«محیط‌زیست» هم به عوامل مهاجرت از ایران اضافه شد
روزنامه پیام ما نوشت:
در راستای همگرایی علوم اجتماعی و محیط‌زیست، روز دوشنبه نشستی با عنوان «تغییراقلیم و مهاجرت‌های اکولوژیکی» با حضور دو نماینده از این حوزه‌ها برگزار شد. مهمانان این نشست با اتکا بر مطالعات اخیر انجام‌شده در زمینهٔ مهاجرت، محیط‌زیست را یکی از سه عامل اصلی وادارکنندهٔ ایرانی‌ها به مهاجرت معرفی کردند. به‌گفتهٔ آنان، با تشدید اثرات تغییراقلیم در سال‌های اخیر، انگیزه و مقصد مهاجرت‌ها دستخوش تغییر شده و عدم تعادلی جمعیتی در جغرافیای ایران را تشدید کرده است. در این نشست همچنین مطرح شد که زیست‌کره جهان نیازمند مقابله با گرمایش زمین است، اما به‌رغم توافق‌هایی که به‌تازگی برای اقدامات اقلیمی لازم در عرصهٔ جهانی صورت گرفته، تفاهم کشورها برای عمل به تعهدات دور از ذهن به‌نظر می‌رسد.
حجم مهاجرت‌های داخلی در ایران همگام با افزایش مسائل محیط‌زیستی بیشتر شده است. به‌گفتهٔ «رسول صادقی»، جمعیت‌شناس، رقم سالانهٔ مهاجرت داخلی کشور حدود یک میلیون نفر است.
در نشست «تغییراقلیم و مهاجرت‌های اکولوژیکی» رسول صادقی، عضو هیئت‌علمی جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه نابرابری منطقه‌ای ایران باعث شده است چرخهٔ مهاجرت‌های داخلی در این کشور همواره وجود داشته باشد، گفت: در سال‌های اخیر حجم مهاجرت‌های داخلی به‌دلایل محیط‌زیستی تشدید شده است.
صادقی رقم مهاجرت‌های سالانهٔ ایران در سال‌های اخیر را حدود یک میلیون مهاجرت اعلام کرد و افزود: روند مهاجرت‌های داخلی ایرانیان که پیش‌ازاین غالباً درون‌منطقه‌ای بود، با تغییر همراه بوده و در یک‌دههٔ اخیر مهاجرت به مقصد بیرون از مناطق و به استان‌های دیگر افزایش محسوسی داشته است.
او دربارهٔ مقصد مهاجرت‌های داخلی اظهار گفت حدود یک‌چهارم مهاجرت‌ها به مقصد مناطق پیرامونی تهران انجام می‌شود، اما تهران به یک مبدأ مهاجران نیز تبدیل شده است که معمولاً به مقصد استان البرز و استان‌های شمالی کشور انجام می‌شود.
عضو هیئت‌علمی جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران افزود: مطالعات نشان می‌دهد مهاجران تهرانی بیشتر از قشر سالمندان و گروه‌های حساس به آلودگی هوا هستند.
او همچنین استان‌های خوزستان، لرستان، سیستان وبلوچستان و ایلام را به‌عنوان مهاجر فرست‌ترین استان‌های ایران معرفی کرد.
به‌گفتهٔ این جمعیت‌شناس، دشواری‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و محیط‌زیستی مهمترین انگیزه‌ها را برای مهاجرت افراد در ایران فراهم می‌کنند. دشواری‌های محیط زیستی با به‌خطر انداختن سلامت و معیشت مردم باعث مهاجرت جمعیت‌ها به مناطق دیگر می‌شود.
صادقی همچنین با ارجاع به پیمایشی دربارهٔ مهاجرت که در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ در تمام مناطق شهری ایران انجام شد، چالش‌های محیط‌زیستی را سومین دلیل فراهم‌آورندهٔ انگیزهٔ مهاجرت پس از فقر و بیکاری معرفی کرد.
او در ادامه افزود: مطالعات نشان داده است اثر گرمایش زمین روی جمعیت کشورهای در حال توسعه بیشتر از کشورهای توسعه‌یافته است، اما این اثر روند کاهشی دارد. مقایسهٔ پیش‌بینی‌های دو دورهٔ ۱۹۸۵ تا ۲۰۲۵ میلادی و ۲۰۲۵ تا ۲۱۰۰ میلادی نشان می‌دهد اثر گرمایش زمین روی جمعیت کشورهای در حال توسعه از ۵۳ درصد به ۳۹ درصد خواهد رسید. این اثرگذاری برای کل جهان از ۵۰ درصد به ۲۲ درصد می‌رسد و برای کشورهای توسعه‌یافته فقط سه درصد خواهد بود.
