درباره‌ی مولانا عبدالعزیز ملازاده شخصیت تکثرگرای اهل سنت
محمد صدیق دهواری، پژوهشگر تاریخ اسلام و مدیر انتشارات کتاب بلوچ، در یادداشتی که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، به مناسبت 29 مردادماه سالروز تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسی و عضویت مولانا عبدالعزیز ملازاده (1295-1366) به عنوان «شخصیت تکثرگرای اهل سنت»، نوشت:
بسم‌الله الرحمن الرحیم
1- از استان سیستان و بلوچستان مولانا عبدالعزیز ملازاده و حمید الله میرمرادزهی حقوقدان در انتخابات 12 مردادماه سال 1358 به مجلس خبرگان قانون اساسی راه یافتند.
مولانا عبدالعزیز ملازاده فرزند شخصیتی بنام مولوی عبدالله است که در تاریخ معاصر بلوچستان نقش بی‌بدیلی داشته است، از راه‌اندازی مکتب و تدریس و شاگرد پروری تا قضاوت و شریعت و حل‌وفصل دعاوی مردم، بر اساس فقه و عرف و شریعت با اصالت فکری و اندیشه‌ای و مدافع سرسختت اندیشه‌های دینی و موردتوجه مردم و حکام محلی.
2- مولانا عبدالعزیز ملازاده در مدرسه امینیه دهلی بر اساس اندیشه دیوبند تحصیل می‌کند و مدیر حوزه و استاد برجسته ایشان مفتی کفایت الله است که خود از رهبران مبارز علیه استعمار انگلیس بر هند است. پس از فارغ‌التحصیلی باهدف حج بیت‌الله عازم سرزمین وحی می‌شود و مدتی در حوزه علمیه صولتیه مکه مکرمه به تدریس می‌پردازد.
3- مداوای پزشکی مولوی عبدالله پدر بزرگوار ایشان در زاهدان در اویل دهه سی شمسی، سبب شد استا حاج در محمد صالح زهی از مولانا عبدالله درخواست نماید، فرزندش مولوی عبدالعزیز را جهت امامت مسجد و هدایت دینی مردم در زاهدان ماندگار سازد. از حمایت‌ها و پشتیبانی‌های، استاد درمحمد صالح زهی و حاج اسماعیل کاظمی معروف به حاج اسماعیل بجدی والد شهید بزرگوار عبدالعزیز کاظمی(دانش آموخته دانشگاه مدینه منوره و دکتری ادبیات عرب از دانشگاه تهران و از قربانیان قتل های مشکوک دهه هفتاد)، از بازاریان مورد وثوق شهر زاهدان برخوردار گشته و این امر آغازگر تحولات مذهبی در شهر زاهدان گردید.
4- پیش از آن قاضی شاه محمد امور مذهبی مردم زاهدان را عهده‌دار بود و مولوی حاج سلیمان دهواری از روحانیون سراوانی در کنار استا حاج درمحمد صالح زهی نماز جمعه را برای نخستین بار در شهر زاهدان اقامه کرده بود.
5- در کنار فعالیت‌های مذهبی مولانا عبدالعزیز، دایره فعالیت‌های ایشان گسترش یافت و مورد وثوق مردم قرار گرفت به‌طوری‌که مرجع و محل رجوع نه‌تنها بلوچ و اهل سنت، بلکه شیعه و قومیت‌های مختلف شهر زاهدان و مهاجران از استان‌های مختلف کشور گردید حتی سیک های ساکن شهر زاهدان که عبادتگاه آنان بنام گودوراه، در کنار مسجد عزیزی قرار داشت در بسیاری از امور به ایشان مراجعه می‌نمودند.
