شيادی در پزشكی و پزشكنماها
محمدرضا توكلی صابری، دكتراي داروسازي و استاد بازنشسته دانشگاه طی یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت:
دخالت ناروا در پزشكی فقط شامل دكان‌های داروهايی گياهی و حجامت‌گران و بادكش‌اندازان نيست كه بدون دانش و تخصص پزشكی طبابت می‌كنند، بلكه در اينترنت تعداد زيادی از حكيم‌باشی‌ها و دكتر علفی‌ها ادعاي درمان انواع و اقسام بيماری‌ها را دارند و مشورت‌های پزشكی تقريبا در همه زمينه‌ها می‌دهند. حتی ادعای درمان بيماری‌هايی را دارند كه مراكز پژوهشی بزرگ جهان هنوز آن را درست نشناخته‌اند و روش درمانی مناسبی برای آن ندارند. دختران و پسران جوانی را می‌بينيد كه با قاطعيت و اطمينان توصيه‌های پزشكی، روانپزشكی، بهداشتی و جنسی می‌كنند و دارو برای سرطان، بيماری‌های قلبی، رماتيسم و طاسی تجويز می‌كنند و قول صددرصد درمان می‌دهند. خيلی از اين پزشكنماها روپوش سفيد می‌پوشند و گوشی به گردن‌شان می‌اندازند و چندين قاب عكس هم پشت سرشان ديده می‌شود كه اين احساس را القا كند كه اينها مدارك علمی و پزشكی است. در حالی كه ممكن است گواهی ضمانت چرخ خياطی يا تضمين‌نامه خودرو يا سند خودرو يا تشويق‌نامه كودكان‌شان باشد. خب در مورد اين همه توصيه‌ها و دستورات پزشكی اينترنتی و غيراينترنتی چگونه می‌توانيم بفهميم كدام يك راست می‌گويند.
ادعاهايی كه مدعيان طب سنتی، طب ايرانی و طب‌های مختلف ديگر می‌كنند و شهادت بيمارانشان در مورد مفيد بودن يك دارو يا روش درمانی ارزش علمی و پزشكی ندارد. اين اثر درمانی مي‌تواند ناشی از اثر پلاسبو يا اثر دارونما باشد. اثر دارونما يعنی اگر شما يك ماده‌ای را كه خاصيت دارويی ندارد به يك بيمار بدهيد و به او بگوييد كه اين يك داروی مسكن يا فشار خون است واقعا باعث كاهش موقتی درد و فشار خون او می‌شود. به همين جهت، در طب نوين يك گروه شاهد را در مقابل يك گروه مورد مطالعه قرار می‌دهند و اثر دارو را در گروه آزمون با اثر دارونما در گروه شاهد مقايسه می‌كنند.
پزشكنماها چه كسانی هستند؟
پزشكنماها كساني‌اند كه با جلب اطمينان بيمار به شيوه‌های مختلف و ادعا برای درمان‌های پزشكي و بهداشتي در افراد و سپس وانمود به درمان كردنشان با داروهاي گران قيمت ناشناخته و بي‌اثر از بيماران پول مي‌گيرند. ممكن است بعضی‌ها در ابتدا برای جلب‌توجه بيمار پول نگيرند و حتی يك گرد يا معجون مجانی هم به بيمار بدهند. اين فقط برای دانه‌پاشی است و در مراحل بعد حتما درخواست پول می‌كنند. روش‌هاي به كار گرفته شده توسط آنها غالبا بر اساس اطلاعات نادرست، ادعاهاي دروغين و دارو و درمانهاي طبي كاذب، بی‌فايده و حتی خطرناك است.
پزشكنماها چه مشخصاتی دارند؟
١- مدعيان پزشكي و پزشك و پزشكنماها معمولا به مدارك و شواهد غيرقابل اعتماد متوسل مي‌شوند كه بنيان بسياري از نتيجه‌گيري‌هاي نادرست‌شان در مورد طب و بهداشت است. آنها به قواعد و اصول مرسوم درباره اعتبار مدارك و شواهد علمي اعتنايي ندارند و هرگونه روش علمي را كه براساس مشاهدات كنترل شده و آزمايش‌شده است ناديده مي‌گيرند.
