اسرائیل چگونه به وجود آمد | ماجرای فلسطین و اسرائیل | نماینده عرب مجلس اسرائیل کیست؟ | تشکیلات خودگردان با جنبش مقاومت چه تفاوتی دارد

چندین مطلب دنباله دار از عصر ایران درباره فلسطین – اسرائیل شخصیت های سیاسی، تقاوت تشکیل خودگردان و کرانه باختری با نوار غزه و حماس و جنبش مقاومت نحوه و… را شرح داده است که به همراه روایت خبرگزاری اصولگرای فارس از تشکیل اسرائیل در پی می آید:

خبرگزاری اصولگرای فارس نوشت:

شبه نظامیان هاگانا که صهیونیست بودند حملات زیادی را علیه روستاها و مناطق فلسطینی‌نشین انجام می دادند.

فارس پلاس؛ دیگر رسانه‌ها – بصیرت نوشت: شبکه “الجزیره” در گزارشی تصویری، به واکاوی ابعاد مختلف تشکیل موجودیتی جعلی به نام رژیم اسرائیل در منطقه غرب آسیا و در سرزمین فلسطین پرداخته است. پدیده ای که در طی بیش از هفت دهه از تشکیل خود، جنایات گسترده ای را علیه ملت فلسطین و حتی ملت های منطقه مرتکب شده است. 

شبکه الجزیره در گزارش خود می گوید: «در دوم نوامبر سال 1917، وزیر خارجه وقت انگلستان، آرتور بالفور نامه و بیانیه ای را نوشت که موجب وقوع فاجعه ای شد که هنوز هم پس از گذشته چندین دهه ادامه دارد و به یک بحران بزرگ تبدیل شده است. بر اساس آنچه بالفور نوشت، تمایل دولت انگلیس به ایجاد یک سرزمین برای یهودیان در فلسطین مورد اشاره قرار می گرفت. بالفور تاکید کرد که دولت انگلیس تمام تلاش خود را خواهد کرد تا این ایده عملیاتی شود. 

در زمانی که بالفور موضع گیری مذکور را مطرح کرد، بیش از 90 درصد از مردمی که در فلسطین زندگی می‌کردند، یهودی نبودند. این در حالی است که حدودا 31 سال بعد(زمان تشکیل رژیم اسرائیل) بسیاری از این مردم آواره شدند. در این راستا، سربازان و شبه نظامیان وابسته به صهیونیست ها، هزاران فلسطینی را قتل و عام کرده و در اراضی فلسطینی ایجاد وحشت کردند. در این چهارچوب، ابراز تمایل دولت انگلیس به تشکیل یک دولت و سرزمین برای یهودیان، چیزی جز آوارگی و خسارت برای ملت فلسطین به بار نیاورده است. آن ها جهت پیشبرد دستورکار خود، وعده های زیادی را به ملت فلسطین دادند. 

البته که انگلیسی ها سابقه ای طولانی در دادن وعده های توخالی به ملت های جهان دارند. مثلا در بحبوحه جنگ جهانی اول آن ها از اعراب خواستند تا علیه امپراطوری عثمانی به پا خیزند و برخی دستاوردهای قالب توجه را در ادامه راه کسب کنند. اعراب چنین کردند با این حال انگلیس به هیچکدام از وعده های خود به آن ها عمل نکرد و در مورد قضیه تشکیل یک دولت یهودی در سرزمین فلسطینی ها نیز انگلیسی ها علی رغم وعده های زیبا و به ظاهر صلح جویانه ای که دادند، یک فاجعه برگ را برای مردم فلسطین رقم زدند. 

پس از صدور بیانیه بالفور، انگلیسی ها پس از جنگ جهانی دوم قیومیت سرزمین فلسطین را به دست گرفتند. این سرزمین عمدتا از اعراب مسلمان تشکیل می شد و اقلیت های یهودی هم در آن زندگی می کردند. در این چهارچوب، در دوره زمانی که یهودیان احساس می کردند با جنبش‌های یهودی ستیز در اروپا مواجه هستند، سرزمین فلسطین را به مثابه یک راه فرار برای خود ارزیابی می کردند. حضور آن ها در سرزمین فلسطین با یک ایدئولوژی سیاسی که همان صهیونیسم باشد و مبدع و ترویج دهنده آن هم “تئودور هرتزل” استرالیایی بود، همراه شد. فردی که نقشی عمده و محوری در تشکیل رژیم اسرائیل دارد. 

وی در سال 1896 کتابی با عنوان “دولت یهود” نوشت و تاکید کرد که یهودیان برای اینکه از یهودی ستیزی در اروپا در امان باشند، بایستی یک کشور برای خود داشته باشند. سال بعد، وی کنفرانسی را در بازل سوئیس سازماندهی کرد که نخستین کنفرانس صهیونیسم در طول تاریخ به حساب می آید. یکی از نکاتی که در این کنفرانس مورد اشاره قرار گرفت، تشکیل یک دولت یهودی در اراضی فلسطینی بود و درست پس از این کنفرانس شاهد فعال شدن هسته های صهیونیست در راستای تحقق هدف مذکور در قالب های اقتصادی نظیر تامین مالی و یا آماده سازی یهودیان اروپایی جهت مهاجرت به سرزمین فلسطین بودیم. 

تئودور هرتزل در کتاب خاطرات خود می نویسد که در جریان کنفرانس بازل، وی دولتی یهودی را تاسیس کرد. ایده ای که در 5 یا 15 سال به راحتی قابل تصور و بحث کردن است. توجه داشته باشیم که سمپاتی و نزدیک‌شدنِ بسیاری از مقام های ارشد دولتی در انگلیس به جنبش صهیونیسم، خود نقشی مهم در فراهم کردن زیرساخت‌های لازم جهت عملیاتی شدنِ ایده تشکیل یک دولت صهیونیست بازی کرد. جالب است که مثلا لوید جورج نخست وزیر سابق انگلیس معتقد بود که تجمع یهودیان در سرزمین فلسطین موجب خواهد شد تا عیسی مسیح بار دیگر به زمین بازگردد. ایده ای که البته مورد حمایت آرتور بالفور وزیر خارجه وقت انگلیس نیز بود. 

بر اساس آنچه تاکنون گفته شد می توان گفت که تلاقیِ یهودی‌ستیزی در اروپا، امپریالیسم انگلستان، و اوج گیری جنبش صهیونیسم، همه و همه منجر به صدور اعلامیه بالفور و وعده انگلیس مبنی بر تشکیل یک دولت یهودی در سرزمین های فلسطینی شده است. با این حال شاید جالب باشد که زمینه های عملیاتی تشکیل رژیم اسرائیل در سرزمین های فلسطینی را نیز بررسی کنیم.

جنگ جهانی اول، جنگی میان قدرت های رقیب جهان بود. پس از جنگ، قدرت های فاتح اقدام به تشکیل یک سازمان فراگیر بین المللی با نام جامعه ملل کردند. 

سازمانی که تا حد زیادی سرزمین های ملل شکست خورده را به نفع برندگان جنگ تقسیم بندی می کرد. در این زمان، قیومیت سرزمین فلسطین به دست انگلستان افتاد. در این زمینه بر اساس آنچه که خودِ بالفور هم می‌گوید، انگلیس کوچکترین مشورتی با مردم این سرزمین مبنی بر اینکه قرار است بر سرِ سرزمینی آن ها چه بیاید انجام نداد و صرفا کار خود را کرد. در آن زمان، اینطور به نظر می رسد که انگلیسی ها بیشتر از همه با صهیونیست‌ها برای تعیین سرنوشت آینده سرزمین فلسطین مشورت می کردند. 

قیومیت انگلیس در مورد فلسطین تا حد زیادی حضور یهودیان در سرزمین فلسطینی ها را تسهیل کرد و شاهد مهاجرت قابل توجه یهودیان به فلسطین و ایجاد تاسیسات مختص به خودشان در سرزمین فلسطین بودیم. جالب اینکه آن ها به تدریج گروه های شبه نظامی مختص به خود نظیرِ “هاگانا” که تحت رهبری دیوید بن گورین اولین نخست وزیر رژیم اسرائیل بود را نیز تشکیل دادند. معادله ای که سبب شد تا فلسطینی ها به این باور برسند که انگلستان عملا در حالِ اهدای کشورشان به دیگران است. از این رو، آن ها مبارزات خود علیه انگلیسی ها و شبه‌نظامیان صهیونیست را آغاز کردند. 

در این راستا، شبه نظامیان هاگانا که صهیونیست بودند حملات زیادی را علیه روستاها و مناطق فلسطینی‌نشین انجام می دادند. در این زمان، انگلستان وارد میدان شد و راهکار همیشگی خود را مطرح کرد: تقسیم سرزمین و قلمرو میان یهودیان و فلسطینی ها. با این حال فلسطینی ها همچنان به مباررات خود علیه صهیونیست ها ادامه دادند. البته که جنبشهای شبه نظامی صهیونیست نیز حملات و بمبگذاری های خود علیه فلسطینی ها را تشدید کردند. 

با این حال، وقوع جنگ جهانی دوم و مهاجرت گسترده یهودیان به اراضی اشغالی فلسطین، علی رغم محدودیت‌های تعیین شده از سوی انگلیس، موجب تشدید نقض حقوق فلسطینی ها توسط صهیونیست ها و دولت انگلیس شد. در دوره قیومت انگلیس بر فلسطین، هم جمعیت و هم قلمرو اشغال شده توسط صهیونیست ها در خاک فلسطین افزایش قابل ملاحظه ای پیدا کرد و تشکیلات صهیونیستی نیز در سایه، عملکردی شبیه به دولت ها داشتند. در نوامبر سال 1947 سازمان ملل متحد حکم به افزایش قلمرو صهیونیست ها داد. 

مساله ای که با اعتراضات گسترده از سوی فلسطینی ها و جهان عرب رو به رو شد. در این فضا، شبه نظامیان و گروه های صهیونیست از موقعیت استفاده کرده و بر شدت اقدامات تنش زای خود علیه فلسطینی ها افزودند و سیلی از بمبگذاری ها و حملات را علیه اهداف فلسطینی انجام دادند. دیوید بن گورین در این رابطه می گوید که به دلیل اقدامات صهیونیست ها، “در برخی از محله های بیت المقدس غربی، حتی یک عرب هم زندگی نمی کند”. وی تصریح می کند که “اگر این روند تداوم پیدا کند، شاهد وقوع اتفاقات مثبت زیادی به نفع اسرائیل خواهیم بود.”

در این راستا، شبه نظامیان صهیونیست دست به جنایات هولناکی نظیر جنایت علیه روستای دیر یاسین در سال 1948 زدند که در قالب آن250 زن  و کودک فلسطینی به فجیع‌ترین وضع ممکن به قتل رسیدند. ماجرای روستای دیریاسین سیلی از وحشت را در سرمین های فلسطینی ایجاد کرد و موجب مهاجرت برخی از جمعیت فلسطین شد و البته که روایت های مختلفی درمورد وقوع جنایت های شبیه به دیر یاسین در دیگر بخش های اراضی اشغالی نیز منتشر شده است. 

وقتی دوره قیومیت انگلیسی ها در سال 1948 خاتمه یافت، چیزی در حدود 250 هزار فلسطینی از خانه و کاشانه خود آواره شده بودند. در همین سال، دیوید بن گورین از تشکیل دولت اسرائیل خبر داد و خودِ وی نیز تبدیل به اولین نخست وزیر این رژیم شد. در این میان گروه های شبه نظامی صهیونیست به هم پیوسته و ارتش این رژیم را تشکیل دادند. پس از تشکیل رژیم اسرائیل، اعراب به مقابله با آن برخاستند با این حال ارتش اسرائیل مجهز تر بود و البته که از حمایت های گسترده دولت های غربی نیز برخوردار بود. 

معادله ای که سبب شد تا صهیونیست ها روز به روز بر شدت خشونت خود علیه اعراب فلسطینی بیفزایند و برخلاف خطوط تعیین شده قانونی، به سرزمین فلسطین تجاوز کردند و موجب آواره شدن هزاران فلسطینی و غصب بیشتر و بیشترِ سرزمین آن ها شدند. جالب اینکه صهیونیست ها با تصرف شهرهای فلسطینی، نام آن ها را به نام های عبری تغییر می دادند. مساله ای که سبب شد تا شمار پناهجویان فلسطینی به شدت افزایش یابد. مجموع این مسائل و تشکیل رژیم اسرائیل در اراضی فلسطینی از سوی فلسطینی ها به عنوان “نکبت” و یا فاجعه شناخته می شود. 
نکته قابل تامل اینکه در دهه های بعد نیز اقدامات به ظاهر دیپلماتیک با میانجی گری مثلا دولت آمریکا جهت حل منازعات فلسطینی ها و رژیم اسرائیل سبب شده تا قلمرو اشغالی اسرائیل گسترش یابد و حقوق فلسطینی ها بیش از پیش تضعیف گردد. رویه های نژادپرستانه، اِعمال خشونت، شکنجه، تبعیض سیستماتیک و رفتارهای توام با بی عدالتی صهیونیست ها، سال هاست که به ملت فلسطین آسیب های جدی وارد می کند. رویه هایی که همه و همه سبب شده اند تا بسیاری از نهادهای بین المللی و حقوق بشری، رژیم اسرائیل را یک رژیم آپارتایدی خطاب کنند.»

عصرایران نوشت:

فلسطین شاید تنها جای جهان باشد که سرزمینی تحت اشغال است و نیروی اشغالگر این سرزمین را متعلق به خود نمی داند. یعنی به اشغال این منطقه اعتراف ضمنی دارد

عصرایران ؛‌ رضا غبیشاوی – جنگ در غزه دوباره مسئله فلسطین و اسرائیل را به صدر خبرها برده است. دوباره بخشی از بحث و گفتگوی روزانه بسیاری از مردم جهان به ویژه در منطقه،‌ فلسطین و اسرائیل است.  مسئله ای که از 80 سال قبل تاکنون ادامه دارد.

در این سلسله مطالب به بررسی مهمترین کلیدواژه ها و موضوعات مربوط به فلسطین و اسرائیل می پردازیم. قطعا شناخت بیشتر از جزئیات و بخش های مختلف آن،‌ به درک بهتر خبرها و تحلیل ها کمک می کند.

یادآوری این نکته مهم است استفاده از کلمات دولت یا حکومت اسرائیل، به معنی به رسمیت شناختن آنها نیست.

1- اسرائیل و فلسطین، وضعیت فعلی

مناطق مختلف این گونه قابل توصیف هستند:

– مرزهای 1967 : بخشی که اکثریت مناطق سرزمین تاریخی فلسطین است. این سرزمین را اسرائیل به عنوان یک کشور / دولت رسما متعلق به خود می داند و ساکنان آن شهروندی و گذرنامه اسرائیل داده است. اکثر منطقه تاریخی فلسطین را شامل می شود. (در نقشه ، منطقه وسط و زرد رنگ است). این مناطق شامل کرانه باختری و غزه نیست.

– کرانه باختری و منطقه غزه : مناطقی که اسرائیل آنها را بخشی از خاک و سرزمین خود نمی داند اما آنها را تحت اشغال نظامی دارد.  ازنگاه سازمان ملل، امریکا و اروپا، اسرائیل در این دو منطقه (کرانه باختری و غزه)، کشور و نیروی اشغالگر است.

کرانه باختری به طور ناقص توسط دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) به ریاست محمود عباس اداره می شود. ارتش اسرائیل در این منطقه و مرزهای آن مستقر است. منطقه غزه توسط دولت حماس (جنبش مقاومت اسلامی فلسطین) اداره می شود.

دو منطقه کرانه باختری و غزه از هم دور هستند و هیچ تماس و ارتباط زمینی با یکدیگر ندارند. شبیه جمهوری آذربایجان که منطقه نخجوان جدا افتاده از سرزمین اصلی است.

میان دو  منطقه کرانه باختری و غزه، مناطقی است که اسرائیل آنها را سرزمین رسمی خود می داند. شهروندان کرانه باختری و غزه گذرنامه فلسطینی دارند.  امور نظامی و غیرنظامی کرانه باختری و غزه توسط وزارت دفاع اسرائیل رسیدگی می شود.

مناطق تحت حاکمیت فلسطینی ها به دو بخش کرانه باختری (تحت اداره دولت فلسطین / تشکیلات خودگردان – محمود عباس) و منطقه غزه (تحت اداره دولت حماس ) تقسیم می شود.  این دو یکدیگر را به رسمیت نمی شناسند.

می توان گفت در سرزمین تاریخی فلسطین با سه حاکمیت و دولت روبه رو هستیم. دولت اسرائیل، دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) در کرانه باختری و منطقه حماس در غزه.

هم اکنون جنگ اسرائیل علیه غزه در جریان است. نیروی زمینی ارتش اسرائیل وارد منطقه غزه شده و این منطقه را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم و همزمان شهر بزرگ غزه را محاصره کرده است اما تا قبل از این، نیروهای اسرائیلی خارج از منطقه غزه بودند.

