تخریب درختان “پارک ملی خبر” به بهانه فنس کشی اطراف منطقه توسط یک شرکت هواپیمایی

درست در روزهایی که مسوولان شعار “کاشت یک میلیارد درخت” را سر می دهند و تمام هم وغم خود را برای این طرح گذاشته اند، ده ها درخت کهنسال و 100 ساله بَنه و بادام کوهی در “پارک ملی خَبر” برای فنس کشی “طرح گردشگری” که یک شرکت خصوصی، مجری آن است قطع و تخریب شده و بخشی از این پارک در بیرون فنس قرار گرفته است. این درحالی است که هرگونه عملیات اجرایی در پارک های ملی ممنوع است و در صورت داشتن مجوز، باید با نظارت دقیق سازمان حفاظت محیط زیست و بدون تخریب زیستگاه و محیط طبیعی انجام گیرد. این رخدادها در استانی انجام گرفته که علاوه بر قرار گرفتن در منطقه خشک، جزو مناطقی است که میزان فرونشست  در آن آمار بسیارنگران کننده ای دارد.

به گزارش سلامت نیوز، ده ها درخت کهنسال و 100 ساله و نیز نهال های جوان و درختچه های بَنه و بادام کوهی در “پارک ملی خَبر” برای فنس کشی “طرح گردشگری” که یک شرکت خصوصی، مجری آن است قطع و تخریب شده است. علاوه بر آن، بخشی از پارک بیرون فنس افتاده و عملا مرز پارک ملی به هم ریخته است. گفته می شود تقریبا حدو 20 تا 30 هکتار از پارک بیرون فنس مربوط قرار گفته است. این در حالی است که این ناحیه، پوششی بسیار غنی از نظر گونه‌های بوته‌ای و درختچه‌های “کیکم” و “بادام کوهی” و “بنه” دارد. به گفته بومی‌ها، مجری، پس از قطع درختان به سرعت آنها را معدوم می کند تا اثری از آنها باقی نماند.

این درحالی است که هرگونه عملیات اجرایی در پارک های ملی ممنوع است و در صورت داشتن مجوز، باید با نظارت دقیق سازمان حفاظت محیط زیست و بدون تخریب زیستگاه و محیط طبیعی انجام گیرد. این رخدادها در استانی انجام گرفته که علاوه بر قرار گرفتن در منطقه خشک، جزو مناطقی است که میزان فرونشست در آن آمار بسیارنگران کننده ای دارد.

آغاز ماجرا

ششم بهمن ماه 1395 “پروژه گردشگری پارک ملی خبر” با هزینه اولیه 300 میلیارد تومان با حضور معصومه ابتکار معاون وقت رییس جمهور و رییس وقت سازمان حفاظت محیط زیست، کلنگ زنی شد. طرحی که با عنوان “توسعه، حفظ و نگهداری اکوتوریسم طبیعی پارک ملی خبر” آغاز به کار کرد؛ اما در عمل به تهدیدی جدی برای محیط زیست تبدیل شد.

از همان ابتدا خلاف “اصل شفاف سازی” و محرمانه نبودن مسائل محیط زیستی، پروژه در هاله ای از ابهام کلید خورد و پرسش های بی پاسخ بسیاری را در دل خود داشت.

به گفته فعالان محیط زیست کرمان، شرکت خصوصی که متولی اجرای این پروژه است در ابتدای اجرا که ابهام های بسیاری دراینباره مطرح بود، هیچ گونه اطلاعاتی را به مردم و رسانه ها نداده و حتی در روز کلنگ زنی نیز درخواست حضور یکی از بومیان منطقه به عنوان نماینده به منظور ارایه مطالبات و نگرانیهای آنها از مبهم بودن این پروژه رد شد.

همان روزها بود که کارشناسان و روزنامه نگاران نسبت به این پروژه واکنش نشان دادند و به شدت نسبت به این موضوع ابراز نگرانی کردند. دوسال پس از کلنگ زنی این طرح، جلساتی در استانداری کرمان برگزار و چند متمم به قرارداد مخفی این پروژه اضافه شد.

به گفته کنشگران محیط زیست استان کرمان، مجری طرح، حتی در بازدید از منطقه، مسوولان محیط بانی “پارک ملی خبر” را مطلع نمی کردند تا از جزییات عملکرد آنها در منطقه حفاظتی مطلع نشوند.

مکان یابی نادرست

موضوعی که از همان ابتدای اجرای پروژه مورد اعتراض کارشناسان و کنشگران محیط زیست بود مکان یابی نادرست طرح فوق بود؛ چرا که پارک های ملی دارای بالاترین درجه حفاظتی هستند و اجرای طرح هایی از این دست، حتی با برچسب گردشگری نمی تواند مخاطرات آن را کاهش دهد.

این طرح، در ابتدا به پیشنهاد بخش خصوصی تصویب و همه مجوزهای رسمی آن صادر شد و عملیات اجرایی آن با حضور رییس وقت “سازمان حفاظت محیط زیست”، استاندار وقت کرمان، معاون وقت محیط طبیعی “سازمان حفاظت محیط زیست”، قائم مقام وقت “سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور”، معاون “سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور”، نماینده مردم بافت، رابر و ارزوئیه در مجلس شورای اسلامی و جمعی از مسئولان استان و مقامات محلی آغاز شد.

