خواب جدید زاکانی برای بوستان های تهران

فرارو نوشت:

یک روز قرار است در بوستان‌های جنگلی پایتخت هتل پنج‌ستاره ساخته شود، روز دیگر می‌گویند در بوستان جنگلی لویزان بزرگ‌ترین شهربازی ایران احداث خواهد شد. مدیران شهری در گفتگو با رسانه‌ها اعلام می‌کنند که دست‌فروشان را از معابر به پارک‌ها منتقل می‌کنند، در دیدار با مدیران آموزش و پرورش قول می‌دهند در برخی از پارک‌ها مدرسه بسازند.زمانی هم برخی از پارک‌ها را حصارکشی می‌کنند به نام بوستان مادر و کودک. ساخت کلانتری در بوستان‌ها هم یکی دیگر از برنامه‌های شهرداری برای بوستان‌های تهران بود.
امسال هم شهردار تهران در حاشیه نخستین جلسه هیئت دولت در سال ۱۴۰۳ به خبرنگاران گفته در پارک‌های تهران مسجد‌سازی می‌کند.

به گزارش شرق، شهردار تهران در زمان ارائه اولین بودجه مدیریت شهری ششم در دی‌ماه ۱۴۰۰ اعلام کرد قصد دارد در صد بوستان تهران مسجد و کلانتری بسازد، همان زمان ناصر امانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران، درباره این بخش از سخنان شهردار تهران گفت: درباره ساخت‌وساز در بوستان‌ها دل‌نگرانی داریم، چه بخواهد در آن مسجد ساخته شود و چه موارد دیگری. پارک باید یک محیط باز و بدون حصار باشد که همه مردم در آن امکان تردد داشته باشند.

شورا به‌شدت روی ساخت‌وساز در پارک‌ها حساسیت دارد و یکی، دو بار هم که آقای شهردار این نکته را در جلسات مطرح کردند، آقای چمران تذکر دادند که حتما باید چارچوب‌هایی که ما درباره پارک‌ها داریم [ازجمله اجتناب از هرگونه ساخت‌وساز جدید]لحاظ شود. اشاره چمران به مصوبه مهر ۹۱ شورای شهر تهران است. آن زمان که ساخت‌وساز و حتی فروش پارک پردیسان و قطع و جابه‌جایی درختان شهران سوژه داغ رسانه‌های شهری بود و شورای شهر سوم ممنوعیت احداث ابنیه در عرصه بوستان‌ها و فضا‌های سبز شهر تهران و حریم را تصویب کرد.

وعده مدرسه‌سازی در بوستان‌ها
با وجود این مصوبه، شهرداری تهران تأکید زیادی به استفاده از فضای پارک‌های تهران برای ساخت‌وساز‌های غیرقانونی دارد. سال ۱۴۰۱ ناصر قفلی، رئیس جامعه خیرین مدرسه‌ساز کشور، در همایش روز جهانی معلولان به مشکلات ساخت مدرسه برای افراد دارای معلولیت اشاره کرد و گفت: با زاکانی شهردار تهران مشکلات خود را مطرح کردیم. او گفت که ۱۶۵ پارک را برای ساخت مجتمع‌های آموزشی فراهم می‌کند؛ اما چنین چیزی محقق نشد. پیشنهاد دادیم در هر منطقه شهری، یک فضای مناسب برای ساخت مدرسه در نظر گرفته شود که… وقتی مدیر عمل نمی‌کند، موجب ناامیدی می‌شود. مدتی بعد هم علیرضا کریمیان، مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران، به صحن شورای شهر تهران آمد و در سخنانش اشاره کرد که شهردار تهران اعلام آمادگی کرده در برخی از فضا‌های سبز و بوستان‌های تهران بعد از سنجیدن جوانب و کار کارشناسی، مدرسه احداث شود.

هتل‌سازی در پارک‌های جنگلی
یکی دیگر از برنامه‌های مدیریت شهری برای بوستان‌های پایتخت ساخت هتل پنج‌ستاره است. علیرضا زاکانی، شهردار تهران، در یکی از نشست‌های خبری‌اش در سال گذشته اعلام کرد که حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان پروژه مشارکتی در شهرداری تهران تعریف شده است که بخشی از آن‌ها ساخت هفت تا هشت هتل پنج تا هفت ستاره است؛ پروژه‌هایی که قرار است با شریک ساخته شوند. این هتل‌ها هم قرار است در بوستان‌های جنگلی برقرار باشند، هم در نقاط دیگر پایتخت. او نخستین بار ساخت در زمان ارائه بودجه سال ۱۴۰۱ از ساخت این هتل‌ها در بوستان‌های جنگلی خبر داده بود.

