتم از جذابیت این بازار کم می‌کند. در نتیجه، با وجود همه حرف‌هایی که زده می‌شود، مانند سال‌های اخیر خالص تولید مسکن افزایش نمی‌یابد و این سبب چسبندگی بیشتر قیمت‌ها می‌شود.

دیوار کوتاه تولید

یافتن پاسخ برای این سوال که چرا نخستین قربانی هر چالشی در کشور بخش تولید است، چندان ساده نخواهد بود اما به احتمال، پاسخ یافت شده می‌تواند مجموعه‌ای از ابهامات درباره عملکرد اقتصاد ایران را پاسخ دهد.

پیش‌تر، سیاست‌های مالی انقباضی، در اولین گام مشمول حال تولیدکنندگان شده و آنان را از دسترسی به سرمایه در گردش محروم کرده بود.

در سامان‌دهی بازار ارز، این تولیدکنندگان هستند که باید ارزشان را به قیمت‌های کمتر از قیمت بازار عرضه کنند. چشم‌های نظارت برای بازگرداندن ارزهای صادراتی تولیدکننده‌ها هم بسیار تیز است.

حالا در حوزه انرژی هم، ناترازی تولید-مصرف گاز بهانه‌ای شده برای فشار بیشتر بر تولیدکنندگان مصالح ساختمانی که چند صباح دیگر، تاثیرش را با افزایش بیشتر قیمت تمام‌شده مسکن نشان خواهد داد و بر سال‌های متمادی انتظار برای خانه‌دارشدن کارمندان و کارگران، سال‌هایی چند خواهد افزود؛ در واقع روی دیگر سکه گرمای صادرات گاز، سرمای موج جدید گرانی خواهد بود.

انتهای پیام