مکان اجرای این طرح در “منطقه حفاظت شده روچون” در جوار روستای کهت و روچان واقع شده است که یکی از امن ترین زیستگاه های آهو است. با توجه به “مطالعات ارزیابی زیست محیطی” طرح که در آن از ایجاد کمپ و ساخت و ساز یاد شده است و همچنین موقعیت قرارگیری این طرح که محدوده “پارک ملی خبر” و روچون را عملا به دو نصف تقسیم می کند، خود سبب قطع مسیر حرکت حیات وحش از کوه بزرگ خبر به قسمت جنوبی یعنی “دق علیجان” خواهد شد.

بی توجهی به نتایج مطالعات ارزیابی

یکی از فعالان محیط زیست کرمان دراینباره به “سلامت نیوز” گفت:« در ارزیابی زیست محیطی طرح، مولفه های مختلف بررسی شده اند و هیچکدام نمره قبولی نگرفته اند؛ اما اینکه چگونه در آخر، طرح را توجیه کرده اند کسی نمی داند. بر اساس همین ارزیابی حدود 70 درصد اثرات اجرای پروژه در فاز بهره برداری است که عمدتا بر محیط فیزیکی و زیستی منطقه اثرات منفی دارد که این را با اثرات اقتصادی طرح توجیه کرده اند! چگونه دو مقوله کاملا جدا از هم را به یک دیگر ارتباط داده اند، الله اعلم !»

او افزود:« بر طبق همین ارزیابی، طرح مورد نظر در فازهای بعدی زون های تفرج متمرکز پارک را نیز در بر خواهد گرفت؛ منجمله “دره شاه ولایت”، “دره شب پره” و “حصاروییه” که از قضا در حاضر نقاط امن گله های کل و بز پارک ملی خبر هستند.»

فشار مضاعف گردشگری به طبیعت

این کنشگر محیط زیست کرمان با اشاره به پیشینه منطقه گفت:« در سال 1378 بسیاری از اهالی روستاهای داخل محدوده به دلیل قرق؛ از منافع و چراگاه های خود محروم شدند و پارک برای حفاظت، در اختیار دولت قرار گرفت. یعنی مردم ساکن آن نواحی که اکثرا هم عشایر بودند، متضرر شدند و نگرانی این است که آیا اصلا این طرح، تضمینی برای تامین منافع آنها دارد؟»

او همچنین گفت:« یک نکته بسیار مهم دیگر، روستاهای در مسیر این طرح است. تنها راه ارتباطی به این پروژه، جاده درجه 3 بافت به خَبر و پس از آن یک جاده خاکی است. در حال حاضر نیز روستای هدف گردشگری خبر از حضور خارج از توان اکولوژیک گردشگران آسیب های بسیار جدی دیده است و با اجرای این طرح مشخص نیست چه بر سر تتمه طبیعت آن خواهد آمد! این موضوعات به هیچ وجه در این طرح دیده نشده است. به ویژه زمانی که جاده خاکی منتهی به این پروژه نیز آسفالت شود.»

این فعال محیط زیست تاکید می کند « چگونه شرکتی که تخصصش به مسائل گردشگری در طبیعت هیچ ارتباطی ندارد، مجری چنین طرحی شده و اصلا در کدام مناقصه این طرح را برنده شده است نیز جای سوال دارد. ما مردم بومی فقط یک چیز را از این شرکت می خواهیم و آنهم شفاف سازی این طرح است.»

او گفت:« حداقل درخواست ما مردم بومی این است که متولیان طرح به خودشان زحمت داده و توضیح دهند که مفاد این قرارداد چیست؟ و مسائلی از جمله فنس کشی نقاطی از اطراف “پارک ملی خبر” که عملا حیات وحش را دام اهلی تلقی کرده اند که برایش آغل و حصار درست می کنند! چنین کاری در دوره اول ریاست معصومه ابتکار در قسمت شمالی این پارک اجرا شد و تنها نتیجه آن، قطع ارتباط حیات وحش با زیستگاه های پایین دست و حتی چشمه های آب بود.»

این کنشگر محیط زیست کرمان تاکید کرد که نتیجه چنین طرح های شتابزده و بی مطالعه، فقط پر کردن جیب پیمانکاران است و نه کمک به حفاظت.»

منطقه بحرانی فرونشست

تخریب پارک ملی خبر در حالی انجام می گیرد که شرایط طبیعی و زیستی استان کرمان بسیار حساس و بحرانی شده است. تیرماه 1402 مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی استان کرمان اعلام کرد:« امسال بیشترین میزان فرونشست زمین در نقاط پیرامونی شهر کرمان ثبت شده و میزان آن در محور هفت‌باغ و جاده ماهان سالانه به بیش از ۱۳ سانتیمتر رسیده است؛ همچنین فرونشست زمین در اطراف شهر کرمان به خصوص مناطق غربی و جنوب غربی مشاهده می‌شود و فرونشست زمین در برخی از شهرستان های استان کرمان ازجمله رفسنجان طی سال های گذشته تا ۳۰ سانتیمتر نیز گزارش شده است.

او گفت که سالانه یک میلیارد مترمکعب اضافه برداشت آب در استان کرمان داریم و همین موضوع بر فرونشست این استان دامن زده است که باید مدیریت شود.»

حالا با چنین شرایطی چه توجیهی برای ادامه تخریب در پارک ملی خبر وجود دارد؟ شهروندان منطقه و کنشگران محیط زیست، خواهان ورود دستگاه قضایی به تخلفات این شرکت هواپیمایی در “پارک ملی خبر” هستند.