«نقشه بدحجابی مشهد» چگونه ترسیم شد؟

«سید مهرداد امیرکلالی» در روزنامه ی «اتفاقیه» که روزنامه ی استانی خراسان است، درباره ی ماجرای «نقشه بدحجابی مشهد» یادداشتی نوشته است که چاپخانه احتمالا با انگیزه ی سیاسی از چاپ آن ممانعت کرده است.

به گزارش انصاف نیوز، متن این یادداشت در پی می آید:

«شناسایی آسیب‌ها و نابهنجاری‌های شهری به تفکیک محلات شهر مشهد» عنوان پژوهشی است که توسط دو تن از اساتید شناخته شده دانشگاه فردوسی در حوزه مطالعات اجتماعی و همکارانش به سفارش دفتر مطالعات فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد تعریف و انجام شده است. طبق مصاحبه مورخ 7 دی‌ماه یکی از نشریات محلی شهر، به گفته مجری این پژوهش، قبل از آن تلاش شده آمار ثبتی آسیب‌های اجتماعی از کانال‌های رسمی جمع آوری شود ولی به علت عدم همکاری نهادهای مرتبط این کار توسط پژوهشگر صورت گرفته است.

چندی پیش «نقشه افراد بدحجابی که در محله خودنمایی می کنند» در کانال تلگرامی دفتر مطالعات فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد منتشر شد که بازتاب‌های زیادی در فضای مجازی داشت. در این نقشه پراکندگی بدحجابی در نقاط مختلف شهر مشهد مشاهده می‌شود که جای سوالات فراوانی دارد از این جهت که تعریف، معیار و نحوه استخراج آمار حجاب و با حجابی چگونه بدست آمده است و حجاب مبنای چه مفروضی قرار گرفته است؟

یکی از افراد مطلع از جزئیات انجام این پژوهش به خبرنگار ما گفت: در این پرسشنامه مفصل که شامل سوالاتی در مورد آسیب‌ها و ناهنجاری‌های شهری و اجتماعی تدوین شده است و با حجم نمونه آماری بیش از هشت هزار نفر جمع آوری داده‌ها تلاش شده تا داده‌ها قابلیت تعمیم تا سطح محله را داشته باشد.

وی با بیان این مطلب، افزود: فرض این بوده در انجام فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی شهر لازم است اطلاعات دقیق تری از وضعیت فرهنگی و اجتماعی شهر داشته باشند و در همین راستا طرح سنجش شاخص‌های فرهنگی و اجتماعی را نیز در دستور کار قرار داده اند که با تدوین هشت پرسشنامه و نمونه آماری هشت هزاری نفر انجام شده است.

این فرد مطلع با اشاره اینکه هدف از پژوهش، تدوین سند فرهنگی و اجتماعی شهر مشهد برای سال 94 و 95 بوده است که این نقشه Social GIS یکی از صدها خروجی مربوط به آسیب‌ها و مسائل فرهنگی شهر مشهد است که منتشر شده است، البته قبلا ده‌ها نقشه دیگر نیز از خروجی‌های این کار منتشر شده شده است. او ادامه داد: در این روش از مردم نسبت به ویژگی‌های محله شان سوال می‌شود و عنوان طرح سنجش آسیب‌های اجتماعی به تفکیک محله بوده است.

یکی از خوانندگان روزنامه اتفاقیه طی پیامی‌ضمن معرفی اساتیدی که برنامه‎ریز این پژوهش بوده‌اند، تصریح کرد: “من در جلسه ارائه تحقیق بودم و عنوان شد که بیش از 200 پرسش در پرسشنامه بوده و وجود این پرسش به معنای اولویت نیست حتی پرسش‌هایی مانند میزان سقط جنین و یا میزان آلودگی صوتی نیز در بین سوالات وجود داشت. تمرکز تحقیق بر روی درآمد ساکنین ناحیه‌های شهری مشهد وعوامل مختلف بود نه بی حجابی و با حجابی افراد. ارائه یک گراف از بین انبوهی گراف و اطلاعات بدون ذکر بستر تولید آن و پررنگ کردن آن اگر غیر اخلاقی و از نظر علمی‌مخدوش نباشد حتما سفسطه آمیز است”.