–  جولان : این منطقه را اسرائیل در جنگ 1967 از سوریه اشغال کرد و آن را بخشی از سرزمین خود می داند. به اهالی این منطقه هم شهروندی اسرائیلی داده است گرچه آنها شهروندی سوریه را هم دارند.

– شهر قدس ( بیت المقدس یا اورشلیم): هم اکنون تحت اداره کامل دولت اسرائیل است و اسرائیل این شهر را بخشی از خاکش و پایتخت خود می داند. دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) بخش شرقی آن را اشغالی ، متعلق به خود و پایتخت خود می داند اما هیچ حاکمیتی بر این منطقه ندارد.

گروه های مقاومت فلسطینی حماس و جهاد اسلامی، کل این شهر را متعلق به فلسطین و پایتخت فلسطین می دانند. سازمان ملل متحد و امریکا و اتحادیه اروپا، شهر قدس را متعلق به اسرائیل نمی دانند بلکه آن را شهر تحت اشغال اسرائیل می دانند.

* از نگاه اسرائیل، این مناطق، سرزمین و خاک رسمی اسرائیل هستند: مرزهای 1967 و بیش از آن، شهر قدس / اورشلیم به طور کامل  و منطقه جولان.
* از نگاه سازمان ملل متحد ، امریکا و اروپا و همه کشورهای عربی و اسلامی به جز ایران فقط این مناطق را بخش های تحت اشغال اسرائیل می دانند: کرانه باختری، غزه، شهر قدس/ اورشلیم و جولان.
* از نگاه ایران : بدون هیچ مرزبندی، همه بخش های جغرافیای تاریخی فلسطین و مناطق تحت اداره اسرائیل را مناطق اشغالی می داند. 

2- اشغال

ا فلسطین شاید تنها جای جهان باشد که سرزمینی تحت اشغال است و نیروی اشغالگر این سرزمین را متعلق به خود نمی داند. یعنی به اشغال این منطقه اعتراف ضمنی دارد.

اسرائیل بعد از تاسیس به عنوان یک کشور و اعلام استقلال در سال 1948 ، در اثر جنگ های متعدد از جمله 1948 و 1967، مناطق گسترده ای را از فلسطین و سوریه اشغال کرد و تاکنون در اشغال خود نگه داشته است. اسرائیل در سرزمینی اعلام استقلال کرد که بخشی از خاک تحت اداره دولت کابینه (Government) فلسطین تحت قیمومت دولت بریتانیا بود.

به لحاظ رسمی و مصوبات و تصمیمات بین المللی از جمله سازمان ملل متحد، اسرائیل بیشترین جمعیت تحت اشغال را در جهان دارد. یعنی حدود 6 میلیون نفر.

مساحت فلسطین و اسرائیل در سال های مختلف

  از نگاه سازمان ملل، امریکا و اروپا، اسرائیل در چهار منطقه به عنوان کشور اشغالگر شناخته می شود. 3 منطقه فلسطینی و یک منطقه متعلق به سوریه. منطقه غزه با 2.3 میلیون نفر جمعیت، منطقه کرانه باختری با 3 میلیون نفر جمعیت، شهر قدس (بیت المقدس / اورشلیم) با جمعیت 700 هزار فلسطینی و منطقه جولان سوریه با 30 هزار نفر جمعیت. در کل، حدود 6 میلیون نفر فلسطینی تحت اشغال اسرائیل زندگی می کنند.

از نظر سازمان ملل متحد، اسرائیل در این مناطق ، کشور و نیروی اشغالگر است و سرزمین و مردمی که در این مناطق زندگی می کنند شامل قانون مناطق تحت اشغال قرار می گیرند.

در جهان کنونی ممکن است کشور اول، کشور دوم را به اشغال بخش هایی از خاک خود متهم کند اما کشور دوم خود را اشغالگر نمی داند بلکه آن منطقه را متعلق به خود می داند. به عنوان مثال مراکش، اسپانیا را به اشغال دو منطقه سبته و ملیله متهم می کند. اسپانیا با رد اتهام اشغال، این دو منطقه را بخشی از خاک خود می داند و به همه شهروندان مراکشی آن شهروندی اسپانیا داده است. اهالی و این منطقه به مانند دیگر مناطق اسپانیا هستند.

جبهه پولیساریایو  و دولت الجزایر، دولت مراکش را به اشغال منطقه صحرای غربی متهم می کنند اما مراکش این منطقه را بخشی از خاک خود می داند و به این سرزمین و اهالی آن مزایای شهروندی مراکش و تعلق به این کشور اعطا کرده است. آرژانتین هم انگلیس را به اشغال جزیره مالویناس / فالکلند متهم می کند اما انگلیس این اتهام را قبول نمی کند و آن را بخشی از سرزمین بریتانیا و اهالی ان را بریتانیایی می داند.

اوکراین هم روسیه را متهم می کند که 5 منطقه شرقی و جنوبی این کشور را اشغال کرده و روسیه در این مناطق کشور و نیروی اشغالگر است. روسیه در واکنش این موضوع را رد می کند و می گوید مالک این مناطق است در نتیجه به اهالی این مناطق هم شهروندی و گذرنامه روسی می دهد و هم آنها و هم این مناطق از مزایای روسی بودن بهره مند هستند.

درباره فلسطین و اسرائیل اینگونه نیست. فلسطینی ها، سازمان ملل و امریکا و اتحادیه اروپا ، مناطق 1967 (کرانه باختری – شهر قدس و منطقه غزه )‌ را مناطق فلسطینی تحت اشغال اسرائیل توصیف می کنند. اسرائیل در مقابل به جز یک منطقه (شهر قدس / بیت المقدس / اورشلیم) بقیه مناطق را بخشی از خاک خود نمی داند به همین دلیل از اعطای شهروندی و گذرنامه خود به اهالی و ساکنان این مناطق خودداری می کند. این مناطق نیز از مزایای تعلق به یک کشور بی بهره اند.

علاوه بر این، هیچ پرونده مربوط به اشغالگری به مانند اشغال فلسطین توسط اسرائیل، در بالاترین سطوح سازمان ملل مطرح نشده و دارای مصوباتی از شورای امنیت نیست.

3-  به رسمیت شناخته شدن

سرزمین فلسطین تا قبل از جنگ جهانی اول، بخشی از سرزمین کشور عثمانی بود. با فروپاشی کشور عثمانی، سرزمین فلسطین تحت کنترل دولت گاورمنت فلسطین تحت قیمومت بریتانیا اداره می شد. همه اسناد و مدارک در این منطقه تحت نام این دولت گاورمنت و به نام فلسطین (تحت قیمومت بریتانیا) صادر می شد.

 اسرائیل در سال 1948 میلادی در سرزمین فلسطین، اعلام موجودیت و اعلام استقلال کرد. اسرائیل به عنوان یک کشور، هم اکنون عضو کامل سازمان ملل متحد است. همه 5 عضو شورای امنیت (روسیه،‌امریکا،‌چین، فرانسه و بریتانیا) هم وجود این کشور و دولت را به رسمیت می شناسند.

خوشحالی هیات فلسطین در سازمان ملل بعد از رای قاطع اکثریت مجمع عمومی سازمان ملل متحد به عضویت فلسطین در این سازمان به عنوان عضو ناظر – آذر ۱۳۹۱

از مجموع 193 کشور عضو سازمان ملل متحد، 165 کشور اسرائیل را به عنوان یک دولت/کشور به رسمیت می شناسند و 28 کشور دیگر،‌ اسرائیل را به رسمیت نمی شناسند. هیچ کشور عضو سازمان ملل متحد وجود ندارد که این تعداد کشور آن را به رسمیت نشناسند. 

در این میان اشاره به کشور افغانستان مهم است. دولت فعلی افغانستان (طالبان – امارت اسلامی ) در جهان تنها از سوی چین به رسمیت شناخته شده است و دیگر کشورهای جهان،‌ دولت طالبان را به رسمیت نمی شناسند اما بحث بر سر وجود یا عدم وجود کشور افغانستان نیست بلکه بحث بر سر دولت آن است. گرچه دولت ها به حوزه وجود یا عدم وجود کشورها ورود نمی کنند و با به رسمیت شناختن دولت ها، به صورت خودکار آن کشور هم به رسمیت شناخته می شود.

تایوان، قبرس شمالی، آبخازیا، اوستیای جنوبی و کوزو تعدادی از کشورهای جهان هستند که هیچ یک عضو سازمان ملل متحد نیستند و تعداد اندک شمار یا پرتعدادی از دولت های جهان آنها را به رسمیت می شناسند. قبرس شمالی را تنها ترکیه به رسمیت می شناسد.

اسرائیل هم به طور متقابل 28 کشور / دولت جهان را به رسمیت نمی شناسد.

۲۸ کشور عضو سازمان ملل که اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسند، شامل 15 کشور عربی (الجزایر، کومور/ قمر ، جیبوتی، عراق، کویت، لبنان، لیبی، موریتانی، عمان، قطر، عربستان سعودی، سومالی، سوریه، تونس و یمن) و 10 کشور اسلامی (افغانستان، بنگلادش، برونئی، اندونزی، ایران، مالزی، مالدیو، مالی، نیجر و پاکستان)  و همچنین کوبا، کره شمالی و ونزوئلا  هستند.

در مقابل، فلسطین به عنوان یک کشور و دولت، عضو کامل سازمان ملل متحد نیست. عضویت کامل کشورها در سازمان ملل متحد مشروط به تصویب شورای امنیت سازمان ملل متحد است. در شورای امنیت ، مهمترین مخالف عضویت فلسطین، امریکاست و این موضوع را وتو می کند.

معمولا فرانسه وبریتانیا رای ممتنع می دهند و دو  کشور دیگر یعنی چین و روسیه  هم رای مثبت را ثبت می کنند.
در میان 5 عضو دائم شورای امنیت، چین و روسیه فلسطین را به عنوان یک کشور / دولت  به رسمیت می شناسند اما فرانسه انگلیس و امریکا فلسطین را به عنوان کشور / دولت به رسمیت نمی شناسند.
فلسطین بارها تلاش کرده رای مثبت شورای امنیت را برای عضویت در سازمان ملل متحد کسب کند اما هر بار به دلیل رای وتو اعضای غربی شورای امنیت بازمانده است. 

گذرنامه فلسطین

با رای مجمع عمومی سازمان ملل متحد، فلسطین به عضویت ناظر (عضو بدون حق رای) این سازمان درآمد. واتیکان دیگر عضو ناظر  (عضو غیرکامل) سازمان ملل متحد است. عضو ناظر در جلسات و فعالیت های سازمان ملل متحد حضور دارد اما از حق رای برخوردار نیست.

واتیکان به درخواست خود چنین وضعیتی دارد تا از رای دادن و موضع گیری در مسائل اختلافی و قابل مناقشه معاف شود. در مقابل فلسطین اما به دلیل مخالفت های امریکا از عضویت در سازمان ملل متحد محروم مانده است. مخالفت اسرائیل دلیل اصلی مخالفت امریکاست.

فلسطین، اسرائیل را به عنوان یک کشور / دولت به رسمیت می شناسد اما اسرائیل فلسطین را به عنوان یک کشور / دولت به رسمیت نمی شناسد.

کشورهایی که اسرائیل را به رسمیت می شناسند معمولا مرزهای 1967 ‌ را برای اسرائیل قائل هستند. مرزهای 1967 شامل سرزمین تاریخی فلسطین به جز کرانه باختری، شهر قدس و غزه است.

دولت فلسطین در سال 1988 در پایتخت کشور الجزایر اعلام استقلال کرد. در حال حاضر از 193 کشور عضو سازمان ملل متحد، 138 کشور (75 درصد) ،‌ دولت مستقل فلسطین را به رسمیت می شناسند.

با این حال امریکا،‌ کانادا، کشورهای اروپای غربی، استرالیا، ژاپن و کره جنوبی از جمله کشورهایی هستند که فلسطین را به عنوان کشور / دولت به رسمیت نمی شناسند. آنها سازمان آزادیبخش فلسطین –  مُنَظَّمَة التحریر الفلَسطینیة (ساف / PLO) را به عنوان تنها نماینده مردم فلسطین به رسمیت می شناسند.

در این کشورها به جای سفارت، دفتر نمایندگی سازمان آزادیبخش فلسطین وجود دارد. رئیس این دفتر سفیر نیست بلکه نماینده سازمان آزادیبخش فلسطین است. رئیس و اعضای دفتر از مصونیت دیپلماتیک برخوردار نیستند. استوارنامه ای صادر نمی شود و پرچم فلسطین هم در محل نمایندگی و بر خودروی حامل نماینده، برافراشته نمی شود گرچه رسانه ها از عنوان سفیر و سفارت استفاده می کنند. در لندن، پرچم فلسطین بر فراز دفتر نمایندگی فلسطین برافراشته است.

به رسمیت شناخته شدن کشور مستقل فلسطینی از سوی سازمان ملل متحد و قدرت های غربی و اسرائیل یکی از مطالبات اصلی دولت فلسطین ( تشکیلات خودگردان – به ریاست محمود عباس) است.

یکی از نقاط قوت اسرائیل و نقاط ضعف فلسطین درارتباط با اشغال سرزمین های فلسطینی همین نکته است. اسرائیل از نگاه خود و سازمان ملل متحد و قدرت های غربی، خاک یک کشور دیگر را اشغال نکرده است بلکه مناطق اشغالی متعلق به یک غیرکشور است. همچنین در مذاکرات میان اسرائیل با فلسطین، یک کشور با یک غیرکشور مذاکره می کند.

سازمان ملل متحد، امریکا و کشورهای غربی چون فلسطین را به عنوان کشور و دولت به رسمیت نشناخته اند برای توصیف فلسطین از اصطلاح “سرزمین های فلسطینی” استفاده می کنند.

اسرائیل و امریکا همزمان تلاش می کنند مانع از هر اقدامی در راستای تقویت گزینه رسمیت شناختن کشور / دولت فلسطین شوند. از جمله می توان به عضویت فلسطین در یونسکو اشاره کرد که با مخالفت جدی اسرائیل و امریکا همراه شد. عضویت فلسطین در دادگاه بین المللی نیز از دیگر موارد است. فدراسیون فوتبال فلسطین به عنوان یک فدراسیون کشوری عضو فدراسیون جهانی فوتبال است.
فلسطین تلاش می کند به عنوان یک کشور عضو نهادها و سازمان های بین المللی شود.

4- شهر قدس / اورشلیم / بیت المقدس

قدس، اورشلیم و بیت المقدس هر سه نام یک شهر هستند.

موضوع قدس یکی از مهمترین، سخت ترین و پیچیده ترین موضوعات در مسئله فلسطین – اسرائیل است. اسرائیل مدعی تعلق این شهر به طور کامل به خود است و آن را پایتخت خود می داند. دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان – به ریاست محمود عباس) خواهان حاکمیت فلسطین بر بخش شرقی قدس است و آن را پایتخت خود می داند. گروه حماس اما کل این شهر را متعلق به فلسطین و پایتخت فلسطین اعلام می کند.

شهر قدس / اورشلیم / بیت المقدس یکی از مقدس ترین شهرهای جهان برای پیروان سه دین اسلام، یهودیت و مسیحیت است. هم اکنون قسمت غربی و نو آن اسرائیلی یهودی نشین  و قسمت شرقی (قدیمی) آن فلسطینی نشین است.

 اسرائیل تقسیم شهر را قبول نمی کند و می گوید کل شهر پایتخت اسرائیل است. این شهر را به طور کامل بخشی از خاک خود و پایتخت خود اعلام کرده است گرچه سازمان ملل، آمریکا و اروپا قبول نمی کنند و این شهر را شهر تحت اشغال اسرائیل می دانند. اسرائیل به همه شهروندان ساکن آن شهروندی و گذرنامه داده است.

شهر قدس / اورشلیم / بیت المقدس – “حرم شریف ” شامل مسجد الاقصی و مسجد قبه الصخره در بخش شرقی / قدیمی / فلسطینی نشین شهر قراردارد. بخش غربی شهر ، اسرائیلی و یهودی نشین است

اسرائیل برای تغییر بافت بخش شرقی / فلسطینی نشین آن تلاش می کند که از جمله می توان به شهرک سازی در بخش شرقی اشاره کرد تا با افزایش تعداد یهودیان اسرائیلی در میان فلسطینی ها، بافت جمعیتی به سود یهودیان اسرائیلی تغییر کند و این بخش را به منطقه یهودی اسرائیلی تبدیل کند.

تلاش برای یهودی سازی شهر قدس، (تهوید) یکی از اتهامات مقامات فلسطینی و کشورهای اسلامی علیه اسرائیل است.

فشار بر فلسطینی ها برای ترک این منطقه از طریق های راه های مختلف از  جمله تصرف خانه فلسطینی ها به دست اسرائیلی ها و بی خانمان شدن فلسطینی ها با هدف تغییر هویت و بافت جمعیتی فلسطینی ها ادامه دارد.

