ترویج دینداری عوامانه با مصوبه هشتم ربیع الاول

«سیدحمید حسینی یزدی» عضو بخش تحلیلی انصاف نیوز در یادداشتی دیگر درباره ی مصوبه‌ی تعطیلی هشتم ربیع الاول نوشت:

هفته گذشته مصوبه تعطیلی هشتم ربیع الاول به مناسبت شهادت امام حسن عسکری و آغاز امامت امام زمان به دلیل اعلام موافقت دولت با مصوبه مجلس و تقبل بار مالی ناشی از آن، به تأیید نهایی شورای نگهبان رسید و از سال آینده این روز تعطیل رسمی خواهد بود.

نگارنده اخیراً در یادداشت تعطیلی هشتم ربیع الاول و تشدید تفرقه مذهبی که در همین سایت انصاف‌نیوز منتشر شد نسبت به پیامدهای این تعطیلی هشدار داد [لینک] . تصویب این مناسبت نکات دیگری نیز دارد که قابل طرح و تأمل است.

1 . تصویب تعطیلی این روز توسط مجلس و موافقت دولت با آن نمودی از تظاهر به دینداری عوامانه و توجه به مذاق تشیع عوامانه است. البته این سیاست همیشه بوده است و دولتها برای ارتقای وضعیت خود در افکار عمومی چنین سیاستی را پی می‌گرفته‌اند. پادشاهان قاجار جهد بلیغی در ایجاد مناسبت‌ها و مناسک مذهبی و پایبندی به مظاهر مذهبی داشتند. ظاهراً تکایا و علم و کتل و تعزیه خوانی و… در عهد قاجاریه رواج یافت و مناسبت‌های مذهبی همچون بزرگداشت ولادت ائمه و … نیز از این دوران ایجاد شد. (جهت مطالعه بیشتر رجوع کنید به کتاب رسانه شیعه اثر آقای محسن حسام مظاهری). رضاشاه نیز در سالهای ابتدایی سلطنتش خود را پایبند به مناسک و ظواهر مذهبی نشان می‌داد و در مجالس عزا شرکت می‌کرد. محمدرضا شاه نیز در کتاب پاسخ به تاریخ و مصاحبه با فالاچی خود را نظرکرده امام زمان و شفا یافته حضرت ابالفضل (ع) می‌دانست.

این سیاست گرچه به‌واسطه گفتمان اصلاح گرایانه انقلاب اسلامی بسیار تعدیل شد اما همچنان رواج یافت. بیان خواب و رؤیا مبنی بر تأیید فلان دولت توسط امام زمان و دعای آن‌حضرت برای بهمان دولت، تأیید لیست منتخبان مجلس توسط امام عصر، حضور رئیس دولت در هیاتهای مشهور عوام پسند، کمک به هیاتهای عزاداری، طواف دادن هواپیمای خریداری شده بر فراز حرم امام رضا (ع) و…. نمونه‌هایی از تداوم رقیق شده این سیاست است.

به زعم نگارنده تعطیلی هشتم ربیع الاول توسط مجلس و موافقت دولت نیز از این جنس است. تعطیل اعلام کردن این روز می‌تواند حامل دو پیام برای عوام مذهبی باشد: توجه مجلس و دولت به اهمیت بحث مهدویت، توجه به جشن خرافی و انحرافی نهم ربیع الاول که هر دو پیام امر مطلوبی برای مخاطبانش است.

2 . ظاهراً اعیاد و مناسبتهای اسلامی و مذهبی در عصر پیامبر و ائمه اطهار در عید فطر و قربان و عاشورا خلاصه می‌شد و اعیاد و مناسبت‌های دیگری چون ولادت ائمه اظهار یا شهادت‌های این بزرگواران در سده‌های بعد به ویژه از عهد قاجاریه به بعد ایجاد شده و پر رنگ شده‌اند. تاکنون نیز به‌صورت رسمی مناسبت آغاز امامت وجود نداشته است. این مصوبه ایجاد کننده مناسبت جدیدی تحت عنوان آغاز امامت است.

نکته‌ای که به ذهن می‌رسد این است که آیا در عصر ائمه اطهار چنین مناسبتهایی رواج داشته است؟ آیا ایجاد اینگونه مناسبت‌ها با سیره و منش ائمه سازگار است؟ و سؤال کلی‌تر آنکه مناسبت سازی مذهبی تاثیرات مفیدی دارد یا می‌تواند اثرات سوئی نیز از خود برجای گذارد؟ پاسخ به این سؤالات دقت و توجه و تفصیل زیادی می‌طلبد که در این مقال نمی‌گنجد.

نکته بعدی اینکه به نظر می‌رسد رسوبات فرهنگ و ادبیات شاهنشاهی و پدرسالاری که در فرهنگ عمومی و سیاسی ما همچنان پابرجاست در ادبیات و فرهنگ مذهبی نیز تأثیر گذاشته است. استفاده از واژگان سلطنتی در ادبیات مذهبی عوام شیعه و هیات‌های عامه پسند همچون شاه مردان علی، سلطان، شاهزاده (امامزاده)، غلام حلقه به گوش، بنده، ریزه‌خوار خوان نعمت، صحن و سرای ائمه (ع)، شاه نجف و …. موید این ادعاست. به نظر می‌رسد ایجاد مناسبت آغاز امامت نیز ناشی از همین فرهنگ باشد.

در فرهنگ سلطنتی آغاز سلطنت شاهنشاه به عنوان مناسبت ملی تلقی می‌شده و آن را گرامی می‌داشتند همچنانکه همگان تصاویر جشن معروف سال‌گرد تاجگذاری محمدرضا شاه پهلوی را از تلویزیون دیده‌اند لذا به نظر می‌رسد گرچه آغاز سلطنت با آغاز امامت بسیار متفاوت است و اصلاً قابل قیاس نیستند اما شاید ایجاد چنین مناسبتی ناشی از همان رسوم و فرهنگ بوده باشد. این احتمال وقتی پررنگ می‌شود که بدانیم و دیده باشیم که قشری از عوام روز هشتم ربیع الاول را تاجگذاری امام زمان (عج) می‌خوانند.

انتهای پیام