٢- آنها پيش از آنكه روش‌هاي درماني ابداعی خود را براي بررسي و تحقيق به پزشكان يا متخصصان بهداشت و درمان يا مراكز علمي و تحقيقاتي عرضه كنند هميشه مستقيم به سوي مردم معمولي و بي‌اطلاعي مي‌روند كه صلاحيت ارزشيابي روش‌هاي جديد درمان بيماري‌ها را ندارند. آنها ادعا می‌كنند پزشكان و دست‌اندركاران بهداشت و درمان و ساير گروه‌هايي كه آموزش علمي دارند به عمد و از روي قصد از پذيرفتن و به رسميت شناختن كشف جديدشان خودداری می‌كنند، زيرا می‌ترسند دارو يا روش درماني‌شان درآمد اين پزشكان را كاهش دهد و بيماران ديگر به سوي آنها نروند.
پزشك نماها و مدعيان كشفيات پزشكي و روش‌هاي جديد دارودرماني برخلاف دانشمندان واقعي اين رشته معمولا از بررسي و آزمايش به اصطلاح كشفيات‌شان توسط ديگران سر باز مي‌زنند و در مواردي هم كه بيماراني در اختيار اين افراد گذاشته شده است و نتايج بسيار بدي به دست آمده، آنها نتيجه آزمايش را قبول نمي‌كنند و زيان‌بخش بودن دارو يا روش درماني‌شان را نمي‌پذيرند و آن را نتيجه دشمني و غرض‌ورزي آزمايشگران مي‌دانند. البته، گاهي هم صادقانه فكر مي‌كنند معالجه‌شان كاملا مفيد واقع شده است.
٣- اين افراد به علت بعضي نقايص شخصيتي يا رواني به آنچه خود مي‌گويند حتي وقتي نادرست و غيرقابل باور است، به‌شدت اعتقاد دارند. به عبارت ديگر آنها دچار يك اختلال رواني به نام دروغگويي هستند.
4- اين افراد تك بعدي‌اند و فقط به يك چيز اعتقاد دارند و نمي‌توانند قبول كنند ممكن است بهتر از دارو و روش درماني‌شان چيز ديگري هم وجود داشته باشد و هميشه معتقدند درمان‌هاي‌شان كاملا موثر است.
۵- با اينكه مهم‌ترين اشتغال ذهني‌شان همين روش درمانی است و به هيچ چيز ديگر جز آن فكر نمي‌كنند، به نظر مي‌رسد گاهي اين روش درمانی در مرحله دوم اولويت قرار مي‌گيرد و بيشترين توجه‌شان معطوف به وضع بيمار و قدرتش در پرداخت پول است.
۶- براي اينكه دارو و طبابت يك پزشك‌نما از نظر مالي موفقيت‌آميز باشد، روش درماني‌اش انحصاري مي‌شود. بنابراين، تركيب داروها و ساير موادي كه او تجويز مي‌كند معمولا سري و پنهاني است و آن را از ديگران مخفي مي‌كند.
7- هنگامي كه درباره كارهای اين افراد نظرخواهي مي‌شود، علاقه زيادي به گفت‌وگو و صحبت درباره خودشان نشان مي‌دهند تا كشف‌شان و توجه زيادي به شركت در مصاحبه‌هاي راديو تلويزيوني يا معرفي در مطبوعات دارند. اين افراد از روش‌هاي تحقيق در پزشكي يا بي‌اطلاعند يا به آن معتقد نيستند، زيرا هستند داروهايي كه پس از آزمايش و بررسي خواص مفيدي نشان داده‌اند، اما به علت سميت زياد و عوارض جانبي شديد و خاصيت سرطان‌زايي مصرفشان كنار گذاشته شده است.
چگونه پزشكنماها و شيادان پزشكي را بشناسيم
اگر پاسخ هر يك از سوالاتی را كه می‌پرسم مثبت باشد، احتمال بسيار زيادي وجود دارد كه با يك مدعي پزشكي قلابي روبرو باشيد.
