پاسخ به یک شبهه درباره‌‌ی حوادث کربلا | هادی سروش
هادی سروش، استاد حوزه، در کانال تلگرامی خود مطلبی با عنوان «پاسخ به شبهه عدم تاثُّر ائمه اطهار از حوادث کربلا در عوالم غیب» نوشت که متن کامل آن را در ادامه می‌خوانید.
«یکی از نویسندگان محترم در حوزه مسائل دینی منکر تاثّر اهلبیت (سلام الله علیهم) نسبت به مصایب کربلا شده و خلاصه سخن ایشان این است.
«نسبت دادن عزاداری به ارواح ائمه و حضرت زهرا(ع) برای تحریک احساسات عوامانه ماست، و عزاداری آنها برای یکدیگر معنایی ندارد. با رحلت ایشان ، تمام غصه‌های دنیوی از آنها برداشته شده است و آنها شادمان به استقبال هم رفته‌اندو این معنا مطابق با آیه “فَرِحِينَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ..” بوده و روایات در مورد عزاداری اهلبیت (ع) را کتاب “کامل‌الزیارت” نقل کرده که در سند این روایات فردی غلوگوی قرار دارد!»
در آغاز عرضه داشته باشم در یادداشت فوق، نویسنده در پی موضوعی قلم زده است که از جهاتِ “معرفتی” بسیار سنگین و دقیق است و نیاز به بحث های مهم معرفتی دارد که به لحاظ ضرورت مطالبی اجمالا تقدیم میشود.
اول:
روایات مربوط به عزادار بودن اهلبیت (سلام الله علیهم اجمعین) منحصر به یک کتاب از قدماء و اقدمین نیست، بلکه در آثار متعددِ بزرگانی چون ثقةالاسلام کلینی، شیخ صدوق و شیخ مفید تصریح شده است.
اما چون نام کتاب “کامل الزیارات” برده شده در رابطه با این کتاب عرض شود؛
نمیتوان از روایات نقل شده توسط شیخ “ابن قولویه قمی” (شاگردِ شیخ کلینی و استادِ شیخ مفید) نویسنده کتاب “کامل الزیارات” بسادگی گذشت.
“کامل الزیارات” کتابی است علامه مجلسی در جلد اول “بحارالانوار” آن را به عنوان “اصول معتبر” معرفی میکند.
آیت الله خوئی (ره) تمام راویان آن را مورد اعتماد دانسته ،گرچه گفته شده بعدها از این نظر با این توسعه عدول کرده اند.
دوم:
اما اینکه در مورد برخی راویان در سلسله اسناد روایات این کتاب که احیانا در کتب رجال به عنوان غالی نام برده شده میتوان عرض کرد طبق نظر والاترین کارشناس “حدیث شناسی” در این زمان ، یعنی ؛ مرجع بزرگوار سیدنا الاستاد آیت الله شبیری زنجانی (حفظه الله) در صورت اثبات غلو و یا هر گونه انحراف عقیده راوی، باید بین دوران استقامت وی بر طریق و مکتب حقه بوده و روایت نقل کرده و دوران تزلزل فکری آن راوی تفاوت گذاشته شود و روایات نقل شده در دوران ثُبات فکری آن راوی اخذ شود.
با توجه به این نظریه و به علاوه عنایتِ برخی بزرگان به روایاتِ کتاب “کامل الزیارات” نتیجه میگیریم و نمیتوان بسادگی روایت ضبط شده در این کتاب را رمیِ به ضعف و عدم اعتبار بدانیم.
سوم:
درباره محتوا و دلالت روایات بر حزن و عزای اهلبیت (ع) در خصوص حادثه کربلاست.
در برخی روایات و از آن جمله آن روایتی که حکایت از ناله حضرت فاطمه (س) بلکه “شهقه” [ناله شدیدی که منجر به تنگی نفس] آن حضرت دارد، عرض میشود.
اینکه گفته شده ؛ اولیاء الله (ع) و دیگر صالحان در موطن شادِ “فرحین بما آتاهم الله” هستند ، درست است. اما نباید از موضوعِ اِشراف اهلبیت (ع) از برزخ به حوادث دنیا و نیز تفاوت احکام برزخ با احکام قیامت ، مورد غفلت قرار گیرد.
حقیقت مطلب این است که “عالَم برزخ” ؛ عالَم و نشئه ای بین دنیا و قیامت قرار دارد و از برخی احکام دنیا فارغ و خالی نیست همانطورکه در متون روایی هم بدان اشاره و بلکه تصریح شده است.
