عادل جبیر و سیاست خارجی ما در قبال عربستان
«رضا صادقیان» عضو بخش تحلیلی انصاف نیوز در یادداشتی درباره ی وضعیت ایران و عربستان و تحرکات عادل جبیر نوشت:
براساس سخنان ابراز شده از سوی وزیر امور خارجه عربستان طی روزهای گذشته مشخص شده ایشان قبل از آنکه مشغول به کار دیپلماتیک باشد، به دنبال ماجراجویی در منطقه خاورمیانه است. سفر اخیر جبیر به عراق و مذاکره با حیدر عبادی بی‌تردید یافتن راهیست تا سیاست‌های عراق را بیش از گذشته با عربستان هماهنگ سازد و از ایران دور. تیم ماجراجویان در راس هیات حاکمه عربستان بعد از مرگ ملک عبدالله بیش از آنکه به گفته مقام رهبری با «متانت» و «وقار» در عرصه سیاست خارجی رفتار کنند و اختلاف‌های خود را با زبانی دیپلماتیک در حوزه دیپلماسی عمومی پیگری کند، در حال حاشیه‌سازی هستند.
مشکل عادل جبیر با ایران امروز و سیاست‌های اعلام شده نیست. جبیر زمانی که سفیر عربستان در آمریکا بود به یکباره در مصاحبه‌ای اعلام کرد جمهوری اسلامی ایران قصد ترور وی را داشته است. ادعایی که فقط در روز نخست در رسانه‌ها بازتاب داشت و درست موقعی که روزنامه‌ها و نشریات سیاسی از وی طلب سند و مدرک کردند، مجددا گفته‌های قبل خود را تکرار کرد و سرانجام مجبور شد سکوت کند. تجربه و گفته‌های اخیر او نشان می‌دهد وزیر کم‌تجربه قبل از آنکه تمام هم و غم خویش را به عادی سازی روابط با دیگر کشورها قرار دهد و نقش کنشگری آرام و دوست‌دار صلح را در منطقه پرآشوب خاورمیانه ایفا کند خود بخشی از بحران شده است. چنانچه نگاهی گذرا به گفته‌های منتشر شده وی در رسانه‌ها داشته باشیم، خصوصا قبل از برگزاری کنفرانس امنیتی مونیخ با ادبیات ماجراجویانه او روبرو خواهم بود. گفتاری که نه تنها سودای آوردن صلح و آرامش به کشورهای بحران زده خاورمیانه را ندارد بلکه در صدد دامن زدن به جو پرآشوب این کشورهاست. جبیر در راهی خطرناک گام برمی‌دارد. جاده‌ای پرسنگلاخ و خطرناک.
در مسیری که به اشتباه کشور عربستان طی می‌کند، قبل از آنکه دامنه بحران را به سایر کشورها گسیل دارد و یا وضعیت کشورهای یمن، عراق و سوریه را ناامن‌تر از وضعیت فعلی کند، ناخواسته بخش عمده‌ای از این فجایع دامان حاکمان عربستان را خواهد گرفت. بحران مهاجران یکی از آنهاست. در منطقه‌ای که بخشی از روابط سیاسی با دیگر کشورها براساس منافع مشترک و ارتباطات دیپلماتیک و روابط شخصی و ریش‌سفیدی حل و فصل شده و می‌شود، نمی‌توان به جوانانی با نگاه نفی‌آمیز به اینگونه روابط امید بست و انتظار بهبود اوضاع را داشت. در حال حاضر عرصه تصمیم‌سازی در کشور عربستان بر عهده دو نیروی کم‌تجربه قرار داده شده. وزیر دفاع عربستان که از منظر نظامی و ارایه داده‌های اشتباه تصویری نادرست به وزیر امور خارجه آن کشور داده، نمایی به شدت مخدودش و اشتباه. تصویری که منجر به گیر افتادن عربستان در کشور یمن شده است و راهی برای برون رفت از آن نمی‌یابد.
جبیر گرفتار جو رسانه‌هاست. رسانه‌هایی که می‌توانند او را به عنوان تیتر نخست نشان دهند و مهم بودن وی را در مقایسه با دیگر مسوولان اجرایی عربستان فریاد کنند، همزمان نیز گرفتار حلقه شاهزادگان جوان است، افرادی که با مرگ ملک عبدالله و دوری کردن از سیاست محافظه‌کار پادشاه مرحوم جایگاه سیاسی خود را گشودتر می‌بینند. آنچه به عنوان سیاست‌های ضد ایرانی کشورهای عرب منطقه بعد از پیروزی ترامپ عنوان می‌شود از سوی همین حلقه پیگیری می‌شود.