ساخت بزرگ‌ترین شهربازی در پارک لویزان
سال گذشته شهرداری تهران اعلام کرد که بزرگ‌ترین شهربازی ایران در پارک لویزان ساخته می‌شود. شهردار منطقه ۴ گفته بود: برآورد اولیه ما این است که در زمینی به وسعت ۳۵ هکتار این شهربازی ایجاد و به قطب فرهنگی و تفریحی شرق تهران تبدیل شود؛ اما بعد از اعلام این خبر این سؤال مطرح شد که ۳۵ هکتار بدون درخت جنگل‌های لویزان در کدام نقطه قرار دارد و این نگرانی ایجاد شد که به بهانه ساخت این شهربازی، تهران تعداد زیادی درخت را از دست ندهد. به نظر می‌رسد مدیران محیط‌زیستی تهران با این طرح موافقت نکردند و مسئولان شهری هم دیگر درباره ساخت این شهربازی سخنی نگفتند.

حصارکشی پارک قدیمی پایتخت
دیگر حصارکشی بخشی از فضای سبز حاشیه معابر و بوستان‌های پایتخت برای شهروندان تهرانی عادی شده؛ اما حصارکشی پارک قیطریه با موجی از انتقاد‌ها از سوی کارشناسان شهری و محیط زیست همراه بود. تصمیم آخر شهردار تهران در طول تعطیلات نوروز پس از ماجرای باغ ازگل بیشترین توجهات را به خود جلب کرد. هدف از این حصارکشی ساخت مسجد در این محل بود.

به گفته همسایگان این پارک قدیمی با توجه به ساختمانی مشخص به‌عنوان نمازخانه در پارک نیازی به توسعه فضای ساختمانی و تخریب بخشی از پارک و قطع درختان چندین‌ساله کهن پارک نبود؛ به ویژه اینکه فضای دور ساختمان نمازخانه پارک قابلیت بزرگ‌ترشدن بدون نیاز به قطع درختان و از بین بردن پوشش فضای سبز را داشت.

اعتراض‌های مردمی ادامه داشت تا ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران، در صحن علنی شورای شهر به این اتفاق واکنش نشان داد و گفت: حدود هزارو ۵۰۰ مترمربع از ضلع شمالی بوستان حصارکشی شده و داخل محوطه هنوز فعل و انفعالی انجام نشده، نه درختی قطع شده و نه جابه‌جا شده و نه حتی گودبرداری شده است و فقط حصارکشی شده.

مطابق با بررسی‌ها، خیری مبلغی را نذر ساخت مسجد کرده و فرزندان ایشان به‌درستی در تلاش برای ادای نذر پدر مرحوم‌شان هستند و ظاهرا با تعامل و رایزنی‌ای که با مسئولان مرتبط داشتند، هرچند نمی‌دانم با چه منظوری، این قسمت از پارک قیطریه را انتخاب کردند! که البته خلاف قانون و مصوبات شورای شهر تهران است. امانی ادامه داد: اولا ساخت‌وساز در بوستان‌ها به‌جز در حد خدمات ضروری مثل سرویس‌های بهداشتی و نمازخانه ممنوع است و ثانیا اینکه بوستان‌ها پهنه G محسوب می‌شوند و تغییر کاربری پهنه بدون مصوبه مراجع قانونی ممنوع است؛ ضمن اینکه فاصله ۳۰۰ تا ۵۰۰‌متری همین بوستان مسجد هست و اگر کسی بخواهد نماز بخواند، هیچ مشکلی برای ادای فریضه نماز ندارد. در محوطه‌ای که دور آن حصار کشیدند، ۱۵ تا ۱۸ درخت ارزشمند با قطر چند ۱۰ سانتی‌متری و قدیمی وجود دارد که امکان جابه‌جایی آن‌ها حتی در فصل مناسب هم نیست. علاوه بر ده‌ها اصله درخت دیگر و پوشش گیاهی، محوطه را پوشش داده‌اند که باید از آن‌ها مراقبت شود.

