اتباع در ایران | سیاست طالبان برای کوچاندن اجباری برخی قومیت‌ها

سرویس اجتماعی انصاف نیوز: سال‌هاست اتباع افغانستان در ایران زندگی می‌کنند و با این پرسش مواجه هستیم که چه تعداد اتباع افغانستان در ایران زندگی می‌کنند و چه شرایطی دارند؟ پاسخ این سوال‌ را در قالب گفت‌وگو با یک کارشناس حوزه مهاجرت و پناهندگی و یک پژوهشگر افغانستانی در ادامه بخوانید.

«جمعیت اتباع افغانستان‌ در ایران رو به افزایش است»

فاطمه اشرفی، کارشناس سیاستگذاری‌های حوزه مهاجرت و پناهندگی، درباره‌ی جمعیت اتباع افغانستانی در ایران، به انصاف نیوز گفت: «شواهد و مستندات فراوانی وجود دارد که از آمار بیش از ۱۰ میلیون نفری اتباع افغانستان در کشور حکایت می‌کند که از این میزان مراجع رسمی تنها بین ۵-۶ میلیون نفر از آنها را پذیرفته‌اند. البته مستندات و پاسخ مشخصی هم برای این آمار وجود ندارد.

مقامات دولت سیزدهم اعلام کرده‌اند که ۵ تا ۶ میلیون اتباع افغانستان در ایران هستند؛ اما اگر همین عدد را هم مبنا قرار دهیم، طبق نُرم‌های موجود و الگوهای مهاجرتی در ایران (جمعیت فاقد مدرک همیشه بین ۱ تا ۱/۵ برابر جمعیت رسمی بوده است)، باید بپذیریم که بیش از ۱۰ میلیون نفر از اتباع افغانستان در ایران حضور دارند.

این عدد نزدیک به گزارش سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و نیز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بوده که براساس سامانه سیب محاسبه شده است.

شرایط تشویقی ایران برای مهاجران

اشرفی در ادامه گفت: مساله مهم‌تر این است که در شرایط رها بودن مرزهای شرقی و جاده‌های مرزی کشور حتا تا پایتخت، ورود روزانه بین ۵ تا ۸ هزار نفر به صورت قانونی و غیرقانونی همچنان ادامه دارد. برداشتن سقف صدور ویزای ایران، ضمانت های بازگشت و سایر تسهیلات برای صدور ویزا در دفاتر نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در افغانستان از یک طرف و ارائه تسهیلات مشوقانه در حوزه‌های آموزشی، بهداشتی، اشتغال و سایر خدمات و رفاه اجتماعی، جاذبه‌های مهاجرت به ایران را به نحو قابل توجهی افزایش داده است.

این در حالی است که وضعیت امنیت عمومی در افغانستان به نسبت سال‌های گذشته به مراتب افزایش پیدا کرده و رو به بهبود قابل توجه است. این شرایط نسبتا امن، برای بازگشت سرمایه‌های اقتصادی و اجتماعی که در مقطعی به دلیل ترس و واهمه از اقدامات خشونت‌بار طالبان وارد ایران شدند، بهترین فرصت را فراهم کرده است تا به کشورشان بازگردند و در خدمت مردمشان باشند.

اشرفی ادامه داد: وجود مشوق‌های مادی و معنوی فراوانی که برای جذب سرمایه‌های اقتصادی و اجتماعی افغانستان از سوی مقامات وقت در دستگاه‌های اجرایی ایجاد شد، موجی از خروج سرمایه‌های اقتصادی و انسانی از افغانستان را فراهم کرد و همین قضیه باعث رکود اقتصادی و کمبود نیروی متخصص در بسیاری از بخش‌ها از جمله خدمات آموزشی، سلامت و درمان، خدمات اداری و سایر حوزه‌های اجتماعی در این کشور شد.

خود این مساله به صورت غیرمستقیم روند مهاجرت‌ها را افزایش داده است و در مقابل سیستم پذیرش‌ها در داخل چنان وضعیت غیرکارشناسی و آشفته‌ای دارد که حتی سرمایه‌های انسانی موثر افغان هم نتوانسته‌اند جایگاه مناسبی در ایران پیدا کنند و دچار سرخوردگی شده‌اند.

سیاست‌های طالبان برای کوچاندن اجباری مردم از سرزمین آبا و اجدادی

البته با سیاست‌های هدفمند طالبان در مسیر خالص‌سازی قومی در برخی نقاط افغانستان روبرو هستیم. مثلا محدودیت‌هایی را برای بعضی از اقوام و مذاهب در برخی مناطق ایجاد کرده‌اند و بر اختلافات ملکی مزمن در میان اقوام در مناطق هزاره‌نشین و تاجیک‌نشین دامن می‌زنند. درواقع با حمایت از خشونت‌های قومی، مردم محلی را وادار به جابجایی اجباری از مناطق و سرزمین آبا و اجدادی‌شان می‌کنند.

اگر رویکرد جمهوری اسلامی ایران در افغانستان بعد از طالبان، پذیرش یک دولت فراگیر با حضور نمایندگان مشروع و مقبول تمام اقوام و گروه‌های معتبر در این کشور است، نباید در دام خالص‌سازی‌های عمدی و ساختاریافته قومی طالبان بیافتد.