با انتخاب ترامپ تحرکات کشورهای عربی مخالف کشورمان جانی تازه گرفتند. آنان دل‌خوش سخنان آتشین و غیرقابل پیش‌بینی ترامپ علیه ایران هستند. گویا ترامپ همان فردیست که این کشورها از طریق آن می‌توانند محدودیت‌های بیشتری علیه کشورمان وضع کنند. از همین‌رو وزیر امور خارجه کشور عربستان در تازه‌ترین واکنش به حوادث خونین خاورمیانه در پنج سال اخیر خبر از حضور نیروهای پیاده نظام به کارزار سوریه می‌دهد. ادعایی که در همان دقایق نخست از سوی کارشناسان نظامی و تحلیل‌گران ارشد نظامی به سخره گرفته شد. درگیری‌های عربستان در یمن نشان داد آن همه ادعا درباره ارتش متحد عربی نه تنها موفق نبوده بلکه با خطاهای بسیار و محاسبات نادرست شمار کشته شدگان در یمن را بیش از تصور بالا برده است.
در چنین شرایطی لازم است از هرگونه سیاست پرهزینه و مخاطره‌آمیز دوری کنیم. حمله به سفارت عربستان نشان داد گره سیاست خارجی و دیپلماسی پشت میز مذاکره گشوده می‌شود و نه پرتاپ سنگ و آتش زدن سفارت دیگر کشورها. در چنین شرایطی نمی‌بایست بهانه‌ای به دست بدخواهان داد. بیان سخنان مقابله جویانه و دنبال کردن بخشی از این سیاست‌ها در عرصه دیپلماسی امریست عادی و قابل فهم، ولی بازی کردن در زمین پرآشوب مقدمه‌ای حذف و کم رنگ شدن منطق دیپلماسی است. دنبال کردن دیپلماسی عمومی در رسانه‌های بین‌المللی عرصه‌ایست که می‌توان بخشی از حاشیه‌سازی‌های سیاست‌های عربستان و دیگر کشورهای هم‌پیمان آنان را خنثی ساخت. تاریخچه سیاست خارجی کشورمان به صورت عام و کسب تجربه برجام به صورت خاص و برجسته نشان داد بهترین نتایج در شرایط عادی فراهم خواهد شد و در وضعیت بحرانی و برآمدن هیجانات و واکنش‌های عاطفی دستاوردی به همراه نخواهد داشت.
بروز سیاست‌های اشتباه عربستان را می‌توان به برجام، به دست آوردن سهم نفت توسط ایران در بازار بین‌المللی و کم‌رنگ شدن پروژه ایران هراسی در سطح جهان درک کرد. دست یافتن به یک تفاهم نامه بین‌المللی برای عربستان و کشورهایی که خواهان فشارهای بیشتر به ایران بودند و از قبل محدویت‌های مالی و اقتصادی ایران سودجویی می‌کردند، یک شکست بود. آنان تمام تلاش خود را کردند تا در مقابل انجام نشدن تفاهم هسته‌ای موانع ایجاد کنند ولی موفق نشدند. بازگشت کشورمان به بازار نفت و افزایش تولید نفت طی دو سال اخیر حاوی پیام خوبی برای آنها نبود. بنابراین ما با جریان سیاسی در کشور عربستان روبرو هستیم که کسب پیروزی کشور ایران و دستاوردهای آن را به عنوان مولفه‌های ناامن شدن خودش ارزیابی می‌کند، در حالی که توانمند شدن هر کدام از کشورها تاثیر غیرمستقیم و مثبت در سیاست دیگر کشورها خواهد داشت.
دستگاه دیپلماسی کشورمان طی روزهای گذشته در سفری به کشور عمان و کویت نشان داد بهترین راه مقابله با سیاست‌های ماجراجویان جبیر و تیم وی را نزدیک شدن به کشورهای منطقه می‌داند. کشورهایی که نیاز است برای چندمین بار از زبان خودمان بشنوند ما جنگ‌طلب نبوده و نیستیم. کشورهایی که راه خود را در صلح و آرامش و دوی جستن از جنگ و ماجراجویی دنبال می‌کنند. همزمان می‌بایست در جستجوی راهی باشیم تا بتوانیم با بخشی دیگر ساختار قدرت در عربستان ارتباط برقرار کنیم، جریانی که با مرگ ملک عبدالله تضعیف شده ولی پایگاه سنتی خود را همچنان حفظ کردند، نیروهایی که توانایی قابل توجه‌ای برای مقابله با دو وزیر ماجراجو دارند.
انتهای پیام
انصاف، آنچه مسلم است اين است که هر کشوري در مسير حفظ و گسترش منافع خود گام برميدارد، قطعا انتظار نداريد که وزير خارجه عربستان بنفع کشور ما رايزني کند، لابي گري کند و منافعي را کسب کند! همانگونه که آنان انتظار ندارند وزارت خارجه ما در جهت منافع عربستان اقدامي بکند. لذا آنچنانکه ما عملکرد وي را مناسب و مطلوب نميدانيم، رسانه هاي عربستان نيز عملکرد وزارت خارجه ما را مناسب و مطلوب نميدانند.