سازمان ملل متحد، امریکا و کشورهای غربی شهر قدس را متعلق به اسرائیل نمی دانند. آنها شهر قدس و به ویژه بخش شرقی آن را تحت اشغال اسرائیل می دانند.
دلیل اصلی اینکه اکثر کشورها سفارتخانه های خود را در تل آویو مستقر کرده اند و نه قدس همین نکته است که آنها حاکمیت و مالکیت اسرائیل بر قدس را قبول ندارند. اسرائیل تلاش جدی را برای ترغیب کشورها به انتقال سفارتخانه های خود از تل آویو به قدس رهبری می کند.

منظور اسرائیل از به رسمیت شناختن شهر قدس به عنوان پایتخت خود، به رسمیت شناختن مالکیت و حاکمیت اسرائیل بر این شهر است موضوعی که اکثریت قاطع کشورها به جز اندک شمار، آن را رد می کنند و سفارت خود را در تل آویو نگه داشته اند.

نهادهای حکومتی اصلی اسرائیل مثل ریاست کشور / حکومت،‌ نخست وزیری، پارلمان و دادگاه عالی اسرائیل در قدس هستند.

این شهر در جنگ 1967 میان کشورهای عربی و اسرائیل، به اشغال کامل اسرائیل درآمد و اسرائیل هم آن را بخشی از خاک خود اعلام کرد.

قدس همزمان دو شهردار و دو استاندار و دو پرچم و دو آرم و نشان دارد. یکی فلسطینی و دیگری اسرائیلی. استاندار و شهردار فلسطینی قدس در این شهر مستقر نیستند.

منطقه مقدس “حرم شریف ” شامل مسجد قبه الصخره و مسجد الاقصی و دیوار ندبه (محل مقدس یهودیان) در بخش شرقی شهر قدس قرار دارند.

دولت امریکا تا قبل از ریاست جمهوری ترامپ، تل آویو را پایتخت امریکا می دانست و شهر قدس را متعلق به اسرائیل نمی دانست. به همین دلیل سفارت امریکا در اسرائیل در شهر تل آویو بود. امریکا در شهر قدس یک  کنسولگری داشت که مستقیم زیرمجموعه وزارت خارجه امریکا در واشنگتن بود. این تنها کنسولگری دنیا بود که زیرمجموعه هیچ سفارتخانه ای نبود. این کنسولگری برای ارائه خدمات به ساکنان شهر قدس و فلسطینی ها از جمله در کرانه باختری استفاده می شد. در دوره ترامپ، دولت او شهر قدس را به طور کامل به عنوان بخشی از خاک اسرائیل و پایتخت آن به رسمیت شناخت و سفارت امریکا از تل آویو به قدس منتقل شد. با این حال هم اکنون دولت امریکا با عقب نشینی از اقدامات دوره ترامپ، همچنان بخش شرقی شهر قدس را منطقه اشغالی و تحت اشغال اسرائیل می داند.

5- غزه

 در ایران و به زبان فارسی به نوار غزه معروف است. چون شکل منطقه به مانند مستطیل باریک ایستاده است. این ترجمه ای از عبارت انگلیسیGaza Strip است. 3 غزه وجود دارد: منطقه غزه که به نوار غزه هم معروف است. در منطقه غزه، استان غزه وجود دارد. در استان غزه هم شهر غزه است.

شهر غزه بزرگترین شهر در منطقه غزه به شمار می آید. رفح و دیربلح، خان یونس و بیت حانون مهمترین شهرهای منطقه غزه هستند. در منطقه غزه علاوه بر اهالی بومی، شمار زیادی از آوارگان فلسطینی از سایر نقاط سرزمین تاریخی فلسطین، در جنگ ها و درگیری های مختلف مجبور به ترک خانه و فرار به منطقه غزه شده اند. آنها اکثرا در اردوگاه ها زندگی می کنند.

منطقه غزه تا قبل از جنگ فعلی، همزمان با اسرائیل و مصر تعامل داشت و واردات انواع کالا از گذرگاه های مرزی با اسرائیل و مصر انجام می شد.

تفریح مردم در ساحل غزه . قبل از جنگ فعلی

منطقه غزه در جنوب غربی سرزمین تاریخی فلسطین / اسرائیل است. منطقه ای به طول 41 کیلومتر و عرض 6 تا 12 کیلومتر و مساحت کل 360 کیلومتر مربع. جمعیت آن 2 میلیون و 300 هزار نفر است. این منطقه از شمال و شرق با اسرائیل همسایه است. از جنوب با مصر و غرب با دریای مدیترانه.

اسرائیل در دریا راه های دسترسی به غزه را بسته است. اهالی منطقه غزه تا قبل از جنگ اخیر از طریق چند گذرگاه ها با اسرائیل ارتباط داشتند و کالا و افراد جابجا می شد. همچنین روزانه چند هزار نفر از اهالی غزه برای کار وارد اسرائیل می شدند و شب ها بر می گشتند. غزه توسط دولت حماس اداره می شود. حماس مخفف حزب جنبش مقاومت اسلامی فلسطین است که در سال 1987 بنیان نهاده شد.

 ارتش اسرائیل در مرزهای زمینی و دریایی غزه به جز مرز غزه با مصر حضور دارد. تنها دسترسی مردم غزه به جهان خارج مرز غزه با مصر (صحرای سینا) است یعنی گذرگاه مرزی رفح. به مناطق اسرائیلی نزدیک غزه در زبان عربی “غلاف غزه ” گفته می شود.

منطقه غزه در جنگ 1948 توسط مصر اشغال شد. در جنگ 1967 توسط ارتش اسرائیل اشغال شد. در سال 1994 در چارچوب پیمان صلح اوسلو، اداره غزه به دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) واگذار شد گرچه تعدادی از شهرک های اسرائیلی نشین و پایگاه های نظامی در منطقه غزه وجود داشت.

اسرائیل در دوره نخست وزیری اریل شارون در سال 2005 تصمیم گرفت به طور یکجانبه و بدون پیش شرط از منطقه غزه خارج شود و همه شهرک های اسرائیلی نشین و پایگاه های نظامی در این منطقه هم تخلیه شد. همه اسرائیلی های ساکن شهرک ها به دیگر مناطق خارج از غزه منتقل شدند. منطقه غزه به طور کامل در اختیار دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) قرار گرفت.

در سال 2006 انتخابات پارلمانی برگزار شد. حزب حماس پیروز و کابینه فلسطین را تشکیل داد. در نتیجه اختلاف میان دو حزب فلسطینی حماس و فتح و برکناری نخست وزیر حماس توسط رئیس تشکیلات خودگردان، نیروهای حماس در سال 2007 با درگیری نظامی موفق به شکست نیروهای دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) و اخراج آنها از غزه شدند و اداره منطقه را در دست گرفتند. در نتیجه این اتفاق، دولت محمود عباس در غزه برچیده شده و دولت حماس برپا شد.

شهر غزه قبل از جنگ فعلی

 

در حال حاضر فلسطینی ها دارای دو دولت هستند. دولت فلسطین در کرانه باختری به مرکزیت شهر رام الله و به ریاست محمود عباس و نخست وزیری محمد اشتیه. دولت فلسطین دوم که توسط حماس ایجاد شده و در غزه مستقر است.
هم اکنون فلسطینی ها دارای دو نخست وزیر هستند. همه وزیران و وزارتخانه ها هم دوگانه هستند. وزیران و وزارتخانه های فلسطین در رام الله کرانه باختری و همزمان در غزه.

البته از قبل هم ریاست دولت ، پارلمان و وزارتخانه های فلسطین علاوه بر رام الله کرانه باختری،در غزه هم دارای ساختمان و دفتر بودند اما این ربطی به دو دولت موازی نداشتند و تا قبل از سال 2007، غزه زیرمجموعه دولت رام الله بود.

کشورهای جهان و حتی ایران، دولت کرانه باختری را به عنوان دولت رسمی فلسطین به رسمیت می شناسند. سفارت فلسطین در تهران هم در اختیار سفیر اعزامی از سوی دولت کرانه باختری است. گرچه دولت ایران بارها در سال های گذشته با انجام حرکاتی به طور ضمنی تلاش کرده دولت حماس در غزه را هم به رسمیت بشناسد.

نمایی از شهر غزه – قبل از جنگ فعلی

از جمله در نشست سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در تهران، دولت ایران علاوه بر محمود عباس رئیس دولت فلسطین از نخست وزیر دولت حماس (اسماعیل هنیه ) هم دعوت کرد. عباس تهدید کرد در صورت حضور هنیه در نشست، او از سفر به تهران خودداری خواهد کرد. این تهدید باعث عقب نشینی طرف ایرانی و خودداری از دعوت از هنیه به نشست تهران شد.

دولت مصر با غزه مرز مشترک دارد. گرچه دولت حماس در غزه را به رسمیت نمی شناسد اما مجبور به تعامل و ارتباط با آن است. نیروهای مرزبانی فلسطین در مرز غزه، زیرمجموعه دولت حماس هستند.

دولت کرانه باختری بارها خواستار بازگشت منطقه غزه به حاکمیت خود است اما دولت حماس این موضوع را رد می کند. هم اکنون که جنگ اسرائیل در غزه ادامه دارد مقامات اسرائیلی وعده نابودی و برکناری حماس از حاکمیت بر غزه را مطرح می کنند. مقامات امریکایی و اروپایی خواهان بازگشت این منطقه به حاکمیت دولت فلسطین (محمود عباس) هستند.

در کابینه قبلی اسرائیل، عباس منصور یکی از مهمترین چهره های اسلامگرا و سیاستمداران عرب اسرائیلی بعد از پیروزی در انتخابات و راهیابی به پارلمان اسرائیل، به ائتلاف مخالفان نتانیاهو پیوست و در کابینه مشارکت کرد.

عصرایران ؛‌ رضا غبیشاوی – بخش دوم مطلب “فلسطین و اسرائیل چگونه هستید؟ (1)” به جزئیات بیشتری درباره این مسئله می پردازد.
در بخش اول به 5 موضوع “وضعیت فعلی اسرائیل و فلسطین، اشغال، به رسمیت شناخته شدن و  شهر قدس / اورشلیم” پرداخته شد.
بخش دوم و پایانی در مقابل مخاطبان است:

یادآوری این نکته مهم است استفاده از کلمات دولت یا حکومت اسرائیل، به معنی به رسمیت شناختن آنها نیست.

6- کرانه باختری

کرانه باختری (West Bank – الضفة الغربیة) نام منطقه ای به مساحت 5 هزار و 800 کیلومتر مربع ( هم اندازه استان البرز به مرکزیت شهر کرج) است که در بخش غربی رود اردن قرار دارد. نام کامل این منطقه “کرانه باختری (به معنای سمت غربی) رود اردن” است. میان این منطقه و کشور اردن، رود اردن و دریاچه “بحرالمیت” (دریای مرده) وجود دارد که شورترین دریاچه جهان است.

کرانه باختری 3 میلیون نفر جمعیت فلسطینی دارد و تعداد شهرک نشینان اسرائیلی در این منطقه نزدیک به 500 هزار نفر می رسد.

اسرائیل کرانه باختری و غزه را بخشی از خاک خود نمی داند. از نظر سازمان ملل متحد، امریکا و اروپا سه منطقه کرانه باختری، غزه و بخش شرقی شهر قدس / اورشلیم، مناطق تحت اشغال اسرائیل هستند.

یکی از تهدیدات و برنامه های احزاب تندرو در اسرائیل، الحاق کرانه باختری یا شهرک های اسرائیلی در کرانه باختری به مناطقی است که اسرائیل آنها را خاک رسمی خود می داند.

کرانه باختری یکی از سه منطقه ای است که دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) خواهان برپایی دولت مستقل فلسطین درآن (در مرزهای 1967 ) است یعنی کرانه باختری، بخش شرقی شهر قدس / اورشلیم و غزه.

پلیس فلسطین (تشکیلات خودگردان) در شهر رام الله (کرانه باختری)

در مقابل، حماس ، اسرائیل را به رسمیت نمی شناسد و کل فلسطین تاریخی را مناطق اشغالی می داند.

شهرهای رام الله، طولکرم، الخلیل، اریحا، قلقلیلیه و نابلس مهمترین شهرهای کرانه باختری است.

مرکز استقرار دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) به ریاست محمود عباس در شهر رام الله در کرانه باختری است. مرز کرانه باختری با  کشور همسایه (اردن) توسط ارتش اسرائیل کنترل می شود. ارتش اسرائیل در مرز کرانه باختری و سرزمین هایی که اسرائیل آنها را خاک خود می داند مستقر است.

شهر رام الله مرکز دولت فلسطین – کرانه باختری

کرانه باختری شامل سه بخش است. بخش اول هم اداره امنیتی و هم امور غیرنظامی و شهری در کنترل دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) است. بخش دوم اداره امنیتی در کنترل اسرائیل اما امور غیرنظامی /شهری در کنترل تشکیلات خودگردان است. در بخش سوم هر دو بخش در کنترل اسرائیل است. با این حال ارتش اسرائیل بدون هیچ محدودیتی در کرانه باختری عملیات نظامی انجام می دهد.

ارتش اسرائیل در جای جای کرانه باختری پایگاه نظامی و ایست بازرسی دارد. عملیات انجام می دهد؛ بازداشت و تخریب می کند. رفت و آمد فلسطینی ها در کرانه باختری با موانع نظامی متعدد اسرائیل روبه رو است و به عنوان یکی از تبعات اشغالگری اسرائیل در کرانه باختری مطرح می شود.

بانک فلسطین

اسرائیل برای کرانه باختری از نام یهودی ” یهودا و سامرا” استفاده می کند. اداره امور مربوط به کرانه باختری به وزارت دفاع سپرده شده است. اداره ایی در وزارت دفاع اسرائیل مسوولیت اداره این منطقه را برعهده دارد. وزیر امور مالی که از چهره های تندرو و افراطی اسرائیل همزمان، ریاست اداره کرانه باختری در وزارت دفاع اسرائیل را برعهده دارد.

شهر رام الله در کرانه باختری مرکز دولت تشکیلات خودگردان فلسطین و وزارتخانه های آن است. ورود و خروج به کرانه باختری باید با کسب اجازه از سوی اسرائیل انجام شود. ورود به کرانه باختری معمولا از دو راه اصلی انجام می شود.

دفتر ریاست دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان)‌ در شهر رام الله (کرانه باختری)

نخست از طریق اردن است که به طور زمینی با عبور از رود اردن انجام می شود اما در مرز، نیروهای مرزبانی اسرائیل باید اجازه دهند. به همین دلیل سفر به کرانه باختری بدون کسب اجازه قبلی از اسرائیل غیرممکن است. این راه اصلی عبور و مرور فلسطینی هاست. راه دیگر، استفاده از فرودگاه تل آویو است که برای غیرفلسطینی هاست چون استفاده از فرودگاه تل اویو برای شهروندان فلسطینی ممنوع است.

مراکز نظامی اسرائیل در مرز کرانه باختری

شهروندان خارجی بعد از ورود به تل آویو راهی کرانه باختری می شوند. افراد غیرفلسطینی برای ورود به کرانه باختری قبل از سفر، باید از اسرائیل مجوز ورود و اقامت بگیرند. اسرائیل به تازگی محدودیت های بسیاری برای سفر شهروندان خارجی به کرانه باختری تعیین کرده که از جمله اینکه هر ساله تنها تعداد مشخصی از شهروندان خارجی می توانند به کرانه باختری سفر کنند یا مقیم این منطقه باشند.
کرانه باختری برخلاف غزه، هیچ راه مستقیم و بدون مانع اسرائیل با جهان خارج ندارد و نیروهای ارتش اسرائیل در تمام خط مرزی کرانه باختری با اردن مستقر هستند این در حالی است که منطقه غزه به مصر دسترسی دارد بدون اینکه نیروهای اسرائیلی حضور داشته باشند.

نظامیان اسرائیلی در کرانه باختری

7- جولان

جولان بخشی از خاک سوریه است که اسرائیل در جنگ 1967 آن را اشغال و سپس به عنوان بخشی از خاک خود اعلام کرد و به همه اهالی ساکن آن گذرنامه اسرائیلی داد اما اکثریت اهالی، خود را سوری می دانند. این منطقه از نظر سازمان ملل متحد ،‌اروپا و امریکا هم به عنوان منطقه اشغالی شناخته می شود.

در مرز سوریه و اسرائیل در منطقه جولان، نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل حضور دارند و در نتیجه میان نیروهای مرزی اسرائیل و سوریه تماس مستقیم برقرار نیست. نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل برخی ارتباطات میان دو طرف را تسهیل می کنند.

