کابینه ناموفق وفاق
روزنامه سازندگی نوشت:
تجربه “مهدی بازرگان” در دولت موقت
♦️مسعود پزشکیان از همان روزی که پا به عرصه انتخابات گذاشت تا همین اواخر که گزینه‌های کاندیداتوری کابینه دولت چهاردهم برای معرفی به مجلس قطعی شده است، بارها از دولت وفاق ملی صحبت کرد. فارغ از نام‌هایی که هرازگاهی از کابینه گذشته به رسانه‌ها درز پیدا کرده، آنچه مایه نگرانی است، عقبه و پیشینه دولت‌های ائتلافی در طول دهه‌های پس از انقلاب در ایران است؛ تجربه‌ای که همزمان با سیاسی‌کاری و تمامیت‌خواهی، هیچ‌گاه ما را به شرایط و نقطه دلخواه نبرده و چه بسا ممکن است، حضور افرادی از جبهه مقابل به عنوان مانعی برای حرکت عمل کرده و موجب بروز مشکلاتی در سیستم حاکمیتی شده است.
ناکامی نخستین دولت ائتلافی
دولت موقت مهدی بازرگان، نخستین دولت ائتلافی بود که بعد از ۱۵ بهمن سال ۵۷ تشکیل شد و تا پایان سال تقریباً تمام اعضای کابینه آن مشخص شدند. بازرگان برای معرفی این افراد از حضور گروه‌های مختلف سیاسی و فکری استفاده کرد، ۱۱ نفر از نهضت آزادی، ۱۱ نفر از جبهه ملی، ۴ نفر از انجمن اسلامی مهندسین و ۴ نفر از روحانیون در هیات دولت حضور داشتند. افرادی با سلیقه‌های گوناگون سیاسی در روزهای نخست انقلاب که کشور با مشکلات زیادی مواجه بود، توافق کافی بر سر اداره کشور نداشتند بنابراین در نهایت به بن‌بست رسیدند.
⬅️ حسن روحانی که نماینده سمنان در دوره اول مجلس بود، سه ماه پیش از استعفای بازرگان در رد کابینه ائتلافی، گفت‌وگویی با روزنامه جمهوری اسلامی داشت. او گفته بود: «نخست‌وزیر آزادی عمل دارد اما اگر نخست‌وزیر بخواهد یک کابینه ائتلافی تشکیل دهد قطعاً به ثمر نمی‌رسد ما باید بیاییم و یک خط واحد را انتخاب کنیم. اگر بناست مکتبی و قاطع باشد و غرب‌گرا و شرق‌گرا نباشد این خط مشخصی است بنابراین یک عده لیبرال را در داخل اینها کردن، ثمری نخواهد داشت. من فکر می‌کنم که دولت موقت تجربه خوبی بود. در دولت موقت خیلی افراد قاطی بودند، یعنی جناح‌های مختلف و افکارهای مختلف در دولت موقت می‌بینیم که حسن نزیه به عنوان سرپرست نفت انتخاب می‌شود و به قول آقای بازرگان وزیر نبود اما از وزیر بالاتر بود.»
تجربه دوم کابینه فراجناحی در ایران
پس از دولت مهدی بازرگان، علی‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی برای دولت فراجناحی متشکل از جناح چپ و راست آن زمان از وزارت تا معاونت خیز برداشت؛ یحیی آل‌اسحاق، مصطفی میرسلیم، علی‌اکبر ولایتی، علی‌محمد بشارتی، عباس آخوندی، علی فلاحیان، سراج‌الدین کازرونی و علی لاریجانی از چهر‌ه‌های اصولگرایی بودند که در دولت حضور داشتند و محسن نوربخش، علی‌اکبر زنگنه، سیدمحمد خاتمی، مصطفی معین و عبدالله نوری هم چهر‌های اصلاح‌طلب دولت او بودند. سیدعطاالله مهاجرانی، وزیر دولت اصلاحات معتقد است که دولت فراجناحی در آن زمان تشکیل شده بود و تعادل وجود داشت. او چندی پیش در یادداشتی که برای هم‌میهن نوشت به این موضوع اشاره کرد.
⬅️ شاید دولت اول هاشمی موفق بوده باشد اما در دولت دوم کابینه هاشمی هم به نفع جناح راست چیده شد. در دولت‌های دیگر البته کمتر به چینشی این‌چنین توجه شد و چه در زمان خاتمی و احمدی‌نژاد و چه در زمان روحانی و مرحوم رئیسی، همگی افراد منتسب و وفادار به خود را در دولت به کار گرفتند اما تقریباً آنها هم نتوانستند، در پایان راهشان دولت را به نقطه مطلوبی برسانند. نیروهای مختلف سیاسی در برخی مسائل بنیادی و مواضع درباره برخورد با اجتماع، سیاست، اقتصاد، فرهنگ و حتی روابط بین‌الملل به توافق نسبی برسند اما این توافق تاکنون به وجود نیامده و به جای آن کشمکش‌های سیاسی در بین افراد و گروه‌ها جریان داشته است.