١- آيا دارو يا خدمت درماني‌اش به شكل مخفي، مجهول و ناشناخته عرضه مي‌شود كه نمي‌توان آن را از منابع ديگر تهيه كرد؟ و فقط بايد از او تهيه كرد؟
٢- آيا ارايه‌دهنده اين خدمات پزشكي ادعا مي‌كند با جامعه پزشكي درگير مبارزه است، زيرا مافيای دارو اين كشفش را قبول ندارند؟ به عبارت ديگر مظلوم‌نمايی می‌كند؟
3- آيا شهرت اين پزشك‌نما و روش دارو درماني‌اش دهان به دهان نقل شده است و مردم معمولي كه هيچ تخصصي در زمينه پزشكي ندارند از آن تعريف و آن را تبليغ مي‌كنند؟
۴- آيا مخاطب عمده اين روش‌ها و كشفيات پزشكي مردم معمولي‌اند يا محققين و مراكز پزشكی؟ يعنی معمولا روش خود را مستقيم به مردم عرضه می‌كنند؟
۵- آيا اين روش درماني يا داروي معجزه‌آسا در مجلات غيرپزشكي و غيرتخصصي تبليغ و معرفي مي‌شود؟
۶- آيا داروي كشف‌شده را گروه يا سازماني از افراد غيرحرفه‌اي كه مريد و معتقد به پزشك‌نما هستند تبليغ و بازاريابي مي‌كنند؟
٧- آيا معرفي‌كننده به شما مي‌گويد يا در بروشورهاي تبليغاتي‌اش ادعا مي‌كند كه اين دارو يا روش درمانی خدمت بزرگ و معجزه‌آسايي به ديگران ارايه داده است؟ و بسياری از بيماري‌هاي لاعلاج با آن شفاي هميشگي يافته است؟
٨- آيا دارو يا درمان مورد نظر بيماري‌هاي بسيار گوناگوني را درمان و معمولا به سرعت اثر می‌كند؟ اگر اين طور است، اين يكی از علايم مهم بی فايده بودن دارو است.
9- آيا تهيه‌كننده و فروشنده‌دار ادعا مي‌كند علت بيماري را مي‌شناسد و دارويش بدن را از تمام سموم پاك و بدن را سالم و تندرست مي‌كند؟
١٠- آيا مدعي ارايه خدمات درماني مي‌گويد جراحي، استفاده از اشعه ايكس، واكسن زدن و داروهايي كه پزشكان ديگر تجويز مي‌كنند بيهوده و غيرضروري است؟ يعنی با روش‌های مدرن ثابت‌شده در مراكز تحقيقاتی مخالفت می‌كند.
١١- آيا فروشنده دارو جامعه پزشكي را متهم مي‌كند كه آگاهانه و از روي عمد از پيشرفت طب سنتي و طب ايرانی جلوگيري مي‌كند و شخصا او را تحت تعقيب قرار داده‌اند و مي‌خواهند از كار او جلوگيري كنند؟
١٢- آيا مدعي كشف دارو و روش درمانی جديد به دلايلي از دادن دارويش براي آزمايش به مراكز علمي، پزشكي و دانشگاهي خودداري مي‌كند؟ مثلا به اين دليل كه فرمول او را می‌دزدند، يا درست روی آن آزمايش يا تحقيق نمی‌كنند؟
١3- آيا ارايه‌دهنده درمان يا دارو ادعا مي‌كند اين روش درماني جديد است يا احتمالا در خارج از ايران به اثبات رسيده و به‌طور وسيعي مصرف مي‌شود؟
١۴- آيا مهم‌ترين تخصص او درمان سرطان، روماتيسم، چاقي، طاسي، ناتواني جنسي و ساير بيماري‌هاي ناعلاج مانند اوتيسم و سندروم داون است؟ و ادعا مي‌كند بهترين داروهاي تقويتي را در اختيار دارد؟ خيلی از شيادان تخصص‌شان بيماری‌هايی است كه درمان كاملی برای آنها وجود ندارد.
بايد اضافه كنم فريبكاري در زمينه پزشكي فقط مخصوص ايران نيست تقريبا در همه جاي دنيا چه در كشورهاي پيشرفته صنعتي و چه در كشورهاي توسعه‌نيافته به نسبت‌هاي متفاوتي انجام مي‌شود و در طول تاريخ هميشه وجود داشته است. رازي و ابن‌سينا هر دو فريادشان در ملامت پزشك‌نماهای حقه‌باز و شارلاتان بلند بوده است. مثلا رازي چندان از دست ادعاهاي نابجاي پزشكان نادان ناراحت شده بود كه سرانجام در كتاب طب المنصوري آنان را محكوم كرد. رازي در يكي از رسالات خود درباره اينكه چرا اغلب مردم پزشكنماها را از اطباي دانشمند برتر مي‌شمارند و نيز در اين باره كه چگونه حتي پزشكان درستكار را هدف انتقاد و ملامت قرار مي‌دهند، نوشته است.