با وجود اشغال جولان اما همچنان میان دو منطقه جولان اسرائیل و سوریه، ارتباطات خانوادگی و اقتصادی وجود دارد. به عنوان مثال خانواده های دو طرف با یکدیگر ازدواج می کنند یا محصولات کشاورزی  در جولان اسرائیل به سمت جولان سوریه منتقل می شود. همه این اقدامات با کمک نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل متحد انجام می شد.

تا قبل از بحران سوریه در سال 2011 مرز اسرائیل و سوریه، امن ترین مرز اسرائیل بود اما از آن زمان تاکنون این مرز هم شاهد شلیک و زد و خورد میان دو طرف است. بسیاری از حملات هوایی اسرائیل به سوریه هم از سمت جولان رخ می دهد. اسرائیل و سوریه در زمان حافظ اسد (رئیس جمهوری قبلی سوریه) مذاکراتی با میانجیگری بیل کلینتون رئیس جمهوری وقت امریکا برای صلح داشتند اما ناموفق ماند. سوریه و اسرائیل یکدیگر را به رسمیت نمی شناسند و در وضعیت نه جنگ نه صلح هستند.

نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل در مرز جولان میان نظامیان اسرائیل و سوریه مستقر هستند

جولان به کوه های آن معروف است به همین دلیل در خبرهای فارسی بلندهای جولان نام گذاری شده است. این نقطه بلندترین نقطه طبیعی تا کوه های کردستان عراق است. در کنار منطقه جولان، دریاچه آب شیرین طبریه قرار دارد. این مهمترین و بزرگترین منبع آب شیرین برای اسرائیل است.

8- شهرک های اسرائیلی نشین

منظور ، شهرک های اسرائیل در سرزمین های فلسطینی اشغالی در کرانه باختری و قدس شرقی است.
سازمان ملل متحد، امریکا و اروپا این شهرک های اسرائیلی نشین را غیرقانونی و اشغالی می دانند. برخی کشورهای اروپایی تحریم ها و مجازات هایی را علیه شهرک های اسرائیلی و شهرک نشینان در کرانه باختری و قدس شرقی اعمال کرده اند.

یکی از شهرک های یهودی نشین اسرائیل ساخته شده در خاک فلسطین

اسرائیل قبلا در غزه هم شهرک داشت اما در سال 2005 آنها را یکجانبه تخلیه کرد. در مناطق داخلی مرز 1967 (مناطقی که اسرائیل آنها را خاک رسمی خود می داند) هم شهرک هایی ساخته شده اند اما مورد اعتراض کشورهای اروپایی،‌ امریکا و سازمان ملل متحد نیستند.
در کرانه باختری فلسطین حدود نیم میلیون یهودی اسرائیلی در شهرک های اسرائیلی ساکن هستند. این شهرک ها در جای جای کرانه باختری قرار دارند و باعث شده یکپارچگی سرزمینی خاک فلسطین در منطقه کرانه باختری از بین برود. علاوه بر این، ارتش اسرائیل، برای تامین امنیت شهرک ها،‌ واحدهای نظامی را در آنها مستقر می کند. این موضوع، اشغال نظامی اسرائیل در سرزمین فلسطینی ها را تقویت می کند.

همچنین 200 هزار اسرائیلی در شهرک های ساخته شده در قدس شرقی اشغالی ساکن شده اند.
شهرک های اسرائیلی نشین به دو بخش با مجوز و بدون مجوز دولت اسرائیل تقسیم می شوند.
از زمان امضای توافقنامه صلح اوسلو (توافقنامه اسرائیل – فلسطین) در دهه 90 میلادی تاکنون تعداد شهرک های اسرائیل در خاک فلسطین (کرانه باختری و قدس شرقی) چهار برابر شده است.

نمایی از یکی از شهرک های اسرائیلی نشین در کرانه باختری – دیلی صباح

مقامات فلسطینی می گویند اسرائیل تلاش می کند با ساخت و گسترش شهرک ها در کرانه باختری، مانع از یکپارچگی سرزمینی این منطقه برای تشکیل دولت مستقل فلسطین شود. اسرائیل همچنین با شهرک سازی تلاش می کند بافت و نسبت جمعیتی اسرائیلی / فلسطینی را در کرانه باختری وقدس شرقی تغییر دهد.

شهرک های اسرائیلی نشین در کرانه باختری و قدس شرقی با مصادره و سیطره بر زمین فلسطینی ها انجام می شود. کسب این زمین ها با صدور احکامی از سوی دولت اسرائیل شروع و با استفاده از زور و دخالت ارتش اسرائیل اجرایی می شود. اعتراض و مخالفت فلسطینی ها به ساخت شهرک در زمین های خود دلیل بسیاری از درگیری ها و خشونت ها در کرانه باختری میان شهرک نشینیان و فلسطینی هاست.

شهرک نشینان اسرائیلی

درگیری میان فلسطینی های صاحب زمین و شهرک نشینان در بسیاری از مناطق ادامه می یابد و زمینه ساز درگیری های بزرگتر میان دو طرف می شود.
در بسیاری از مناطق هم شماری از اسرائیلی ها خود با حمایت نظامیان اسرائیلی، زمین فلسطینی ها را تصرف و شروع به شهرک سازی می کنند. این ، شهرک ها از نظر کابینه اسرائیل ، غیرمجاز هستند هر چند سال یکبار، کابینه اسرائیل مجوز این شهرک ها را صادر می کند.

نسبت زیادی از شهرک نشینان مسلح هستند و در پایگاه های نظامی ارتش اسرائیل، آموزش نظامی می بینند.
شهرک نشینان اسرائیلی، جمع و گروه های جداگانه هستند. آنها تلاش می کنند باهمکاری یکدیگر کاندیداهایی برای انتخابات پارلمان اسرائیل معرفی کنند تا با ورود به پارلمان و کابینه منافع شهرک نشینان را تامین کنند.  این شهرک نشینان همچنین با همکاری یکدیگر برای تصاحب زمین های فلسطینی با هدف ساخت شهرک ها یا افزایش مساحت شهرک ها و حمله به خانه و خودرو و شهروندان فلسطینی فعالیت می کنند. هم اکنون شماری از وزیران کابینه نتانیاهو نیز ساکن شهرک ها هستند.

شهرک نشینان اسرائیلی

شهروندان یهودی اسرائیل به دو دلیل مذهبی و اقتصادی در شهرک ها ساکن می شوند. بخش اعظم اسرائیلی ها به دلایل تعصب مذهبی سکونت در شهرک ها را انتخاب می کنند. این افراد به شدت مخالف فلسطینی ها و تشکیل دولت مستقل فلسطین هستند. آنها همچنین سکونت در شهرک ها را انجام نوعی اقدام دینی می دانند و خواهان الحاق کامل کرانه باختری به خاک اسرائیل هستند.

شهرک ها و شهرک نشینان یکی از مهمترین موضوعات مورد اختلاف میان اسرائیل و فلسطین است. مذاکرات صلح میان دو طرف به همین دلیل متوقف شده است. دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان به رهبری محمود عباس)‌ تعلیق شهرک سازی را شرط ادامه مذاکرات با اسرائیل اعلام کرده است.

شهرک های اسرائیل در کرانه باختری با دایره و مربع های آبی مشخص شده اند

 

9 –  عرب 48

“عرب 48” یا “عرب اسرائیلی” به شهروندان فلسطینی گفته می شود که هم اکنون در مناطق تحت اداره دولت اسرائیل زندگی می کنند؛ شهروند اسرائیلی هستند و گذرنامه اسرائیلی دارند. این باعث شده در تناقضی میان فلسطینی بودن و داشتن شهروندی اسرائیلی قرار بگیرند.

اکثریت شهروندان عرب اسرائیلی مسلمان و بقیه مسیحی ‌و دروزی و پیرو دیگر ادیان هستند. این افراد به هنگام جنگ 1948 وحملات ارتش اسرائیل به شهرها و روستاهای فلسطین، در خانه خود باقی ماندند و فرار نکردند. در نتیجه بعد از تصرف این مناطق، اسرائیل آنها را بخشی از خاک خود اعلام کرد و به شهروندان فلسطینی ساکن آن هم شهروندی داد. به همین دلیل به “عرب 48 ” نیز معروف اند.

نمایندگان عرب / فلسطینی تبار  در پارلمان اسرائیل

شهروندان عرب اسرائیلی شامل افرادی نمی شود که در کرانه باختری و غزه زندگی می کنند.
شهروندان عرب اسرائیلی 20 درصد (2 میلیون نفر) از جمعیت 10 میلیون نفری اسرائیل را شامل می شوند.

این افراد معمولا به دو زبان عربی و عبری صحبت کنند. در اسرائیل، این دو زبان، رسمی هستند. آنها با افتخار خود را فلسطینی و بخشی از جامعه فلسطینی می دانند اما در قالب  کشور و دولت و قانون اسرائیل زندگی می کنند. آنان معمولا به تبعیض علیه خود اعتراض دارند و در جامعه یهودی اسرائیلی نیز ادغام نشده اند و هویت خود را حفظ کرده اند. 

تجمع اعتراضی عرب های اسرائیل

کم و بیش در انتخابات پارلمانی اسرائیل مشارکت می کنند و در هر دوره پارلمان، چند نماینده عرب اسرائیلی دیده می شوند.

در کابینه قبلی اسرائیل، عباس منصور یکی از مهمترین چهره های اسلامگرا و سیاستمداران عرب اسرائیلی بعد از پیروزی در انتخابات و راهیابی به پارلمان اسرائیل، به ائتلاف مخالفان نتانیاهو پیوست و در کابینه مشارکت کرد.

دو نماینده پارلمان اسرائیل :‌ عباس منصور (سمت راست)‌ چهره سیاسی اسلامگرا و عرب اسرائیلی و بن غفیر نماینده راست افراطی یهودی (سمت چپ) 

عباس منصور از نمایندگان عرب واسلامگرا در پارلمان اسرائیل

10 – راه حل

چند راه برای حل مسئله فلسطین – اسرائیل مطرح شده است.

–     راه حل دو کشوری (راه حل دو دولتی)

 راه حل دو کشوری که به دودولتی هم معروف است بر پایه حیات و وجود دو کشور و دولت جداگانه برای اسرائیلی ها و فلسطینی هاست. اسرائیل و فلسطین باید یکدیگر را به عنوان کشور و دولت مستقل به رسمیت بشناسند. سازمان ملل متحد و قدرت های جهانی هم برپایی دولت مستقل فلسطین را مورد شناسایی و تایید قرار دهند.

مرزهای اسرائیل و فلسطین و سایر نقاط اختلافی نیز در مذاکرات دو طرف تعیین می شود. براساس این راه حل، ملت فلسطین باید از زمینه های برپایی دولت مستقل و قابل حیات خود یعنی به هم پیوستگی سرزمینی،  پایان اشغال و حضور نظامی اسرائیل در خاک آنها (کرانه باختری و غزه) و آزادی اقتصادی برخوردار شود.

تاکنون همه کشورهای عربی و اسلامی به جز ایران در کنار قدرت های جهانی این راه حل را تایید کرده اند.
مقامات اسرائیلی نظرات مختلفی درباره این راه حل دارند. احزاب و چهره های تندرو و افراطی اسرائیل مخالف این راه حل هستند. احزاب چپ در اسرائیل از ایده دودولتی حمایت می کنند. احزاب راست موضع شفافی دراین باره ندارند و به صراحت در این باره سخن نمی گویند اما در عمل تلاش می کنند برنامه هایی را اجرا کنند که برپایی دولت و کشور مستقل فلسطینی تضعیف شود.

دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) راه حل دو دولتی را تایید می کند مشروط به اینکه دولت مستقل فلسطین در مرزهای 1967 شامل کرانه باختری ، غزه و بخش شرقی شهر قدس برپا شود و بخش شرقی شهر قدس نیز پایتخت فلسطین باشد.

محمود عباس رئیس دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان)‌ در حال سخنرانی درباره وضعیت مناطق اشغال شده فلسطین توسط اسرائیل

این طرح همان طرح پیشنهادی صلح عربی است که از سوی اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی نیز تایید شد. ایران مخالف این طرح است.

کشورهای عربی به اسرائیل اعلام کرده اند در صورت پذیرش این طرح صلح،‌ همه آنها اسرائیل را به رسمیت خواهند شناخت.

در دهه 90 میلادی میان اسرائیل و فلسطینی ها با میانجیگری امریکا توافقنامه صلح امضا شد. این توافقنامه منجر به ایجاد تشکیلات حکومتی فلسطینی ها در کرانه باختری و غزه شد. این توافقنامه منجر به صلح دائمی میان اسرائیل و فلسطین نشد چرا که همچنان درباره چند موضوع اصلی اختلاف وجود دارد. مرزهای 1967، ایجاد دولت مستقل فلسطین، سرنوشت آوارگان و پناهجویان فلسطینی، سرنوشت شهر قدس و سرنوشت شهرک های اسرائیلی.

–    تنها اسرائیل 

شماری از احزاب و چهره های تندرو مذهبی اسرائیل مخالف ایده برپایی دولت مستقل فلسطین در کنار اسرائیل هستند. آنها خواهان اجرای برنامه هایی برای پایان دادن به امکان برپایی دولت مستقل فلسطین هستند. الحاق رسمی مناطق کرانه باختری و غزه به خاک اسرائیل، افزایش جهشی شهرک های اسرائیلی نشین در کرانه باختری و غزه، نابود کردن جمعیت و فرهنگ فلسطینی ها در کرانه باختری و غزه از طریق حل کردن آنها در جمعیت اسرائیلی ها وحذف همه اسامی و نمادهای اسلامی مسیحی فلسطینی و تبدیل آنها به اسامی و نمادهای یهودی از جمله این برنامه هاست.

ساخت شهرک های اسرائیلی نشین در کرانه باختری نه تنها جمعیت اسرائیلی ها را در این منطقه افزایش می دهد بلکه به هم پیوستگی سرزمینی فلسطین را هم نابود خواهد شد.
اخراج مردم فلسطین از کرانه باختری به کشور اردن و اخراج مردم غزه به خاک مصر از دیگر ایده های تندروهای اسرائیلی برای حذف مردم فلسطین و از بین بردن موضوعیت فلسطین است.

تاکنون هیچ دولتی در جهان از این طرح ( وجود اسرائیل و عدم وجود دولت فلسطین) حمایت نکرده است.
تاکنون هیچ کابینه ای در اسرائیل مخالفت صریح خود را با برپایی دولت مستقل فلسطین و راه حل دو دولتی اعلام نکرده است اما عملکرد آنها به ویژه در زمینه افزایش شهرک سازی، در مسیر جلوگیری از برپایی دولت مستقل فلسطین است.

–    حذف اسرائیل و همه پرسی در فلسطین

ایران راه حل همه پرسی در فلسطین را ارائه می کند. براساس این راه حل ، کشور و دولت اسرائیل باید برچیده شود و در سرزمین تاریخی فلسطین در همه پرسی با مشارکت همه ساکنان اصلی این سرزمین (منهای یهودیان مهاجر)، شکل حکومت فلسطین تعیین شود. فقط ایران حامی این ایده است.

نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل و محمود عباس رئیس دولت فلسطین


–    یک کشور برای اسرائیلی ها و فلسطینی ها:

ایده ای برای وجود تنها یک کشور برای اسرائیلی ها و فلسطینی ها وجود دارد اما  این ایده از سوی هیچ کدام از کشورهای جهان مورد تایید و حمایت نیست ولی از سوی برخی چهره ها مطرح شده است.  معمر قذافی رهبر سابق لیبی در دوره حکمرانی خود ایده استقرار یک کشور به نام اسراطین (ابتدای نام اسرائیل و انتهای نام فلسطین) را مطرح کرده بود که شامل اسرائیلی ها و فلسطینی ها باشد.

ایده دیگر این است که اسرائیل علاوه بر اسرائیلی ها، شامل فلسطینی ها هم باشد به این صورت که برخلاف وضعیت فعلی، دولت اسرائیل همه مناطق فلسطینی نشین (کرانه باختری و غزه) را هم بخشی از خاک خود اعلام کند و همزمان به همه فلسطینی ها ( حدود 6 میلیون نفر) شهروندی اسرائیل را بدهد.

این ایده با مخالفت اکثریت سران احزاب یهودی روبه رو است زیرا در این وضعیت جمعیت یهودیان اسرائیل و فلسطینی ها تقریبا برابر می شود:  جمعیت هر بخش به 8 میلیون نفر می رسد. جمعیت فلسطینی ها شامل 2.3 میلیون نفر در غزه، 700 هزار نفر در قدس شرقی ، 3 میلیون نفر در کرانه باختری و 2 میلیون نفر عرب های اسرائیل (فلسطینی های دارای گذرنامه اسرائیل ) است. جمعیت یهودیان اسرائیل هم حدود 8 میلیون نفر است.

