جهان در انحصار پلاستیک‌ها
پلاستیک‌ها همه‌جا را محاصره کرده‌اند؛ کافی است کشوی خانه‌ها را باز کنید تا با انبوهی از انواع و اقسام پلاستیک روبه‌رو شوید که برای روزهای مبادا ذخیره شده‌اند.
به گزارش سایت اصفهان زیبا، «پلاستیک‌ها همه‌جا را محاصره کرده‌اند؛ کافی است کشوی خانه‌ها را باز کنید تا با انبوهی از انواع و اقسام پلاستیک روبه‌رو شوید که برای روزهای مبادا ذخیره شده‌اند.
نیم‌نگاهی اگر به دوروبرتان هم بیندازید، خواهید دید پلاستیک‌ها در همه‌جا هستند؛ در بستر خشک زاینده‌رود و حاشیه پارک‌ها و حتی در زمین‌های بایر. پلاستیک‌ها پای ثابت همه مراسم و برنامه‌ها نیز هستند؛ چه عزا باشد و چه عروسی، تمامی مقدمات و مؤخرات آن‌ها با استفاده از پلاستیک پیش می‌رود.
فروشگاه‌ها به‌ویژه فروشگاه‌های مواد غذایی مثل نقل‌ونبات پلاستیک را در میان خریداران توزیع می‌کنند و خریداران انگار که در استفاده از این ماده، در رقابت قرار گرفته‌اند. به همه این‌ها باید اضافه کرد انواع و اقسام بطری‌ها و ظرف‌های یک‌بارمصرف را.
چندان بیراه نیست اگر بگوییم در دنیای امروز پلاستیک‌ها انسان‌ها را محاصره کرده‌اند و نه‌تنها به طبیعت آسیب می‌زنند که در برخی از مواقع موجب مرگ‌ومیر حیوانات نیز می‌شوند.
روزانه ۵۰۰ تن پلاستیک در ایران تولید می‌شود!
براساس آمارهای منتشرشده، سالانه حدود ۱۸۵ هزار و روزانه ۵۰۰ تن پلاستیک در ایران تولید می‌شود و بعضی منابع هم مصرف پلاستیک در ایران را روزانه بیش از سه‌هزار تن و سالانه حدود یک‌میلیون تن عنوان کرده‌اند؛ سهم دنیا از تولید پلاستیک سالانه بیش از ۱۰۰میلیون تن است و ایران بین ۱۰ کشور پرمصرف در این زمینه جای گرفته‌است.
اگرچه در سال‌های اخیر کمپین‌های بسیاری برای عدم استفاده از پلاستیک از سوی فعالان محیط‌زیست به راه افتاده است، این کمپین‌ها هنوز نتوانسته‌اند مانع از خریدوفروش پلاستیک یا استفاده افراد از آن‌ها شوند.
سایت کارزار نیز سال گذشته، کارزاری با عنوان «درخواست تصویب قانون ممنوعیت کیسه پلاستیکی یک‌بارمصرف» به راه انداخت که در آن آمده است: «ارائه کیسه‌های پلاستیکی یک‌بارمصرف توسط فروشگاه‌ها به دلیل آثار منفی محیط‌زیستی و یکی از موانع رشد گردشگری، در بسیاری از کشورها به‌صورت کلی ممنوع یا بسیار محدود شده است. ازجمله این کشورها می‌توان به آفریقای جنوبی، چین، تایوان، یونان، رواندا، کنیا، تانزانیا، بنگلادش، هند، دانمارک، آلمان، ایرلند، ایتالیا، انگلستان، مکزیک و… اشاره کرد. امارات متحده عربی هم تا چند ماه دیگر و از آغاز ۲۰۲۴ ممنوعیت کیسه‌های پلاستیکی را اجرا خواهد کرد. در ایران صرفابه‌صورت نمادین روز ۲۱ تیر به‌عنوان روز خرید بدون کیسه نایلونی نام‌گذاری شده است که تقریباهیچ اثری ندارد و لازم است نمایندگان مجلس گام محکم‌تری در این زمینه بردارند. وقت آن رسیده است که ایران در راستای اجرای اصل ۵۰ قانون اساسی ناظر بر اهمیت محیط‌زیست، با ممنوعیت کیسه‌های پلاستیکی الگویی برای منطقه در حفظ کره زمین و حفظ طبیعت خودمان باشد؛ لذا ما مردم برای آینده فرزندانمان تقاضا داریم قانون ممنوعیت عرضه کیسه‌های پلاستیکی یک‌بارمصرف تصویب شود تا ایران و طبیعت آن جای بهتری برای زیستن شود.»