6- باوجود تدریس در حوزه علمیه اشاعه التوحید زاهدان بنا به دلایلی خود حوزه علمیه‌ای دیگری بنام دارالعلوم مکی را پایه‌ریزی نمود. شخصیت تکثرگرای مولانا سبب شد، ا باوجودی که در اندیشه دیوبند رشد و نمو یافته است بااین‌حال از اساتیدی با اندیشه‌ها و گرایش‌های مختلف برای تدریس در حوزه دعوت نماید. از این اساتید می‌توان به مفتی خدا نظر فقیه عالی‌قدر با اندیشه تکثرگرایی در فقه، از شاگردان خاص مفتی محمود، فقیه سیاست ورز اندیشه دیوبند در پاکستان، مولوی نذیر احمد سلامی از دانش‌آموختگان حوزه و دانشگاه و کارشناس جنبش‌های اسلامی با گرایش جماعت اسلامی امام مودودی، مولوی عبدالرحمن محبی مورخی چیره‌دست در تاریخ اسلام، مفسری دقیق و نکته‌سنج در حوزه ادبیات و مثنوی شناس و مولوی عبدالحمید اسماعیل زهی با گرایش جماعت تبلیغ، دانش اموخته حوزه رحیم یارخان پاکستان و از شاگردان خاص مفسر بزرگ قرانی شبه قاره هند مولانا عبدالغنی جاجروی اشاره نمود.
7- مولوی عبدالعزیز با توجه به تدریس در مکه مکرمه به‌خوبی با اندیشه فقهی حاکم بر سرزمین عربستان آشنایی کامل داشت و با تأسیس دارالعلوم مکی نه‌تنها از اساتیدی با گرایش‌های مختلف برای تدریس و مدیریت داخلی حوزه دعوت نمود بلکه فرزندان خود همچون شهید مولوی عبدالملک و دیگر دانشجویان و طلاب بلوچ را ترغیب نمود تا برای تکمیل تحصیلات به دانشگاه مدینه منوره اعزام شوند و از طریق شیخ سالم یکی از بلوچ‌های بانفوذ زمینه تحصیلات دانشجویان بلوچ در این دانشگاه را فراهم ساخت.
8- مولانا توانست در اندکی کوتاه با جذابیتی که در سیما و سیرت داشت و با اخلاص و تکیه بر خدای رحمان حمایت جامعه محلی سرحد بلوچستان، معتمدین، علماء و تحصیل کردگان و توده مردم را به دست آورد. اوج تکثرگرایی مولانا را می‌توان در برگزاری کلاس‌های دوره تابستانی سال 63 در حوزه علمیه دارالعلوم مکی یافت که از همه مناطق مختلف کشور در ان شرکت کردند وگرایشات مختلف در آن به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند و اخوان المسلمین از آن به عنوان فرصتی بهره برد و با اعزام سه نفر از اعضای جوان خود زمینه شکل گیری اخوان المسلمین بلوچستان را با ارتباط گیری با آقای انور دهواری را فراهم ساخت دوره ای که دیگر بار نه تنها در این حوزه بلکه در جای دیگر کشور تکرار نشد و این فرصت از اهل سنت گرفته شد.
9- مولانا عبدالعزیز با شرایط پیش از انقلاب مبارزه‌ای آرام علیه سیاست‌های رژیم پهلوی را آغاز کرده بود که می‌توان به مخالف ایشان با اعزام بلوچ‌ها برای سرکوب قشقایی‌ها و دیدار با امام خمینی در نجف و حمایت و پشتیانی از روحانیون تبعیدی اشاره کرد.
10- مولوی عبدالعزیز خصوصیات اخلاقی منحصربه‌فردی داشت که به یک نمونه اشاره می‌کنم به‌طوری‌که هم در جلسات خصوصی و هم جلسات عمومی به نظریات دیگران احترام می‌گذاشت و آن را گوش می‌داد بنا به روایت شفاهی از کسانی که حضورداشته‌اند، بارها اتفاق می‌افتاد تا پیش از حضور ایشان برای سخنرانی روز جمعه یکی از افراد جماعت تبلیغی بنام ملا لال محمد ( امروزه فرزندان ایشان در حوزه روزنامه نکاری و دانش اموخته حوزه و دانشکاه می باشند) به ایراد سخن می‌پرداخت و زمانی که مولانا عبدالعزیز در مسجد حضور پیدا می‌کرد مولانا همچون مردم عادی پای صحبت ایشان می‌نشست و می‌فرمود صحبت خود را تکمیل نمایید و مانع سخنرانی ایشان نمی‌شد.