این اتفاق باعث می شود برتری یهودی در اسرائیل از بین برود چرا که جمعیت هر دو طرف برابر است. در انتخابات پارلمانی هم دو طرف احتمالا بتوانند کرسی های مساوی کسب کنند. پیش بینی می شود با توجه به افزایش فرزنداوری فلسطینی ها، جمعیت این بخش بیش از یهودیان اسرائیلی شود و در آینده فلسطینی ها کرسی های بیشتری از یهودیان در پارلمان اسرائیل کسب کنند و آنها کابینه را تشکیل دهند و سمت های کلیدی اسرائیل را به دست بگیرند. در این وضعیت اسرائیل دیگر هویت یهودی نخواهد داشت.

 موارد قابل توجه 

–    فلسطین هنوز واحد پول ندارد و از واحد پول اسرائیل برای معاملات خرد و کلان در سرزمین های فلسطینی استفاده می شود. واحد پول اسرائیل ” شیکل”  و هر دلار امریکا معادل 4 شیکل است. 
در کنار شیکل ، مردم و دولت فلسطین در پرداخت های و معاملات از دلار امریکا هم استفاده می کنند. علاوه بر این در کرانه باختری به طور گسترده، دینار  اردن و در غزه ، “جنیه” (پوند مصر) در معاملات کاربرد دارد.

–  اسرائیل مجازات های عجیبی علیه فلسطینی ها اعمال می کند. از جمله می توان به بازداشت اداری اشاره کرد. در این نوع بازداشت ، فلسطینی ها را می توان بدون توجیه اتهام یا محاکمه برای مدت زمانی نامحدود در بازداشت نگه داشت.

–    دادگاه های اسرائیل شهروندان فلسطینی که علیه نظامیان یا شهروندان اسرائیلی حمله انجام می دهند را علاوه بر مجازات زندان، به تخریب خانه محکوم می کند. ارتش اسرائیل خانه این افراد را خراب می کند. این مجازات در جهان شبیه ندارد.

–    – متولی حرم شریف در شهر قدس / اروشلیم شامل مسجد الاقصی و مسجد قبه الصخره ، خانواده هاشمی است که هم اکنون پادشاهی اردن را برعهده دارد. این تولیت از سوی اسرائیل به رسمیت شناخته می شود.

هم اکنون در کل، 8.5 میلیون نفر یهودی اسرائیلی و 7.5 فلسطینی وجود دارد. 7 میلیون فلسطینی آواره هم خارج از فلسطین و اسرائیل در سایر کشورها زندگی می کنند.

*اشاره به “دولت و کشور اسرائیل” در این یادداشت به معنی به رسمیت شناختن آنها نیست.

عصرایران ؛ رضا غبیشاوی – راه حل های مطرح شده برای مسئله اسرائیل – فلسطین، در دو قالب کلی قابل بیان هستند.کانال عصر ایران در تلگرام 

اول – تک کشوری : در سرزمین تاریخی فلسطین، یک کشور وجود داشته باشد (اسرائیل یا فلسطین).
دوم – دو کشوری : در سرزمین تاریخی فلسطین، دو کشور اسرائیل و فلسطین در کنار وجود داشته باشند.

منظور از سرزمین تاریخی فلسطین، همه سرزمینی است که هم اکنون تحت کنترل اسرائیل و فلسطینی ها قرار دارد. کل سرزمین میان دریای مدیترانه و رود اردن که بعد از جنگ جهانی اول تا سال 1948 به عنوان دولت کابینه فلسطین تحت قیمومت دولت بریتانیا شناخته و اداره می شد.

سرزمین تاریخی فلسطین – این سرزمین بعد از جنگ جهانی اول تا 1948، به عنوان دولت کابینه فلسطین تحت قیمومت دولت بریتانیا بود

البته ادامه وضعیت موجود هم قابل تصور است. یعنی وجود یک کشور و دولت مستقل کامل (اسرائیل) که هم اکنون وجود دارد و یک مینی دولت (تشکیلات خودگردان فلسطین) که سرزمین آن تحت اشغال ارتش اسرائیل است. مینی دولت فلسطین، کنترل امور غیرنظامی را در کنترل خود دارد و امور نظامی –  امنیتی همچنان در دست ارتش اسرائیل است.

 وضعیت کنونی اسرائیل و فلسطین

وضعیت کنونی اسرائیل و فلسطین این گونه است: اسرائیل به عنوان یک کشور و دولت مستقل عضو سازمان ملل متحد است و از سوی اکثریت کشورهای جهان به رسمیت شناخته می شود گرچه اکثریت کشورهای عربی و اسلامی آن را به رسمیت نمی شناسند.

از مجموع 193 کشور عضو سازمان ملل متحد، 165 کشور اسرائیل را به عنوان یک دولت/کشور به رسمیت می شناسند و 28 کشور دیگر،‌ اسرائیل را به رسمیت نمی شناسند. هیچ کشور عضو سازمان ملل متحد وجود ندارد که این تعداد کشور آن را به رسمیت نشناسند.

دولت اسرائیل، علاوه بر مرزهای 1967 (سرزمین تاریخی فلسطین منهای شهر قدس/ اورشلیم)، کل شهر قدس و منطقه جولان اشغالی سوریه را خاک رسمی خود می داند و به همه ساکنان آن شهروندی اسرائیل را داده است.

وضعیت فعلی : رنگ کرم:‌ مناطق رسمی دولت اسرائیل – رنگ سبز کرانه باختری: تحت کنترل غیرنظامی دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) – رنگ سبز غزه : تحت کنترل حماس – رنگ سبز جولان: منطقه اشغالی از خاک سوریه است اما دولت اسرائیل آن را خاک رسمی خود اعلام کرده است.

اسرائیل تاکنون دو منطقه کرانه باختری و غزه را بخشی از خاک رسمی خود نمی داند اما ارتش اسرائیل کنترل نظامی و امنیتی این مناطق را در دست دارد. غزه و کرانه باختری دو منطقه جدا از یکدیگر هستند. تمام مرزهای کرانه باختری و غزه در دست ارتش اسرائیل است. البته در مرز جنوبی غزه و مصر ارتش اسرائیل حضور ندارد و این تنها مرز فلسطین با جهان آزاد است که اسرائیلی ها آن را کنترل نمی کنند و مرزبانی اسرائیل در آن مستقر نیست. 

از نظر سازمان ملل متحد، امریکا و اتحادیه اروپا، حضور ارتش اسرائیل در غزه، کرانه باختری و بخش شرقی شهر قدس (اورشلیم / بیت المقدس)، اشغالگری به شمار می آیند.

کرانه باختری به لحاظ اداره غیرنظامی در دست دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) به ریاست محمود عباس است. این دولت، خواهان به رسمیت شناخته شدن قدس شرقی (بخش شرقی شهر قدس / اورشلیم) به عنوان پایتخت خود است اما هم اکنون در شهر رام الله در کرانه باختری به عنوان پایتخت مستقر است.

فلسطین به عنوان یک کشور و دولت، عضو کامل سازمان ملل متحد نیست. عضویت کامل کشورها در سازمان ملل متحد مشروط به تصویب شورای امنیت سازمان ملل متحد است. در شورای امنیت ، مهمترین مخالف عضویت فلسطین، امریکاست و این موضوع را وتو می کند. فلسطین هم اکنون در سازمان ملل متحد، به عنوان عضو ناظر (عضو غیرکامل و بدون حق رای) حضور دارد.

در حال حاضر از 193 کشور عضو سازمان ملل متحد، 138 کشور (75 درصد) ،‌ دولت مستقل فلسطین (دولت استیت) را به رسمیت می شناسند. در میان 5 عضو دائم شورای امنیت ، امریکا، فرانسه و انگلیس ، دولت فلسطین را به رسمیت نمی شناسند اما روسیه و چین به رسمیت می شناسند. همه کشورهای اروپایی و کشورهای استرالیا، کره جنوبی و ژاپن نیز این گونه هستند و فلسطین را به عنوان یک دولت استیت به رسمیت نمی شناسند.

 راه حل تک کشوری

راه حل تک کشوری به معنی وجود تنها یک کشور (اسرائیل یا فلسطین) در سرزمین تاریخی فلسطین است.

براساس راه حل تک کشوری ، این کشور می تواند اسرائیل یا فلسطین باشد تا مردم یهودی (اسرائیلی) وفلسطینی در مرزهای این کشور، باهم یا جداگانه زندگی کنند.

البته معمر قذافی رهبر سابق لیبی نیز طرحی به نام اسراطین داشت. یعنی مردم فلسطین و اسرائیل همگی زیرسایه دولت واحد به نام اسراطین زندگی کنند. اسراطین از سه حرف اول اسرائیل و سه حرف آخر فلسطین درست شده است. این طرح جدی گرفته نشد.

  تک کشور فلسطین

جمهوری اسلامی ایران و دو گروه فلسطینی حماس و جهاد اسلامی از ایده برپایی کشور فلسطین در همه سرزمین تاریخی فلسطین و نبود اسرائیل حمایت می کنند.

در میان کشورهای جهان، تنها یک دولت از این راه حل حمایت می کند و آن دولت ایران است. هیچ دولت دیگری و هیچ سازمان بین المللی راه حل تک دولتی (اسرائیل یا فلسطین) را تایید نمی کند. همه کشورهای جهان به جز ایران، از راه حل دو کشوری (اسرائیل – فلسطین) حمایت می کنند.

ساختمان وزارت خارجه فلسطین – شهر رام الله – کرانه باختری فلسطین

جمهوری اسلامی ایران خواهان وجود تنها یک کشور فلسطینی، حذف کشور اسرائیل، رای گیری از اهالی بومی و ساکنان اولیه سرزمین تاریخی فلسطین درباره سرنوشت این منطقه است. همچنین درباره سرنوشت مهاجران یهودی که از سراسر جهان به این سرزمین آمده اند تصمیم گیری خواهد شد. یا مثل آفریقای جنوبی باقی می مانند یا مثل زیمبابوه، اکثریت آنها اخراج می شوند.

گروه های مقاومت فلسطینی مثل حماس و جهاد اسلامی نیز خواهان اجرای این الگو هستند البته بدون همه پرسی. یعنی اسرائیل از میان برود و تنها یک کشور مستقل فلسطینی بر همه سرزمین تاریخی فلسطین حمکرانی کند.

چالش ها و فرصت ها

 اجرای این راه حل نیازمند پایان دادن به موجودیت اسرائیل به عنوان یک کشور موجود و عضو سازمان ملل متحد و به رسمیت شناخته شدن کشور مستقل فلسطینی است.

چالش دوم اینکه امریکا و کشورهای اروپایی به شدت از وجود کشور اسرائیل حمایت همه جانبه می کنند و مانع از حذف اسرائیل می شوند.

علاوه بر این سرنوشت 8 میلیون یهودی اسرائیلی بعد از حذف دولت اسرائیل چه خواهد شد؟

سکه و تمبر فلسطین در دوره تحت قیمومت بریتانیا 1920 تا 1948

این راه حل می تواند به نزاع اسرائیل – فلسطین  پایان دهد و از جمله اینکه 7 میلیون فلسطینی اواره در سایرکشورها به کشورشان بازگردند.

دولت های عربی و در راس آنها مصر و سوریه از سال 1948 با هدف اجرای این راه حل چهار جنگ یعنی جنگ 1948، جنگ 6 روزه 1967 ، جنگ فرسایشی 1967 تا 1970 و جنگ یوم کیپور سال 1973 را انجام دادند اما در تحقق این هدف ناکام ماندند.

 تک دولت : اسرائیل

راه حل دیگر این است که در سرزمین تاریخی فلسطین، تنها یک کشور وجود داشته باشد و آن اسرائیل باشد و چیزی به نام کشور و دولت مستقل فلسطین وجود نخواهد داشت.

این راه حل از سوی احزاب و چهره های جناح راست اسرائیل به صورت غیرمستقیم و مستقیم دنبال می شود و همین نقشه در حال اجراست. احزاب و سیاستمداران راست افراطی اسرائیل به صراحت از این ایده صحبت می کنند.

دفتر نخست وزیری اسرائیل – شهر قدس / اورشلیم / بیت المقدس

مقامات جناح راست اسرائیل خواهان وجود تنها یک کشور اسرائیل در سرزمین تاریخی فلسطین و جلوگیری از برپایی و تاسیس دولت مستقل فلسطین هستند اما درباره سرنوشت سرزمین های فلسطینی 1967 یعنی غزه و کرانه باختری و ساکنان آن به صورت قطعی و رسمی چیزی اعلام نمی کنند.

آنان این مناطق را هم اکنون نه به عنوان بخشی از سرزمین رسمی اسرائیل اعلام می کنند و نه به اهالی ساکن آن شهروندی اسرائیل می دهند و نه حاضر هستند ارتش اسرائیل از این مناطق عقب نشینی کند و به اشغال پایان دهد.

با این حال گفته های وزیران تندرو و چهره های راست افراطی در صحنه سیاست اسرائیل نشان می دهد آنها قصد دارند با فشار نظامی و جنگ یا فشار سیاسی اقتصادی و معیشتی و …، اهالی غزه را مجبور به مهاجرت به مصر و اهالی کرانه باختری را مجبور به مهاجرت به اردن یا دیگر کشورها کنند.
همزمان با افزایش ساخت شهرک های یهودی نشین در این دو منطقه و گسترش جمعیتی و مساحتی آنها، گام به گام اشغال جمعیتی و تغییر هویتی آنها را تکمیل کنند. همچنین با شهرک نشینی اسرائیلی ها در کرانه باختری، مانع از یکپارچگی و وحدت سرزمینی فلسطینی ها برای اعلام کشور آینده خود شوند.

راه حل این چهره های جناح راست به ویژه تندروهای مذهبی – ملی اسرائیل کسب سرزمین بدون جمعیت است.  یعنی کرانه باختری و غزه را به سرزمین رسمی اسرائیل اضافه کنند بدون اینکه اهالی فلسطینی آن به جمعیت اسرائیل اضافه شود.  در گام بعدی از طریق شهرک نشینی، شهروندان اسرائیلی به این مناطق منتقل می شوند.

شهرک های اسرائیلی نشین در کرانه باختری فلسطین

اجرای این نقشه از دو طریق ممکن است. راه اول که در بالا به آن اشاره شد. یعنی فشار برای اخراج و مهاجرت اهالی فلسطینی از غزه و کرانه باختری. در جنگ فعلی غزه هم مقامات اسرائیلی به شدت به دنبال اجرای این طرح در غزه بودند و هستند یعنی اخراج اهالی به سمت صحرای سینای مصر. مقامات مصر و اتحادیه اروپا  و امریکا به شدت مخالف این طرح هستند.

راه حل دوم، حل کردن و هضم شدن جمعیت و سرزمین فلسطین در جمعیت اسرائیل است. شهرک سازی اسرائیل در کرانه باختری و ایده بازگشت شهرک ها به غزه در همین چارچوب هستند. تغییر اسامی خیابان ها، کوچه ها، مناطق ، شهرها و روستاها، تپه ها و دشت ها از اسامی فلسطینی به اسامی یهودی اسرائیلی بخش دیگری از این نقشه است تا هویت همه چیز از فلسطینی به اسرائیلی تغییر کند.

جمعیت شهرک نشینان یهودی اسرائیلی در کرانه باختری به نیم میلیون نفر رسیده است. کابینه اسرائیل هم تلاش می کند با اعطای کمک های مختلف، راه را برای گسترش مساحتی و جمعیتی شهرک ها باز کند تا گام به گام جمعیت اسرائیلی ها و مساحت شهرک های اسرائیلی در کرانه باختری بیشتر و بیشتر شود تا در نهایت بیشتر از جمعیت و مساحت فلسطین و فلسطینی ها شود. برنامه این است در آینده جمعیت و مساحت مناطق فلسطینی به اقلیت کوچک در جمعیت و مساحت بزرگتر اسرائیلی ها تبدیل شوند. اتفاقی که هم اکنون در شهر قدس (اورشلیم / بیت المقدس) روی داده است.

چهره های افرطی اسرائیل مخالف راه حل دو کشوری هستند. چون در این راه حل مجبورند از کرانه باختری، منطقه غزه، بخش شرقی شهر قدس / اورشلیم عقب نشینی کنند در حالی که آنها معتقدند این مناطق هم باید بخشی از خاک رسمی اسرائیل باشد.

علاوه براین، خیلی از سیاستمداران اسرائیلی با ایده تک کشور اسرائیل متشکل از اسرائیلی ها و فلسطینی ها هم مخالف اند. چون در صورتی که به همه فلسطینی ها شهروندی اسرائیل داده شود  جمعیت فلسطینی ها با اسرائیلی ها تقریبا برابر خواهد شد.

در حال حاضر جمعیت اسرائیل 10 میلیون نفر است که 8 میلیون نفر یهودی و 2 میلیون نفر فلسطینی و فلسطینی تبار هستند.  در کرانه باختری هم 3 میلیون نفر و غزه هم 2.3  میلیون نفر و قدس شرقی 300 هزار ساکن فلسطینی دارد.
نیم میلیون نفر شهرک نشین یهودی اسرائیلی نیز در کرانه باختری و قدس شرقی مستقر هستند.

