زندگی در همسایگی پسماند در سگزی اصفهان!
لیلا مقیمی در سایت اصفهان زیبا نوشت: «شانه‌به‌شانه شهر «سگزی»، کوهی از زباله قد علم کرده که سال‌هاست با اعتراض اهالی این شهر روبه‌رو شده و اما فریادشان به‌جایی نرسیده است. اگرتا همین دیروز گله و شکایت آن‌ها به خاطر رهاسازی پسماندهای عفونی در این منطقه بود، حالا و پس از توقف دفن زباله‌های بیمارستانی از اردیبهشت سال جاری در این سایت، اهالی سگزی از انباشت زباله‌های شهری در این مکان گلایه دارند. روزی نیست که فعالان محیط‌زیست با انتشار کلیپ‌ها و تصاویری از کوه پسماند در این منطقه خواستار رسیدگی به این مشکل نشوند.
آن‌ها می‌گویند ردپای شیرابه‌ها را همه‌جا می‌توان دید؛ در آب‌های زیرزمینی یا خاک و محصولات کشاورزی که در این منطقه کشت می‌شود و مردم آن را مصرف می‌کنند! فعالان محیط‌زیست مدعی هستند که پس از رهاسازی زباله‌ها شیرابه آن‌ها به منابع آب زیرزمینی وارد می‌شود. همچنین آلایندگی به مزارع پایین‌دست وارد و به دنبال آن محصولات کشاورزی و جالیزی این منطقه ۹ هزارنفری آلوده می‌شود که نتیجه آن ابتلای اهالی به بیماری‌های مختلف و ازجمله سرطان‌ها خواهد بود.
آشغال‌های دوست‌نداشتنی!
پسماندها حالا امان مردم این منطقه را گرفته‌اند و تجمع حیوانات و بوی متعفن شب و روز برایشان نگذاشته است. شهر سگزی در 40 کیلومتری شرق اصفهان است.
به گفته فعالان حوزه محیط‌زیست بیش از ده سال دشت سجزی به محلی برای انباشت زباله‌های عفونی تبدیل شده بود که به‌ویژه در دوران کرونا برای آن‌ها مشکلات بسیار زیادی به وجود آورده است.
چندی پیش، اما احمدرضا لاهیجان‌زاده، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگو با رسانه‌ها از توقف تخلیه زباله‌های بیمارستانی در این دشت خبر داد و گفت: «از اواخر تابستان ۱۴۰۱ پیگیری برای مدیریت پسماندهای عفونی و بیمارستانی اصفهان آغاز شد تا به‌تدریج از انتقال این زباله‌ها به سایت سجزی جلوگیری شود.»
او در لابه‌لای حرف‌هایش چالش‌هایی را برای مدیریت پسماندهای عفونی مراکز درمانی و بیمارستان‌های اصفهان برشمرد: «اولین مسئله تغییر مکان تحویل‌گیرنده بود که زباله‌های عفونی می‌بایست به سایت پسماندسوز یکی از شرکت‌های دارای مجوز استان اصفهان منتقل می‌شد. دومین مسئله متقاعدشدن بیمارستان‌ها برای عقد قرارداد با شرکت پسماند سوز بود.» لاهیجان‌زاده افزود: «انعقاد قرارداد با سایت پسماند جدید، سبب افزایش هزینه مراکز بیمارستانی نسبت به محل دفن قبلی (سجزی) می‌شد؛ ضمن اینکه برخی از این بیمارستان‌ها زیرمجموعه دانشگاه علوم‌پزشکی نبودند و باید نظام پزشکی نیز ورود می‌کرد. به همین منظور جلساتی برگزار شد.