برای بررسی جزئیات این پژوش اماری و اخباری که پیرو آن منتشر شده است، به سراغ دکتر حسین اکبری استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی و مدیر علمی این پژوهش رفتیم.

اکبری درباره معیار بدحجابی در این نقشه، تصریح کرد: جمع آوری داده‌های عینی و بر اساس مشاهده نقطه به نقطه، هزینه بسیار بالایی دارد که در عمل برای تعداد بالای شاخص‌های مورد سنجش امکان پذیر نیست. لذا در این موارد نگرش مردم ملاک قرار گرفته است که در نگاه مردم بیشتر بدحجابی متجاهر مدنظر بود. بدین معنی که واقعیت بر ساخت اجتماعی از دیدگاه‌های جامعه فرض می‌شود.

وی افزود: نقشه پراکندگی بدحجابی یکی از 200 شاخصی بود که مسائل کالبدی، خانوادگی، فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی مورد تحقیق قرار گرفته و همه تبدیل به نقشه شده است تا برای برنامه ریزان قابل فهم باشد.

این جامعه شناس اظهار کرد: این پژوهش پراکندگی بدحجابی یکی از موارد تحقیق بود که با نگاه سیاسی برداشت شد و البته اشتباهی در انتشار این پژوهش شده است از این جهت که باید در حاشیه آن توضیحاتی بیشتری ارائه می‌شد.

این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: پژوهش آسیب‌های اجتماعی شهر مشهد به سفارش معاونت فرهنگی شهرداری مشهد و دانشگاه فردوسی مجری این پروژه است و از استفاده نتایج این پژوهش توسط شهرداری اطلاعی ندارم.

اکبری در پاسخ به این سوال که تخصیص بودجه 400 میلیونی برای این پروژه صحت دارد، پاسخ داد: بنده این قضیه را تکذیب می‌کنم و کل این کار در نهایت با بودجه‌ای یک پنجم این رقم (80 میلیون تومان) انجام شده است.

وی اضافه کرد: این روش کار ساخت گرایی اجتماعی بوده و نه مشاهده، یعنی از مردم محله در مورد ویژگی‌های محله شان سوال شده است و داده‌ها تبدیل به نقشه جی.آی. اس شده است. به همین دلیل است که نتایج این آمار با مشاهدات مردم متفاوت است.

برای مثال مردم یک منطقه از شهر که طبق مشاهده دارای پوشش‌های غیرمتعارفی است، ممکن است از نقاط روشن این نقشه باشد. بدین معنا که مردم خود این منطقه معتقدند که منطقه‌شان از نظر پوشش در شرایط خوبی قرار دارد. این به تفاوت نگاه مردم محله‌های مختلف شهر بر می‌گردد. در منطقه‌های سنتی‌تر شهر که افراد حساسیت بیشتری دارند، کوچکترین مصادیق پوشش غیرمتعارف را به عنوان بدحجابی و خود نمایی ذکر می‌کنند.

باتوجه به این که درموضوعات مشابه و از جمله بدحجابی تاکنون در شورای فرهنگ عمومی شهر و سایر نهادهای مرتبط با پژوهش‌های دقیق و جامع‌تری مورد بررسی قرار گرفته است و از طرف دیگر این تحقیق در یکی از موضوعات مورد بررسی خود با این حجم از انتقاد مواجه شده است.

مشخص نیست در این پروژه و نقشه بدحجابی چه هدفی دنبال شده است؟ آیا نمی‌توان ساختاری شفاف‍‌تر، سودمندتر از طریق ارتباط مردم و نقطه نظرات شان با معاونت فرهنگی شهرداری میسر کرد؟ این‌ها سوالاتی است که ما در پیگیری‌های بعدی خود از اعضای شورای شهر چهارم مطرح و پاسخ‌ها را منتشر خواهیم کرد.
البته دفتر مطالعات فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد که زیر مجموعه معاونت فرهنگی شهرداری مشهد و شخص وحید جلیلی است، نیز به عنوان متولی باید پاسخگوی این سوالات باشد.