شهرک های اسرائیل در کرانه باختری با دایره و مربع های آبی مشخص شده اند

در نتیجه هم اکنون در کل، 8.5 میلیون نفر یهودی اسرائیلی و 7.5 فلسطینی وجود دارد. 7 میلیون فلسطینی آواره هم خارج از فلسطین و اسرائیل در سایر کشورها زندگی می کنند.  البته آمار زاد و ولد فلسطینی ها نسبت به بهودیان اسرائیلی رشد بیشتری دارد. در نتیجه در آینده جمعیت فلسطینی های داخل از یهودیان اسرائیلی پیشی خواهد گرفت.

در این شرایط اگر همه این جمعیت 16 میلیون نفری فعلی ساکن در سرزمین تاریخی فلسطین، شهروند اسرائیل شوند در رای گیری انتخابات پارلمانی، دو طرف می توانند کرسی های هم اندازه کسب کنند و در قدرت هم سهم برابر خواهند داشت. در این شرایط دولت یا کشور اسرائیل دیگر هویت و ماهیت یهودی نخواهد داشت زیرا نیمی از جمعیت و حداقل نیمی از قدرت در دست مسلمانان و مسیحیان فلسطینی خواهد بود.

همچنین در این راه حل ، سرنوشت حدود 7 میلیون فلسطینی که خارج از فلسطین به عنوان پناهجو زندگی می کنند مشخص نیست. این فلسطینی ها خواهان بازگشت این افراد هستند. اکثریت این افراد اهالی مناطق مختلف سرزمین تاریخی فلسطین در داخل مرزهای رسمی اسرائیل (یعنی 1948) هستند که در جنگ 1948 مجبور شدند از خانه و کاشانه خود فرار کنند و حالا می خواهند بازگردند.

اشاره به این نکته مهم است: برخی چهره های سابق تشکیلات خودگردان فلسطین می گویند راه حل دو کشوری، غیرقابل اجراست و خواهای تمرکز بر راه حل تک کشوری اسرائیل برای همه مردم یهودی و فلسطینی است. یعنی همه فلسطینی ها نیز شهروندی اسرائیل را دریافت کنند و همه مناطق فلسطینی کرانه باختری و غزه هم بخشی از خاک رسمی اسرائیل باشد. دولت اسرائیل مخالف این ایده است. “محمد دحلان” مهمترین چهره فلسطینی مدافع این طرح است.

یک کشور دارای دو دولت برای دو ملت

پیشنهاد دیگر، وجود دو دولت اسرائیل و فلسطین برای اداره امور جمعیت و مناطق اسرائیلی و فلسطینی است اما هر دو زیرمجموعه یک دولت (اسرائیل) خواهند بود.

در این قالب، یک کشور با یک دولت مرکزی / ملی و دو دولت (کابینه) برای دو ملت وجود خواهد داشت. در این شکل می توان به نمونه های متعددی در جهان اشاره کرد که در قالب یک کشور، دو یا چند دولت (کابینه) وجود دارند و بخش های متفاوت جمعیتی،‌به طور جداگانه اداره می شود.
از جمله این کشورها بلژیک است.  جامعه بلژیک از دو بخش فرانسوی زبان و هلندی زبان تشکیل شده است.

کشور بلژیک علاوه بر دولت مرکزی، توسط دو دولت منطقه ای فرانسوی زبان (جنوبی) و هلندی زبان (شمالی) اداره می شود.

در بلژیک علاوه بر دولت ملی و مرکزی، دو دولت (کابینه) منطقه ای و فدرال و جداگانه برای اداره امور دو بخش یا دو ملت فرانسوی زبان و هلندی زبان وجود دارند.
در نمونه چین هم یک حکومت مرکزی در پکن وجود دارد اما همزمان مردم هنگ کنگ دارای دولت منطقه ای خود هستند. البته در این نمونه، دولت هنگ کنگ زیرمجموعه دولت پکن است. در مثال بعدی هم کابینه یا کابینه های کوچکتر زیرمجموعه کابینه بزرگتر قرار می گیرند.

در نمونه عراق، یک دولت مرکزی و سراسری و یک دولت / کابینه منطقه ای برای اداره منطقه کردستان عراق وجود دارد.
در نمونه بریتانیا یک دولت مرکزی در لندن برای اداره همزمان سراسر کشور (بریتانیا) و انگلیس وجود دارد. علاوه بر این، 3 دولت منطقه ای (کابینه منطقه ای) برای اداره امور داخلی سه منطقه اسکاتلند، ولز و ایرلند شمالی وجود دارند همه همگی زیرمجموعه دولت لندن هستند اما در امور پلیس،‌ دادگستری، پارلمان و قوه مجریه، از استقلال منطقه ای برخوردارند.
اکثریت اسرائیلی ها موافق این ایده نیستند.

تایید راه حل دو کشوری از سوی کشورهایی که هم اکنون فلسطین یا اسرائیل را به رسمیت نمی شناسند به معنی اعلام آمادگی برای به رسمیت شناختن فلسطین و اسرائیل در آینده است.

*اشاره به “دولت و کشور اسرائیل” در این یادداشت به معنی به رسمیت شناختن آنها نیست.

عصرایران ؛ رضا غبیشاوی –  در بخش اول مطلب ( اسرائیل و فلسطین ، راه حل تک کشوری یا دو کشوری؟ (بخش 1)   به راه حل تک کشوری به عنوان یکی از راه حل های مسئله فلسطین – اسرائیل پرداخته شد. در بخش دوم و کنونی به راه حل “دو کشوری” می پردازیم.کانال عصر ایران در تلگرام 

اسرائیل هم اکنون مناطق فلسطینی را در اشغال خود دارد و به عنوان یک نیروی اشغالگر در این مناطق از سوی امریکا، اروپا و سازمان ملل متحد، شناخته می شود.

با این حال اسرائیل، دو منطقه کرانه باختری و غزه را بخش هایی از خاک رسمی خود نمی داند به همین دلیل کنترل این منطقه به وزارت دفاع واگذار شده است. اداره ای در وزارت دفاع اسرائیل، امور غیرنظامی و نظامی این مناطق را برعهده دارد. علاوه بر این، اسرائیل از اعطای شهروندی خود به ساکنان این دو منطقه خودداری می کند. این در حالی است که دولت اسرائیل، شهروندی خود را به اهالی سوری جولان و فلسطینیان قدس شرقی اعطا کرده است زیرا این مناطق را بخشی از خاک رسمی خود می داند.

راه حل دو کشوری

براساس این راه حل دو کشور مستقل فلسطین و اسرائیل برپا می شوند. کشور مستقل اسرائیل و عضو کامل سازمان ملل متحد، هم اکنون وجود دارد و تنها نیاز است کشور مستقل فلسطین، برپا شود. یعنی سازمان ملل متحد ، امریکا و اروپا نیز آن را به رسمیت بشناسند. 

البته همچنان 28 کشور عضو سازمان ملل متحد، اسرائیل را به رسمیت نمی شناسند. در حال حاضر از 193 کشور عضو سازمان ملل متحد، 165 کشور، اسرائیل را به عنوان یک دولت/کشور به رسمیت می شناسند و 28 کشور دیگر،‌ اسرائیل را به رسمیت نمی شناسند. هیچ کشور عضو سازمان ملل متحد وجود ندارد که این تعداد کشور آن را به رسمیت نشناسند.

درباره فلسطین نیز، از 193 کشور عضو سازمان ملل متحد، 138 کشور (75 درصد) ،‌ دولت مستقل فلسطین را به رسمیت می شناسند. در میان 5 عضو دائم شورای امنیت ، امریکا، فرانسه و انگلیس، دولت فلسطین را به رسمیت نمی شناسند اما روسیه و چین به رسمیت می شناسند. همه کشورهای اروپایی و کشورهای استرالیا، کره جنوبی و ژاپن نیز این گونه هستند و فلسطین را به عنوان یک دولت / کشور به رسمیت نمی شناسند.

البته فلسطین هم اکنون در سازمان ملل متحد، به عنوان یک دولت ناظر (کشوری که عضو کامل نیست و حق رای ندارد) عضو است. عضویت کامل و با حق رای فلسطین در سازمان ملل متحد، نیازمند موافقت شورای امنیت است. در شورای امنیت نیز 5 عضو دائم به این موضوع باید رای موافق یا خنثی بدهند و از ارائه رای منفی (وتو ) خودداری کنند. در آخرین رای گیری شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل (در سال 1390) چین و روسیه، رای موافق ، فرانسه و انگلیس رای ممتنع و آمریکا با رای مخالف، این طرح را وتو کرد و مانع از تصویب آن شد.
عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل متحد به معنی به رسمیت شناختن استقلال و برپایی کشور مستقل فلسطین از نگاه سازمان ملل متحد است.

شادی هیات فلسطین در مجمع عمومی سازمان ملل متحد بعد از رای مثبت اکثریت اعضای مجمع به عضویت ناظر فلسطین در سازمان ملل متحد – سال 2012

تایید راه حل دو کشوری از سوی کشورهایی که هم اکنون فلسطین یا اسرائیل را به رسمیت نمی شناسند به معنی اعلام آمادگی برای به رسمیت شناختن فلسطین و اسرائیل در آینده است.

به اعتقاد مدافعان، این راه حل می تواند به اشغال خاک فلسطین از سوی اسرائیل پایان دهد (پایان بیش از 80 سال اشغالگری)، می تواند به اختلاف طولانی در خاورمیانه پایان دهد و می تواند راه حلی برای مسئله آوارگان فلسطینی خارج از فلسطین باشد. هم اکنون بیش از 7 میلیون فلسطینی درکشورهای مختلف به صورت آواره و پناهجو و غیردائم زندگی می کنند. این افراد می توانند به کرانه باختری و غزه بازگردند و در این مناطق ساکن شوند. از نظر موافقان، این طرح می تواند به چرخه خشونت و درگیری و جنگ میان دو طرف اسرائیل و فلسطین پایان دهد.

مخالفان می گویند دولت اسرائیل مانع از تشکیل دولت مستقل فلسطین می شود و مخالف طرح دو کشوری است زیرا برنامه اسرائیل، تصرف سرزمین های باقی مانده فلسطین (کرانه باختری و غزه) و همزمان اخراج و مهاجرت دادن مردم فلسطینی ساکن آن یا حل کردن و حذف کردن آنهاست.

 طرح سازمان ملل متحد برای تقسیم

راه حل دو کشوری برای اولین بار از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد ( و نه شورای امنیت) در سال 1947 میلادی / 1326 شمسی مطرح و در قالب مصوبه 181 تایید شد. این تقسیم بندی قبل از برپایی دولت اسرائیل در سال 1948 و در زمان حاکمیت قیمومت بریتانیا بر سرزمین فلسطین اعلام شد.

براساس این طرح، سرزمین تاریخی فلسطین به سه بخش تقسیم می شود:
بخش اول برای مردم یهودی و برپایی دولت یهودی ( اسرائیل) که شامل 57 درصد از کل سرزمین است.
بخش دوم برای مردم عرب و برپایی دولت فلسطین که شامل 42 ذرصد از کل سرزمین بود.
بخش سوم شهرهای قدس (اورشلیم / بیت المقدس) و بیت الحم و شهرهای مجاور آن تحت نظارت و اداره بین المللی قرار می گیرند.

نقشه سازمان ملل متحد برای تقسیم سرزمین فلسطین میان مردم یهودی (برای تشکیل دولت اسرائیل) و مردم عرب (برای تشکیل دولت فلسطین)
در نقشه چپ : مناطق زرد رنگ برای مردم عرب / فلسطینی ها و مناطق نارنجی برای یهودیان / اسرائیلی ها
در نقشه راست : مناطق زرد رنگ برای مردم عرب / فلسطینی ها و مناطق آبی برای یهودیان / اسرائیلی ها
در هر دو نقشه، شهر قدس (اورشلیم / بیت المقدس) و شهر بیت لحم به رنگ سفید زیر نظر سازمان ملل متحد اداره می شود

یهودی ها این طرح را قبول کردند و بر پایه آن اعلام استقلال و دولت خود را برپا کردند اما فلسطینی ها و کشورهای عربی این طرح را قبول نکردند و آن را رد کردند. استدلال فلسطینی ها این بود که جمعیت آنها حداقل دو برابر یهودیان بود اما اکثریت خاک به یهودیان واگذار شده است. همچنین مناطق عرب نشین / فلسطین نشین به کنترل و اداره یهودیان واگذار شده است.

راه حل دو کشوری از نگاه تشکیلات خودگردان فلسطین

دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) به ریاست محمود عباس (ابومازن) از راه حل دو کشوری حمایت می کند. تشکیلات خودگردان خواستار برپایی دولت مستقل فلسطینی در کنار دولت اسرائیل است. تشکیلات خودگردان مرزهای دولت فلسطین را براساس مرزهای 1967 (کرانه باختری و غزه و بخش شرقی شهر قدس / اورشلیم ) به پایتختی قدس شرقی می داند و خواهان استقرار این دولت در این مرزهاست.

نقشه : منطقه زرد رنگ مرزهای 1967 را تعیین می کند. این منطقه به علاوه منطقه سبز رنگ (جولان) هم اکنون از سوی اسرائیل به عنوان مناطق رسمی خاک اسرائیل شناخته می شوند و توسط وزارت کشور اسرائیل اداره می شوند. جولان منطقه متعلق به سوریه و تحت اشغال اسرائیل است. اسرائیل جولان را بخشی از خاک رسمی خود اعلام کرده است. مناطق قرمز کرانه باختری و غزه توسط وزارت دفاع و ارتش اسرائیل کنترل می شوند گرچه اداره غیرنظامی کرانه باختری هم اکنون در دست تشکیلات خودگردان فلسطین است. در غزه هم اکنون جنگ و ارتش اسرائیل در آن مستقر است. تا قبل از این ، اداره نظامی و غیرنظامی غزه در دست دولت حماس بود.منظور از خاک رسمی اسرائیل، بخش هایی است که از نظر سازمان ملل، اشغالی نیست.

وضعیت شهر قدس / اورشلیم / بیت المقدس

وضعیت شهر قدس / اورشلیم خود یکی از موانع در برابر راه حل دو کشوری است.
اسرائیل این شهر را به طور کامل متعلق به خود و پایتخت خود می داند اما سازمان ملل متحد و اروپا و امریکا (قبل از ترامپ) این شهر را متعلق به اسرائیل نمی دانند. همچنین حضور ارتش و دولت اسرائیل در بخش شرقی شهر قدس را اشغالگری اسرائیل می دانند.

بخش شرقی (فلسطینی نشین) – غربی (یهودی نشین / اسرائیلی نشین) در شهر قدس / اورشلیم/ بیت المقدس

براساس طرح تشکیلات خودگردان، شهر قدس / اورشلیم به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می شود. بخش غربی، پایتخت اسرائیل و بخش شرقی پایتخت فلسطین شود. بخش حرم شریف و مقدس شامل مسجد قبه الصخره و مسجد الاقصی و دیوار ندبه هم تحت نظارت سازمان ملل متحد قرار بگیرد. بخش مقدس در سمت شرقی / عرب نشین / فلسطینی نشین شهر قدس قرار دارد.

به رسمیت شناختن استقلال فلسطین از سوی اسرائیل

هم اکنون تشکیلات خودگردان فلسطین ، برپایه توافق اوسلو، استقلال و موجودیت دولت اسرائیل در مرزهای 1967 به رسمیت می شناسد اما اسرائیل ، موجودیت و استقلال دولت و کشور اسرائیل را به رسمیت نمی شناسد و تنها سازمان آزادیبخش فلسطین (PLO) را به عنوان تنها نماینده فلسطینی ها و همچنین تشکیلات خودگردان فلسطین (به عربی : السلطه الفلسطینیه)  را به عنوان سازمان اداره کننده کرانه باختری و غزه به رسمیت می شناسد اما  “دولت استیت فلسطین” را به رسمیت نمی شناسد.

 مهمترین بخش، به رسمیت شناختن استقلال فلسطین و دولت / کشور مستقل فلسطین از سوی اسرائیل است تا براساس آن، ارتش اسرائیل، از خاک فلسطین در کرانه باختری و غزه و مرزهای آن با دیگر کشورها و مرزهای دریایی غزه خارج شود.

البته اسرائیل می تواند هم استقلال دولت فلسطین را به رسمیت بشناسند و هم به حضور نظامی خود در کرانه باختری و غزه و مرزهای آنها ادامه دهد.

  فلسطین آینده با مرزهای باز یا بسته؟

درباره کشور آینده فلسطین یعنی کشور فلسطین بعد از عضویت در سازمان ملل متحد طرح ها و ایده های مختلفی وجود دارد. اینکه مرزهای آن کجاست و چگونه باشد. قبلا گفتیم که تشکیلات خودگردان فلسطین خواهان استقرار دولت فلسطین آینده در مرزهای 1967 و به پایتختی قدس شرقی (بخش شرقی شهر قدس / اورشلیم) است.