اولیاء الله (علیهم السلام) در حیات ظاهری شان در دنیا؛ عالی ترین مقام تسلیم و رضا و حتی شعفِ “حضور مع الله” دارا هستند در حالیکه با شدائد و مصائبی نیز مواجهه میشوند و طبعا متاثر هم میشوند و صدالبته همان تاثر هم نقطه پروازِ دیگری برای آن ذوات مقدسه در مسیر بی نهایت بسوی توحید رقم می خورد ، همانطوریکه حضرت زینب کبری (س) در عین اینکه مصائبِ فوق عظیم دید اما بواقع فرمود: “ما رأیت الا جمیلا”.
ارواح طیبه معصومین (ع) به حُکم “ارواحکم فی الارواح و نفوسکم فی النفوس” (زیارت جامعه) دارای نشآت و اطوار مختلفی هستند؛ از یک سوی وجودِ غیبی آنان است که در محضر رب العالمین، “عند الرب” هستند و سوی دیگر دارای روحِ برزخی هستند.
حالت تاثر آنان از حوادث کربلا ناظر به وجودِ برزخی ارواح طیبه آنان است، بدین شکل که در “عالَمِ حضور” ارواح طیبه آنان در فرح است و به لحاظ همان عالَم معنا میشود و در عین حال با “حضورِ برزخی” ارواح آنان در نشآت پایین تر منافاتی ندارد.
بحث مهمی که میتواند در این موضوع راه دیگری را بگشاید ؛ بحثِ “تمثلِ برزخی” است و در آنجا بزرگان اهل معرفت طرح دیدگاه فرموده اند که اولیاء الله (ع) دارای تمثلات برزخی متفاوتی هستند تا جائیکه زیارت انوار مقدسه آنان در رؤیاهای صادقه در ذیل این بحث جای دارد.
در نتیجه آن ارواح متعالیه در عین “فرحین بما آتاهم الله” براساس آیه “لتکونوا شهداء علی الناس” نظارگر تمام مجموعه دنیا و حوادث آن هستند و قطعا عزاداریِ عزاداران و زیارتِ زائراشان در روز عاشورا و غیره را مشاهده میکنند و این مشاهدات از متنِ واقع بصورت مستقیم و بدون حجاب است ، و در نتیجه تاثیر و تاثُرات هم برای ارواح قدسیه آنان در همان حال “فرحین” بمقتضای عالَم برزخ خواهد بود.
طبق روایات صحیحة السند وقابل اعتماد؛ آن ذوات مقدسه دعاگوی متوسلین و زائرین وعزاداران هستند.
خلاصه ؛ آن اشراف و یا رویت و یا تاثیر و تاثر -و هرچیزی که نام او را بگذاریم- باعث نیل به مقام والا و والاتر و والاتر آنان است.
مهم این است که نباید آنچه در روایات در مورد برزخ و عالَم آخرت رسیده است را با حالات یک انسان عادی در این دنیا معنا کرده و مورد ارزیابی قرار گیرد. باید شادی و تاثر و غم را به حسب عالَمی که روح در آن قرار گرفته معنا نمود چرا که “کل فعل و کل ظهور بحسب عالَمها”.
تمام سخنان فوق را در کنار این حقیقتِ سنگین باید دید که ارواح اهلبیت (سلام الله علیهم اجمعین) مظهر “لایشغله شأن عن شأن” هستند و هیچ گاه با توجه به یک مقام، از مقام دیگر غافل نیستند.
چهارم:
در مورد عالَم آخرت و روایتی که میفرماید؛ حضرت اباعبدالله (ع) که حضرت محشور میشود و سر خود را در دست دارد و موجب شِکوه حضرت زهرا (سلام الله علیه) میشود که در مسانید مختلفِ حدیثی از کتاب “تفسیرفرات کوفی” تا بعدی ها آمده، سخنی فراتر از سخنان و روایات عادی است و دارای مفادی بسیار بلند و بالاست که باید در جای خودش بررسی شود.
خلاصه کلام در این وادیِ معرفتی این است، جهان آخرت ؛ جهان حَیَوان [حیات عینی و کامل] است و تجسم اعمال یکی از شعاع آن است. و مهمتر اینکه عالَم آخرت ، عالَم تطورات و ظهور غیب های مختلف است که همه آن حق و حقیقت است و حشر حضرت سیدالشهداء (ع) در دادگاه الهی در حضور حضرت فاطمه زهرا (س) یکی از تطورات جهان آخرت است.
در پایان از خداوند متعال توفیق فهم معارف الاهیه و گام در مسیر ائمه اطهار (ع) و بهرمتدی از مقام شفاعت آنان در دنیا و آخرت را خواستاریم.»
انتهای پیام
