وقایع اتفاقیه و خوش بینی‌های شتابزده | ابوالفضل نجیب

ابوالفضل نجیب، روزنامه‌نگار، در یادداشتی که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، نوشت:

اولین گمانه زنی های ولو شتابزده بعد از وقوع سانحه هوایی برای رئیس جمهور  بر ورود جمهوری اسلامی به دوران و فصل  متفاوتی تاکید دارد. از نشانه های این گمانه زنی می توان به واکنش منتقدین وضع موجود بخصوص چهره های اصلاح طلب و نزدیک به اصلاح طلبان و در راس آنها محمد خاتمی در رابطه با درگذشت رئیس جمهور و پیش از آن موضع اصولگرایان معتدل در خصوص عملکرد رئیس دولت تاکید کرد.

این نشانه ها ابتدا به ساکن بر پیام های محمد خاتمی، حسن روحانی، عارف، محمدجواد ظریف، و… تاکید دارد. بخصوص لحن و ادبیات غیرمنتظره پیام محمد خاتمی که به نظر می رسد بسیار فراتر از یک همدردی نوع دوستانه است. کم و بیش به همین دلایل حتی بتوان برخی از این واکنش ها را  به دلسوزی و به تعبیری دیگر نشان دادن چراغ سبز ولو برای بالا بردن نرخ مشارکت و گرا دادن برای بازسازی بحران مشروعیت ارزیابی کرد.

از نگاه این کنشگران شاید آنچه اتفاق افتاده می تواند به فرصت و به منزله آزمونی چندباره برای برون رفت از وضع موجود تلقی شود. گذشته از این آنچه به گمانه زنی از جانب منتقدین وضع موجود به بحران تعبیر می شود، صرفنطر از تلقی جناحی و جریان های منتقد وضع موجود همزمان بر اذعان و اظهارات جناح های درونی و بعضن کسانی اشاره دارد که بتدریج از مجموعه دولت استعفا یا کنار گذاشته شده اند. این ها صدالبته سوای ناامیدی و دلسردی مردم از عملکرد دولت سیزدهم است. بدیهی است آنچه در جهان ذهنی برخی می گذرد با آنچه در عالم می گذرد فرسنگ ها فاصله است. فاصله ای که گاه حتی ناگوارترین و غیرقابل پیش بینی ترین اتفاقات شبیه حادثه ای که برای رئیس جمهور پیش آمد، به خودی خود قادر به پر کردن شکاف های حاصل از تضاد عالم واقع با جهان ذهنی نیستند.

آنچه در واقع می تواند با حادثه اخیر تغییری در ذهنیت جامعه ایجاد کند، کم و بیش ناظر بر این حقیقت است که حوادثی اینچنین خواسته یا ناخواسته می توانند روال قاعده مند تحولات ناگزیر زمان بر را به گذاری پیش بینی ناشده و به تعبیری سزارین گونه تسریع و تبدیل کند. نگارنده در یادداشت آینده سیاسی خاتمی که به نوعی چشم انداز و فرایند ناگزیر تحریم انتخابات توسط خاتمی را گمانه زنی می کرد، بر این نکته تاکید داشت که گذار خاتمی از گفتمان اصلاح وضع موجود به وضع مطلوب مورد نظر او شاید از بازگشت دوباره به صحنه انتخابات ریاست جمهوری سال 1404 به مثابه آخرین راه حل فرضی از نگاه او کلید بخورد.

با این ذهنیت که تشدید مشکلات و بحران ها از یک سو و همزمان  اصرار بر خالص سازی و تنگ‌تر شدن دایره خودی ها و نگرانی اصولگرایان معتدل به اجماع تمامی جناح های موجود برای عبور از بحران ها و بر حمایت آنها از حضور محمد خاتمی در انتخابات منتهی شود. شبیه آنچه اغلب جناح های منتقد را در نهایت بر بازگشت دوباره هاشمی به کرسی ریاست جمهوری به اجماع رساند. اگر چه درست و غلط بودن آن گمانه زنی مستلزم گذشت زمان باقی مانده دولت رئیسی بود، اما به نظر می رسد واقعه پیش بینی ناشده سانحه هوایی که منجر به درگذشت رئیس دولت سیزدهم گردید، صحت گمانه زنی درباره آینده سیاسی خاتمی را تا بازه زمانی یکی دو هفته اینده پیش روی به آزمون خواهد گذاشت.

این ارزیابی البته در نقطه مقابل تحلیل های درون حاکمیتی و منتقدین و حتی جریان های براندازی است که اعتقاد دارند، درگذشت رئیس دولت سیزدهم هیچ تغییری در روند موجود ایجاد نخواهد کرد. به این معنی که حاکمیت نه تنها تن به هیچ انعطافی در مسیر تعیین شده نخواهد داد، که حتی بنا به مصلحت تن به حضور منتقدین جدی وضع موجود برای بالا بردن نرخ مشارکت در انتخابات پیش روی ریاست جمهوری و حتی به چهره های میانه رو نزدیک به خود را نیز نخواهد داد.

با این حال و صرفنظر از همه احتمالات پیش رو آنچه در واقعيت امر می توان بر آن تاکید و حتی پافشاری کرد این که آنچه رخ داده می تواند برای حاکمیت به منزله آزمونی چندین باره برای ترمیم و به تعبیری آشتی ملی با مردمی باشد که در عالم واقع و تا پیش از این امیدی به اصلاح وضع موجود نداشتند. این امید چنانچه اشاره شد می تواند با بازگشت محمد خاتمی به عرصه سیاسی و جدی گرفتن طرح آشتی ملی او و یا حداقل امکان حضور چهره هایی چون حسن روحانی، محمدجواد ظریف و… کلید بخورد.

حضور این چهره ها البته نافی نام هاي قابل پیش بینی از جمله سعید جلیلی، مخبر، قالیباف و زاکانی و… نیست. بلکه به این معنی است که انتخابات پیش رو می تواند به معنی واقعی عرصه ای باشد برای تجلی دوباره اراده مردم در جهت احیای جمهوریت نظام. در عالم سیاست هیچ چیز امر بعید و غیر ممکنی نیست. این ارزیابی و گمانه زنی ها متکی به تبدیل غیر ممکن ها به ممکن در عالم پیچیده سیاست است. عنوان ارزیابی شتابزده برای پیشانی این یادداشت می تواند بر ارزیابی شتابزده تحولات پیش رو و به تعبیری چرخیدن در بر همان پاشنه اشاره داشته باشد.

انتهای پیام