در گام نخست ۱۵ بیمارستان در شعاع ۵۰ کیلومتری شهر اصفهان در سال ۱۴۰۱ با سایت پسماندسوز استان وارد قرارداد شود و پسماندهای عفونی خود را به آن محل منتقل کنند. برای سایر بیمارستان‌های اصفهان که برای مدیریت پسماندهای عفونی خود تمکین نمی‌کردند از طریق مراجع قضایی پیگیری کردیم. این امر سبب شد بیش از ۵۰ بیمارستان دولتی و خصوصی در اصفهان با سایت پسماندسوز استان در کوهپایه وارد قرارداد همکاری شوند. این تعداد بیمارستان، بسته به شرایط مختلف روزانه بین هشت تا ۱۲ تُن زباله عفونی تولید و در سایت سجزی دفن می‌کردند.»
به گفته او، مطب‌ها، درمانگاه‌ها و مراکز درمانی سرپایی در شعاع ۵۰کیلومتر شهر اصفهان روزانه بین سه تا شش تُن زباله عفونی تولید می‌کنند که میزان و شدت عفونی بودن آن‌ها کمتر از زباله‌های بیمارستانی است. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: «فاز دوم مدیریت پسماندهای عفونی اصفهان، مطب‌ها و درمانگاه‌ها بود؛ زیرا می‌خواستیم سایت سجزی را تعطیل کنیم و دیگر هیچ پسماند بیمارستانی به سایت سجزی منتقل نشود؛ ضمن اینکه درخواست جوامع محلی، مردم شهر سجزی و دوستداران محیط‌زیست این بود که پسماند پزشکی به آنجا منتقل نشود.
اواخر سال گذشته، به‌تمامی مطب‌ها و مراکز درمانی تا ابتدای اردیبهشت۱۴۰۳ مهلت دادیم و به شهرداری اعلام شد از این تاریخ دیگر پسماندی از این مراکز پذیرش نکند. این مراکز درمانی سرپایی و مطلب‌ها نیازمند امکاناتی مانند بین (سطل‌های مخصوص حمل پسماند) و تعدادی خودرو برای انتقال زباله‌های خود بودند که این‌ها تأمین و انجام شد و بخش زیادی از مراکز درمانی و سرپایی از اول اردیبهشت به سایت پسماند سوز اصفهان ملحق شدند.»
لاهیجان‌زاده ادامه داد: «تعدادی از مراکز درمانی نیز تا ۱۵ اردیبهشت مهلت خواستند. سایت پسماند سجزی از ۱۵ اردیبهشت برای پذیرش زباله‌های عفونی به‌طور کامل بسته شد و از آن تاریخ تمامی زباله‌های بیمارستانی شعاع ۵۰ کیلومتر شهر اصفهان به سایت کوهپایه می‌رود که مجهز به سیستم پسماندسوز است. سال گذشته تعداد ۱۲۰ بین زباله عفونی از مراکز درمانی و بیمارستانی اصفهان به سایت پسماند سوز منتقل می‌شد که این‌ها به ۲۵۰ بین در سال جاری افزایش یافته است و در حال حاضر روزانه ۱۵ تا ۱۷ تن زباله عفونی سوزانده می‌شود.
در کنار این، سازمان نظام پزشکی را ملزم کردیم که طبق قانون مدیریت پسماند مکلف است پسماندهای بیمارستانی را مدیریت کند، نظام پزشکی بنا به خواسته خود مقرر شد که یک دستگاه پسماند سوز راه‌اندازی کند؛ اما این سازمان با تأخیر اقدام کرد. ازاین‌رو با شهرداری وارد مذاکره شدیم و این نهاد برای احداث دومین سیستم پسماندسوز با علوم پزشکی تفاهم‌نامه امضا کرد؛ زیرا به لحاظ بُعد مسافت تا محل پسماندسوز کنونی حدود ۷۰ کیلومتر راه است. برای راه‌اندازی دومین پسماندسوز برای زباله‌های عفونی مراکز درمانی اصفهان مناقصه برگزار و قرار شد یک‌ماهه آینده پیمانکار آن نهایی شود تا پایان امسال شاهد راه‌اندازی دومین دستگاه پسماندسوز اصفهان باشیم.»
اشتباهی چندین و چندساله!
اگرچه گفته می‌شود تخلیه پسماندهای عفونی در این منطقه متوقف شده است، اهالی این شهر می‌گویند انباشت زباله‌های شهری نیز برای آن‌ها دردسرهای زیادی به وجود آورده است.
