تخصیص بودجه به شرط تخریب آثار تاریخی
روزنامه بهار نوشت: همواره وضع به همین منوال است. میلی بنیادین برای نادیده گرفتن میراث فرهنگی در نهادهای خدماتی و صنعتی وجود دارد و تلاش‌های سازمان میراث فرهنگی و سازمان‌های مردم‌نهاد برای مقابله با قانون‌گریزی این نهادها اغلب دیرهنگام، زمان‌بر و گاه ناکام است. از سوی دیگر وضعیت مدیریت میراث فرهنگی هم از جمله مواردی است که همواره از سوی کارشناسان و فعالان مدنی مورد انتقاد قرار گرفته است. مروری بر خبرهای چند روز اخیر در حوزه میراث فرهنگی نشان‌گر این است که بهمن ماه هم، ماهی چون ماه‌های دیگر بوده است. پر از خبرهای نگران‌کننده در حوزه میراث فرهنگی. پر از خوف و رجا.
دریافت بودجه به شرط تخریب آثار تاریخی
در 18 بهمن‌ماه خبر رسید که استانداری کرمان برای تخریب یک اثر معماری ارزشمند به شهرداری کرمان اعلام کرده است اگر شهرداری طی 20 روز آینده این بنا را تخریب نکند، بخشی از اعتباراتی که قرار بود ازسوی استانداری به پروژه‌های عمرانی اختصاص پیدا کند، برگشت خواهد خورد. بنایی که تخریب آن از سوی استانداری خواسته شده، ساختمانی است موسوم به «خانه – شهر کرمان» که در سال 1348 برای انجمن شهر کرمان ساخته شد و هزینه آن را همه مردم کرمان از طریق پرداخت ماهانه 15 ریال اضافی به ازای هر کنتور آب پرداختند. گفته می‌شود که کرمانی‌ها از خانه –شهر کرمان خاطرات زیادی دارندوعلاوه بر محمدرضا پورابراهیمی، نماینده مردم کرمان در مجلس، اعضای شورای شهر نیز با تخریب این بنا مخالف هستند. دلیل استانداری برای تخریب بنای مذکور، ایجاد ورودی برای ساختمان جدید استانداری اعلام شده است.
انتشار خبر تخریب قریب‌الوقوع خانه – شهر کرمان بلافاصله با مخالفت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری روبرو شد و طبق آخرین اخبار، مسئولان استانداری قول داده‌اند که تا پایان بررسی‌های لازم از سوی این سازمان، هرگونه اقدام برای تخریب را متوقف کنند.
افشای پشت صحنه ایکوم
آخرین روز از دومین دهه بهمن ماه 95 شاهد افشاگری بزرگ از پشت صحنه کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم) بود؛ نهادی که در ماه‌های اخیر به تدریج در روشنای نقد و نظر قرار گرفته و خبرساز شده است. ماجرا از آنجا شروع شد که اوایل بهمن‌ماه جاری، احمد محیط طباطبایی، رئیس ایکوم ایران گفت: «تشکیل ایکوم را از ابتدا به صورت غیردولتی پیش‌بینی کردند و این اقدام، نشان از صحت فکر و دوراندیشی طراحان آن بود.» این سخن ظاهرا ساده و بدیهی اما، با انتشار یادداشتی از سوی دیده‌بان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در 20 بهمن‌ماه روبه‌رو شد که دعاوی محیط طباطبایی مبنی بر غیر دولتی بودن ایکوم ایران را به چالش می‌کشید.
این یادداشت که با تیتر «کمیته ملی موزه‌های ایران؛ نهاد مدنی یا حیاط خلوت سازمان میراث فرهنگی؟» منتشر شد، حاوی آمارها و اطلاعات جالب توجهی از ایکوم ایران بود. نویسنده یا نویسندگان ابتدا شرح حال کوتاهی از هفت عضو هیأت اجرایی ایکوم ایران را برشمرده و مشخص کرده بودند که همگی آنان مدیر دولتی یا کارمند دولت در سطوح مختلف هستند. براساس این شرح حال، علاوه بر سیدمحمد بهشتی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و محمدحسن طالبیان، معاون سازمان میراث فرهنگی، دو عضو دیگر هیأت اجرایی ایکوم، یعنی احمد محیط طباطبایی و علیرضا قلی‌نژاد مجموعا حدود 15 منصب یا مأموریت دولتی را تحت عنوان مشاور یا عضو شوراهای فنی و تخصصی در اختیار دارند و درعین حال، هر چهار نفر فاقد تحصیلات در رشته موزه‌داری و سابقه فعالیت مستقیم در موزه‌ها هستند. هم‌چنین گفته شده بود که ریاست کمیته ملی موزه‌ها به مدت 19 سال بین محمد بهشتی و احمد محیط طباطبایی دست به دست شده و این اقدام – به زعم نویسنده یا نویسندگان – خلاف اساسنامه ایکوم جهانی است.