یکی از استراتژی‌های جدی طالبان در افغانستان، جابه‌جایی‌های جمعیتی در مناطق مختلف، بخصوص مناطق شمال و مرکزی افغانستان است و در این مسیر، بعضا مردم محلی را وادار به کوچ اجباری کرده است و حتا شواهدی وجود دارد که عمدا آنها را به سمت خروج از کشور و مرزهای ایران که از کم‌ترین حفاظت‌های امنیتی در برابر سایر مرزهای همسایه برخوردار است هدایت می کند!

از سوی دیگر سیاست‌های پذیرش حداکثری اتباع افغانستان در دستگاه‌های اجرایی دولت سیزدهم، شرایطی را در داخل ایجاد کرده که در عمل به سود و در راستای تحکیم نظام سیاسی طالبان تمام شده است که امیدوارم در دولت چهاردهم سیاست‌ها، روندها و اقدامات غیرکارشناسانه‌ای که به صورت پروژه‌ای و عجولانه در دستور کار دستگاه‌های اجرایی قرار گرفت، تغییرات اساسی پیدا کند؛ زیرا این سیاست‌ها باعث پیدایش مشکلات و چالش‌های فراوان و غیرقابل انکار هم در ایران و هم در افغانستان شده است.»

«جمعیت اتباع کاهش می‌یابد»

عبدالحمید نورزایی، پژوهشگر افغانستانی، به انصاف نیوز می‌گوید: زبان و فرهنگ مشترک، همسایگی و اسلامی‌ بودن ایران باعث شده تا افغانستانی‌ها این کشور را برای مهاجرت انتخاب کنند.

او در ادامه درباره‌ی تعداد فعلی مهاجران افغان در ایران گفت: طبق آمار وزارت کشور، تعداد بین ۵/۵ تا ۶ میلیون نفر است. 

نورزایی پیش‌بینی می‌کند جمعیت مهاجران افغان در ایران در یک سال آینده به سه دلیل، به شدت کاهش می‌یابد که شامل ۳۰ درصد از مهاجران می‌شود:

اول: با توجه به اینکه ایران در مرز اقدامات موثری انجام می‌دهد تا اتباع نتوانند وارد شوند و تعداد زیادی را هم اخراج می‌کند و کارفرماها و شرکت‌های ایرانی را که کارگران مهاجر غیرقانونی استخدام می‌کنند، تحت فشار گذاشته است. 

دوم: طالبان هم پروژه‌های بزرگی را شروع کرده است که به نیروهای خدماتی نیاز دارد و امنیت در داخل افغانستان هم نسبت به گذشته بهتر شده است. مراودات اقتصادی طالبان با کشورهای خارجی بیشتر شده است و یک‌سری تحریم‌ها لغو می‌شود و ارگان‌های مالی بین‌المللی دوباره کارشان را ادامه خواهند داد.

سوم: بسیاری از افغان‌هایی که در ایران هستند هم به دلیل کاهش ارزش پول ایران در مقابل دلار و واحد پول افغانستان و کاهش جذابیت بازار کار ایران برای مهاجران، خودشان دوباره به افغانستان برمی‌‌گردند.

برخورد خوب ایرانی‌ها با اتباع افغانستانی

آقای نورزایی، درباره‌ی شرایط زندگی مهاجران افغان در ایران گفت: شرایط زندگی برای افغان‌هایی که در ایران به دنیا آمده‌اند، خوب است چون خودشان را به‌روز کرده‌اند اما کسانی که تازه آمده‌اند از نظر همگن بودن با جامعه و رعایت هنجارها، مشکلاتی دارند و هنوز نتوانسته‌اند همسان‌سازی را با جامعه‌ی میزبان داشته باشند. متاسفانه آمار فرزندآوری مهاجران مخصوصا کسانی که تازه به ایران آمده‌اند بالاست و کنترل جمعیت و بهداشت را رعایت نمی‌کنند.

تجربه‌ی زندگی آنها با جامعه‌ی میزبان و اداره‌های دولتی، مخصوصا در مراکز شهرهایی مثل اصفهان، تهران، مشهد و قزوین خیلی خوب است اما هرچه به حاشیه‌ی شهرها می‌رویم، نوع و کیفیت رفتار با آنها خوب نیست؛ چون معمولا قشر ضعیف ایران در حاشیه‌های شهر زندگی می‌کنند و وقتی مهاجران را می‌بینند کار و زندگی‌شان را در معرض تهدید می‌بینند.

کمپین مهاجرستیزی!

مهاجران با کمپین مهاجرستیزی و نژادپرستی مواجه هستند که افرادی جریانی‌ را علیه مهاجران به راه انداختند و الآن به اوج رسیده است. این کمپین باعث می‌شود تنش و خشونت بین مهاجران و جامعه‌ی میزبان بالا برود و تعامل ایران و افغانستان را خدشه‌دار می‌کند. این خشونت را در حاشیه‌ی تهران و شهرهای دیگر بیشتر می‌بینیم. بیشتر از سه دهه‌ است که افغان‌ها در ایران زندگی‌ کردند، شاهد چنین کمپینی نبودیم. به این کمپین مشکوک هستیم چون محتواهایی که در آنها تولید می‌شود، ایران و افغانستان را به بدترین شکل معرفی می‌کنند.

انتهای پیام