اخلاق رسانه و انتخابات
مریم غازی اصفهانی در سایت اصفهان زیبا نوشت: «کلمه اخلاق جمع خُلق و به معنای نیرو و سرنوشت باطنی انسان است که تنها با دید بصیرت و غیرظاهر قابل‌درک است. در مقابل، خَلق به شکل و صورت محسوس و قابل‌درک با چشم ظاهر گفته می‌شود.
در تعریف دیگر، اخلاق به مجموعه‌ای از اصول، ارزش‌ها، استانداردها و رفتارهایی گفته می‌شود که در تعداد زیادی از افراد جامعه مشترک است. اخلاق نشان‌دهنده رفتارها، انتخاب‌ها و ارزش‌هایی است که فرد یا جامعه بر اساس آن‌ها برخورد می‌کنند و نقش مهمی در شکل‌دهی به جوامع و تعاملات اجتماعی دارد.
اصول اخلاقی نزد همه انسان‌ها و میان همه جوامع و ادیان امری مشترک و یکسان است و همه مردم جهان فارغ از نژاد، فرهنگ، ملیت، دین و مذهب بر آن‌ها اتفاق‌نظر دارند. برخی از اصول اخلاقی مشترک میان انسان‌ها عبارت‌اند از: احترام به دیگران، عدالت و درستی، محبت و نوع‌دوستی، صداقت و امانت‌داری، پرهیز از خشونت، مراقبت از محیط‌زیست، حفظ حیات، احترام به انسانیت و تقویت جامعه.
اخلاق رسانه‌ای چیست؟
اخلاق رسانه‌ای مباحث مربوط به اصول و ارزش‌های اخلاقی است که در رفتار، نقش‌ها و محتوای رسانه‌های جمعی اعمال می‌شود و به استانداردهایی اشاره دارد که رسانه‌ها در ارائه اخبار، اطلاعات و محتوای مختلف ملزم به رعایت آن‌ها هستند. اخلاق رسانه تلاش می‌کند تا رسانه‌ها را در جهت ارائه اخبار و اطلاعات به شیوه‌ای اصولی، معتدل و مسئولانه هدایت کند و منجر به تقویت اعتماد عمومی و تحکیم ارزش‌های اجتماعی شود.نکته اینجاست که رسانه‌ها نقش بسیار مهمی در انتخابات سیاسی دارند و بر تبلیغات انتخاباتی، گزارش‌دهی، تحلیل‌ها و اطلاع‌رسانی تأثیرگذارند.
رسانه‌ها نقش اساسی در انتقال اخبار و اطلاعات مرتبط با انتخابات دارند. آن‌ها مسئولیت دارند که رویدادها، نظرسنجی‌ها، اظهارنظرها و اطلاعات دیگری را به مخاطبان انتقال دهند تا مردم بتوانند تصمیمات آگاهانه‌تری در مورد رأی‌دهی خود بگیرند. رسانه‌ها با ارائه اخبار، تحلیل‌ها، نظرسنجی‌ها و تبلیغات انتخاباتی نقش بسیار مهمی در تقویت فرآیند انتخابات به‌صورت دمکراتیک دارند و بر تصمیمات رأی‌دهندگان تأثیرگذارند.
با توجه به مقدمات ذکرشده، موضوع بسیار مهم، به‌ویژه در شرایط فعلی، این است که در زمان انتخابات رسانه‌ها باید بیش‌ازپیش به رعایت اصول اخلاقی رسانه‌ها پایبند باشند.
وظایف رسانه‌ها در عرصه انتخابات
یکی از مواردی که رعایت آن‌ها در زمان انتخابات از رسانه‌ها انتظار می‌رود، صداقت و دقت در گزارش‌دهی است. رسانه‌ها باید در ارائه اخبار و اطلاعات مرتبط با انتخابات، صادق و دقیق باشند. گزارش‌های درست و صحیح از رویدادها و نظرسنجی‌ها، به افراد کمک می‌کند تا تصمیمات خود را براساس اطلاعات دقیق بگیرند. علاوه بر این، رسانه‌ها لازم است عدالت و تعادل در پوشش خبری از احزاب و کاندیداها را رعایت کنند. توجه به این اصول می‌تواند از تبلیغات و تحریف‌های ناحق جلوگیری کند.