احمدرضا ناظمی، فعال محیط‌زیست دراین‌باره به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «با پیگیری‌های بسیار، بالاخره پس از چند سال، دفن زباله‌های عفونی در سگزی ممنوع شد؛ این در حالی است که روزانه حدود 300 تا 400 تن زباله شهری در این منطقه رهاسازی می‌شود؛ زباله‌هایی که شیرابه آن‌ها رها می‌شود و به خاک و آب‌های زیرزمینی نفوذ پیدا می‌کند. سطح خاک سگزی شن است و به همین دلیل نیز شیرابه‌ها خیلی زود جذب زمین می‌شوند؛ درحالی‌که در بالادست مزارع زیادی وجود دارند و کشاورزان محصولاتی مثل جو و گندم و سیب‌زمینی کاشت می‌کنند. از طرف دیگر، کارشناسان می‌گویند که این شیرابه‌ها آب‌های زیرزمینی را هم آلوده کرده‌اند.»
ناظمی معتقد است که اصلا اختصاص دشت سگزی به‌جایی برای رهاسازی پسماندها اشتباه بوده است: «حدود ده سال است که زباله‌ها به این دشت منتقل می‌شوند؛ درحالی‌که بارها به این موضوع اعتراض کرده‌ایم.» رهاسازی پسماند در دشت سجزی، داستانی طولانی است که اهالی سگزی را به ستوه درآورده است.
مرتضی مظاهری، عضو شورای شهر سگزی دراین‌باره در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا» اما مدعی است: «پس از چندین سال پیگیری، بالاخره تخلیه پسماندهای عفونی در سایت سجزی متوقف شد؛ درحالی‌که پسماند درمانگاه‌ها همچنان در این مکان تخلیه می‌شود. هرچند مسئولان در گفت‌وگو با رسانه‌ها این مشکل را حل‌شده عنوان کرده‌اند؛ اما واقعیت این است که پسماندهای پزشکی به‌صورت نامحسوس در این منطقه تخلیه می‌شود، اما نسبت به گذشته میزان این پسماندها کاهش یافته است.»
او، اما رهاسازی زباله‌های شهری را مشکلی بزرگ می‌داند؛ آنجا که می‌گوید: «علی‌رغم ادعایی که می‌گویند این شیرابه‌ها به‌صورت اصولی دفن می‌شوند، اما این اتفاق رخ نمی‌دهد. مشاهدات نیز نشان می‌دهد که حدود 500 تا 1000 متر از سایت، کانالی حفر‌شده است که شیرابه‌ها به داخل آن می‌ریزد.»
مرتضی مظاهری، عضو شورای شهر سگزی ادامه می‌دهد: «پلاستیک‌های رهاشده در سایت پسماند، یکی از عللی است که مانع رشد درختان گز و طاقی می‌شود که اداره منابع طبیعی به‌منظور بیابان‌زدایی در این منطقه کشت کرده است و به همین دلیل بیابان‌زدایی در این منطقه با موفقیت انجام نمی‌شود. متأسفانه این مسائل، برای مردم مشکلات زیادی را به همراه آورده‌اند.
مردم می‌گویند حداقل اگر قرار است پسماندها اینجا تخلیه شوند، باید این کار به‌صورت اصولی انجام گیرد تا آن‌ها متضرر نشوند؛ اما گوش شنوایی وجود ندارد؛ ضمن اینکه مسئولان اصفهانی در شعاع 3 کیلومتری، 20هزار هکتار را به خشکاندن کودهای دامی اختصاص داده‌اند. راهکارهایی برای کاهش تبعات وجود دارد؛ مثلا اینکه اطراف سایت را درختکاری کنند. به نظر می‌رسد، مشکل اصلی عدم ارتباط صحیح بین ارگان‌های مختلف است.»
