فاتح ۱۸ سال پیش: برد رسانه‌ای از برد موشک‌های نظامی بیشتر است
ابوالفضل فاتح، موسس ایسنا، در اسفند ۱۳۸۴ یعنی ۱۸ سال پیش، در یادداشتی بر «ضرورت اصلاح نظام رسانه‌ای» تاکید کرده و نوشته بود: «در عصر ارتباطات و اطلاعات که برد رسانه‌ای از برد موشک‌های نظامی بیشتر است باید نگاهی استراتژیک به رسانه‌ها و مقوله اطلاع رسانی داشت».
او همین مفهوم را بعدا نیز مورد تاکید قرار داد که آخرینش در آذرماه ۱۴۰۲ بود: “با احترام به ظرفیت های نظامی داخلی به عنوان مولفه ی ضروری و کتمان ناپذیر اقتدار ملی، از همان روز (دوران ایسنا) و تا هنوز باور داریم که نهایتا، برد اندیشه و رسانه از برد موشک بیشتر است و استقلال کشور در منظومه ای مکمل از مولفه های قدرت از جمله رسانه های معرفت بنیاد و متکثر داخلی محقق می شود. [لینک]
البته این دیدگاه‌ها و دیدگاه‌های دیگر کارشناسان طی بیست سال گذشته مورد توجه قرار نگرفت و این سال‌ها وضعیت اعتماد به رسانه‌های رسمی در داخل کشور کاهش چشمگیری داشته است. بسیاری از کارشناسان همواره نگران وضعیت مرجعیت رسانه‌ای بوده‌اند و بخشی از آنها می‌گویند که به دلیل سیاست‌های حاکم بر عرصه رسانه، مرجعیت رسانه‌ای دیگر در داخل کشور نیست.
به تازگی رهبری در سخنانی بر موضع مشابهی تاکید کرد.
«امروز در دنیا چالشها و درگیری‌ها چالشهای رسانه‌ای است. بیش از آنچه موشک و پهپاد و هواپیما و ابزارهای جنگی و مانند اینها تأثیر بگذارند در عقب راندن دشمن، رسانه‌ها هستند که تأثیر میگذارند و دلها را تحت تأثیر قرار میدهند، ذهنها را تحت تأثیر قرار میدهند. جنگ، جنگ رسانه‌ای است؛ هر کس رسانه‌ی قوی‌تر داشته باشد، در اهدافی که دارد ــ هر هدفی ــ موفّق‌تر خواهد بود.»
۶ فروردین ۱۴۰۳ – در دیدار جمعی از شعرا و اهالی فرهنگ و ادب
فاتح از ابتدای تاسیس ایسنا در سال ۱۳۷۸ تا تابستان ۱۳۸۴ مدیرعامل آن نیز بود و همزمان با پایان دولت سیدمحمد خاتمی و روی کار آمدن محمود احمدی نژاد، کناره گیری کرد. پس از آن، با تغییراتی که با دخالت مستقیم دولت‌ها در ایسنا ایجاد شد، این خبرگزاری به تدریج افول کرد.
به بهانه‌ی این سخنان، یادداشت فاتح در زیر بازنشر می‌شود:
ضرورت اصلاح نظام رسانه ای
دکتر ابوالفضل فاتح، موسس ایسنا
منتشر شده در 8 اسفند , 1384، سایت آی‌تی‌ایران
در عصر ارتباطات و اطلاعات که برد رسانه ای از برد موشک های نظامی بیشتر است باید نگاهی استراتژیک به رسانه ها و قوله اطلاع رسانی داشت.
تردیدی نیست که بخش اعظم فضای رسانه ای جهان بی واسطه یا با واسطه در انحصار قدرت های مسلط جهان بویژه آمریکا و انگلیس هست.این واقعیت تلخ ناشی از دو قرن برنامه ریزی و سرمایه گذاری این قدرت ها و غفلت سایر کشورها است. آنان رسانه را مولفه استراتژیک در پیشبرد اهداف چهانی خود دانسته و متناسب با آن رسانه های نافذ بین المللی را شکل داده اند. این برنامه ریزی و سرمایه گذاری و التزام به مقتضیات حرفه ای، به گونه ای پیشرفته است که تکثر امروز رسانه های جهان، تسلط رسانه های آنان را چندان دست خوش آسیب نکرده است.
برای کشورهایی که اهداف جهانی برای خود متصور نیستند، رسانه بیشتر تعریف ملی دارد و برای آنها که اهداف جهانی برای خود متصورند ، رسانه علاوه بر تعریف ملی تعریف بین المللی هم دارد. ایران ما به اقتضای شرایط خود نیازمند تعریف ملی و بین المللی از رسانه است، اما متاسفانه علیرغم این نیاز بدیهی ، هم در عرصه ملی و هم در عرصه بین المللی از فقدان رسانه های نافذ به شدت رنج می بریم . این که چرا مقوله ای تا این اندازه بدیهی به درستی درک نشده است ، موضوعی قابل تحمل است و شاید ناشی از تعریف ما از مولفه های قدرت ملی باشد.
شاید در کشور ما قدرت بیشتر تعریفی سخت افزارانه داشته و نگاهی نرم افزارانه چندان عمومیت و عمق نیافته است. با نگاه نرم افزارانه به مولفه های قدرت، رسانه از کلیدی ترین مولفه های قدرت ملی و بین المللی است که غفلت از آن کشور را در بسیاری از عرصه ها آسیب پذیر می سازد.
