«خانم ایکس» روایت هویت از دسته رفته یک زن

«امیر حسین ناظری کنزق»، انصاف نیوز: «جواد عاطفه» نویسنده، مترجم و کارگردان تئاتر این روزها «خانم ایکس» را در خانه نمایش دا اجرا می‌کند. به همین بهانه با او گفتگویی داشتیم.

انصاف نیوز: چه شد که نمایشنامه خود را در این فضا نوشتید؛ در زمان حوالی جنگ جهانی دوم و در اروپا؟

جواد عاطفه: بخش آملی و  باب در این نمایشنامه اقتباسی است از نخستین نمایشنامه مونولوگی که در دنیا نگارش شده. من داستان پس و پیش آملی را نوشتم بدون اینکه این آملی شبیه آملی اسپیلبرگ می‌بیند باشد. چرا که من به دنبال دیدن این زن در جامعه خودمان بودم. مشابه ایرانی این را ندیده ام اما در هر کجای جهان ممکن است شما زنی را ببینید که هویت خودش را از  دست داده. زنی که تمام زمان خود را کار می‌‎کند و مردها ژست های روشنفکرانه را بیرون از خانه می‌گیرند. به نظر من این یک اعاده حیثیت از تمام زن هایی است که به آنها ظلم شده و این در حدی است که حتی اسمی از خود هم ندارند. در ضمن فکر می‌کردم فضای کارگری فضایی است که یک زن در آن زجر می‌کشد و فضای کارمندی هم که اکنون در جامعه ما جاری است. تفاوت چندانی با این موضوع ندارد. ما در روزگاری هستیم که زنان همپای مردان کار می‌کنند و به تدریج زنانگی خود را هم دارند از دست می‌دهند.

کار شما یک کار هنری بود و مخاطب عام شاید از این نوع کار خوشش نیاید. چه فکری برای دیده شدن کار کردید؟

مهمترین چیز برای من رضایت خودم از کار است. من هر کاری کردم به این شکل بوده که حتما خودم از کار راضی باشم و فکر می کنم اگر خودم راضی باشم مخاطب هم قطعا لذت می‌برد. حتی اگر مخاطب ها به تعداد انگشت های یک دست باشد. البته هر کسی دوست دارد تعداد مخاطبانش زیاد باشد ولی من سعی کرده ام یک جهان ذهنی را به تصویر بکشم و این جهان ذهنی را با کابوس ها و مالیخولیا به وجود می‌آید و این به لحاظ ظاهری کار بسیار دشواری است.

چرا یک زن را در این موقعیت دشوار قرار دادید؟

من تعمدی ندارم که بگویم زنان مظلومند مردان ظالم یا بالعکس. این شخصیت می‌طلبید که به این گونه پیش برود. به هر صورت هم کم نیستند زنانی که اینگونه اند. من رنان زیادی را دیده ام که خشونت دارند و نمی‌توان گفت که چون او زن است نمی‌تواند خشن باشد. یک چیزی را هم در نظر داشته باشید. این ها همه کابوس های مکرر است. حتی من هم نمی‌دانم کدام کابوس است و کدام واقعیت. نکته مهم دیگر این کار هم این است که من این کار را برای همین بازیگر نوشتم. من جنس صدای بازیگر را می‌شناسم. نوع بازیگری او را می‌شناسم. تک تک کلمات برای همین فضا طراحی شده اند.

طراحی نور و صدای کار بسیار متفاوت و سنگینی داشت اثر. چقدر خودتان دخیل بودید و چقدر طراح نور و صدا خودشان کار را پیش بردند. 

واقعیت ماجرا این است که متاسفانه یا خوشبختانه من همیشه می‌خواهم کاملا نظر خودم در کار اجرایی شود و طراح نور و صدای من تمام تلاش خود را کردند تا این فضای مالیخولیا را به وجود بیاورند که به نظر من به بهترین شکل این کار را کردند. اما لحظه به لحظه را ما با همدیگر چک کردیم و در جاهایی من کوتاه آمدم و در قسمت هایی هم او. نکته دیگر هم اینکه نور و صدای ما نویز است و چیزهایی است که در ذهن یک آدم وجود دارد.

به نظر شما زبان شاعرانه کار چقدر همخوانی داشت با این نویزها؟

من این را در نظر داشتم که این خواب های آشفته یک آدم بود. زبان خواب انسان می‌تواند خواب باشد. من خودم یک آدم خواب بین قوی هستم و خواب هایی که می‌بینم را برایشان قصه می‌سازم. و این بسیار مهم است. که این ایده زندگی نرمال من نیست. ولی مهم این است که این زبان، زبان کابوس های این شخصیت است.

اگر نکته ای دیگر هست بفرمایید.

ایمان دارم که باید از کارهای متفاوت حمایت کنیم. همیشه همراه جریان حرکت نکنیم. همیشه هنر را آنهایی که قاعده ها را بر هم زدند پیش بردند. به نظرم باید از گروه های آلترناتیو حمایت شود. باید سالن ها تشخص پیدا کنند و به سمت یک سبک بروند.

نمایش «خانم ایکس» به کارگردانی «جواد عاطفه» تا 15 اسفند در خانه نمایش «دا» اجرا می‌شود.

انتهای پیام