بعضی شيادي‌هايي كه در زمينه پزشكي
انجام مي‌شود
١- افرادي كه در زمينه پزشكي با فريبكاري و عوام‌فريبي به‌طور جدي ادعا مي‌كنند توانايي درمان و شفاي بيماري‌ها را دارند، مي‌دانند با موفقيت در هر چارچوبي به كار بپردازند به شرط اينكه در مناطق پرجمعيت و محروم و بي‌سواد باشند. وجود اين شرايط براي آنها سيل بيماراني را به ارمغان مي‌آورد كه براي فريب و گرفتن پول از آنها هيچ نگراني و زحمتي در ميان نيست. در حالي كه اين افراد در جامعه‌اي كه دچار فقر مادي و عقب‌ماندگي‌هاي اجتماعي نيست و يك نظام خدمات بهداشتي صحيح دارد، نمي‌توانند براي خود مشتري دست و پا كنند.
٢- تبليغات دروغين و بي‌پايه براي روش‌هاي درماني و داروها و وسايل پزشكي بي‌خاصيت نيز يك نوع عوام‌فريبي و فريبكاري است كه انواع و اقسام اينها در ايران نيز رواج پيدا كرده است. از دست‌بندهايی كه برای درمان آرتريت به دست می‌بندند تا دستگاه الكتروليز كه پاها را در يك تشت پر آب قرار می‌دهند و پس از مدتی آب در اثر الكتروليز املاح موجود در آب و عرق قهوه‌ای رنگ مي‌شود و به بيمار القا مي‌كنند سم از بدنش خارج شده و استفاده از لامپ قرمز به عنوان زير برق (گذاشتن براي تلقين به بيمار كه از وسايل مدرن براي درمان استفاده مي‌شود). حجامت و بادكش كردن و زالو انداختن نيز از موارد سنتی آن است.
3- استفاده از دستگاه‌هاي الكتريكي عجيب و غريب كه از نظر پزشكي بي‌ارزش و بي‌تاثير است هم يكي از ابزارهاي عمده بسياري از پزشك‌نماهاي موفق و پرمريض است. كساني كه بدون هيچ‌گونه آموزش پزشكي ادعاي پزشكي دارند و عنوان دكترا براي خود جعل مي‌كنند معمولا از اين دستگاه‌ها و وسايل قلابي زياد استفاده مي‌كنند. بنابراين اين نكته بايد مورد توجه قرار گيرد.
4- طرفداران روش‌هاي غيرعلمي و ثابت‌نشده مانند درمان ناراحتي‌ها و بيماري‌هاي جدي و خطير با غذاها، سبزي‌ها، املاح معدني، آب، يا اكسيژن و طرفداران هوميوپاتي و انرژي‌درماني ممكن است صادق و معتقد باشند، اما از آنجا كه اين روش‌ها از نظر علمي هنوز ثابت نشده‌اند نوعي فريبكاري محسوب مي‌شوند. كساني كه براي درمان بيماري‌ها به سوي اين دسته افراد مي‌روند معمولا از دانش پزشكي معاصر و كاربردها و توانايي‌هايش ناآگاه و بي‌اطلاعند و حيطه و محدوديت درمان و كاربرد اين روش‌ها و خطرهاي ناشي از آن را نمي‌دانند.
5- مصاحبه‌ها و سخنراني‌هاي راديو تلويزيوني در مورد مسائل پزشكی را نيز بايد به دقت بررسي كرد، به ويژه آنهايي كه در خارج از كشورند و از طريق ماهواره تبليغ مي‌كنند. بعضي از اين مدعيان پزشكي برنامه‌شان را در يك اتاق و با دوربين خودشان تهيه مي‌كنند و يك شماره تلفن همراه دارند. آنها اين فيلم را به شركت‌هاي تلويزيوني و ماهواره‌ها به رايگان مي‌دهند تا محصول‌شان را معرفي كنند گاهي افرادي بدون صلاحيت پزشكي در اين رسانه‌ها سخنراني می‌كنند كه هدف عمده‌شان فروختن كتاب‌ها يا محصولات و فرآورده‌هاي دارويی و بهداشتي‌اي است كه خودشان فرموله كرده‌اند.