انتقاد دیگر یادداشت منتشره ازسوی دیده‌بان میراث فرهنگی، متوجه انتخابات هیأت اجرایی ایکوم بود و گفته شده بود که «از کم و کیف مجوز ایکوم ایران از وزارت کشور آگاهی چندانی در دست نیست. انتخابات این نهاد به‌طور معمول بدون حضور نماینده وزارت کشور یا ناظران مستقل برگزار می‌شود و برگزارکنندگان، همگی نامزد انتخابات هستند.» این یادداشت سپس به عملکرد ایکوم تحت ریاست بهشتی و محیط طباطبایی می‌پرداخت و مدعی می‌شد که «عمده فعالیت این نهاد در سالیان گذشته چیزی نبوده مگر شراکت در فعالیت موزه‌ها و نهادهای مرتبط از طریق اعطای مجوز یا اصرار به استفاده از نام و آرم این نهاد که در حوزه اقتصاد با عنوان برند فروشی از آن یاد می‌شود.» بخش پایانی یادداشت نیز با این نکته همراه بود که «حادترین موضوع، عدم استقلال کمیته ملی ایکوم ایران در برابر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و بی‌عملی آن در دفاع از کیان موزه‌ها و موزه‌داران کشور است.»
حرف رئیس سازمان زمین خورد؟
چندی پیش خبری منتشر شد که نشان می‌داد اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران، معاونت صنایع دستی این اداره را به ساختمانی در ولنجک منتقل کرده یا در آستانه چنین اقدامی است. از آنجا که دفتر این معاونت در خیابان ویلا به عنوان مهمترین بازار صنایع دستی تهران قرار داشت، انتقال آن با مخالفت هنرمندان و فروشندگان صنایع دستی و نیز دبیر شورای عالی تشکل‌های صنایع دستی کشور روبه‌رو شد و زهرا احمدی‌پور، رئیس سازمان میراث فرهنگی را بر آن داشت تا دستور توقف این اقدام را تا انجام بررسی‌های لازم صادر کند. او در دستور خود تأکید کرده بود که «اگر هم این معاونت به ساختمان دیگری منتقل شده، باید به جای قبلی برگردد.» با این حال، در روز 12 بهمن ماه، خبرگزاری ایسنا گزارش داد که 24 روز پس از اسباب کشی اجباری معاونت صنایع دستی استان تهران هنوز هیچ اتفاق خاصی نیفتاده است. هنگامی که خبرنگار این خبرگزاری علت عدم اجرای دستور رئیس سازمان را از رجبعلی خسروآبادی، مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران جویا شد، او مخالفت تلویحی خود با دستور مقام مافوق خود را بدین شکل بروز داد که «درباره یک موضوع چند بار که دستور نمی‌دهند.»
کنایه وزیر راه به میراث‌فرهنگی
روز 12 بهمن‌ماه، خبرگزاری ایسنا گفتگویی را با عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی منتشر کرد که خالی از کنایه‌ای ظریف به سازمان میراث فرهنگی نبود. او با اشاره به پروژه بازآفرینی شهری که وزارتخانه متبوعش در دست اجرا دارد، گفت: «با توجه به این پروژه و اهداف آن، میزان حساسیت‌هایی که ما نسبت به بافت‌های تاریخی و بناهای میراثی داریم، اگر از خود سازمان میراث فرهنگی بیشتر نباشد، حتما کمتر نیست.» وزیر راه و شهرسازی بر خلاف دعاوی سازمان میراث فرهنگی که نهادهای دیگر را به نادیده گرفتن ضوابط میراث فرهنگی متهم می‌کند – و البته بدون اشاره مستقیم به این دعاوی – افزود: «معتقدم این دوره، دوره طلایی سازمان میراث فرهنگی است؛ چون حامیان بسیار قوی در دستگاههای مختلف شهری مانند شورای شهر و دیگر دستگاههای دولتی دارد که توجه‌ها و مجوزهایشان همگی بر اساس قوانین و ضوابط میراث فرهنگی است.»