عدم دفن اصولی پسماند و بروز بیماری‌ها
عدم مدیریت پسماند تمام مراحل جمع‌آوری، حمل‌ونقل، پردازش، بازیافت یا دفع پسماند را در برمی‌گیرد. افرادی به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در طی تمامی این مراحل دخیل هستند که می‌توانند در معرض اثرات بهداشتی ناشی از آن قرار گیرند. مطالعات نشان می‌دهد عدم ساماندهی پسماند و دفن غیراصولی آن بیماری‌هایی همچون سرطان‌ها، نقص‌های مادر زادی و… را در پی دارد.
راه‌اندازی لندفیل بهداشتی به زودی
سایت شرق متعلق به شهرداری اصفهان است؛ یک هزار و 600هکتار وسعت دارد که نزدیک به 600 هکتار آن تبدیل به فضای سبز شده و البته این میزان قرار است توسعه یابد.
نزدیک به یک دهه پسماندهای عفونی به‌صورت روزانه در این منطقه دفن می‌شد؛ پسماندهایی که از حدود چهار هزار مطب، درمانگاه و آزمایشگاه و حدود ۱۳ بیمارستان وابسته به دانشگاه جمع‌آوری و به این سایت منقل می‌شدند.
درحال حاضر و با پیگیری‌های انجام‌شده از سوی شهرداری و دانشگاه علوم پزشکی و اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست و همچنین استانداری، دفن این زباله‌ها به سایت دیگری منتقل شده و دیگر هیچ پسماند عفونی در این منطقه دفن نمی‌شود.
البته از سال گذشته نیز بخش زیادی از این پسماندها توسط شرکتی جمع‌آوری و در دستگاه زباله‌سوز از بین می‌رفت و تنها حدود پنج تُن باقی‌مانده آن، به سایت سجزی منتقل می‌شد.
اما اکنون، حدود یک تن از ریجکت‌های پردازش خطوط پسماند (پسماندهایی که در کارخانه‌ها پردازش می‌شود) به این منطقه منتقل و دفن و امحا می‌شود.
از سوی دیگر شهرداری پیگیر است که با استفاده از ریجکت‌سوز آن‌ها را تبدیل به برق کند؛ چراکه در ریجکت‌سوزها، مواد ریجکتی با استفاده از شعله سوزانده می‌شوند.
درواقع فرایند تولید برق بدین‌صورت خواهد بود که ریجکت پس از ورود به پیت ورودی زباله، وارد کوره می‌شود تا در دمای 800 الی 1200درجه سانتی‌گراد سوزانده شود و سپس این حرارت به بویلرها منتقل و تبدیل به بخار آب شده و این بخار به سمت توربین‌ها و ژنراتور جهت تولید برق هدایت می‌شود.
البته استفاده از ریجکت‌سوز و فرایند تبدیل زباله به برق در این سایت، زمان‌بر است و ممکن است این فرایند حدود دوسال طول بکشد. البته بخشی از این ریجکت‌ها رطوبت دارند و شیرابه تولید می‌کنند.
این شیرابه‌ها در حوضچه‌ای جمع‌آوری و بازچرخانی می‌شوند و توسط تانکرها کشیده و در خود مجموعه دپو می‌شوند. درواقع به‌نوعی بازچرخانی شیرابه انجام می‌شود؛ از طرف دیگر، بالغ بر 30میلیارد تومان به لندفیل بهداشتی اختصاص داده شده است که کاملا «ژئوممبران» است.
پیش‌بینی می‌شود تا پایان شهریور فرایند عمرانی و ساخت انجام شود و همچنین تا پایان سال این لندفیل به بهره‌برداری برسد تا فرایند دفن و امحا به‌صورت کاملا بهداشتی و مهندسی و با نظارت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام شود.
بنابراین و با یک نگاه کلی، می‌توان دریافت که فرایند امحا و دفن زباله در این سایت، با نگاهی روبه‌جلو در حال انجام است و حالا و پس از ده سال، دیگر هیچ پسماند عفونی و بیمارستانی در این سایت دفن و امحا نمی‌شود؛ ضمن اینکه توسعه فضای سبز نیز در دستور کار قرار دارد.»
انتهای پیام