6- فروشگاه‌ها و فروشندگان كالاهاي بهداشتي و دارويی و گياهی را نيز بايد به دقت تحت نظر داشت. در اين فروشگاه‌ها غذاهاي بهداشتي رژيم‌هاي غذايي، معجون‌هاي طبي و گياهي با تاكيد زياد بر خاصيت درمان‌كننده همه بيماري‌ها عرضه مي‌شود. غذاها و مواد خوراكي بهداشتي و رژيمي كه به دليل خواص دارويي و درماني‌شان تبليغ و معرفي مي‌شود و نه به دليل ارزش غذايي‌شان، مصداق مهم فريبكاري پزشكي هستند. غذاهاي به اصطلاح پزشكي و بهداشتي و رژيمي يك تفاوت عمده با غذاهاي مشابه خود دارند و آن قيمت گزاف‌شان است. در اينترنت می‌بينيد كه خيلی‌ها سركه، زنجفيل، زعفران، عسل و سياه‌دانه را برای انواع و اقسام بيماری‌ها توصيه و تجويز می‌كنند.
7- كتاب‌ها و نشريات نيز جنبه ديگری از كار اين پزشكنماها هستند. هدف از چاپ و انتشار اين كتاب‌ها و نشريات درباره دانش پزشكي معاصر اثبات دانش و عقايد ويژه نويسنده درباره يك مساله ويژه و تبليغ و معرفي اين نشريات و كتاب‌ها براي درآمد بيشتر است. نويسندگان اين نوع كتاب‌ها با ادعاي بي‌اساس سعي در «اثبات» خود دارند تا طرح يك مساله پزشكي. بعضي از آنها نيز از احساسات پاك مذهبي مردم سوءاستفاده مي‌كنند و بسياري از خرافات و نظريات كهنه و نادرست را به دين و مذهب نسبت مي‌دهند. اين گروه نويسندگان معمولا درباره آنچه در آن كتاب مي‌نويسند بي‌اطلاعند و دانش كافي و لازم را ندارند. بدين‌ترتيب، در كتاب‌هاي اين گروه به عقايد دستورها و نظريه‌هايي بر مي‌خوريد كه ساليان دراز است كهنه شده‌اند و به كار بردن و استفاده از آنها خطرناك است. بعضي از اين نويسندگان براي جلب مشتري بيشتر براي كتاب نام‌هاي مذهبي يا نام‌هايي كه مذهبي بودن كتاب را القا كند، انتخاب مي‌كنند. در هر حال، هر چيز نويني هم كه در اين كتاب‌ها ديده مي‌شود، باز بايد همانند دانش امروزين با محك تجربه و آزمايش علمي ارزيابي شوند.
8- حكيمان و پزشكان دوره‌گرد در كنار خيابان‌ها و كوچه‌ها با پهن كردن سفره‌هاي رنگارنگ داروهاي عجيب و غريب از گرد مرواريد و نقره گرفته تا روغن پليكان و پمادهاي ضد درد خارجي و حتي قرص‌هاي ويتامين را به قيمت‌هاي بسيار گزاف مي‌فروشند. اين پزشكنماها كه معمولا مكان ثابتي ندارند و هر از چندي بساط‌شان را در گوشه‌اي پهن مي‌كنند ديگر از رونق بازارشان كاسته شده است و مردم كم‌كم مي‌فهمند سپردن بهداشت و درمان‌شان به اين افراد كه حتي بعضي‌شان سواد ندارند، كار خطرناكي است.
9- دكتر علفي‌ها، شكسته‌بندها، حكيم‌باشی‌ها و مدعيان استفاده از طب سنتي، طب ايرانی كه در اينترنت جولان می‌دهند و در روستاها و مناطق فقيرنشين ايران به طبابت مشغولند، معمولا با معجون‌ها و گياهان گوناگون، طلسم، رمل و اوراد مختلف سعي به درمان بيماري‌ها دارند و دعاي دفع چشم زخم هم مي‌فروشند و گاهي داروهاي مدرن امروزي را هم در نسخه‌هاي‌شان تجويز مي‌كنند. اعتماد و اتكا به اين افراد براي موارد درماني خطير به هيچ‌وجه جايز نيست. ممكن است بعضي شكسته‌بندها در جا انداختن بعضي در‌رفتگي‌ها بسيار مهارت داشته باشند، اما سپردن موارد خطير پزشكي به آنها كار خطرناكي است. به علاوه بسياري از آنان با آگاهي از ايمان مردم به مذهب، به نام دين بسياري از اعتقادات خرافي و ضدمذهبي را تبليغ مي‌كنند.
