۴ ابرچالش زیست محیطی ایران
روزنامه خراسان نوشت: «نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری با چه راهبردها و راهکارهایی به مصاف چالش های خانمان خراب کن تغییر اقلیم، آلودگی هوا، فرونشست زمین و خشکسالی و بحران آب می روند؟
کمتر از 50 روز تا انتخابات ریاست جمهوری، قرار است مردم در انتخاباتی ناگهانی مسئول اجرایی کشور و رئیس دولت چهاردهم را انتخاب کنند. دولتی که بر اساس تقدیر الهی و سانحه شهادت آیت ا…رئیسی در شرایطی رقم می‌خورد که هیچ احدالناسی هم آن را در این سال و در چنین شرایطی گمان نمی‌کرد.
به هر روی «رئیس جمهور» بعدی از هر طیف فکری و سیاسی روی کار آید، با انبوهی از مسائل و چالش هایی روبه روست که اگرچه شهید جمهور، سید ابراهیم رئیسی تمام تلاش خود را در 2 سال و9ماه گذشته به کار گرفت اما این چالش ها همچنان باقی است. ما بنا داریم در سلسله گزارش هایی، مهم ترین چالش ها، فرصت‌ها و مسائل پیش روی کشور را با رئیس جمهور آینده و مردم در میان گذاریم که معتقدیم آگاهی بیشتر جامعه به چالش هایی که با آن روبه روست، زمینه مطالبه آنان را مهیاتر و بی شک در انتخاب آنان به فردی که از پس مشکلات برآید کمک می کند. با این مقدمه، در نوبت نخست، به سراغ چالش های حیاتی محیط زیستی ایران می رویم که به نظر می رسد حال چندان خوبی ندارد.
1-بدون سند ملی در برابر تغییر اقلیم
امروز در شرایطی، ایران بدون «برنامه و سند ملی» درباره تغییر اقلیم هستیم که بر اساس اعلام رئیس سازمان هواشناسی کشور، بررسی داده‌ها و اطلاعات بین‌المللی نشان می‌دهد که ایران از نظر تغییرات در برخی شاخص های جوی و زیست محیطی در سال۲۰۲۲ در ردیف کشورهای شاخص جهان بوده است. همچنین طبق گزارش مرکزملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست ایران در شمار ۹ کشور آسیب‌پذیر در برابر تغییرات اقلیمی است.
بارش‌های ناگهانی و سیل‌آسا، تغییر الگوی بارش، خشکسالی، ایجاد پدیده‌های گردوغبار، بارش برف در نقاط گرم‌وخشک و افزایش متوسط دمای برخی شهرها در سال‌های اخیر، از بارزترین نشانه‌های دگرگونی اقلیمی است که به گفته اقلیم‌شناسان، تکرار و تداوم آن‌ها، نشان‌دهنده وقوع قطعی پدیده «تغییر اقلیم» در ایران است. میزان آسیب‌پذیری کشور ما در این زمینه، بیش از متوسط جهان است و پیش‌بینی مدل‌های جوی حاکی از آن است که تا سال ۲۱۰۰، دمای متوسط ایران از ۱/۵تا ۴/۵ درجه سانتی‌گراد افزایش می‌یابد.
با این وصف اما ناراحت کننده و تاسف برانگیز است که کشور همچنان فاقد سند ملی مقابله با تغییر اقلیم است. در عین حال برنامه هفتم توسعه، دولت را مکلف کرده که در نهایت تا پایان 1403 برنامه ملی تغییر اقلیم را تدوین کند.
2- آلودگی هوا؛ قانون داریم اما…
ماجرای هوای آلوده و قانون هوای پاک، خود یک حدیث مفصل است که در سال 1402 اخباری مبنی بر برپایی دادگاه مقصران هوای آلوده و مسئولانی که در اجرای این قانون تعلل کرده اند، منتشر شد. اما آن چه مشخص است، این قانون در طول مدت عمر خود همواره دچار کمبود منابع مالی بوده است. اگرچه از میان بردن عوامل آلایندگی هوا، به این سادگی ها نیست و در صورت اختصاص و تحقق منابع مالی، سال ها زمان می برد اما باید این را هم گفت که در دولت شهید رئیسی تا حدودی اقدامات موثری صورت گرفت.