وحید جلیلی در ایام انتخابات 92 عملا ریاست و هدایت ستاد سعید جلیلی را برعهده داشت. نقطه نظرات او به عنوان یک رکن تصمیم‌های فرهنگی و هنری جریان اصولگرا اغلب در سایت‌ها و رسانه‌های منسوب به جبهه پایداری مثل وطن امروز و رجا نیوز منتشر می‌شود و حامیان او معتقدند که طرح سوال پیرامون این نقشه به منازعات سیاسی و جناحی در آستانه انتخابات مربوط است. وحید جلیلی مانند برادرش از فارغ التحصیلان دانشگاه امام صادق است و کار خودش را در نشریه داخلی بسیج دانشجویی آغاز کرد. در سال 81 سردبیر روزنامه ابرار شد. پس از ابرار به حوزه هنری رفت و سردبیری ماهنامه سوره را بر عهده گرفت؛ تا سال 85 سردبیر مجله سوره بود. این سبقه در کار مطبوعات باعث شده انتظار داشته باشیم تا پاسخگویی وی به افکار عمومی درباره نحوه عملکرد بودجه و روالی که نهاد متبوع وی در این سال‌ها طی کرده است، را بشنویم.

یک واکنش

کانال تلگرامی «پیوستار» در واکنش به برخی واکنش ها درباره ی انتشار این نقشه، در مطلبی با عنوان «جنجال رسانه ای برای انتشار عکس های مربوط به یک تحقیق منحصر بفرد در شهر مشهد»، نوشت:

✅این تحقیق توسط یکی از اساتید شناخته شده دانشگاه فردوسی در حوزه مطالعات اجتماعی و همکارانش به سفارش دفتر مطالعات فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد تعریف و انجام شده است. قبل از آن تلاش شد آمار ثبتی آسیبهای اجتماعی از کانالهای رسمی جمع آوری شود ولی به علت عدم همکار نهادهای مرتبط و خصوصا دادگستری این کار توسط خود پژوهشگر صورت گرفت . پرسشنامه مفصل و کم نظیری شامل سوالاتی در مورد آسیبها و ناهنجاریهای شهری و اجتماعی تدوین و با حجم نمونه آماری بیش از هشت هزار نفر جمع آوری داده ها انجام شد تا داده ها قابلیت تعمیم تا سطح محله را داشته باشد. فرض این بود که برای انجام فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی شهر لازم است اطلاعات دقیقتری از وضعیت فرهنگی و اجتماعی شهر داشته باشیم و در همین راستا طرح سنجش شاخصهای فرهنگی و اجتماعی را نیز در دستور کار قرار دادیم که با تدوین هشت پرسشنامه و نمونه آماری هشت هزاری نفر انجام گردید. در نهایت هدف تدوین سند فرهنگی و اجتماعی شهر مشهد برای سال 94 و 95 است که در دستور کار است. این نقشه SOcial GIS یکی از صدها خروجی مربوط به آسیب ها و مسائل فرهنگی شهر مشهد است که منتشر شده است، البته قبلا دهها نقشه دیگر نیز از خروجی های این کار منتشر شده بود.

✅در این روش از مردم نسبت به ویژگی های محله شان سوال می شود. عنوان طرح سنجش آسیب های اجتماعی به تفکیک محله بوده است. طبیعتا ممکن است عینا تطبیق با واقعیت نداشته باشد اما برآیند نظر مردم است. جمع آوری داده های عینی و بر اساس مشاهده نقطه به نقطه هزینه بسیار بالایی دارد که در عمل برای تعداد بالای شاخص های مورد سنجش امکان پذیر نیست.
لذا در این موارد نگرش مردم ملاک قرار می گیرد. یعنی واقعیت بر ساخت اجتماعی از دیدگاه های جامعه فرض می شود.

✅در این طرح نزدیک به 200 شاخص از جمله مسائل کالبدی، خانوادگی، فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی برداشت شده که همه هم تبدیل به نقشه شده است تا برای برنامه ریزان قابل فهم باشد. روش کار ساخت گرایی اجتماعی بوده و نه مشاهده. یعنی از مردم محله در مورد ویژگی های محله شان سوال شده است و داده ها تبدیل به نقشه جی.آی. اس شده است.

انتهای پیام