این کارزار که حدود چهارهزار و 743 نفر آن را امضا کرده‌اند، این جمله را شعار خود قرار داده است: «یادمان باشد ما به طبیعت نیاز داریم نه طبیعت به ما.»
قانون یا فرهنگ‌سازی؟
سال 1401 بود که آیین‌نامه« کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی» در دولت تصویب شد. بر این اساس و به‌موجب ماده «۴» قانون مدیریت پسماندها، وزارت صنعت، معدن و تجارت مکلف است ترتیبی اتخاذ کند تا تولیدکنندگان کیسه‌های پلاستیکی با ضخامت کمتر از ۲۵ میکرون، از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه طی یک برنامه پنج‌ساله، سالانه ۲۰ درصد از ظرفیت تولیدی خود را با کیسه‌های سازگار با محیط‌زیست یا زیست‌تخریب‌پذیر جایگزین کنند.
وجوه هزینه‌شده برای این محل، جزو هزینه‌های قابل‌قبول مالیاتی تولیدکنندگان مربوط محاسبه خواهد شد. اگرچه این آیین‌نامه تدوین و ابلاغ شده است، برخی معتقدند که به‌تنهایی نمی‌تواند راه گشا باشد و البته که چندان نمی‌توان امیدی به اجرایی‌شدن آن داشت. محمد علیزاده، کارشناس محیط‌زیست، درباره اهمیت تصویب این آیین‌نامه و پیامدهای استفاده بی‌رویه از پلاستیک به «سلامت نیوز» می‌گوید: پلاستیک‌های معمولی از پلیمرهایی تشکیل شده‌اند که قابلیت تجزیه در محیط را ندارند و در طبیعت برای سال‌های طولانی استمرار دارند.
او ادامه داد: اندازه آن‌ها به علت تجزیه‌ناپذیری؛ تحت‌تأثیر عوامل فیزیکی و شیمیایی طبیعی از ۵ میکرون و حتی در حد نانومتر هم کاهش می‌یابد که متأسفانه پدیده‌ای را با عنوان تولید میکروپلاستیک‌ها ایجاد می‌کند و باتوجه به ابعاد کوچکشان، اثرات منفی روی زیست‌بوم‌ها دارند و می‌توانند از دیواره سلولی عبور و به بافت سلولی نفوذ کنند و به زنجیره غذایی وارد شوند. بنابراین پلاستیک‌هایی که در حوضه‌های آبریز شهری و روستایی، بخش‌های کشاورزی و صنعت، پسماندهای شهری یا اقامتگاه‌های تفریحی در طبیعت رها می‌کنیم، طی فرایندی به منابع آب و درنهایت زنجیره غذایی منتقل می‌شوند و در آن‌سوی زنجیره، انسان تحت‌تأثیر عوامل پلاستیکی قرار می‌گیرد.
او افزود: ازاین‌رو همه ما اعتقادداریم که پلاستیک، خطرناک است و از بُعد بیولوژیک می‌تواند اثرات زیادی ایجاد کند؛ چراکه مطالعات صورت گرفته در مناطق مختلف جهان نشان می‌دهد در آب آشامیدنی، نمک طعام، بافت آبزیان و حتی در زنجیره غذایی دام و طیور، پلاستیک وجود دارد.
باوجوداین، علیزاده چندان به اجرای این آیین‌نامه خوش‌بین نیست. اگرچه اعتقاد دارد آنچه به تصویب رسیده است، می‌تواند به محیط‌زیست و حفظ منابع آب کمک کند، اما مبتنی بر تجارب گذشته، بر این مسئله تأکید می‌کند که صرف نوشتن آیین‌نامه مشکلی حل نمی‌شود و قطعا باید برنامه‌های اجرایی در دستور کار باشد و از ابزارهای نظارتی و بازدارنده کمک گرفت.
علاوه بر این، در کنار تمام اقدامات قانونی، بحث فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی و آموزش بسیار اثرگذار است که تحقق این موضوع، مستلزم هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی است. اگرچه بسیاری معتقدند کاهش استفاده از پلاستیک به فرهنگ‌سازی نیاز دارد، خیلی‌ها می‌گویند فرهنگ‌سازی صرف، نمی‌تواند راهگشا باشد.