در این مدت الزام خودروسازان داخلی به ارائه گواهی اسقاط در راستای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، کاهش وابستگی سوخت های فسیلی برای تولید انرژی نیروگاه‌ها، ارتقای استانداردهای آلایندگی انواع خودرو و سوخت، تهیه استاندار ملی انواع سوخت، درج ردیف بودجه قانون هوای پاک در قانون بودجه و تدوین برنامه مدیریت تغییر اقلیمی کشور برخی از این اقدامات است که در مدت سه سال فعالیت دولت سیزدهم انجام شده است.
با این حال بر اساس گزارش های بین المللی، ایران ازنظر میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای جزو ۱۰ کشور نخست جهان به شمار می‌رود و این وضعیت نیازمند کاربست و اقدامات ویژه است. وزارت بهداشت، در دی ماه 1402 تعداد کل موارد مرگ های منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM۲.۵ در افراد بالای ۳۰ سال ۲۶ هزار و ۳۰۷ نفر دانسته که بیش از ۲۶ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش داشته است.
3- فرونشست در پهنه 56 هزار کیلومتری
«فرونشست زمین» اگرچه در منظر عموم مردم نیست اما از هولناک ترین پدیده‌های زیست محیطی ایران امروز است که اکنون ۲۶۵ شهرستان از بیش از 420 شهرستان کشور را تحت تاثیر قرار داده است. نتایج یک پژوهش جدید در مجله معتبر Science Advances، زنگ خطر را برای کشورمان به صدا درآورده است.
این تحقیق که با پردازش 6هزار تصویر ماهواره‌ای بین سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۹ انجام شده و بیانگر این گزارش تلخ است که تقریباً 56 هزار کیلومتر مربع معادل 3.5 درصد از مساحت کشور در معرض فرونشست زمین است که دلیل غالب آن به برداشت بی رویه آب از منابع زیرزمینی مرتبط است. حال این که زمین به چه میزان فرونشست می کند، در نقاط مختلف دارای شرایط متفاوتی است. 3هزار کیلومتر از این 56 هزار کیلومتر سالانه 10 سانتی متر فرونشست را تجربه می کند و در مناطقی از حوضه آبریز فلات مرکزی که حاوی دو سوم سفره‌های آبی در حال تخلیه کشور است، به نرخ سالانه بیش از 35 سانتی‌متر فرونشست گرفتارند.
4- ورشکستگی آبی
مگر می توان درباره محیط امروز زیست ایران گزارش نوشت و از وضعیت نگران کننده منابع آبی نگفت. شاید تصور کنیم، با این همه باران چرا باید از کم آبی سخن به میان آورد؟ آری! به دلیل کم توجهی های بی شمار به مسئله آبخیزداری، عدم به کارگیری الگوی علمی کشت و آبیاری مدرن، برداشت بی رویه از منابع زیرزمینی و هدررفت آن، کشور با کمبود آب، به عنوان یک ابرچالش زیست محیطی مواجه است. دنیای اقتصاد، 5 خرداد در مطلبی به گزارش جدید پایگاه بین المللی دیپلماسی مدرن اشاره کرده که این گزارش به بررسی موضوع آب در ایران پرداخته و تصریح کرده است: «ایران به سرعت در حال نزدیک شدن به وضعیت «ورشکستگی آبی» ناشی از عدم‌تعادل خطرناک تقاضای آب و عرضه آن است.».
بر اساس این گزارش ایران مدت‌هاست با کمبود آب دست و پنجه نرم می‌کند، اما وضعیت به سرعت در حال بدتر شدن است. گزارش توسعه جهانی آب سال ۲۰۲۴ سازمان ملل متحد با عنوان «آب برای رفاه و صلح»، ایران را با استفاده از بیش از ۸۰درصد از منابع آب شیرین تجدیدپذیر سالانه خود به عنوان یکی از کشورهایی که «تنش آبی بسیار بالا» را تجربه می‌کنند، معرفی کرده است. بر اساس داده‌‌‌های بانک جهانی، سرانه منابع آب شیرین داخلی تجدیدپذیر ایران (جریان‌‌‌های داخلی رودخانهها و آبهای زیرزمینی ناشی از بارندگی) برای دهه‌‌‌ها رو به کاهش بوده و روندهای نادرست در ایران به کاهش منابع آب تجدیدپذیر و تشدید بیشتر کمبود آب کمک کرده است. آبهای سطحی کشور در رودخانهها، دریاچه‌ها، تالاب‌ها و مخازن با سرعتی بالا در حال کاهش و سطح آب مخازن ایران به طور خطرناکی پایین آمده است.»
انتهای پیام