یکی از سوالات این است که در کشور آینده فلسطین  آیا ارتش اسرائیل همچنان در همه مرزهای فلسطین مستقر خواهد بود یا نه؟ اگر ارتش اسرائیل، در همه مرزهای فلسطین باقی بماند کشور آینده فلسطین در مرزهای بسته خواهد بود و اگر ارتش اسرائیل، همه مرزهای فلسطین را ترک کند و تنها  در مرزهای مشترک با اسرائیل، باقی بماند، کشور آینده فلسطین در مرزهای باز و آزاد شکل خواهد گرفت.  قطعا فلسطینی ها به دنبال دومی هستند.

در وضعیت مرزهای باز، مرزبانی و ارتش اسرائیل از مرزهای کرانه باختری فلسطین با اردن خارج می شوند و این مرز در اختیار فلسطینی ها قرار می گیرد. همچنین اسرائیل، کنترل نظامی و امنیتی کرانه باختری را به طرف فلسطینی واگذار خواهد کرد. 

در نتیجه فلسطینی ها از کرانه باختری به راحتی با سفر به اردن، می توانند به جهان آزاد، دسترسی داشته باشند و مانعی در برابر آنها نخواهد بود. همچنین با ساخت فرودگاه در رام الله و بازسازی و فعال سازی دوباره فرودگاه غزه، فلسطینی ها از این فرودگاه ها به نقاط مختلف جهان سفر خواهند کرد. در غزه هم مرز زمینی با مصر به مانند گذشته وجود دارد. اسرائیل از مرزهای دریایی غزه هم کنار می روند تا بندر غزه به نقطه حمل و نقل بین المللی کالا و مسافر تبدیل خواهد شد. هم اکنون جز مرز غزه – مصر، ارتش اسرائیل در همه مرزهای دریایی و زمینی کرانه باختری و غزه حضور دارد.

به نظر می رسد اسرائیل تلاش کند وضعیت مرزهای باز رخ ندهد و همچنان مرزهای زمینی و هوایی و دریایی فلسطین در اختیار خود نگه دارد. بخشی برای کنترل امنیتی سرزمین های فلسطینی و بخشی به عنوان ابزار فشار همچنان در دست طرف اسرائیلی باقی بماند.

اما اگر ارتش اسرائیل همچنان در مرزهای فلسطین مستقر باشند در این صورت می توان گفت کشور فلسطین در درون خاک اسرائیل باقی می ماند. چیزی شبیه وضعیت کشور واتیکان در خاک ایتالیا یا وضعیت کشور لسوتو در خاک آفریقای جنوبی.

ایران و راه حل دو کشوری

دولت ایران مخالف راه حل دو کشوری است. همه کشورهای جهان به استثنای ایران، از طرح دو کشوری حمایت می کنند. دولت اسرائیل نیز مخالف طرح دو کشوری است. 
ایران خواهان نبود اسرائیل در حال و آینده است. اسرائیل هم خواهان نبود دولت مستقل فلسطین در حال و آینده است.

ایران مخالف طرح دو کشوری است زیرا اساساً مخالف قبول موجودیت کشور و دولت اسرائیل در حال و آینده است.

علاوه بر ایران، دو گروه اصلی مقاومت فلسطینی یعنی حماس و جهاد اسلامی هم با به رسمیت شناختن وجود کشور اسرائیل مخالف هستند و خواهان نابودی آن هستند.

با این حال ایران به هنگام رای گیری درباره طرح های حمایت از راه حل دو کشوری، در کنار امریکا ، کشورهای عربی و اسلامی قرار می گیرد چرا که تنها مخالف این ایده در رای گیری ها اسرائیل است.

ایران به تازگی هم در نشست سران کشورهای عربی و اسلامی (اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی) در عربستان سعودی به قطعنامه ای رای مثبت داد که در آن به صراحت از راه حل دو کشوری و برپایی دولت مستقل فلسطین در مرزهای 1967 حمایت شده است. البته وزارت خارجه بعد از این درباره این بخش ها اعلام تحفظ (نارضایتی و مخالفت) کرد.

مناطق تحت کنترل اسرائیل (سفید) و فلسطین (سبز) در بیش از 80 سال اخیر

در رای گیری به طرح رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطین در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، ایران رای مثبت داد تا در کنار امریکا و اسرائیل که رای منفی دادند قرار نگیرد. این طرح هم از راه حل دو کشوری و برپایی دولت مستقل فلسطین در مرزهای 1967 حمایت می کند.

ایران خواهان برپایی دولت مستقل فلسطین در همه مرزهای سرزمین تاریخی فلسطین (از جمله اسرائیل فعلی ) است اما دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) خواهان برپایی دولت مستقل فلسطین تنها در مرزهای 1967 است.

حامیان و مخالفان ایده 

دولت اسرائیل نیز گرچه از قبل موافقت خود را با این طرح اعلام کرده بود اما دولت بنیامین نتانیاهو نخست وزیر فعلی اسرائیل به صراحت مخالفت خود را با این طرح اعلام کرده است.

همچنین مسیری که دولت های اخیر اسرائیل تاکنون طی کرده اند در مسیر جلوگیری از برپایی دولت مستقل فلسطین است. 

احزاب راست و راست افراطی اسرائیل مخالف طرح دو کشوری هستند زیرا براساس آن ارتش اسرائیل باید حداقل از کرانه باختری و غزه عقب نشینی کند و این مناطق را به دولت فلسطین واگذار کند در حالی که هم اکنون ارتش اسرائیل در این دو منطقه حضور دارد و کنترل امنیتی آنها را در دست دارد.

علاوه بر تشکیلات خودگردان فلسطین، امریکا، سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا و کشورهای عربی اسلامی حامیان راه حل دو کشوری هستند.

موانع در برابر طرح دو کشوری

مخالفت دولت اسرائیل 

دولت اسرائیل مخالف این طرح است. تا زمانی که دولت اسرائیل مخالف باشد در عمل و روی زمین، دولت مستقل فلسطین امکان برپایی نخواهد داشت زیرا اسرائیل تمام پایه های برپایی این دولت را در دست خود دارد.
خروج ارتش اسرائیل از سرزمین های فلسطین و پایان دادن به اشغال نظامی و خروج ارتش اسرائیل از مرزهای فلسطین با دیگر مناطق از مهمترین این موارد هستند.

 شهرک سازی اسرائیل در خاک فلسطین

شهرک سازی اسرائیل در کرانه باختری و قدس شرقی، یکی ازموانع اساسی در برابر راه حل دو کشوری است زیرا یکپارچگی سرزمینی فلسطین را به چالش می کشد و تهدید می کند. یکپارچگی زمینی، شرط اساسی برای برپایی هر دولت و کشوری است. هیچ کشور و دولتی در جهان نمی تواند در خلاء شکل بگیرد و حاکمیت آن بر سرزمین و خاک یکپارچه ای مستقر نباشد.

یکی از اقدامات دولت های راستگرا در اسرائیل که در سال های اخیر بر سر کار بودند نابودی زیرساخت ها و پایه هایی است که براساس آنها، قرار است دولت مستقل فلسطین شکل بگیرد و برپا شود. یکی از مهمترین این پایه ها، وحدت سرزمینی و خاک است.

 یکی از شهرک های یهودی نشین اسرائیل ساخته شده در خاک فلسطین – کرانه باختری

در حال حاضر آنچنان شهرک های یهودی نشین اسرائیل در کرانه باختری و بخش شرقی شهر قدس / اورشلیم ساخته و پراکنده شده اند که مناطق باقی مانده برای فلسطینی ها مثل جزایر دور از هم اند. 

به همین دلیل، مخالفت با شهرک سازی اسرائیل و درخواست توقف آن یکی از خواسته های اساسی دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) و دیگر مقامات فلسطینی است. 

این شهرک ها با مصادره و در اختیار گرفتن زمین های وسیعی از فلسطینی ها در کرانه باختری و بخش شرقی شهر قدس، ساخته می شوند. سازمان ملل متحد، امریکا و اتحادیه اروپا با این شهرک سازی های اسرائیل، مخالف هستند و آنها را مناطق اشغالی می دانند زیرا در خاک فلسطینی ها ساخته شده اند.

تشکیلات خودگردان فلسطین خواهان توقف این شهرک سازی به عنوان پیش شرط ازسرگیری مذاکرات صلح با طرف اسرائیلی است. پیش شرطی که تاکنون مورد موافقت اسرائیل قرار نگرفته و مذاکرات میان دو طرف متوقف مانده است.

در حال حاضر در کرانه باختری فلسطین و بخش شرقی شهر قدس / اورشلیم با جمعیت حدود 3 میلیون نفر فلسطینی ، حدود نیم میلیون نفر شهرک نشین اسرائیلی ساکن هستند.

نقشه شهرک های اسرائیلی نشین در کرانه باختری فلسطین

از راه حل هایی که برای تشکیل دولت آینده فلسطین و حل مشکل وحدت سرزمینی و غلبه بر مشکل شهرک های اسرائیلی نشین متصور است می توان به این موارد اشاره کرد:

– دولت فلسطین به همه این شهرک نشینان یهودی اسرائیلی، شهروندی فلسطینی خواهد داد. خاک آنها به عنوان بخشی از سرزمین فلسطین از سوی اسرائیل به رسمیت شناخته می شود. آنها همچنان در دولت آینده فلسطین به زندگی خود ادامه خواهند داد. این راه حل را شهرک نشینان قبول نمی کنند زیرا معمولا از تندروترین و افراطی ترین بخش های یهودیان مذهبی اسرائیلی هستند.

– فشار برای تخلیه و ترک شهرک ها توسط شهرک نشینان و بازگشت آنان به مناطق رسمی خاک اسرائیل برای ادامه زندگی. اتفاقی که در سال 2005 در غزه روی داد. در این سال ها ارتش اسرائیل اعلام کرد به صورت داوطلبانه و بدون پیش شرط از منطقه غزه عقب نشینی می کند و همزمان شهرک های یهودی نشین اسرائیل در غزه هم تخلیه و شهرک نشینان از غزه بازگشتند.

همین حالت برای شهرک نشینان در کرانه باختری هم متصور است گرچه تعداد شهرک نشینان و جایگاه آنان و شمار شهرک ها و واحدهای مسکونی در کرانه باختری قابل مقایسه با غزه نیست. همین موضوع، اجرای این راه حل را سخت و پیچیده کرده است.

علاوه بر این، شمار مهمی از اعضای کابینه فعلی اسرائیل از شهرک نشینان یا احزاب مورد حمایت شهرک نشینان هستند. این موضوع باعث می شود هزینه کردن از شهرک ها و شهرک نشینان سخت باشد.

– راه حل دیگر این است که شهرک ها دوباره به خاک فلسطین باز می گردند و معادل مساحت آنها از کرانه باختری یا غزه به اسرائیل واگذار می شود. نوعی مبادله زمین میان فلسطین و اسرائیل. 

البته این انتقاد وارد است که اسرائیل مناطقی از فلسطین را به نام شهرک سازی اشغال می کند و سپس معادل آن را از فلسطینی ها زمین دریافت می کند.

تضمین امنیتی 

تضمین امنیتی یکی از موانعی است که اسرائیل دربرابر طرح دو کشوری مطرح می کند. به این معنی که اسرائیل خواهان تضمین امنیتی است که کشور اینده فلسطین، به نقطه ای برای حمله نظامی و تهدید امنیتی علیه اسرائیل تبدیل نشود.

گفته های مقامات اسرائیل این گونه است: اگر ارتش اسرائیل از خاک فلسطین خارج شود و دولت مستقل فلسطین برپا شود و این کشور دارای مرزهای باز با جهان باشد و ارتش و مرزبانی اسرائیل از مرزهای کشور مستقل فلسطین نیز خارج شوند در این صورت ممکن است فلسطین به مرکزی برای تسلیح و تمرکز برای حمله نظامی و نابودی کشور اسرائیل و سیطره برهمه خاک رسمی اسرائیل تبدیل شود.

آنها برای تایید این نگرانی خود به وضعیت دو منطقه جنوب لبنان و غزه اشاره می کنند.

ارتش اسرائیل در کرانه باختری فلسطین

مقامات اسرائیل می گویند در سال 2005 بدون پیش شرط و به طور کامل از غزه عقب نشینی و حتی همه شهرک ها و پایگاه های نظامی خود را هم تخلیه کردند. همچنین اسرائیل در این سال کنترل نظامی و غیرنظامی  منطقه غزه را به دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) واگذار کرد اما 2 سال بعد (2007) حماس در درگیری نظامی با نیروهای تشکیلات خودگردان ، آنها را شکست داد و کنترل کامل منطقه غزه را در دست گرفت.

بعد از این تاریخ، حکومت و حاکمیت فلسطینی ها دو دسته شد. بخش اول در کرانه باختری در دست دولت تشکیلات خودگردان (به ریاست محمود عباس و فتح) و دولت حماس در غزه. 

به اعتقاد مقامات اسرائیلی، حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل که بزرگترین و مرگبارترین حمله به اسرائیل در سال های اخیر شمار می آید در نتیجه همان عقب نشینی سال 2005 اسرائیل از غزه است. 

ارتش اسرائیل در سال 2000 میلادی هم یک طرفه از جنوب لبنان عقب نشینی کرد اما حزب الله این منطقه را در اختیار خود گرفت و در حملات و جنگ های بعدی علیه اسرائیل، از آن استفاده کرد. به ادعای برخی مقامات اسرائیلی، این عقب نشینی باعث تقویت حزب الله لبنان شد.

برخی مقامات اسرائیلی نیز گفته اند  نگران هستند دولت ضعیف فلسطین آینده از سوی داعش یا القاعده مورد حمله قرار بگیرد سرنگون شود و این دو گروه تندرو، در فلسطین دولت تشکیل دهند و از آن به اسرائیل حمله کنند. همانند وضعیتی که داعش در شمال سوریه و عراق ، دولت تشکیل داده بود.

بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل هم به تازگی گفت اگر دولت مستقل فلسطینی در آینده شکل بگیرد و از ایران موشک بخرد در این صورت اسرائیل چه باید بکند.
برای رفع این نگرانی اسرائیل،  راه هایی مطرح می شود.

ارتش اسرائیل در کرانه باختری فلسطین

کشورهای عربی و آمریکا در پاسخ می گویند با برپایی دولت مستقل فلسطین و حل و فصل همه اختلافات، برای همیشه جنگ و اختلاف میان اسرائیل و فلسطین به پایان می رسد. مرزهای اسرائیل و کشورهای عربی و اسلامی منطقه به روی یکدیگر باز می شود. در نتیجه اختلافی باقی نمی ماند که فلسطینی ها بخواهند بر سر آن، به اسرائیل حمله کنند. همچنین با توسعه اقتصادی و سرمایه گذاری کشورهای عربی اسلامی منطقه در اسرائیل و فلسطین و رفت و آمد میان مردم منطقه و اسرائیل و فلسطین، نوعی از صلح و آرامش برقرار خواهد شد.

مقامات امریکا و اروپا و برخی کشورهای عربی، از کشور بدون ارتش برای دولت آینده فلسطین سخن گفته اند. علاوه بر این، آنها گفته اند به اسرائیل تضمین امنیتی می دهند. 

همچنین طرح هایی ازجمله استقرار نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل متحد در مرز اسرائیل و فلسطین آینده، استقرار نیروهای ناتو یا نیروهای ارتش های عربی یا نیروهای ارتش اردن و مصر درکرانه باختری و غزه از دیگر طرح های پیشنهادی یا ایده های مطرح هستند تا از یک سو هم امنیت سرزمین های فلسطینی را برقرار کنند هم خیال اسرائیل را بابت جلوگیری از سقوط دولت سکولار فلسطین راحت کنند هم مانع از حملات احتمالی از خاک فلسطین علیه اسرائیل شوند.

تضمین امنیتی در بالاترین سطح از سوی دولت امریکا به اسرائیل پیشنهاد شده اما دولت اسرائیل قبول نکرده است.

بخشی از تضمین امنیتی هم وجود کشور فلسطینی بدون ارتش است. یعنی دولت فلسطین به مانند اکنون تنها نیروی پلیس برای حفظ نظم و امنیت دارد اما دارای نیروی ارتش قادر به جنگ با ارتش کلاسیک نیست گرچه نیروهای نظامی ویژه و عملیاتی محدود دارد.

طرح صلح عربی

طرح صلح عربی طرحی در قالب راه حل دو کشوری است که ابتدا از سوی عربستان سعودی مطرح شد و سپس از سوی اتحادیه عرب و در گام بعدی از سوی سازمان همکاری اسلامی (کشورهای اسلامی به استثنای ایران) تایید شد.