پس از این تذکر مهدی بابایی، رئیس کمیته حفاظت و صیانت از باغات تهران، هم گفت: موضوع بوستان قیطریه را از شهردار منطقه پیگیری کرده و کارشناسان کمیته نیز از وضعیت این بوستان گزارش تهیه کرده‌اند. این بخش از بوستان ۲۲ درخت بن‌دار دارد و یک تعداد نهال که قول داده شد از ادامه کار جلوگیری شود و حصارکشی هم جمع شود.

او ادامه داد: این پارک نمازخانه دارد و با توجه به اینکه ساخت مسجد سبب حذف درختان قدیمی می‌شد، این فعالیت متوقف شد؛ در غیراین‌صورت مصوبه شورا اجازه ساخت نمازخانه و مسجد را در بوستان‌ها می‌دهد. پس از مدتی بخشی از حصار فلزی جمع‌آوری شد؛ اما همچنان همسایگان این بوستان قدیمی به وعده از دستور کار خارج‌شدن این پروژه بدبین بودند. در ادامه کارزار درخواست جلوگیری از تخریب پارک قیطریه هم به راه افتاد. با وجود تلاش‌های مردمی برای توقف ساخت این مسجد در پارک قیطریه دبیر شورای ساماندهی، توسعه و گسترش مساجد شهر تهران اعلام کرد: در فرایند احداث مسجد در بخشی از پارک قیطریه، هیچ درختی قطع یا جابه‌جا نخواهد شد.

به گفته مجید غفوری‌روزبهانی محله قیطریه یکی از محلاتی است که از نظر سرانه اماکن مذهبی از‌جمله مسجد با کمبود مواجه بوده و درخواست‌های مکتوب متعددی از سوی اهالی متدین این محله برای احداث مسجد به ما ارسال شده است.

او ادامه داد: چندی پیش یکی از خیران که خود از اهالی قیطریه است، به ما مراجعه کرد و خواستار تخصیص زمین برای احداث مسجد در این محله شد. این موضوع در شورای ساماندهی، توسعه و گسترش مساجد مطرح و پس از انجام بررسی‌های کارشناسانه، زمینی با موقعیت مناسب در ضلع شمال شرقی پارک قیطریه برای احداث مسجد تخصیص داده شد.

به شهروندان محله قیطریه مژده می‌دهیم که طراحی این مسجد به یکی از بهترین مهندسان معمار واگذار شده تا به‌عنوان مسجدی فاخر و باشکوه، به زیبایی پارک قیطریه و محله بیفزاید و به‌عنوان نگینی نه‌تن‌ها در محله قیطریه که در کل منطقه بدرخشد.

یکی از کارشناسان حوزه شهرسازی در توییتی اعلام کرده طراح این مسجد عبدالحمید نقره‌کار است؛ طراح اولیه مسجد ولیعصر در کنار ساختمان تئاتر شهر. این کارشناس حوزه شهرسازی تأکید کرده که به دلیل طراحی و جانمایی بسیار ضعیف طرح مسجد در بوستان قیطریه هنوز در کمیته فنی معماری مساجد این مسجد تأیید نشده و با یادآوری تجربه تلخ و جنجال‌های مسجد چهارراه ولیعصر، اقدام شهرداری تهران را تکرار تجربه تلخ گذشته دانسته است.

موج اعتراض‌ها از چه زمانی آغاز شد؟
اما موج اصلی اعتراض‌ها پس از سخنان شهردار تهران در حاشیه جلسه هیئت وزیران بود. او به خبرنگاران گفت: حتما در پارک‌ها مسجد می‌سازیم؛ خوبش را هم می‌سازیم! اما درختی قطع نمی‌کنیم. او ادامه داد: در مورد پارک قیطریه اخبار نادرست منتشر شد؛ فقط پشت مسجد ۱۰، ۱۵ نهال وجود دارد که قرار است جابه‌جا سود؛ آنجا اصلا درختی نیست؛ شخصا بازدید کردم.

کانال تحلیل شبکه‌های اجتماعی مجازی هم در تحلیل این رویداد به نقش اظهارنظر شهردار تهران و افزایش چشمگیر امضا‌های کارزار مخالفت با ساخت مسجد در پارک قیطریه اشاره کرده و نوشته است: داده‌های پلتفرم کارزار در کنار داده‌های گوگل و توییتر نشان می‌دهد پس اظهارنظر شهردار، واکنش‌ها به این موضوع آغاز شد؛ نه‌تن‌ها کاربران توییتر به آن حساس شدند، بلکه این حساسیت گسترش پیدا کرد و جست‌وجو‌ها راجع به این موضوع افزایش یافت و افراد بیشتری اقدام به امضای این کارزار کردند، آن‌چنان که اکنون تعداد امضا‌های این ارزار به بیش از ۵۰ هزار امضا رسیده و تعداد امضا‌های آن با سرعت بیشتری در حال افزایش است.