11- موضع‌گیری و همراهی ایشان با انقلاب اسلامی خود حکایتی دیگر دارد که به دهها مورد می‌توان اشاره داشت از دیدار با امام خمینی و دیگر روحانیون در نجف در بازگشت از سفر حج، حمایت از تبعیدشدگان در استان سیستان و بلوچستان و همراهی و همگامی با آیه الله کفعمی از روحانیون شیعه در شهر زاهدان، شرکت در مجلس خبرگان قانون اساسی به همراه حمیدالله میرمرادزهی حقوقدان وانتخاب از سوی مردم استان در انتخابات و حضور در مجلس خبرگان قانون اساسی فرصت مناسبی برای بیان مطالبات به‌حق قومیت‌های مختلف ودفاع از مطالبات به حق و قانونی قومیت‌ها و اهل سنت، تدریس زبان مادری در مدارس اعتراض به تصویب اصل دوازدهم و ترک مجلس خبرگان و بازگشت به زاهدان.
12- با این حال برای پیگیری مطالبات و خواسته‌ها وساماندهی امور باورمند به کار تشکیلاتی وحزبی بوده و به تشکیل حزب اتحاد المسلمین با همکاری روحانیون و تحصیلکردان و تنظیم مرامنامه و اساسنامه در بعد محلی در استان سیستان و بلوچستان ودر بعد کشوری شورای مرکزی اهل سنت (شمس) را با علامه احمد مفتی زاده پرداخت و تا انحلال فعالیت‌های منسجمی را ساماندهی کردند.
13- تکثرگرایی و سیاست ورزی مولانا عبدالعزیز سبب شد احادثه خونین عید گاه زاهدان که همزمان با حضور دکتر ابراهیم یزدی بود و فضای ناامنی در جامعه ایجاد کرد و در نوع خود در آن مقطع تاریخی خونین‌ترین حادثه و بحرانی‌ترین رویداد استان سیستان و بلوچستان بود ولی با مدیریت و همراهی گروه‌های مختلف شهر زاهدان را به فضای امنی مبدل ساخت از سوی دیکر مولانا نه‌تنها از بحران و درگیری‌های قومی در استان ممانعت به عمل آورد بلکه غائله ترکمن‌صحرا را نیز با همراهی آیه الله طالقانی مدیریت و از بحران انسانی ممانعت به عمل آورد.
14- حضور و همراهی گرایشات مختلف فکری اعم از اسلامی و قومی و حتی مارکسیستی و سکولار با ایشان در دیدار با مسولان عالی‌رتبه نظام و امتیاز گیری برای پست‌های مدیریتی از نیروهای کارآمد و تحصیل‌کردگان استان از ویژگی تکرارناپذیر در استان است به‌طوری‌که توانست زمینه اعتمادسازی به اهل سنت و بلوچ را با مرکز نشینان فراهم سازد و دکتر گمشادزهی به‌عنوان رئیس دانشگاه بلوچستان، دکتر دانش نارویی استاندار سیستان و بلوچستان و دکتر ملک مدیریت بهداشت و درمان استان منصوب شدند. و سه حوزه مهم سیاسی و بهداشت و فرهنگی و آموزشی به نیروهای متخصص بلوچ سپرده شد.
15- امید است پژوهشگران بتوانند زوایای پنهان و آشکار شخصیتی مولانا عبدالعزیز ملازاده را برای نسل جوان تبیین نماید و چهره تکثرگرا و سیاست ورز مولانا را به تصویر بکشند گرچه شبکه استانی هامون به ارائه گزارش خبری کوتاهی به مناسبت سالگرد در گذشت ایشان در بیست و یکم مردادماه پرداخت در حالی که می‌توانست در این گزارش خبری در گفتگو با کارشناس و صاحب‌نظران و با تکیه‌بر اسناد مکتوب، ابعاد، مختلفی در زندگی مولانا را موردبررسی قرار دهد.
انتهای پیام
