چه کسی رییس مجمع تشخیص می شود؟

«سیدحمید حسینی یزدی»، عضو بخش تحلیلی انصاف نیوز در یادداشتی درباره ی ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام پس از درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی نوشت:

مجمع تشخیص مصلحت نظام نهادی است که در اواخر دهه اول انقلاب بنابر ضرورت درنظر گرفتن مصالح عمومی در تطبیق قوانین با شرع با حکم امام خمینی تشکیل شد. مرحوم هاشمی رفسنجانی از ابتدای ریاست جمهوری اش تا پایان عمر عهده دار ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام بود و یکی از سوالات و گمانه زنی های مهم پس از درگذشت ایشان، سرنوشت کرسی ریاست مجمع است.

پاسخ به این سوال که چه کسی با چه ویژگی هایی می تواند ردای ریاست مجمع تشخیص را بر تن کند مستلزم تبیین جایگاه و شأن مجمع تشخیص در نظام حقوقی و سیاسی کشور است. البته ناگفته نماند که مطابق آیین نامه داخلی مجمع، ریاست مجمع بر عهده رئیس جمهور بوده که پس از اتمام دوران ریاست جمهوری مرحوم هاشمی رفسنجانی و برای اینکه نظام از تجربیات ایشان محروم نشود، ریاست ایشان بر مجمع تمدید شد و در اصلاحات بعدی آیین نامه نیز قید ریاست رئیس جمهور حذف شد و هم اکنون تعیین ریاست مجمع بر عهده مقام رهبری است.

طبق اصول مختلف قانون اساسی مجمع تشخیص مصلحت نظام وظایف و اختیاراتی دارد:

1 . تشخيص مصلحت در موارد تعارض ميان مصوبه مجلس و نظر شوراي نگهبان(اصل 112)
2 . مشاوره در اموری که رهبری ارجاع می دهد(اصل 112)
3 . مشاور رهبری در تعیین سیاستهای کلی نظام(اصل 110)
4 . حل معظلات نظام پس از ارجاع رهبری(اصل 110)
5 . انتخاب یکی از فقای شورای نگهبان جهت عضویت در شورای موقت رهبری(اصل 111)
6 . تصویب اعمال برخی از وظایف و اختیارات رهبری توسط شورای موقت رهبری(اصل 111)
7 . مشاور رهبری در تعیین موارد بازنگری قانون اساسی(اصل 177)

لذا همانگونه که ملاحظه می شود مجمع تشخیص مصلحت نظام نه صرفا نهادی برای حل اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان بلکه نهادی است که می توان به آن عنوان «هيات مستشاری عالی رهبری در نظام جمهوري اسلامي ايران» اطلاق کرد. مشاوره در اموری چون تعیین سیاست های کلی یا موارد بازنگری قانون اساسی و یا حل معظلات نظام همگی جزو مواردی است که نه جزء شئون قوه ای خاص بلکه ناشی از شئون ریاست کشور است و جنبه حاکمیتی و فراقوه ای دارد و لذا به دلیل این جایگاه والاست که رهبری افراد با سابقه و باتجربه و خوش نام و دارای مقبولیت را به عضویت در این نهاد منصوب می کنند. همچنین در ادوار گذشته سعی شده است تا چهره های مقبولی از دو طیف سیاسی کشور در این مجمع عضویت داشته باشند.

از لحاظ سیاسی نیز مجمع تشخیص مصلحت همواره به عنوان نهادی در عرض قوای سه گانه مطرح بوده است و مثلا در دیدارهای رسمی رهبری، جایگاه ریاست مجمع در کنار روسای قوای سه گانه بوده و به نوعی جزو سران نظام محسوب می شده است. البته این جایگاه سیاسی قطعا متاثر از شخصیت و سابقه مرحوم هاشمی رفسنجانی نیز بوده اما جایگاه حقوقی و شئونات مجمع دلیل اصلی چنین جایگاهی است.

اکنون که جایگاه والای سیاسی مجمع و جایگاه حقوقی آن که ناشی از شئون ریاست کشور است مشخص شد به نظر می رسد انتظار چنین است که ریاست جدید مجمع تشخیص با توجه به وظیفه روتین مجمع (تشخیص مصلحت و عناوین ثانویه و تایید قانون خلاف شرع) شخصیتی روحانی و فقیه باشد. همچنین دارای تجارب و سوابق در اداره کشور و مطلع به تنگناها و مشکلات کشور باشد و شخصیتی وزین و مقبول و مرضی الطرفین و توانایی جسمی و وقت آزاد لازم داشته باشد. همچنین به نظر میرسد برخلاف سنت شکنی رهبری در نصب ریاست کمیته امداد و تولیت آستان قدس رضوی که اداره این دو نهاد از نسل اول انقلاب به نسل بعدی و نیروهای جوانتر منتقل شد، جایگاه عالی مجمع تشخیص همچنان مستلزم ریاست فردی از نسل اول انقلابیون است.

در گمانه زنی ها از ریاست افراد مختلفی نام برده شده است که حضرات روحانی، هاشمی شاهرودی و ناطق نوری بیش از همه مطرح بوده اند. هر سه نفر دارای وجهه فقهی هستند، دارای سلامت جسمی هستند، سابقه ریاست یکی از قوای سه گانه را دارا هستند و شخصیتی وزین، مقبول و مرضی الطرفین دارند اما هرکدام نیز ممکن است دارای نواقصی باشند. روحانی دارای مخالفینی جدی در بخشی از حکومت است گرچه میان نیروهای متقدم سیاسی مورد احترام است. هاشمی شاهرودی بیشتر درپی ارتقای وجه علمی و حوزوی خود و مطرح شدن به عنوان مرجع تقلید است و همچنین برخی مباحث پیرامون وی ممکن است راه را بر ریاست وی سخت کند. در این بین به نظر میرسد علی اکبر ناطق نوری بیش از دیگران شرایط ریاست را داشته باشد. فقیهی از انقلابیون نسل اول، دارای تجربه و سابقه و شخصیتی وزین و مرضی الطرفین.

انتهای پیام