نگرانی میراثی‌ها از گودبرداری احتمالی در پارک قدیمی
حمیدرضا حسینی، پژوهشگر تاریخ هم در کانال تلگرامی خود از زاویه دیگری به این ساخت‌وساز پرداخت و نوشت: اواخر دهه ۱۳۴۰ بساز‌و‌بفروش‌هایی که در تپه‌های قیطریه خانه‌سازی می‌کردند، با گودبرداری‌هایی که انجام دادند، به آثار باستانی مهمی دست یافتند. خبر به سرعت در شهر پیچید و سازمان حفاظت آثار باستانی، هیئتی را به سرپرستی شادروان سیف‌الله کامبخش‌فرد برای کاوش در زمین‌های قیطریه به آنجا فرستاد. کاوش‌های او که پرویز کیمیاوی فیلم مستندی از آن ساخته است، به کشف ۳۵۰ گور باستانی انجامید که درونشان مردگان را به شکل جنینی دفن کرده و در کنار‌شان شمار زیادی اشیای سفالی و فلزی شامل انواع ظروف، زیورآلات و سلاح و نیز غذا‌های خشک شده و استخوان حیوانات اهلی قرار داده بودند. در اوایل دهه ۸۰ در گفت‌وگویی که با آقای کامبخش‌فرد داشتم، گفتند: تعداد گور‌ها بسیار بیش از چیزی بود که ما از دل خاک بیرون کشیدیم. گمانه‌زنی‌ها نشان داد که بخش بزرگی از آن‌ها زیر پارک قیطریه کنونی است، اما دیگر نخواستیم که درختان را از بین ببریم و آنجا را کاوش کنیم. آنچه به‌دست آورده بودیم برای مطالعه درباره «تمدن قیطریه» کافی بود. ترجیح دادیم که بخشی را برای کاوش و پژوهش آیندگان باقی بگذاریم. ایشان با خوشحالی می‌گفتند: پارک قیطریه و رفت و آمد مردم در آنجا بهترین پوشش حفاظتی برای آثار باستانی است و مانع از دستبرد به آن‌ها می‌شود.

در بخش دیگری از این یادداشت آمده: نمی‌دانم آیا در جایی که اکنون برای ساخت مسجد حصارکشی شده و قرار است درختانش را قطع کنند، آثار تمدن قیطریه هست یا نه، اما سابقه کاوش‌های باستان‌شناسی در قیطریه و گفته شادروان کامبخش‌فرد موجب می‌شود که هر نوع ساخت‌وساز و گودبرداری در عرصه این پارک، اسباب نگرانی شود.

این پژوهشگر تاریخ در یادداشت دیگری هشدار داده احتمال وجود آثار باستانی در محلی که قرار است مسجد ساخته شود، کم نیست و ضرورت دارد که پیش از هرگونه گودبرداری، باستان‌شناسان بررسی‌های دقیقی را در این محدوده انجام دهند. خوشبختانه با روش نوین مغناطیس‌سنجی (بررسی‌های آرکئو ژئوفیزیک) نیازی به حفاری در مراحل اولیه نیست و از روی زمین نیز می‌توان لایه‌های زیرسطحی را بررسی کرد.

درمیان اعضای شورای شهر تهران علیرضا نادعلی، رئیس کمیته دینی شورای شهر تهران، به‌عنوان موافق این طرح به سایت خبری روابط عمومی شهرداری گفته گاهی اوقات خیرین در نقاطی که فاقد مسجد است برای ساخت ابراز آمادگی می‌کنند و تنها زمین آن را درخواست می‌کنند که مورد مسجد بوستان قیطریه از این جنس است. در بازدیدی که از این بوستان و محله و فضایی که برای ساخت مسجد در نظر گرفته شده بود داشتم، برخی از شهروندان اعلام کردند که از زمان شهرداری آقای کرباسچی درخواست ساخت مسجد را در این نقطه داشتند. براساس گزارش ارائه شده مشخص شده که تا حدود یک کیلومتری این نقطه، مسجدی وجود ندارد.