10- يكي از مهم‌ترين اصول پزشكان قلابي و حكيم‌هاي دروغين عبارت است از اينكه تاثير هر دارو يا درمان با نرخ فروشش رابطه‌اي مستقيم دارد. يعني هرچه گران‌تر، ارزشمندتر. اين اصل يكي از اصول اساسي حاكم بر رفتار خريداران يك كالاست حتي اگر اين كالا يك دارو يا درمان پزشكي باشد.
پزشكنماها به سه دسته تقسيم مي‌شوند
١- پزشك‌نماي نادان و ناآگاه. اين پزشكنماها اصولا تحصيلات پزشكي ندارند. عقيده دارند مي‌توانند بيماري‌ها را با تلقين، معجون‌های دارويی، حجامت، بادكش كردن، دعانويسي و طلسم شفا بخشند. حتي گاهي اوقات با وجود صداقت و نيت خير زيان‌هاي سنگيني وارد مي‌آورند و به همين دليل خطري براي جامعه به شمار مي‌آيند.
٢- پزشك‌نماي بي‌اطلاع. اين پزشك‌نما تا حدودي تحصيلات پزشكي دارد و حتي ممكن است مدرك دانشگاهي هم داشته باشد. از روش‌هاي تحقيق درك محدودي دارد. معمولا دانش سطحي يا نادرستي از بيماري‌هايي كه ادعاي درمان‌شان را مي‌كند، دارد. به تشخيص و روش درمان خودش اعتقاد راسخ دارد اما اين اعتقاد بر مشاهدات غلط همراه با استدلال غلط مبتني است. هيچ كوششي در راه شناخت و يادگيري كشفيات جديد پزشكي ندارد. دانشش منحصر است به آنچه سال‌ها پيش فرا گرفته است و اعتقاد و ايمان راسخ و تزلزل‌ناپذيری به آن دارد. بعضي از اين افراد از نظر فكري آشفته‌اند ولي نه به حدي كه آنها را از كار باز دارد و نتوانند جيب بيماران را خالي كنند. اين نوع پزشكنماها به دليل اطلاع نادرست و قضاوت ظاهري و غلطشان، معمولا زيان‌هاي فراواني به بار مي‌آورند و با اين خصلت‌شان مي‌توانند شمار زيادي از بيماراني را كه از دارو و درمانهاي امروزين بهره‌ا‌ي نگرفته يا به پزشك دسترسي نداشته‌اند، به سوي خود جلب كنند.
٣- پزشك نماي شياد. اينها افرادي زيرك و حيله‌گر بدون احساس اخلاقي يا وجداني‌اند و به قدري كه بتوانند بيماران را به خود جلب كنند و برايشان دارو و درمان رضايت‌بخشي فراهم آورند، با هوشند. اين گروه كارشان را از نظر مجامع پزشكي و مراجع قانوني مخفي مي‌كنند تا توجهي را جلب نكنند. پزشكان واقعي و قانوني از اين گروه از پزشكان قلابي نفرت و بيزاري بيشتري دارند تا پزشك‌نماهاي نادان يا بي‌اطلاع. آسيب‌ها و خساراتي كه در نتيجه دارو و درمانهاي بي‌ارزش يا خطرناك گروه اول و دوم ايجاد مي‌شود را نمي‌توان به دليل اينكه نيت خير داشتند يا حق معاينه كم گرفته‌اند، ناديده گرفت.