براساس این طرح، در صورتی که اسرائیل به مرزهای 1967 عقب نشینی کند و دولت مستقل فلسطین به پایتختی قدس شرقی برپا شود همه کشورهای عربی نیز اسرائیل را به رسمیت می شناسند و با اسرائیل روابط کامل برقرار خواهند کرد.
مرزهای 1967 شامل کرانه باختری، غزه و بخش شرقی شهر قدس / اورشلیم است.

اسرائیل این طرح را رد می کند.

  شهرت یکی از میهمانان -شمس الواعظین – به دلیل سردبیری روزنامه جامعه در دوره اصلاحات است. روزنامه ای که تاریخ فعالیت مطبوعاتی در ایران را وارد مرحله جدیدی کرد و البته در همان دوره توقیف شد تا شمس الواعظین مسیر جامعه را با روزنامه های توس، نشاط و عصرآزادگان ادامه دهد.

عصرایران؛ رضا غبیشاوی – برنامه “شیوه” جمعه شب (29 دی 1402) شبکه چهار، مناظره دیدنی میان صادق زیباکلام (استاد علوم سیاسی)‌ و ماشاء الله شمس الواعظین (روزنامه نگار و کارشناس خاورمیانه)‌ درباره مسئله فلسطین – اسرائیل بود. این برنامه را می توان در صف جذاب ترین و مفیدترین برنامه های صداوسیما تعریف کرد که تابوشکنی بزرگ را رقم زد.

حضور این دو میهمان از چند بُعد قابل توجه بود. زیباکلام قبلا گفته بود اسرائیل را به عنوان یک کشور و دولت به رسمیت می شناسند و مخالف شعار نابودی آن است. این برای اولین بار است چنین فردی با این موضع علنی برای سخن گفتن درباره اسرائیل و فلسطین به صداوسیما دعوت می شود.

 مواضع متفاوت او درباره اسرائیل،‌ به یکی از ویژگی های این استاد بازنشسته علوم سیاسی دانشگاه تهران تبدیل شده کما اینکه از پا گذاشتن بر روی پرچم اسرائیل خودداری می کند. فیلم های زیادی از این حرکت او در فضای مجازی دست به دست می شود. همین چند روز قبل هم به دلیل اینکه گفته بود بعید است انفجارهای تروریستی کرمان کار اسرائیل باشد دادستانی از او شکایت کرد و دادگاهی شد. قبل از این هم موضع او در انتقاد از حمله 7 اکتبر حماس علیه اسرائیل بازتاب زیادی داشت.کانال عصر ایران در تلگرام 

  شمس الواعظین هم به دلیل سردبیری روزنامه جامعه در دوره اصلاحات معروف است. روزنامه ای که تاریخ فعالیت مطبوعاتی در ایران را وارد مرحله جدیدی کرد و البته در همان دوره توقیف شد تا شمس الواعظین مسیر جامعه را با روزنامه های توس، نشاط و عصرآزادگان ادامه دهد و البته همه اینها هم توقیف شدند و او رکورددار سردبیری روزنامه های توقیفی شد قبل از اینکه محاکمه جنجالی مطبوعاتی ها به دست سعید مرتضوی را یادآوری کند.

به جرات می توان گفت محتوای مطرح شده در این قسمت از برنامه درباره فلسطین – اسرائیل، در صداوسیما بی سابقه بود. این برای اولین بار بود که کلیشه های رسمی و مطالب شعاری – تکراری به کناری گذاشته شد و درباره این قضیه، واقعیت ها،‌ روایت ها و نظرات جدید مطرح شد.

برای نخستین بار روایت متفاوتی از حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل، دولت اسرائیل و اسرائیلی ها،‌ فلسطین و فلسطینی ها، حماس و غزه و راه حل ها گفته شد. برای اولین بار راه حل هایی غیر از راه حل دولت ایران (همه پرسی در قالب دولت فلسطین)،‌ مطرح و به بحث گذاشته شد. گرچه همچنان واقعیت های مهم و پایه ایی درباره فلسطین – اسرائیل مغفول ماند و جای آنها خالی بود. مثل اینکه وضعیت حقوقی فعلی سرزمین های فلسطینی شامل غزه و کرانه باختری چگونه است. اینکه اسرائیل کرانه باختری و غزه را اشغال کرده اما بخشی از خاک خود نمی داند. اینکه از نظر  سازمان ملل متحد و قدرت های غربی ، کشور مستقل به نام فلسطین وجود ندارد و هنوز رسمیت ندارد. اینکه سازمان ملل، ‌آمریکا و اروپا شهرک های یهودی نشین در کرانه باختی و قدس شرقی را غیرقانونی و اشغالی می دانند. اینکه آنها شهر قدس  یا همان اورشلیم را متعلق به اسرائیل نمی دانند و آن پایتخت اسرائیلی ها به شمار نمی آورند.

پخش این مناظره از صداوسیما اتفاق خوب و مبارکی است و با هر انگیزه ای که روی داده باشد باید استقبال کرد و خواهان ادامه آن شد چرا که حداقل فایده،‌ افزایش اطلاعات عمومی ایرانی ها درباره فلسطین – اسرائیل است. ضمن اینکه تابوشکنی بزرگ و بی سابقه ای است و در هر تابوشکنی، افق های جدیدی برای در مقابل همه قرار می گیرد. 

این مناظره جذاب بود چون مطالب و کلمات جدیدی شنیدیم. از یاسر عرفات و لیلا خالد تا جمال عبدالناصر و کیبوتس و پوسته غزه و راه حل دو کشوری،‌ یک کشور دو قومیت و عرب های 48 و گروه صلح طلب اسرائیلی “صلح الان”.

متاسفانه با وجود اینکه مسئله فلسطین – اسرائیل در ایران،‌ بسیار برجسته به شمار می آید اما ایرانی ها، اطلاعات حداقلی درباره این مسئله دارند. به جرات می توان گفت ایران در سه سطح مردم، مسوولان و نخبگان، کم اطلاع ترین در خاورمیانه هستند. به همین دلیل تا این حد کلیشه ها پایدار مانده اند و خود را بازتولید کرده اند.

 دو میهمان برنامه چهره های تلویزیونی صداوسیما نیستند اما هر دو چهره مشهور و محبوب به شمار می آیند. مطالب آنها را مخاطبان در فضای مجازی دنبال می کنند و مسیر شهرت آنها خارج از دستگاه صداوسیما طی شده است.  

هر دو در سه دهه اخیر وابسته به هیچ نهاد حکومتی یا دولتی نبودند به همین دلیل از ادبیات رسمی کلیشه ای به دور بودند و همین موضوع باعث جذابیت مناظره آنها بود. حتی شمس الواعظین که منتقد نظرات زیباکلام بود سخنان خود را با کلمات و مفاهیم متفاوت، امروزی و غیرشعاری ارائه کرد.

زیباکلام در ابتدای برنامه از اینکه بعد از سال های طولانی دوباره به صداوسیما دعوت می شود ابراز تعجب کرد و با خنده گفت وقتی از صداوسیما تماس گرفتند فکر می کرد می خواستند برادرش سعید را دعوت کنند. او گفت در راه با خود فکر می کرد ملت حق دارند بگویند زیباکلام از خودشان است و سوپاپ اطمینان نظام است.
شاید به این دلیل که چند روز قبل یک مجری برنامه شبکه 3 صداوسیما او را “کذاب زشت کلام ، بدسابقه طرفدار خشونت، دارای اسم کثیف، بیمار و وابسته به غرب” توصیف کرد.

در انتهای برنامه هم زیباکلام گفت صداوسیما او و افراد مشابه را کافر حربی نداند و دوباره دعوت کنند. زیباکلام و شمس الواعظین خارج از کانال های صداوسیما شهرت،‌ احترام و محبوبیت خود را کسب کرده اند و صداوسیما هم به همین دلیل برای کسب مخاطب نیازمند صادق زیباکلام ها و شمس الواعظین هاست. به راستی اگر صداوسیما،‌ دو چهره اصولگرا را دعوت می کرد نه تنها از بیان مطالب کیفی و غیرشعاری خبری نبود بلکه برنامه جذابی هم شکل نمی گرفت که پخش آن تا ساعت 45 دقیقه بامداد ادامه یابد و با بازخوردهای مثبت بسیاری روبه رو شود.

– هفته گذشته به مطب پزشکی در تهران رفتم. روی میز سالن انتظار، مجله “فیلم امروز” قرار داشت. هم تعجب کردم هم خوشحال. به هنگام انتظار،‌ ورق زدم. شماره جدید و دی ماه مجله بود. تعجم بیشتر شد. به هنگام دیدار پزشک، وقتی فهمید روزنامه نگارم هم ریشه استرس و بیماری را یافت هم از شمس الواعظین و روزنامه جامعه یاد کرد. گفت که بیشتر فیلم می بینند و کتاب می خواند. یک کتاب غیرپزشکی هم روی میزش بود. دقایقی درباره فرهنگ و سیاست حرف زدیم. از راز موضع گیری های عطاء‌الله مهاجرانی در لندن تا وضعیت طالبان در کابل. اینکه روزنامه های کاغذی هنوز مخاطب دارند؟‌

جالب اینکه به صادق زیباکلام هم اشاره و سوال همیشگی را مطرح کرد که چرا با وجود این مواضع او را نمی گیرند؟ توضیح دادم برخی افراد از این مرحله عبور می کنند اما احتمالا قانع نشد. وقتی برنامه شیوه پخش شد و زیباکلام هم به این موضوع اشاره کرد ناخوداگاه به این یاد سخن پزشک افتادم. اینکه اصل بر زندان باشد و آزادی، استثناء، ‌وضعیت بغرنج و دشواری است.

– زیباکلام در برنامه شیوه، ایده کاشت و به وجود آوردن کشور و دولت اسرائیل در نتیجه توطئه کشورهای غربی را رد کرد و به وجود آمدن آن را برآیند اتفاقات تاریخی دانست. او به صراحت گفت اسرائیل را به وجود نیاورده اند بلکه به وجود آمد. این تحلیلگر، حملات اسرائیل علیه غزه و کشتار مردم آن را محکوم کرد و گفت حمله 7 اکتبر حماس و جنگ غزه باعث زنده شدن دوباره مسئله فلسطین شد در حالی که قبل از این به فراموشی سپرده شده بود.

به طرح سازمان ملل متحد در سال 1947 برای تقسیم سرزمین تاریخی فلسطین میان یهودیان (حدود 35 درصد) و مردم عرب فلسطینی (حدود 65 درصد) و تشکیل دو کشور اسرائیل و فلسطین اشاره کرد که از سوی اسرائیلی ها پذیرفته شد اما فلسطینی ها آن را رد کردند اما بعدا پشیمان شدند. در نهایت، زیباکلام راه حل دو کشوری یعنی ایجاد دو کشور اسرائیل – فلسطین را راه حل این مسئله دانست.



در مقابل، شمس الواعظین تاکید کرد اشغال و غصب خاک فلسطینی ها از سوی اسرائیل با وجود گذشت زمان،‌ مشمول مرور زمان و دچار تغییر ماهیت نمی شود. او تاکید کرد زیباکلام از تئوری “قدمت یک ماجرا، امکان تغییر ماهوی آن را فراهم می کند” سخن می گوید ولی چنین چیزی، ‌صحیح نیست. وی با استناد به خاطرات تاریخی بن گوریون نخست وزیر چند دهه قبل اسرائیل گفت آنها خود نیز اشغال و دزدیدن سرزمین فلسطین را تایید می کنند. شمس الواعظین راه حل مسئله اسرائیل – فلسطین را تشکیل یک کشور با دو قومیت اسرائیلی ها و فلسطینی ها دانست اما نام این کشور را نگفت.

وی به صورت غیرمستقیم احتمال تشکیل کشور فلسطین را دور از ذهن دانست و راه حل را در ایجاد یک کشور با دو قومیت دانست. گرچه نام این کشور را نبرد اما می توان نتیجه گیری کرد منظور او اسرائیل است. یعنی در قالب اسرائیل دو مردم یهودی و فلسطینی در کنار هم زندگی کنند. از جمله اینکه به زندگی 2 میلیون نفر فلسطینی در قالب جمعیت 10 میلیون نفری اسرائیل اشاره کرد. این فلسطینی ها  که شناسنامه و شهروندی اسرائیلی دارند در حملات اسرائیل در جنگ 1948 در خانه و شهرو و روستاهای خود باقی ماندند و فرار نکردند. در نتیجه اسرائیل در مراحل بعدی، به آنها شهروندی داد.  

درباره حمله 7 اکتبر هم دو میهمان، نظرات متفاوتی داشتند. شمس الواعظین گفت زیباکلام متعتقد است حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل جنایت و حمله تروریستی بود و زیباکلام هم واقعا قبلا چنین گفته بود. شمس الواعظین اما از حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل دفاع کرد و آن را شبیه حمله غافلگیرانه اسرائیل علیه مصر در جنگ 6 روزه 1967 دانست وقتی ارتش اسرائیل خانه های سازمانی افسران مصر را بمباران کرد.

نکته اینکه مقامات حماس هم بروز برخی اتفاقات غیرقابل قبول و خارج از چارچوب در حمله 7 اکتبر را تکذیب نمی کنند بلکه آن را برعهده افرادی غیر از نیروهای حماس می دانند که با باز شدن مرز غزه ، وارد اسرائیل شدند و خودسرانه به تخریب و کشتار دست زدند.

شمس الواعظین درباره آنچه در زمینه قتل غیرنظامیان و زنان و کودکان در حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل گفته می شود توضیح داد بسیاری از این موارد در تحقیقات مطبوعات غربی از جمله واشنگتن پست رد شده است. همچنین درباره کیپوتس یا کیپوتص ها (شهرک های تعاونی اشتراکی / سوسیالیستی کشاورزی یهودیان اسرائیل)‌ توضیح داد در 7 اکتبر مورد هدف حملات نیروهای حماس قرار گرفتند و بسیاری از تلفات از این مناطق بود. شمس گفت این شهرک ها بخشی از عنصر اشغالگری اسرائیل هستند و عنصر اشغالگر بدتر از اشغالگری است. 

البته آنچه شمس الواعظین درباره تحریم های اتحادیه اروپا علیه کیبوتس ها مطرح کرد نادرست بود زیرا مربوط به شهرک های یهودی نشین اسرائیل در کرانه باختری و قدس شرقی (بخش شرقی شهر قدس یا همان اورشلیم) است. اتحادیه اروپا، کیپوتس ها را برخلاف شهرک ها، غیرقانونی نمی داند و تحریم هم نکرده است. در تحریم اتحادیه اروپا ورود تولیدات شهرک ها ( و نه کیبوتس ها)‌ به کشورهای عضو اتحادیه اروپا ممنوع نیست بلکه نشان دار می شوند تا خریداران بتوانند این کالاها را تمیز و تشخیص دهند.

– مجری یعنی عطاءالله بیگدلی یکی از نقاط قوت برنامه شیوه است. مهمترین قدرت او را باید در حفظ بی طرفی و خودداری از اظهارنظر مستقیم درباره موضوع برنامه دانست. با اینکه خود دارای مدرک دکتری حقوق و صاحب نظر است اما با موضع گیری های نامرتبط، اظهار فضل نمی کند؛ نقش خود را در برنامه به عنوان مجری،‌ خوب درک کرده است. ماموریت مجری در مناظره ورود به حوزه ابراز نظر و موضع گیری علیه یا حمایت از نظرات یا کارشناسان نیست بلکه صرفا کمک به آنها برای انتقال بهتر مطالب به بینندگان  و ایجاد هماهنگی و برقراری تناسب محتوایی میان کارشناسان است. مجری قدرتمند،‌ برنامه را مدیریت و  تلاش می کند مجموعه مطالب مطرح شده به سمت اگاهی مخاطب از موضوع برنامه هدایت شود.   

– چرا ماشاء الله شمس الواعظین هم اکنون در رسانه ها فعالیت نمی کند؟ با تماشای مناظره شیوه، این سوال مطرح می شود چرا فردی مثل شمس الواعظین با سابقه چند دهه روزنامه نگاری و تسلط بالا به موضوعات خاورمیانه، چرا هم اکنون در رسانه ها و مطبوعات ایران حضور ندارد و قلم نمی زد؟ چرا چنین فردی باید اوقات خود را به اجبار به فعالیت کشاورزی سپری کند گرچه با مرکز مطالعات خاورمیانه و نشریه اسرائیل شناسی نیز همکاری هایی دارد. او یکی از برندهای روزنامه نگاری ایران است و جای چنین روزنامه نگاران با کیفیتی در فضای اطلاع رسانی ایران خالی است. 

– برای چندمین بار ثابت شد برنامه سازی پرمخاطب و کیفی فرمول مشخصی دارد. می توان امیدوار بود در سایر بخش ها هم صداوسیما ، روش های پوسیده و شکست خورده را کنار بگذارد؛ از حیف بودجه و پول مردم خودداری کند و برنامه هایی قابل قبول برای مردم بسازد.