او اعلام کرده که ۴۳ مسجد مشابه مورد قیطریه، در ادوار مختلف مدیریت شهری در بوستان‌های فرامنطقه‌ای شهر تهران ساخته شده و مسجد بوستان قیطریه چهل‌و‌چهارمین مورد آن است که قرار است ساخته شود. همچنین مصوبه ساخت ۳۴ مسجد از دوران قبل وجود دارد که هنوز اجرا نشده است. د‌رواقع در زمان‌های شهرداران سابق از کرباسچی تا قالیباف و دیگران، مساجدی در بوستان‌ها ساخته شده و مصوباتی از آن دوران نیز وجود دارد که هنوز اجرائی نشده است.

خیر مسجدساز قیطریه چه کسی است؟
در سخنان مسئولان شهری نامی از خیری که قرار بود هزینه‌های این مسجد را بپردازد برده نمی‌شد تا اینکه یاشار سلطانی، فعال رسانه‌ای، در کانال تلگرامش نوشت که این مسجد قرار است با سرمایه به ارث گذاشته شده مرحوم سید‌محمود محتشمی‌پور ساخته شود.

سید محمود محتشمی‌پور در وصیت‌نامه‌اش بندی قرار داده بود که مبلغی پول را صرف ساخت مسجد در مناطق کمتر‌برخوردار و محروم کنند و برای این کار جواد سعیدی‌نژاد را که باجناق مصطفی تاجزاده است، وصی خود در ساخت مسجد انتخاب کرده بود.

پس از افشای نام خیر مسجدساز فخرالسادات محتشمی‌پور به‌عنوان یکی از وراث اعلام کرد: اعلام می‌کنم اقدام صورت‌گرفته توسط وصی به‌هیچ‌وجه با مشورت و موافقت ما صورت نپذیرفته و این کار را که مخل مصالح و منافع عمومی است قطعا خیر نمی‌دانیم.

به‌عنوان یک شهروند هرگونه دخل و تصرف در پارکی که زمینش به گفته شهردار وقت اهدایی یک بانوی نیکوکار و با کاربری معین است، کاری خلاف و نمونه بی‌اخلاقی‌های مدیران اقتدارگرا می‌دانم، من هم مثل خیلی از پایتخت‌نشین‌ها از مزیت‌های این پارک بهره برده‌ام و در نمازخانه پارک هم نماز خوانده‌ام که البته هیچ‌گاه مملو از جمعیت نبوده و نمازگزاران گرامی هم در صورت تمایل با اندکی طی طریق به مساجد آن حوالی می‌رسند. لطفا آقای شهردار دست از لج‌بازی با مردم بردارد و به‌جای اقدامات نمایشی، دینداری خود را با ساماندهی نابسامانی‌های شهری و ارائه خدمات ضروری به شهروندان نشان دهد.

حضور یگان حفاظت در محوطه پارک قیطریه
آخرین اخبار نشان می‌دهد سرانجام میراث فرهنگی تهران به موضوع پارک قیطریه ورود کرده و معاون میراث فرهنگی استان تهران از حضور نیرو‌های یگان حفاظت در محوطه پارک قیطریه و حذف حصار‌هایی که به تازگی برای ساخت مسجد در پارک نصب شده بود، خبر داده است.

محسن سعادتی، معاون میراث فرهنگی استان تهران گفته: فضایی که قصد داشتند در آنجا مسجد بسازند حصار داشت، ما به شهرداری نامه زدیم که قبل از انجام هر کاری باید کارشناس میراث فرهنگی این اداره کل در آنجا مستقر باشد. ما نیرو‌های یگان حفاظت از آثار را به محل پارک فرستادیم و آن‌ها گزارش دادند که این حصار‌ها برداشته شد و هیچ اقدامی اعم از گودبرداری یا فعالیت دیگری در آن محدوده انجام نشده است. قیطریه محوطه باستانی مهمی است و مرحوم کامبخش‌فرد وقتی آنجا را کاوش کرد، گفت که توانسته ۳۵۰ گور کشف کند و هنوز آثار زیادی آنجا هست که باید کاوش شود.

با وجود این به نظر نمی‌آید این تلاش‌ها به نتیجه برسد همان‌گونه که در موضوعات دیگر شهری، به اعتراض شهروندان و تذکر اعضای منتقد شورا توجهی نشد.