حسن پسندیده، مدیرکل سابق دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور، به رسانه‌ها گفته است که متداول‌ترین شکل قوانین و مقررات (به‌طور جداگانه یاادغام‌شده) در ممنوعیت توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی (۸۳ کشور)، ممنوعیت‌های تولید و واردات (۶۱ کشور)، مالیات بر تولیدکنندگان (۲۷ کشور)، مالیات بر مصرف‌کنندگان (۳۰ کشور) و در ۵۱ کشور نیز شرایط لازم برای اجرای بازیافت کیسه‌های پلاستیکی اجرا می‌شود.
در همین راستا، کشور چین در سال ۲۰۰۸ توزیع کیسه‌های پلاستیکی با ضخامت کمتر از ۲۵ میکرون را در فروشگاه‌ها ممنوع کرد و جریمه متخلفان را ۱۰ هزار یوان و برای سایر کیسه‌های پلاستیکی قیمت معادل تمام‌شده را تعیین کرد و ارائه رایگان کیسه‌های پلاستیکی در فروشگاه‌ها ممنوع شد.
انگلیس در سال ۲۰۰۸ و کانادا در سال ۲۰۰۹، مالیات پنج‌سنتی به‌عنوان هزینه برای هر کیسه پلاستیکی وضع کرده‌اند و در بلغارستان از سال ۲۰۰۷ مالیات‌های مرحله‌ای فزاینده‌ای بر مصرف کیسه‌های پلاستیکی در فروشگاه‌ها وضع شد.
پسندیده درباره اینکه وضع هر قانونی ازجمله قوانین مربوط به کیسه‌های پلاستیکی می‌تواند اثرات پیش‌بینی‌شده و نشده‌ای بر جامعه و محیط‌زیست داشته باشد، به خبرگزاری ایمنا می‌گوید: «مطالعات نشان می‌دهد محدودیت‌های قانونی در بیشتر موارد بر مصرف کیسه‌های پلاستیکی تأثیرگذار است؛ اما در کشور هند به‌رغم وضع قوانین کاهش مصرف پلاستیک، طبق نتایج به‌دست‌آمده حدود ۹۴درصد از مصرف‌کنندگان همچنان از کیسه‌های پلاستیکی استفاده می‌کنند؛ اما در حجم مصرف آن کاهش چشمگیری ایجادشده است.»
طبق مطالعات محمد علیزاده، قوانین جدی محیط‌زیستی در سایر کشورهای جهان، مبتنی بر مطالبه‌های مردم وضع می‌شود. این کارشناس محیط‌زیست می‌گوید: اغلب کشورهای دنیا به مطالبه‌های مردم پاسخ می‌دهند و معمولا شهروندان در حوزه محیط‌زیست به یک سطحی از آگاهی می‌رسند که کاهش یا حذف پلاستیک را به‌عنوان مطالبه خود مطرح می‌کنند و سازمان‌ها و تشکل‌های غیردولتی نیز فضا را به این سمت هدایت می‌کنند؛ به‌عنوان‌مثال، در جامعه اروپا ممنوعیت‌هایی در این رابطه وضع شده است و حتی برخی از کشورهای اطراف ما در این زمینه سخت‌گیرانه عمل کرده‌اند.
او افزود: این بحث بیشتر با بافت اجتماعی هر منطقه ارتباط دارد که متناسب با واقعیت‌های اجتماعی پیش می‌رود. در کشور ما نیز جامعه دانشگاهی طرح موضوع می‌کند و تشکل‌های غیردولتی زنگ خطر را به صدا درمی‌آورند؛ اما بعدازآن با یک‌فاصله زمانی بسیار طولانی، دستگاه‌های اجرایی ورود می‌کنند و این مسئله، اثرگذاری موضوع را کاهش می‌دهد.
او ادامه داد: حال‌آنکه چنین موضوعی در کشوری مثل ژاپن حداقل پیشینه ۱۵ ساله دارد و نه‌تنها موضوع پلاستیک‌های زیست‌تخریب‌پذیر، بلکه در سایر موارد تأثیرگذار بر محیط‌زیست و چرخه عمر یک محصول از ابتدا تا انتها بررسی می‌شود و در بخش پایانی آن که پسماند است، شرکت‌های بی‌تفاوتی که از قانون تمکین نمی‌کنند، باید مالیات‌های سنگینی بپردازند. در بحث واردات و صادرات و ترانزیت کالا نیز ممنوعیت‌های زیادی اعمال می‌کنند؛ اما اگر مقایسه کنیم، کشور ما در این زمینه حداقل ۲۰ سال از کشورهای پیشرفته و شاخص دنیا، عقب‌تر است.»
انتهای پیام