گروه سوم آسيب‌های بيشتری می‌زنند، چون تحصيلات پزشكی دارند و به اعتبار آن مردم اطمينان بيشتری به آنها می‌كنند. يكی بود كه در دهه شصت ادعا مي‌كرد عامل زخم معده ويروسی است و دارويش را هم خودش بدون معاينه مريض با پست می‌فروخت! دارويش كه در اداره كنترل مواد غذايی آزمايش شد، معلوم شد خمير نان است مخلوط با يك كورتون! اخيرا پزشكی كه در امريكا زندگی می‌كند تبليغ مولتيپل اسكلروز (بيماري ام‌اس) و سرطان را با سلول‌های بنيادی درمان می‌كند. اين مدعي در تركيه و كشورهای حاشيه خليج فارس سمينار می‌گذارد و بيماران را به آنجا می‌كشاند و داروهايي را كه بيشتر مولتی ويتامين و مسكن است به جای سلول‌های بنيادی به بيماران به قيمت گزاف می‌فروشد. بيشتر اين شيادان به سوی درمان بيماری‌هايی می‌روند كه درماني برايشان پيدا نشده يا درمان نمي‌شوند و چون مزمن هستند فقط بايد با دارو درماني كنترلشان كرد.
چرا بيماران به شيادان و پزشكنماها
روی می‌آورند؟
به جز جهل و ناآگاهي از نوع بيماری‌ها و روش‌های درمان، هنگامي كه روش درماني يا داروها موثر واقع نمي‌شوند، بيمار دل‌سرد و افسرده مي‌شود به حدي كه حاضر است دست به هر كاري بزند و از هر چيزي استفاده كند. علاوه بر آن، بيمار فكر مي‌كند با اين كار چيزي را از دست نخواهد داد مثلا می‌گويد حالا اين روش را امتحان می‌كنم، ضرری كه ندارد، ممكن است فايده هم داشته باشد. يا همه می‌گويند اين دكتر دستش خوب است. يا هركس رفته شفا گرفته، اما نمی‌دانند اين روش ممكن است خطرناك و مهلك يا دست‌كم بی‌اثر باشد و زمانی را كه بيمار برای خوردن داروی موثر و درمان‌های مفيد از دست داده، ممكن است موجب مرگ او شود.
دو قاعده برای ارزيابی ادعای پزشكنماها
با كمی جست‌وجو در اينترنت، افراد زيادی را می‌بينيد كه برای بيماری‌های گوناگون روش‌های درمانی متعددی را ارايه می‌دهند. چگونه بدانيم كه آيا اينها موثرند يا نه؟
قاعده اول: اگر داروهای متعددی را فقط برای يك بيماری معين تجويز می‌كنند، مطمئن باشيد هيچ‌كدام از آن داروها موثر نيستند.
قاعده دوم: اگر يك دارو را برای بيماری‌های مختلف و متعددی تجويز كردند، بدانيد كه روی هيچ‌يك از آن بيماری‌ها موثر نيست. نمونه‌اش زنجفيل يا زعفران كه برای بيماری‌های متعددی از سرطان و عفونت ريه يا ناراحتی‌های گوارشی تجويز می‌شود.
يكی از همين پزشكنماها كه ضمانتنامه كتبی هم برای درمان اينترنتي‌اش مي‌دهد، می‌گفت اگر روغن زيتون را در نافتان بريزيد و شب طاق‌باز بخوابيد برای فلان بيماری خوب است!
در هيچ رشته‌ای از معارف و دانش‌های بشری به اندازه پزشكی مدعی وجود ندارد. چرا اين همه افراد بدون صلاحيت پزشكی در كار پزشكی دخالت می‌كنند؟ به دو دليل: يكی اينكه مردم برای سلامتی و جانشان اهميت قائل هستند و حاضر به انجام هركاری برای درمان خود يا خانواده‌شان هستند. ديگر اينكه تعيين نتيجه اثربخشی روش درمانی پزشكنماها برای مردم معمولی به هيچ‌وجه قابل اثبات يا قابل تشخيص نيست، زيرا پيچيدگی بدن انسان و دشواری تعيين اثربخشی يك اثر درمانی فقط با روش‌های علمی امكان‌پذير است.
اگر اطلاعات بيشتری خواستيد می‌توانيد به كتاب «امداد دارويی» نشر ثالث رجوع كنيد.
پ ن. دكتر محمدرضا توكلي صابري فارغ‌التحصيل دانشكده داروسازي دانشگاه تهران و دانشگاه دومونفورت در انگلستان، درجه دكتري در شيمي پزشكي و فوق دكتري از دانشگاه اكس‌تر است. وي سردبير نشريه «طب و دارو» بوده و با چند نشريه ديگر مانند «دارو و درمان»، «پيام» و «رازي» نيز همكاري داشته و مولف و مترجم چهل كتاب در زمينه پزشكي، داروسازي، علم، ادبيات و فلسفه است.
انتهای پیام