جدی نگرفتن افکار عمومی، یشبرد بسیاری از اهداف ملی و بین المللی را دچار ضعف و نقصان می کند. کشوری که در چالش های بزرگ جهانی وارد شود اما نتواند صدای خود را به گوش جهانیان رسانده و در شکل دهی به افکار عمومی جهانیان نقشی جدی ایفا کند، قطعا به شدت آسیب پذیر خواهد بود. از دیدگاه اینجانب ارزش ساماندهی نظام قدرت مند رسانه ای موثر در عرصه ملی و بین المللی برای کشور ما کمتر از صنعت هسته ای و توسه علوم نیست و حتی صیانت از همین دستاوردهای کشور بدون نظام رسانه ای قدرتمند در عرصه ملی و بین المللی دشوار و پرهزینه خواهد بود. ما از شکاف موجود رسانه ای که جهان را به دو دسته صاحب رسانه و بی رسانه تقسیم کرده است به شدت آسیب خورده است.
البته معتقدم در صورت معرفت نسبت به این مساله ، جبران این عقب ماتدگی چندان دشوار نخواهد بود، البته اگر به اقتضائات حرفه ای رسانه پایبند باشیم. صداقت، دقت، سرعت، همه جانبه نگری و پایبندی به صدای ملتها می تواند ادبیات جهانی در فضای رسانه ای جهان خلق کند و جایگاه ویژه ای در اختیار ما قرار دهد، به شرط آنکه به رسانه های خود به چشم ابزار ست دولت ها نگاه نکرده و با هر تغییر و تحولی ، رسانه های خود را دچار تغییر و تحول نساخته و به هر بهانه ای آنها را محدود و محسوب نسازیم. برای چندمین بار عرض می کنم ما باید به سرعت ” ایران به روایت ایران ” و ” جهان به روایت ایران” را شکل دهیم .
چرا که شکل گیری یک جریان رسانه ای برای روایت ایران از کانال های رسانه های داخلی از مهم ترین ضروریات اطلاع رسانی کشور است و با شکل گیری جهان به روایت ایران نیز نه تنها اخبار ایران در جهان با محوریت رسانه های داخلی مطرح خواهد شد بلکه بخشی از جریان اطلاع رسانی بین المللی را نیز مدیریت خواهیم کرد و برای مخاطبان خود، جهان را به روات ایران ارائه می دهیم . در صورت تحقق این دو روایت است که لااقل مسوولان و نخبگان کشور ما مجبور نخواهند بود برای رساندن صدای خود به گوش جهانیان بر سر مصاحبه با CNN و BBC رقابت کنند.
به راستی هرگز اندیشیده ایم چرا شرایط به گونه ای است که دولتمردان و نخبگان غربی مجبور نیستند از طریق رسانه های شرقی صدای خود را به گوش جهانیان برسانند؟ چرا تاکنون هیچ یک از نهادهای پژوهشی ما ، سهم ایران در اتمسفر رسانه ای جهان را نسنجیده تا بر اساس آن افق پیش رو را تا دسترسی به جایگاهی متناسب با شانی متناسب با نظام و کشور طراحی کند؟ آیا تمام اینها شواهدی دال بر لزوم اصلاح نظام رسانه ای کشو نیست؟
از نگاه من چاره فقر رسانه ای کشور که لطمات بسیاری را در عرصه رسانه ای بین المللی و جنگ قدرت رسانه ای بر ملک و ملت متردد می دارد، یک جنبش رسانه ای است. با وجود رشد ، تنوع و تعدد رسانه ها در سالهای اخیر به ویژه در میان مطبوعات و خبرگزاریها می توان امید داشت که ظرف 5 تا 10 سال آینده، این جنبش به وقوع بپیوندد . اگر ظرف این مدت چنین نشود، به منزله آن است که در پوشش شکاف یاد شده موفق نبوده ایم و از آن پس دیگر جبران این نقصان مشکل خواهد بود.
اگر چه در حال حاضر این توفیق از من سلب شده ولی بی صبرانه امیدوارم که ضرورت جنبش رسانه ای کشور و اصلاح وضع موجود در دستور کار مسوولان امر قرار گیرد که البته این مهم تحقق نمی یابد مگر با پذیرفته شدن قدرت رسانه ای در میان مسوولان به عنوان یکی از مولفه های قدرت ملی. البته نباید فراموش کرد که برای اصلاح نظام رسانه ای باید قوانین و زیرساخت های موجود رسانه ای را نیز که اجازه تکاپوی بیش از این را به رسانه ها نمی دهد اصلاح شود و نباید فراموش کرد که تعهد به اطلاع رسانی باید همه جانبه و فراگیر باشد و ظرفیت وجود رسانه های جامع نگر، شفاف و دقیق را در فضای داخلی کشور فراهم آورد.
و اما کلام آخر اینکه ایران از جمله 10 کشور نخست مورد توجه رسانه های خبری است. این جایگاه مهم از آن رو است که ایران کشوری مهم و استراتژیک است و هم آنکه در منطقه ای استراتژیک _ یعنی خاورمیانه_ واقع شده است. از این رو ایران از جمله کشورهایی است که ظرفیت دست یابی به نقطه ای ثقل در عرصه اطلاع رسانی جهان را دارد. مهم تر آنکه ظرفیت داخلی لازم نیز برای دستیابی به این جایگاه والا و ارزشمند وجود دارد.
نمونه این ظرفیت، ایسنای عزیز است که با توان و امکاناتی اندک، ظرف مدتی کوتاه توانست بخشی از ایران به روایت ایران را شکل دهد و این همه مرهون شایستگی های جوانانی پویا و پرتلاش است که اگر فضا برایشان مهیا باشد، جهان به روایت ایران را نیز خواهند آفرید.
انتهای پیام
