نقد شِبه‌روشنفکران در ایران

یوسف شیخی مدرس فلسفه در کانال تلگرامی خود نوشت: «نگاه ریاضی وار و نظریه‌زده‌ی شبه‌روشنفکران به جامعه‌ی ایران (در حاشيه‌ی یادداشت دکتر مصطفی مهرآیین با عنوان “زیست روانی مصیبت: تبریک عید به مثابه دروغی در راستای حفظ وضعیت موجود”)

جای شگفت است شخصیتی چون دکتر مصطفی مهرآیین که تخصص جامعه شناسی فرهنگ دارند، تا این میزان بیگانه از واقعیت‌های جامعه و فرهنگ خودی باشند. همین تبریک ساده و خطی عید، روایت امیدها و آرزوهای دست نایافته یک ملت است، اما نظریه زدگی که ریشه در نوعی نگاه ریاضی وار و اصالت تساوی به جهان هستی دارد و همه چیز را مساوی و علی السویه می‌بیند و اساسا هر نوع امید و آرزو برای فردایی بهتر را ناظر بر نگاه سیاسی می‌انگارد، ناتوان از دیدن واقعیت‌های چند بعدی فرهنگی و اجتماعی است.

همه‌ی ایرانیان از هر جریانی که باشند جز معدودی طبقه‌ی برخوردار یا حتی نابرخوردار متوهم، با پوست و گوشت و استخوانشان تلخی وضعیت فعلی را درک می‌کنند، اما این شبه روشنفکران حاضر نیستند خارج از شابلون جهان توتالیتاریانیستی و دنیای آرنتی خود چیزی دیگر را ببینند.

جالب است ویکتور فرانکل که سه سال را در قلب دنیای بی قلب آشویتش و آنچه آرنت تعبیر به توتالیتاریانیزم  می‌کند زیسته است، بعد از آزادی “انسان در جستجوی معنا” را می‌نویسد و در بخش نخست این کتاب از مسیرهای رفته اش برای معنابخشی به زندگی خود و دیگر زندانیان سخن می‌گوید و در بخش دوم از نظریه‌ی لوگوتراپی می‌گوید و اینکه از هر باوری اعم از باورهای دینی یا غیردینی می‌توان برای معنابخشی و امیدبخشی به نومیدان بهره جست.

جامعه‌ی ایران نیازمند روایتی ایرانی از مسائل و مصائب و دشواره های شبه مدرن خویش است. البته جامعه‌ی شبه مدرن در دل خود شبه روشنفکر می‌پروراند، روشنفکری که ناتوان از ایفای درست نقش سوبژگی خود است. اینجاست که نقد امثال دکتر عبدالکریمی به شبه روشنفکرانی که در تطبیق با مدل نظری خود نمی‌خواهند این شادی‌های کوچک یا امیدآفرینی های کوچک را هم ببینند، محمل می‌یابد. شبه روشنفکرانی که کارشان شده است فقط نق زدن و منفی بافی و خاک مرده پاشیدن بر روح زخمی و بی‌جان جامعه، چونان که حتی یک تبریک ساده‌ی عید را نشانی از تأیید وضع موجود می‌انگارند.

درست است که هرکس به میزان دانش زبانی خود مواجهه و کاربردی خطی یا غیرخطی با زبان دارد اما این موضوع هیچ ارتباطی با سنت تبریک‌گویی اعیاد ندارد که اساسا ناظر بر وضع مطلوب در سال پیش روست نه وضع موجود. البته در جهت احترام به این قسم دیدگاه ها، بهتر است به جای تبریک خطی عید به ایشان، آرزو کنیم در سال جدید این قسم از شبه روشنفکران از وارونگی ذهنی به درآیند و بر تضاد سوبژگی خود میان فاعلیت نظری و انفعال عملی فائق آیند.»

انتهای پیام