آثار جهانی؛ وعده به جای بودجه
تقریبا روزی نیست که رئیس و معاون سازمان میراث فرهنگی از ثبت جهانی آثار ایرانی سخن نگویند. در تازه‌ترین نمونه، زهرا احمدی‌پور، رئیس سازمان که روز 15 بهمن برای رونمایی از لوح ثبت جهانی قنات قصبه به شهر گناباد سفر کرده بود، اعلام کرد: «با ثبت جهانی این اثر، آینده روشنی فراروی گناباد قرار دارد، چراکه ثبت جهانی این قنات فرصت مغتنمی را برای توسعه گردشگری در این شهرستان رقم می‌زند. به موازات این سخنان، محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان نیز وعده داد که از ردیف بودجه سازمان جهانی یونسکو، 300 میلیارد ریال بودجه برای مرمت و ساخت زیرساخت‌های 11 قنات ثبت شده ایران درنظر گرفته شده است. این اظهارات درحالی بیان شد که تنها 3 روز قبل‌تر در 12 بهمن‌ماه، جاوید ایمانیان، مدیر پایگاه جهانی برج قابوس در گفت و گو با خبرگزاری مهر با اشاره به نیاز 4 میلیارد تومانی برای انجام پاره‌ای اقدامات در محوطه پیرامونی برج گفته بود: «در حال حاضر برج جهانی قابوس یک ریال اعتبار ملی ندارد و اعتبار اجرایی این مجموعه هم از ردیف اعتباری استانی ماده 180 (اعتبار شهرستانی) دیده شده بود که تاکنون از این ردیف یک ریال هم تخصیص نیافته است.»
سؤالت را نمی‌خواهند پاسخ گفت!
خبر آخر نیز مربوط به آثار جهانی است؛ این بار خبری از محوطه باستانی شهر شوش که سال گذشته در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت. پس از آنکه سخنگوی شورای شهر شوش خبر داد که 3 هکتار به سرانه فضای سبز این شهر افزوده می‌شود و شایع شد که این فضا در محدوده ثبتی و حریم اثر جهانی شوش قرار دارد، سؤالاتی ازسوی فعالان و خبرنگاران میراث فرهنگی در شبکه‌های اجتماعی مطرح شد. ازجمله این‌که «مگر این قسمت جزو عرصه میراث جهانی نیست، پس چگونه قرار است به سرانه فضای سبز افزوده شود؟ آیا میراث فرهنگی مالک زمین بوده و آن را به شورای شهر و شهرداری می‌بخشد؟ حتی اگر این بخش متعلق به میراث فرهنگی نباشد، جزو عرصه جهانی شوش است، در این بین وظیفه قانونی میراث فرهنگی چیست؟ چطور به یک‌باره با نزدیکی به انتخابات شوراها از تبدیل این محدوده به فضای سبز سخن به میان می‌آید؟ آیا میراث فرهنگی به آبیاری درست درختان نظارت می‌کند تا آثار، بیشتر از این رطوبت نکشند؟ !»این سؤالات و سؤالات فراوان دیگر اگرچه بازتاب وسیعی در شبکه‌های اجتماعی و محافل میراث فرهنگی داشتند، اما با سکوت کامل مخاطب خود، یعنی معاونت میراث فرهنگی سازمان روبه‌رو شدند.
مشکلات مداوم
با نزدیک شدن به پایان سال فصل ارائه گزارش از سوی مسئولان هم فرا رسیده است و اخبار میراث فرهنگی در ماه اسفند به‌طور عمده به این سمت حرکت خواهد کرد. حال باید دید موج ارائه گزارش باعث فراموشی اخبار ناگوار بهمن ماه و تداوم تخریب میراث فرهنگی بر اثر غفلت مسئولان خواهد شد یا خیر؟
انتهای پیام