این جمعیت‌شناس ضمن یادآوری این مطلب که ایران به‌دلیل شرایط خاص اقلیمی با عدم تعادل جمعیتی روبه‌رو است و برخی نقاط کشور بیشترین جمعیت را در خود جای داده‌اند، گفت: مهاجرت‌های اکولوژیکی رو به ازدیاد است و این امر عدم تعادل جمعیتی در ایران را تشدید می‌کنند.
عضو هیئت‌علمی جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران در پایان سخنان خود گفت: مطالعات نشان می‌دهد مشکلات محیط‌زیستی وقتی سلامت افراد را به‌خطر می‌اندازد، به‌سرعت به مهاجرت منجر می‌شود. اما وقتی این مشکلات معیشت مردم را تهدید می‌کند، افراد ابتدا به‌دنبال راهکارهایی برای سازگاری اقتصادی با شرایط محیطی جدید می‌روند و در صورتی که این راهکارها نتیجه‌بخش نباشد، مهاجرت را برمی‌گزینند.
اقدام اقلیمی در گرو عمل به تعهدات
در این نشست همچنین «محمد درویش»، عضو بازنشستهٔ هیئت‌علمی مؤسسهٔ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با بیان اینکه ایران جزو کشورهایی است که بیش از متوسط جهانی از تغییراقلیم اثر می‌پذیرد، گفت: آمار ۷۰ساله در منطقهٔ هومند آبسرد افزایش دمای ۲.۸ درجه سلسیوس را نشان می‌دهد و این درحالی‌است که جهان با ۱.۵ درجه سلسیوس افزایش دما روبه‌رو بوده است.
درویش تصمیم‌های سیاسی اتخاذشده در کاپ ۲۸ (بیست‌و‌هشتمین نشست اقلیمی سالانهٔ سازمان ملل متحد) را که پاییز سال قبل در امارات متحد عربی برگزار شد، مایهٔ دلگرمی دانست و افزود: در این رویداد به‌رغم خشم نمایندهٔ عربستان سعودی و تهدید‌های نمایندگان اوپک توافق شد تا سال ۲۰۳۰ میلادی امکان صادرات کالاهایی که تولید آنها باعث انتشار دی‌اکسیدکربن می‌شود، از کشورها صلب شود. همچنین، مقرر شد تا سال ۲۰۴۰ خط تولید تمام خودروهایی که سوخت فسیلی مصرف می‌کنند، در جهان متوقف شود و تا سال ۲۰۵۰ تولید وسیله‌های پروازی جدید برپایهٔ سوخت‌های فسیلی توقف یابد.
او اما با بیان اینکه نوع بشر از تفاهم دربارهٔ اقدام اقلیمی عاجز است، افزود: با توجه به احتمال پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده و همچنین حضور سیاستمداران منکر تغییراقلیم در مسند قدرت کشورها و از جمله ایران، بعید است اهداف مصرح‌شده در کاپ ۲۸ محقق شود.
او همچنین گفت مهاجرت با انگیزه‌های محیط‌زیستی در ایران رو به افزایش است و به‌عنوان مثال یک مدرسه در شهر آمل در هر سال بیش از ۱۵۰ دانش‌آموز غیربومی ثبت‌نام می‌کند. درویش با تشبیه کره زمین به کشتی تایتانیک گفت: مهاجرت‌های داخلی در ایران و حتی مهاجرت‌هایی که در تمام نقاط جهان به‌سبب دشواری‌های ناشی از تغییراقلیم صورت می‌گیرد، مانند جابه‌جایی از طبقات پایین کشتی تایتانیک به طبقات بالای تایتانیک است و تغییراقلیم همهٔ مردم جهان را فارغ از محل سکونتشان تهدید می‌کند.
به‌گفتهٔ او، موجودیت و توان زیست‌پذیری کره زمین در حال از بین رفتن است و جهان در حال نزدیک شدن به نقطهٔ شکنندگی اقلیمی خود است.
این فعال محیط‌زیست شکسته شدن آبشار یخی چندمیلیون‌ساله در قلهٔ دماوند در سال ۱۴۰۱ را نشانهٔ هشدارآمیزی عنوان کرد که باید مسئولان را به فکر کردن دربارهٔ راهکارهای عملی برای مواجهه با تغییراقلیم وادارد. نشست «تغییراقلیم و مهاجرت‌های اکولوژیکی» در ادامهٔ سلسله نشست‌های «تحولات اجتماعی و فرهنگی ایران معاصر» و با همکاری خانهٔ اندیشمندان علوم انسانی و انجمن جمعیت‌شناسی ایران در سالن اجتماعات حافظ واقع در بوستان ورشو تهران برگزار شد.