برخی رسانه‌ها ممکن است اخبار و اطلاعات را به نحوی تغییر دهند که یک نظرسنجی یا وضعیت رأی‌دهی مطلوب به نظر برسد. حتی اگر این اطلاعات دقیق نباشند، باعث می‌شود تصویری نادرست از پشتوانه عمومی رأی‌دهندگان ایجاد شود. علاوه بر این، گاهی رسانه‌ها در انتخابات از تبلیغات ناحق به نفع یک کاندیدا یا حزب استفاده می‌کنند و این تبلیغات را به‌صورت یک‌طرفه و بدون تعادل ارائه می‌دهند؛ درنتیجه تأثیر زیادی بر رأی‌گیری و نتیجه نهایی انتخابات می‌گذارند.
برخی رسانه‌ها نیز در پوشش خبری و تحلیل‌های خود به‌صورت جانب‌دارانه عمل کرده و نظرات و نقدهای موجود را به نحوی بیان کنند که به یک‌طرف یا کاندیدای خاص بپردازد. رسانه‌ها حتی حریم شخصی افراد را نقض و اطلاعات خصوصی افراد را به نحوی منتشر می‌کنند که بر دیدگاه مردم به یک کاندیدا یا حزب خاص تأثیر می‌گذارد. امکان دارد برخی رسانه‌ها در تلاش برای کسب تراز در بازار اخبار، از روش‌های نامناسبی مانند نسخه‌برداری از اخبار یا استفاده غیرقانونی از منابع دیگران استفاده کنند. برخی کاندیداها و حزب‌ها نیز به‌جای تمرکز بر بحث‌های سیاست‌مداری، به حملات شخصی و ناخوشایند به کاندیداهای رقیب می‌پردازند. این حملات به‌طورمعمول به‌منظور تخریب اعتبار یک نامزد یا به‌نوعی تضعیف جایگاه او است.
نمونه رعایت‌نکردن اخلاق رسانه در انتخابات، دونالد ترامپ است که در انتخابات 2016 و 2020، از تبلیغات نادرست و تحریف اخبار به نفع خود استفاده و اطلاعات غلط و شایعات را منتشر کرد؛ همچنین هیلاری کلینتون در انتخابات 2016، در برخی موارد از ادعاها و تحریفاتی درمورد رقبا و حزب‌های رقیب استفاده کرد.
تأکید اسلام بر رعایت صداقت؛ الگوی عملی رسانه‌ها
دین مبین اسلام بر رعایت اخلاق در همه عرصه‌ها تأکید فراوان دارد و آن را برای ایجاد یک محیط اطلاع‌رسانی سالم و سازنده، مبتنی بر احترام به حقوق انسانی، انصاف و توجه به خیر و رفاه جامعه ضروری می‌داند. از زمان پیامبر گرامی اسلام، پایه‌های رعایت اخلاق در جامعه ایجاد شد و رسول خدا (ص) درخصوص مقابله با خبرهای نادرست یا شایعات درباره دیگران تأکید کرد.
رسول خدا(ص) آفت سخن را دروغ بیان کرده و آن را از ابواب نفاق برشمردند. ایشان ضمن برحذرداشتن مسلمانان از دروغ فرمودند: دروغ، انسان را به فجور و فجور انسان را به جهنم می‌کشاند. نمونه‌های ذکرشده نشان‌دهنده تأکید رسول گرامی خدا بر صدق و صداقت در جامعه است که امروزه نیز باید مبنای عملی رسانه‌ها به‌ویژه در عرصه انتخابات قرار گیرد.
دستورالعمل قرآن جهت ایجاد جامعه سالم و رعایت اخلاق در همه زمان‌ها و به‌ویژه در موقعیت‌های خاص اجتماعی مانند انتخابات در آیه 3 سوره آل‌عمران آمده است: وَلْتَکنْ مِنْکمْ أُمَّةٌ یدْعُونَ إِلَی الْخَیرِ وَیأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَینْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکرِ وَأُولَئِک هُمُ الْمُفْلِحُونَ: و باید برخی از شما مسلمانان، خلق را به خیر و صلاح دعوت کنند و امر به نیکوکاری و نهی از بدکاری کنند و این‌ها (که واسطه هدایت خلق هستند) رستگار خواهند بود.
در این آیه دستور داده‌شده که همواره در میان مسلمانان باید امتی باشند که مردم را به نیکی‌ها دعوت کنند و از بدی‌ها بازدارند و فلاح و رستگاری تنها از این راه ممکن است. درصورتی‌که این امر در جامعه اسلامی مغفول بماند، رعایت اخلاق در حوزه‌های گوناگون اجتماعی کمرنگ خواهد شد و نتیجه آن در کلام امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام آمده است. ایشان فرمودند اگر امربه‌معروف و نهی از منکر ترک شود، کارهای نیک و خیر تعطیل و اشرار و بَدان بر خوبان مسلط خواهند شد.»
انتهای پیام
